Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда инновациялық әдістер

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕР

Болатбек Асема, Дуралиева Аружан

Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті

Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі, 209 топ

Ғылыми жетекші: Иманкулова Ляйля

Аңдатпа. Мақалада қазіргі білім беру процесінде оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған инновациялық әдістер қарастырылады. Оқушылардың жеке және кәсіби өсуінің маңызды құрамдас бөлігі ретінде шығармашылықтың маңыздылығы ашылады. Жобалық оқыту, ойын технологиясы, цифрлық ресурстарды пайдалану, миға шабуыл әдісі, кейс әдісі, бірлескен оқыту, тьюторлық, STEAM-білім беру және дизайнды ойлау сияқты әдістер талданады. Олардың оқушылардың шығармашылық ойлауын, дербестігін және коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға әсеріне ерекше назар аударылады. Инновациялық тәсілдерді табысты енгізу үшін қолайлы білім беру ортасын құру және педагогтердің біліктілігін арттыру қажеттілігі атап өтіледі. Оқушыларды қазіргі әлемнің сын-қатерлеріне дайындаудағы инновациялық әдістердің негізгі рөлі туралы қорытынды жасалады.

Кілт сөздер: инновациялық әдістер, креативтілік, шығармашылық қабілеттер, оқушылар, жобалық оқыту, ойын технологиялары, цифрлық ресурстар, STEAM-білім беру, дизайн-ойлау, педагогикалық практика.

ИННОВАЦИОННЫЕ МЕТОДЫ РАЗВИТИЯ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ УЧЕНИКОВ

Аннотация. В статье рассматриваются инновационные методы, направленные на развитие творческих способностей студентов в современном образовательном процессе. Раскрывается важность креативности как важной составляющей личностного и профессионального роста студентов. Анализируются такие методы, как проектное обучение, игровые технологии, использование цифровых ресурсов, метод мозгового штурма, метод изучения конкретных ситуаций, совместное обучение, репетиторство, STEAM-образование и дизайн-мышление. Особое внимание уделяется их влиянию на формирование творческого мышления, самостоятельности и коммуникативной компетентности студентов. Отмечается необходимость создания благоприятной образовательной среды и повышения квалификации преподавателей для успешного внедрения инновационных подходов. Делаются выводы об основной роли инновационных методов в подготовке учащихся к вызовам современного мира.

Ключевые слова: инновационные методы, креативность, творческие способности, учащиеся, проектное обучение, игровые технологии, цифровые ресурсы, STEAM-образование, дизайн-мышление, педагогическая практика.

INNOVATIVE METHODS FOR DEVELOPING STUDENTS ' CREATIVE ABILITIES

Annotation. The article discusses innovative methods aimed at developing students ' creative abilities in the modern educational process. The importance of creativity as an important component of the personal and professional growth of students is revealed. Methods such as Project Learning, Game Technology, digital resource use, brainstorming method, case study method, collaborative learning, tutoring, STEAM-education and design thinking are analyzed. Particular attention is paid to their impact on the formation of creative thinking, independence and communicative competence of students. The need to create a favorable educational environment and improve the skills of teachers for the successful implementation of innovative approaches is noted. Conclusions are drawn about the main role of innovative methods in preparing students for the challenges of the modern world.

Keywords: innovative methods, creativity, creative abilities, students, project learning, game technologies, digital resources, STEAM-education, design-thinking, pedagogical practice.

Кіріспе

Қазіргі әлемде оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту ерекше маңызға ие. Шығармашылық жеке тұлғаны сәтті әлеуметтендірудің, оның бәсекеге қабілеттілігінің және қызметтің әртүрлі салаларында стандартты емес мәселелерді шешуге дайындығының маңызды факторына айналады. Қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайлар білім беру мекемелерінен іргелі білімді беруді ғана емес, сонымен қатар оқушылардың шығармашылық әлеуетін дамытуға жағдай жасауды талап етеді. Осыған байланысты инновациялық әдістер педагогикалық практиканың жетекші бағыттарының біріне айналуда.

Оқыту процесінде дәстүрлі педагогикалық әдістер әрдайым оқушылардың жеке шығармашылық әлеуетін толық ашуға қабілетті бола бермейді. Оқушылар көбінесе білім беру бағдарламаларының қатаң шеңберіне тап болады, бұл олардың бастамашылығы мен шешімдерді іздеудегі тәуелсіздігін тежейді. Бұл тұрғыда инновациялық әдістер мұғалімдерге қиялды ынталандыруға, сыни ойлауды дамытуға және жаңа идеяларды өз бетінше іздеуге мүмкіндік береді.

Оқытудағы инновациялық тәсілдер жұмыстың, жобалық қызметтің, ойын технологияларының интерактивті нысандарын белсенді пайдалануды, сондай-ақ цифрлық құралдар мен мультимедиялық ресурстарды енгізуді көздейді. Ең тиімді әдістердің бірі-оқушылардың өзіндік зерттеу немесе шығармашылық жұмысына негізделген жобалық оқыту. Жобалар студенттерге бастамашылық жасауға, стандартты емес шешімдерді іздеуге, топта жұмыс істеуге және шығармашылық қабілеттерін тікелей дамытатын өз идеяларын ұсынуға мүмкіндік береді.

Жобалау әдісі әртүрлі салалардағы білімді біріктіруге ықпал етеді, ақпаратты талдау және синтездеу дағдыларын дамытады. Сонымен қатар, студенттер оны шешуге креативті көзқарасты қажет ететін нақты проблемалық жағдайға түседі [1]. Осылайша, жобалық оқыту шығармашылықтың дамуына ықпал етіп қана қоймайды, сонымен қатар қазіргі қоғамда сұранысқа ие дағдыларды қалыптастырады: қарым-қатынас, жауапкершілік, командада жұмыс істеу қабілеті.

Тағы бір маңызды әдіс-ойын технологиясын қолдану. Білім беру ойындары эмоционалды жайлылық жағдайын тудырады, бұл оқу мотивациясы мен шығармашылық белсенділікке оң әсер етеді. Ойын түрінде оқушылар ақпаратты оңай қабылдайды және оқу процесіне белсенді қатысады [2]. Оқытудың ойын әдістері қиялды, стихиялық ойлау қабілетін дамытады, бұл шығармашылық дамудың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Рөлдік ойындар, квесттер, іскерлік ойындар оқушыларға эмоционалды интеллект пен коммуникативті құзыреттілікті дамыта отырып, әртүрлі әлеуметтік рөлдерді көруге мүмкіндік береді.

Заманауи цифрлық технологиялар оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда да маңызды рөл атқарады. Білім беру процесіне мультимедиялық құралдарды, интерактивті платформалар мен цифрлық құралдарды енгізу білім алушылардың шығармашылық әлеуетін іске асыру үшін кең мүмкіндіктер ашады. Графикалық және анимациялық жобаларды құруға арналған бағдарламалық орта, онлайн-конструкторлар, бағдарламалау мен модельдеуге арналған платформалар оқушыларға жаңа білімді игеріп қана қоймай, оларды шығармашылық қызметте де қолдануға мүмкіндік береді. Цифрлық технологиялар ақпаратты өз бетінше іздеуді, виртуалды ортада өз идеяларын жобалауды және іске асыруды ынталандырады.

Миға шабуыл әдісі және кейс әдісі сияқты инновациялық әдістердің де маңызы зор. Миға шабуыл-оқушылардың шығармашылық ойлауын ашуға ықпал ететін идеяларды қалыптастырудың тиімді құралы. Белгілі бір мәселені немесе тапсырманы талқылау барысында қатысушылар өз идеяларын лезде сынамай-ақ еркін айтады. Бұл ой еркіндігінің атмосферасын жасайды және түпнұсқа шешімдердің дамуын ынталандырады [3]. Кейс әдісі өз кезегінде студенттерге нақты немесе шындыққа жақын жағдайларды шешуді ұсынады, бұл олардан білімді қолдануды ғана емес, сонымен қатар оңтайлы шешім табуға шығармашылық көзқарасты талап етеді.

Шығармашылықты дамытуда бірлескен оқыту және тьюторлық әдістер ерекше рөл атқарады. Бірлескен оқыту оқушылардың тапсырмалар бойынша бірлескен жұмыс процесінде өзара әрекеттесуін қамтиды, бұл ұжымдық талқылау, тапсырмаларды беру және бірлескен шешімдер қабылдау дағдыларын қалыптастырады. Топтық өзара әрекеттесу процесінде идеялар алмасады, бұл шығармашылық ойлауды дамытуға ықпал етеді. Тьюторлық оқушының жеке сүйемелдеуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, оған тәлімгердің жетекшілігімен өзінің шығармашылық қабілеттерін тереңірек ашуға мүмкіндік береді.

Айта кету керек, инновациялық әдістер оқушылар тарапынан тиісті педагогикалық орта мен мотивация болған жағдайда ғана тиімді болады. Қолайлы білім беру кеңістігін құру ашықтық, өзара құрмет пен қолдау атмосферасын білдіреді. Бұл үдерісте мұғалім тек ақпарат көзі ғана емес, сонымен қатар оқушылардың шығармашылық бастамасын дамытуға жағдай жасайтын фасилитатор ретінде әрекет етеді.

Инновациялық әдістерді қолданудың тиімділігі көптеген педагогикалық зерттеулердің нәтижелерімен расталады. Сонымен, әртүрлі мектептерде жүргізілген эксперименттер барысында жобалық және ойын әрекеттеріне қатысатын оқушылар дәстүрлі схема бойынша оқитын оқушылармен салыстырғанда шығармашылық ойлауды дамытуда жоғары көрсеткіштерді көрсететіні анықталды. Олар сабақтарда үлкен белсенділік танытады, түпнұсқа идеялар мен шешімдерді ұсына алады, өзіне деген сенімділік пен бастамашылықты көрсетеді.

Инновациялық әдістерді сәтті енгізудің мысалы ретінде STEAM-білім беруді (ғылымды, технологияны, инженерияны, өнер мен математиканы біріктіретін бағыт) пайдалану болып табылады. Бұл тәсіл әртүрлі пәндерді біртұтас білім беру процесіне біріктіруге мүмкіндік береді, мұнда шығармашылық оқу міндеттерін шешудің ажырамас бөлігі ретінде қарастырылады [4]. Жобалау және зерттеу қызметі арқылы оқушылар жүйелі ойлау дағдыларын игереді, проблемаларды шешуге әр түрлі көзқараспен қарауды үйренеді.

Steam-жобалар шеңберінде оқушылар прототиптер, макеттер, Цифрлық өнімдер жасайды, сондай-ақ хакатондар мен стартап конкурстарына қатысады. Бұл креативті қабілеттердің ғана емес, сонымен қатар кәсіпкерлік құзыреттіліктің дамуына ықпал етеді, бұл әсіресе қазіргі экономика жағдайында өзекті.

Педагогтардың тәжірибесіне дизайн-ойлау әдістерін енгізу де маңызды болып табылады. Дизайн ойлау-бұл пайдаланушылардың қажеттіліктеріне бағдарланған мәселелерді шешудің әдістемесі, бұл студенттерге эмпатияны дамытуға, мәселені тереңірек түсінуге және стандартты емес тәсілдерді ұсынуға мүмкіндік береді. Дизайнды ойлау процесі бірнеше кезеңдерді қамтиды: проблеманы анықтау, идеяларды құру, прототиптеу және шешімдерді сынау. Бұл икемді және шығармашылық ойлауды қалыптастыруға ықпал етеді.

Айқын артықшылықтарға қарамастан, білім беру процесіне инновациялық әдістерді енгізу белгілі бір қиындықтармен бірге жүреді. Олардың ішінде-педагогтердің жаңа тәсілдерді қолдануға жеткіліксіз дайындығы, оқу орындарының материалдық-техникалық ресурстарының шектелуі және оқу бағдарламаларының шамадан тыс жүктелуі. Сондықтан инновациялық тәжірибелерді табысты іске асыру үшін мұғалімдердің біліктілігін арттыру, мектептерді заманауи технологиялармен жарақтандыру және креативтілікті дамыту пайдасына білім беру стандарттарын қайта қарау қажет.

Осылайша, инновациялық әдістер оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда шешуші рөл атқарады. Олар мектеп оқушыларының стандартты емес ойлау, Тәуелсіздік, бастамашылық және командада жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Жобалау технологияларын, ойын әдістерін, цифрлық құралдарды, STEAM-білім беруді және дизайн-ойлауды қолдану білім беру процесін қызықты әрі нәтижелі етеді, тұлғаның жан-жақты дамуына ықпал етеді. Инновациялық әдістерді одан әрі жетілдіру перспективалары жаңа цифрлық платформаларды интеграциялаумен, пәнаралық тәсілдерді дамытумен және оқушылардың жобалау-зерттеу қызметіне белсенді қатысуымен байланысты.

Қорытындылай келе, инновациялық әдістердің көмегімен оқушылардың шығармашылық әлеуетін дамыту қазіргі педагогиканың басым бағыттарының бірі болып табылатынын атап өткен жөн. Шығармашылық ойлауды қалыптастыру арқылы ғана оқушыларды ХХІ ғасырдың сын-қатерлеріне және тез өзгеретін әлем жағдайында өзін-өзі табысты жүзеге асыруға дайындауға болады.

Әдебиеттер тізімі:

1. Иванченко, В.Н. Инновации в образовании. Общее и дополнительное образование детей [Текст] / В.Н. Иванченко. - Ростов-на- Дону, 2011. - 352 с.

2. Карелин А. Большая энциклопедия психологических тестов. - М.: Эксмо, 2007. - 416 с. (с. 20-21).

3. Туник, Е.Е. Психодиагностика творческого мышления. Креативные тесты [Текст] / Е.Е. Туник - СПб. : Изд-во «Дидактика Плюс», 2002. - 44 с.

4. Маслюкова Е. А., Шавернева Ю. Ю. ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ РАЗВИТИЯ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ ПОДРОСТКОВ // Форум молодых ученых. 2020. №11 (51). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/innovatsionnye-tehnologii-razvitiya-tvorcheskih-sposobnostey-podrostkov