Оқушының ғылыми жұмысы

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

__________ қаласы

№__ мектеп

Ғылыми жоба тақырыбы:

АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРІНІҢ АУДАРЫЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІ.

Сынып:

Оқушы:

Жетекші:

Мазмұны

КІРІСПЕ

1.АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРІНІҢ АУДАРЫЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

1.1 Қазақ тіліндегі мақал-мәтелдердің зерттелуі ___________________4

1.2 Мақал – мәтелдердің ағылшын тілінде зерттелуі _______________5

2.АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРІНІҢ ҚҰРЫМДЫЛЫҚ, МАҒЫНАЛЫҚ ЕРЕШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ҰҚСАСТЫҒЫ

2.1 Ағылшын және қазақ мақал – мәтелдерінің құрылымдық, мағыналық ерекшеліктері және оларды топтастыру _________________________6-7

2.2 Ағылшын және қазақ мақал - мәтелдерінің этнолингвистикалық

Сипаттары__________________________________________________ 8

2.3 Қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақал - мәтелдердің құрылымдық және мағыналылық ерекшеліктері мен ұқсастықтары 20_______________9

ҚОРЫТЫНДЫ _____________________________________________10

ГЛОССАРИЙ ______________________________________________

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР___________________________12-13

ҚОСЫМША

Андатпа _________мектеп ___ «_» сынып оқушысы ___________ «Ағылшын және қазақ мақал-мәтелдерінің ұқсастықтары мен ерекшеліктері» атты ғылыми жобасы ағылшын және қазақ тіліндегі мақал-мәтелдердің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын айқындауға, оларды жасалу жолдарына қарай жан-жақты зерттеуге, топтастыруға арналған.

Зерттеу жұмысының мақсаты: қазақ-ағылшын мақал-мәтелдерін салыстыра зерттей отырып, олардың мазмұнындағы ұқсастықтары мен ұлттық сипатын ашу.Аталған тілдік бірліктердің семантикалық құрамындағы ортақ тұстары мен ерекшеліктерін және олардың себеп-салдарын айқындау.

Зерттеу жұмысының ғылыми болжамы: Егер ағылшын және қазақ тілдеріндегі мақал-мәтелдердің ұқсастықтары мен айырмашылықтары өз дәрежесінде зерттелініп, талқыланып, халыққа таныстырылса, онда мақал-мәтелдердің тілдерімізді құнарландырудағы орны айқындалып, олардың мән-маңызы артар еді.

Зерттеудің теориялық мәнділігі: Мақал-мәтелдердің екі тілдегі өзіндік ерекшеліктері айқындалып, ғылыми айналымдағы зерттеу жұмысы тереңдей түсті.

Зерттеудің практикалық мәнділігі: зерттеу материалдары орта мектептің ағылшын тілі пәні сабақтарында қолданылып, ол туралы тереңірек зерттеуде пайдалануға ұсынылады.

Зерттеудің дербестік нәтижесі:Мақал-мтелдердің ағылшын және қазақа тілдеріндегі ерекшеліктері алғаш рет тереңінен сипатталып қарастырылды;Оның мағыналық, мазмұндық ерекшеліктері көрсетілді;

Жұмыстың орындалу әдістері. Дербес ақпараттармен танысу, жинақтау,жүйелеу, қорыту, салыстырмалы талдау жасау, іріктеу, тұжырымдау.

Жұмыстың мақсаты: қазақ-ағылшын мақал-мәтелдерін салыстыра зерттей отырып, олардың мазмұнындағы ұқсастықтары мен ұлттық сипатын ашу.Аталған тілдік бірліктердің семантикалық құрамындағы ортақ тұстары мен ерекшеліктерін және олардың себеп-салдарын айқындау.

Міндеттері: - қазақ және ағылшын тіліндегі мақал-мәтелдердің зерттелуіне тоқтау; - ағылшын және қазақ мақал-мәтелдерінің құрылымдық, мағыналық ерекшеліктерін айқындау және оларды топтастыру; - ағылшын және қазақ мақал - мәтелдеріне этнолингвистикалық сипаттама беру; -қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақал - мәтелдердің құрылымдық және мағыналылық ерекшеліктері мен ұқсастықтары

Аннотация

_____школы ученица __ "_" класса _________ , английский и казахский пословица-поговорок и особенности подобия с именем" "схожесть и различия пословица-поговорок всестороннего исследования на английском и на казахском языке, так определять, их совершения научных проект, в зависимости от разгруппировать дорог.

Целью работы исследования: Изучая в сравнении пословица-поговорки казах-англичанин подобия и национальных характер, их в оглавлении открыть.

В составе указанных языковой единиц и их мотив общего моменты семантическая и особенности развития.

Работы исследования научных прогноз: Если в том, чем отличаются и в подобия зерттелініп таныстырылса пословица-поговорок язык удабривать пословица-поговорок английского и казахского языках, обсуждаются и населению, то место, допустимость которых определяется их сущно-значение, в чести было.

Теоретические исследования значимость: Исследовательская работа вглубь пословица-поговорок оба свои особенности, допустимость которых определяется научных в обороте цвета.

Практических исследования значимость: на уроках английского языка средней школы, о чем глубже исследовании предоставляется в эксплуатацию применением предметом Материалы обследования

Самостоятельность исследования результат:

• Пословица мтелдердің описанием впервые были рассмотрены особенности из глубины английском и в смерть языках;

• Оказана его смысловой, содержательно особенности;

Методы выполнения работ. Накопление, систематизация, обобщение, создание сравнительного анализа, ознакомление самостоятельно информацией, отбора, выработки.

Работы цель: Изучая в сравнении пословица-поговорки казах-англичанин подобия и национальных характер, их в оглавлении открыть.

В составе указанных языковой единиц и их мотив общего моменты семантическая и особенности развития.

Обязанности: изучать пословица-поговорок остановки на казахском и на английском языке;

- английский и казахский пословица-поговорок определение особенностей структурных, смысловые и их группировка; - английский и казахский пословица - мәтелдеріне этнолингвистикалық описание; пословица - поговорок особенности и подобия -қазақ и английском языках структурные и содержательность.

Annotation

My project work about English and Kazakh a proverb sayings and features of similarity with a name" "similarity and distinctions a proverb sayings of a comprehensive investigation in English and in Kazakh, so to define, their commission scientific the project, depending on to ungroup roads.

Purpose of work of a research: Studying in comparison a proverb saying the English Kazakh of similarity and national character, in a table of contents to open them.

As a part of units specified language and their motive of the general the moments semantic and features of development.

Works of a research scientific forecast: If in in what differ and in similarity зерттелініп a proverb sayings language to fertilize a tanystyryls the proverb sayings English and Kazakh languages, are discussed also to the population, then the place which admissibility is defined their sushchno-value, in honor was.

Theoretical researches importance: Research work deep into a proverb sayings both features which admissibility is defined scientific in a turn of color.

Practical researches importance: at lessons of English of high school about what an in-depth study it is provided in operation by application by a subject inspection Materials

Independence of a research result:

• A proverb the description has for the first time considered features from depth English and in death languages;

• It is rendered its semantic, substantially to feature;

Methods of performance of work. Accumulation, systematization, generalization, creation of the comparative analysis, acquaintance independently information, selection, development.

Works purpose: Studying in comparison a proverb saying the English Kazakh of similarity and national character, in a table of contents to open them.

As a part of units specified language and their motive of the general the moments semantic and features of development.

Duties: to study a stop proverb sayings on Kazakh and in English;

- English and Kazakh proverb sayings definition of features structural, semantic and their group; - English and Kazakh a proverb - the mtelderena of an etnolingvistikala қ the description; a proverb - sayings of feature and similarity - a az қ and the English languages structural and pithiness.

Кіріспе

Мақал-мәтелдер - сөздік құрамның халық өміріндегі әрқилы кезеңдерді, қарым-қатынас пен қоғамдық құбылыстарды бейнелей сипаттайтын, көңілдегі ойды шебер де ұғымды жеткізетін, қысқа да нұсқа тұжырым жасайтын, мән-мазмұнға бай бөлігі. Демек, халық өмір шындығын, көңілге түйгенін мақал-мәтел ретінде өз ұрпағына үлгі-өнеге етіп қалдырып отырған. Аталмыш тілдік бірліктер арқылы жас ұрпақты елін-жерін сүюге, ерінбей еңбек етуге, білім алуға, адал, кішіпейіл болуға үндеп, жалқаулық, өсек-өтірік, мақтаншақтық тәрізді қасиеттерден бойын аулақ салуға тәрбиелей білген.

Мақал-мәтелдердің қазақ және ағылшын тілдерінде зерттелуіне тоқталмас бұрын отандық және әлемдік тіл мамандары арасында пікірталас туғызған, олардың қай салаға қатыстылығы жөнінде айтылған тұжырымдарды атай кеткен жөн. Мысалы, фразеология саласының қалыптасуына, дамуына өзіндік үлес қосқан В.В. Виноградов, Н.М. Шанский, В.Н. Телия, М. Чернышева, М.М. Копыленко, А.В. Кунин, И.В. Арнольд, І.Кеңесбаев, Ә.Т. Қайдар, Б. Манасбаев т.б. сынды ғалымдар мақал-мәтелдерді фразеология саласының еншісіне тиесілі деген ғылыми негіздемелер ұсынады.

Мақал-мәтелдерді жинақтап, сұрыптап, белгілі бір жүйеге келтіруде, тілдік бірлестіктер табиғатының кейбір қырларын айқындауда зор еңбек сіңірген ғалым Г.Л. Пермяков аталмыш тұрақты тұлғалардың тілші ғалымдар тарапынан да, әдебиетші мамандар тарапынан да зерттелуі қажеттігін ескертеді.

Осы келтірілген ой-пікірлерге және өзіндік зерттеу нәтижелеріне сүйенер болсақ, мақал-мәтелдердің тұлға тұрақтылығы, тіркес тиянақтылығы, мағына тұтастығы, қолдануға даярлығы тәрізді сипаттары оларды фразеологазмдер қатарына қосып, осы салада зерттеуге толық мүмкіндік береді.

Мақал-мәтелдердің ең бойында поэзияға тән жинақылық, үнділік, саздылық, ұйқас ырғақтылық байқалады. Онда басы артық бір сөз болмайды, барлығы өз орнында екшелген, сұрыпталған, жымдаса біріккен, ішкі мазмұнына сыртқы формасы сай үндестік тапқан болып келеді.

Қазақ тілінде мақал-мәтелдердің бәрі негізінен жай сөйлем түріндегі тұрақты сөз тіркестеріне жатады, яғни олар түлғасы жағынан ұзақ уақыттан бері қалыптасып, белгілі бір формада тұрақталган, мазмұны жағынан біртұтастыққа ие болған жай сөйлем типтері. құрылымы жағынан қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақал-мәтелдердің өзара ұқсастықтары жиі кездеседі:

1. Бұйрық райлы сөйлемдер:

1) Make hay while the sun shines- Темірді қызғанда соқ.

3

2) Let sleeping dogs lie –

Жатқан жыланның қүйрығын баспа.

2. Болымсыз түрдегі бұйрық рай, яғни тыйым салу;

1)Never say die - Салық сұра кетпесін.

2)Don't count your chickens before they are hatced -

Тігілмеген етігіңді мақтама,

орылмаған етігіңді ақтама.

3. Шартты райлы сөйлем түрінде:

1)When cat is away, the mice will play- құлан құдыққа құласа, құрбақа құлағында ойнар.

2)If it were not for hope, the heart will break- Үмітсіз шайтан.

Мақал-мәтел құрылыс жағынан сырттай ұқсас болып келгенмен, олардың мазмұнды түйіндеуінде, ойды шешуінде өзіндік ерекшелігі байқалады.

Мақалдарда бір-біріне сай қарама-қайшы ұғымдар мен нәрселерді салыстырып, шендестіру арқылы ой-пікірді айқындау тәсілі басым болып келеді.

Мысал:

«Ақымақтың ақылы түстен кейін кіреді, ырысы кеткеннің, иті үры

кеткен соң үреді»

Business before pleasure

Еңбек түбі-бейнет,

Бейнет түбі-зейнет.

East or West, home is best

Туған жердей жер болмас,

Туған елдей ел болмас.

Great boast, small roast

4

Сөзге көп-іске жоқ.

No sweet with out some sweat

Жылай-жылай жер қазсаң,

Күле-күле су ішерсің.

Ағылшын және қазақ мақал-мәтелдерінің өзіндік ерекшелектері мен ұқсастықтары

Ағылшын және қазақ мақал-мәтелдерінің өзіндік ерекшелектері мен ұқсастықтары.
Әрбір ұлттың дүниетанымы мен мәдениетін танып білу мақсатына сол ұлттың құндылықтарының жиынтығын зерттеу арқылы қол жеткізуге болатынын соңғы кездері орындалған ғылыми жұмыстар дәлелдеп отыр. Бұл құндылықтар ұлттың тілінде, сөздік қорында сақталған.
Зерттеу жұмысын жүргізу барысында қаза, ағылшын тілдеріндегі мақал-мәтелдерді салыстыра отырып, олардағы әр халықтың дүниетанымы мен өмірлік тәжірибиеде қалыптасқан түсініктердің көріністерін ашып, ұлттық және танымдық сипатын айқындауға талпыныс жасадым.
Мақал-мәтелдер- сөздік құрамның халық өміріндегі кезеңдерді, қарым-қатынас пен қоғамдвық құбылыстарды бейнелей сиппатайтын, көңілдегі ойды шеберде ұғымды жеткізетін, қысқада нұсқа тұжырым жасайтын, мән-мазмұнға бай бөлігі. Демек, халық өмір шындығын, көңілге түйгенін мақал-мәтел ретінде өз ұрпағына үлгі-өнеге етіп қалдырып отырған. Аталмыш тілдік бірліктер арқылы жас ұрпақты елін-жерін сүюге, ерінбей еңбек етуге,білім алуға, адал, кішіпейіл болуға үндеп, жалқаулық, өсек-өтірік, мақтаншақ тәрізді қасиеттерден бойын аулақ салуға тәрбиелей білген.
Ағылшын тілінің физеологиясына қатысты кешенді зерттеулермен, дәйекті тұжырым, тұжырым пайымдаулармен танымал А.В. Кунин де мақал-мәтелдердің құрымдылық-мағыналық ерекшеліктерін негізге ала отырып, оларды «коммуникативтік фразалогиялық бірліктер» деп атап, жеке қарауды ұсынады. Сондай-ақ, автор құрамындағы сыңарлары тура мағыналы болып келетін мақалдар тобына яғни, «all is well, that ends well» (сөзбе-сөз аударғанда сәтті аяқталған істің бәрі жақсы), «Appearances are deseptive»(келбет -алдамшы), «Better late than never» (ештен кеш жақсы) тәрізді оралымдарды фразеологиядан тыс, «фразеологиялық емес тұрақты құрылымдар» аясында қарастырады. 
Мақал-мәтелдерді жинақтап, сұрыптап, белгілі бір жүйеге келтіруде , тілдік бірліктер табиғатының кейбір қырларын айқындауда зор еңбек сіңірген ғалым Г.Л. Пермяков аталмыш тұрақты тұлғалардың тілші ғалымдар тарапынан да зерттелуі қажеттегін есекертеді. Осы келтірілген ой-пікірлерге және өзіндік зерттеу нәтижелеріне сүйенер болсақ ,мақал-мәтелдердің тұлға тұрақтылығы, тіркес тиянақтылығы мағына тұтастығы, қолдауға даярлығы тәрізді сипаттары

5

оларды фразеологизмдер қатарына қосып, осы салада зерттеуге тодлық мүмкіндік береді. 
Мақал-мәтелдердің өн бойында поэзияға тән жинақылық, үнділік, саздылық, ұйқас, ырғақтылық байқалады. Онда басы артық бір сөз болмайды, барлығы өз орнында екшелген, сұрапталған, жымдаса біріккен, ішкі мазмұнына сыртқы форм