Сынып сағаты:

«Қауіпсіз деп ойлама,

Отпен оқыс ойнама.»

1 сыныпқа арналған ойын –сауық сынып сағатының жоспары

Тақырыбы: «Қауіпсіз деп ойлама,

                      Отпен оқыс ойнама.»       

 

Мақсаты: Өрттің қаншалықты қауіпті екені туралы балаларға түсіндіріп, білімдерін кеңейту. Өрттің алдын алуға балаларды ынталандыру. Спорттық эстафета,  көрініс және сұрақ-жауап арқылы қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу.

 

Барысы: Балаларды шаттық шеңберге шақыру.

1.     – Балалар, жан-жақтарыңа қараңдаршы, қандай әдемі! Терезеге қараңдаршы, күн алтын сәулелерін шашып тұр. Ендеше қане шеңбер жасап тұра қалып қоршаған ортамен амандасып жіберейік.

–Армысыз, қайырлы күн!

-Армысыз, қайырымды Аспан ата!

- Армысыз, мейірімді жер-ана!

-Армычыз, шұғылалы Алтын-күн!

-Қуанайық, шаттанайық бәріміз!

-Күліп шықты күн бүгін!

-Бәріміз күндей жарқырайық!

-Бәтіміз тату болайық!

-Бәріміз дос болайық!

Балаларды орындарына отырғызу.

2. Ғажайып сәт. Шырпы, майшам, газ.

Мұғалім: Осы суреттерді көре отырып, сіздерге қандай ой келді?

-         Шырпы күнделікті өмірде қажет. Шырпы арқылы майшамды,газды т.б. нәрселерді тұтату үшін іске асырады. Шырпыны үлкендердің рұқсатынсыз алмау керек. Себебі, өрт-тілсіз жау. Шырпының адам өмірінде пайдасымен бірге зияны да болады.

 

3.     Слайд көрсету. Өрт сөндірушілер туралы фото материал көрсету, әңгімелеу.

                                           

                                                                                          

 

4.     Топқа бөліп ойын ойнату:

1)     «Қай топ отты бірінші сөндіреді»

  

2)     «Кім бірінші бітіреді»   ойын

 

3)     Жұмбақ шешу:

 

1.    Қандай аң ен қаіпті, көгілдір-қызыл түсті?

                   2.Қара сиырым жалап тұр,

                               Қызыл сиырым қарап тұр.

                   3.Төбеде, пеште, қорапта, тұтағышта

 

 

4)     Видеоролик көрсету

 

5)    Өрт қауіпсіздігі бойынша тест

 

Өрт шығып жатқанын көрсен қандай іс-әрекет жасайсын?

 «101»  нөміріне қоңырау соғамын -1

   Көмекке шақырамын- 2

Ешкімге айтпай, қашып кетемін- 1

Егер бөлменін іші ащы түтін болса ?

Есікті жаппай, терезені ашамын -0

Шығып кетемін  -0

Аузымды және мұрнымды суланған орамалмен жауып, еденге жабыса есікке қарай жылжып шығамын- 3

Электр сымы өртенсе ше?

Су құямын -0

Үлкендерді көмекке шақырамын- 3

Үстіңдегі киім өртенсе ше?

Жүгірем, үстімдегі киімді шешуге тырысамын – 0

Тоқтаймын, жерге домалаймын өртті сөндіру үшін -3

Көрпеге оранамын -2

Егер, тамақ әзірлеген уақытта тападағы май жанса?

Суланған орамалды жабамын -3

Су құямын -0

Тапаны далаға шығаруға тырысамын -0

Егер, өрт басталған кезде сен 5-ші қабатта болсан не істейсің ,телефон жоқ?

Су шүберектермен есіктің тесіктерін бекітіп, терезеден көмекке шақырамын -3

Шүберектерден арқан жасап терезеден төмен түсемін -1

Көмекке шақырамын  -1

Өте қызық бағдарлама көріп отырғанда, теледидардың артынан түтін шықса, не істеуін керек?

Бағдарламаны көремін- 0

Үлкендерді көмекке шақырамын -2

Телидидарды сөндіріп, өрт сөндірушілерге  хабарлаймын -3

 

5.     Қорытындылау

  

Баспалдақтан далақтап.

Ұшып- қонып Қалтақбай.

Сырғанап кеп Қанаттан

Қшып түсті қалпақтай.

Келеді әркез сендіргім-

Қауіпсіздік керек бұл:

Шығарда үйден сөндіргін,

Құралдарын электр.

Қауіпсіз деп ойлама,

Отпен оқыс ойнама.

Тақырыбы: От - тілсіз жау!
     Қатысушылар:     2 бала, 1 бала – сіріңке рөлінде, 1 бала от рөлінде.
Мақсаты: оқушыларға өрт қауіпсіздігі ережесін жетік білудің маңызын ұғындыру. Өрт қауіпсіздігі ережесін қатаң сақтау арқасында түрлі жазатайым апаттың алдын алуға болатыны туралы түсінік беру.
     Ұқыптылыққа, зеріктікке және адамгершілікке тәрбиелеу.
Керекті заттар: Сіріңке қорапшасы, жалын суреті салынған от бейнесі, өрт сөндіруші машинасының макеті, нөл және бір саны жазылған бас киім, от бейнеленген бас киім.
Тәрбиеші:
Өткен аптада, саябакта келе жатып, мен бір сұмдық жағдай болғанын көрдім. Кәдімгі сіріңке, бірақ өте зұлым от жағып, балаларды алдады.
Тәрбиеші:
     Саябақта балалар серуендеп жүріп,
     Сіріңкені жолықтырды.
     Ол балалардан онымен достасуын сұрады.
Сіріңке: Үйім жоқ, тұратын жерім жоқ! (Балалар сіріңкені қолынан ұстап алды)
Сіріңке: Ой, зеріккеннен жынданатын болдым! Менің қалай жынданатынымды көргілерің келе ме? (Балалар кідіріп қалды. Бірақ олар таң қалды)
1-бала: Жағуға болады ма?
2-бала: Жамандықтан құтыла алмайсың?
Сіріңке:
     Сендер не, сендер не! Бәрі орнында!
     Мен тек жарық болып жарқыраймын!
     Ештеңе жоқ, маған сеніңдерші!
     Маған жарық жағыңдар!
Тәрбиеші: Балалар – чирк! Міне, мұнда жалын, жамандыққа шалынды.
     Маңайдың бәріне жайылды, содан соң айналаның бәріне! Құдай-ау!
Тәрбиеші: 1-бала айқайлап жіберді.
1-бала: Қайтеміз, біз не істеуіміз керек? Жалын қазір бәріне жайылады! Үйге қарай қашайық!
2-бала: Жоқ, біздің қашуымызға болмайды, қаланы қорғауымыз керек! Біз не істедік? 
Тәрбиеші: От лаулап жанып барады. Сіріңке болса билеп жүр! Бірақ, балалар саябағындағы, балаларға арналған үйшік жанып кетті!
Тәрбиеші: От қызыл-жасыл-көк, былай қарағанда өте әдемі! Бірақ одан ыстық тарайды, бар болғаны 5 минут жанды.
Тәрбиеші: 1-бала жылап жүр, 2-бала болса үрлеп жүр. Ал от болса маздап жанды. Ол ауаны жақсы көреді. Ол өмір бойы жанып тұруға дайын.
От: Мен аяусызбын және қатігезбін, мені жеңе алмайсыңдар. Балалар, сендер, зеріккен жоқсыңдар ма? Мен сендерге өрт шығарып берейін!
     1-бала:Міне, түтін мен жалын қаптады. Не істеу керек? Біз білмейміз?
Тәрбиеші: Қорқынышты?! Оларға кім көмектеседі?
     Әрине, бұл – 101 қызмет көрсету!
Нөл: Не айқай? Не жалын?
     Қане, бір, тезірек көмекке!
     Біз қазір оны жабамыз,
     Ол жануын тоқтатады!
(матамен отты жабу)
Тәрбиеші: Бәрі басылды, кенет от қайта жана бастады. Қане, құтқарушылар, асығыңдар! Тезірек отты өшіріңдер!
Бір: Біз саған су шашамыз, сен жануды ойламау үшін сені қазір тез жуып тастаймыз. Жер бетінен алып тастаймыз.
1-бала: От сөнді, бәрі артта қалды, енді бұдан былай сіріңкені алмаймыз!
2-бала: Сен, сіріңкені алмаймыз дейсің-ау. Саябақтағы балалардың үйін құрттың ғой!
1-бала: Сені бұдан былай іске араластырмаймыз, бірақ сен, бұдан былай балаларға жолама!
2-бала: Адамға қызмет ет, Бұдан былай өрт шығарма!
Нөл:
     Біз – 101көмекке асығамыз –
     Отты өшіріп,адамдарды құтқарамыз!
     Бірақ, іштеріңде тағы кім түсінбей қалды.
     Сіріңке – балалар үшін ойыншық емес?!
Бір:
     Біз сендерден жауапкершілікті сұраймыз,
     Зеріккеннен отпен ойнамаңдар!
     Көршілерің біздерді
     Тағы шақырып жүрмесін!
1-бала: Ұшқын машинаның моторын от алдырады.
2-бала: Отты тамақ пісіру үшін жағамыз!
Нөл: От пайдалы, бірақ оны бақылау керек.
Бір: Дер кезінде жалынды тоқтату керек!

«Үйдегі қауіпсіздік ережелерін сақтай біл!»
Оқу әрекетінің тәрбие сағаты

Тақырыбы: «Жас өрт сөндіруші»
Мақсаты: Оттың тілсіз жау екенін ұқтыру. Өрттен, оттан сақтану жолдарын үйрету.
Өрт өшіретін құралды пайдалануды үйрету
Көрнекілігі: Өрт сөндіретін құралдар.
Білу: Адам өміріне өрттің зиянды екенін біле отырып сіріңкені, тұрмыстық техникалық заттарды пайдалану қауіпсіздік ережелерін білу.
Шаттық шеңбері:
Жазда келді сағынта ------------/ балалар іс әрекеттерімен көрсете отырып, қайталайды /
Жер жаһанды қаңсыта -------- / Өрт сөндіргіш болып көрсетеді /
Іші пысқан балалар
От жақты шөпті бықсыта
Бықсып жанған от енді
Алып - ұшып жөнелді
Өшірем деп ұмтылған
Балаларға көнбеді.
Негізгі бөлім:
Тәрбиеші: балалар біз бүгін қауіпсіздік ережелерінің бірі өрттің қаншалықты қауіпті екенін білейік.
От өмірімізге қуат беріп, бойымызды жылытады. От - өмір сәні. Отсыз тіршілік жоқ. От жағылмаса, тамағымызда піспейді, үйімізде жылымайды. Ал тамақ ішпесек бойымызға қуат бітпейді. Бойымызда қуат болмаса өмірге деген қызығушылығымыз жоғалады. Біздің ата - бабаларымыз шөбі көп жерді отты жер деп бекер айтпаған.
Отты жер - қуатты жер. Мал біткенге күш - қуат беретін жер. Үйді қазақ халқы отпен теңестіріп отырған.
Тұратын үйін отау, үй иесін – отағасы деп атаған.
Отсыз тоңып, жаураған адам ешқандай еңбек те істей алмайды.
Сонымен от - өміріміз десек те, оның әлемі жайлаған алапаттың бірі - өрт қаупін шығаратынын да естен шығармағанымыз жөн. Өзіміздің ұқыпсыздығымыздан немесе байқампаздығымыздан кейде өрттің қалай күш алып кеткенін де байқамай қаламыз.
Балалар:
Тақпақтар үйрету
От жақпа күйерсің
Өртеніп жүрерсің
Сіріңкені ұстасаң

Бәлеге сен түсерсің
Оттың ісі қуырмақ
Желдің ісі суырмақ
Қазір жанған жалынды
Алып ұшып қуалмақ

Тұрмысқа қажетті заттарды пайдалану, ережесімен таныстыру
Газ – плитасын пайдалану
Ас үйге сән беретін газ плитасы. Көгілдір от тұрмыс - тіршілігімізді көп орын атқарады.
Десек те, оны ұқыпты ұстап, жаға білуіміз керек. Егер газ плитасынан бір кемшіліктер байқалса ата - анаңа айтып ескерт. Өйткені ата - анаң газ бөлімшесінің арнаулы мамандарын шақыртады Тұрмысымызда тағы бір көп қолданатынымыз – Электр. Электр - жарық көзі. Бір күн үйімізге электр қуаты келмей қалса, дүниені қараңғы түнек басады. Дегенмен, оны да ұқыпты пайдаланбасақ, одан да өрт шығуы мүмкін
1. Электр приборларын уақтылы өшіру, электр жүйесінен ажыратуды ұмытпау
2. Рұқсат етілмеген жерге электр жүйесін жүргізбеу
Өрттің алдын - алу, қауіпсіздікті сақта
Өртті сөндіруге арнайы заттарды даярлап қойған жөн. Оларға құм, су, күрек, киіз, т. б.
- Өрт жаңадан басталғанда, сумен, құм сеуіп өшіреді.
- Адамның киімі өртенсе, суға түскені дұрыс. Су жоқ болса, топыраққа аунап, үстіне құм себуіміз керек. Я болмаса адамды қалың матамен орап өшіреді,
Газ плитасы тұрған бөлмені жиі - жиі желдету керек. Егер газдың күлімсіген иесін сезсең сіріңке жағуға, электр жүйесіндегі лампаны жағуға болмайды.
Тек үйдің есік - терезелерін ашып, желдету керек.

Сынып сағаты.(1-сынып)

Тақырыбы: «Өрт – тілсіз жау»      

 Мақсаты: Өрттің қаншалықты қауіпті екені туралы балаларға түсіндіріп, білімдерін кеңейту. Өрттің алдын алуға балаларды ынталандыру. Сұрақ-жауап арқылы қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу.

 Сабақ барысы: (Балаларды шаттық шеңберге шақыру.)

1.     – Балалар, жан-жақтарыңа қараңдаршы, қандай әдемі! Терезеге қараңдаршы, күн алтын сәулелерін шашып тұр. Ендеше қане шеңбер жасап тұра қалып қоршаған ортамен амандасып жіберейік.

–Армысыз, қайырлы күн!

-Армысыз, қайырымды Аспан ата!

- Армысыз, мейірімді жер-ана!

-Армысыз, шұғылалы Алтын-күн!

-Қуанайық, шаттанайық бәріміз!

-Күліп шықты күн бүгін!

-Бәріміз күндей жарқырайық!

-Бәтіміз тату болайық!

-Бәріміз дос болайық!

Балаларды орындарына отырғызу.

 2.  Өрт сөндірушілер туралы суреттерді көрсету, әңгімелеу.

Балалар біз бүгін қауіпсіздік ережелерінің бірі өрттің қаншалықты қауіпті екенін білейік.
От өмірімізге қуат беріп, бойымызды жылытады. От - өмір сәні. Отсыз тіршілік жоқ. От жағылмаса, тамағымызда піспейді, үйімізде жылымайды.

3.  Шырпы, майшам, газ. (суреттермен жұмыс)

Мұғалім: Осы суреттерді көре отырып, сіздерге қандай ой келді?

- Шырпы күнделікті өмірде қажет. Шырпы арқылы майшамды,газды т.б. нәрселерді тұтату үшін іске асырады. Шырпыны үлкендердің рұқсатынсыз алмау керек. Себебі, өрт-тілсіз жау. Шырпының адам өмірінде пайдасымен бірге зияны да болады.

Тұрмысқа қажетті заттарды пайдалану, ережесімен таныстыру
Газ – плитасын пайдалану
Ас үйге сән беретін газ плитасы. Көгілдір от тұрмыс - тіршілігімізді көп орын атқарады.
Десек те, оны ұқыпты ұстап, жаға білуіміз керек. Егер газ плитасынан бір кемшіліктер байқалса ата - анаңа айтып ескерт. Өйткені ата - анаң газ бөлімшесінің арнаулы мамандарын шақыртады Тұрмысымызда тағы бір көп қолданатынымыз – Электр. Электр - жарық көзі. Бір күн үйімізге электр қуаты келмей қалса, дүниені қараңғы түнек басады. Дегенмен, оны да ұқыпты пайдаланбасақ, одан да өрт шығуы мүмкін.

Газ плитасы тұрған бөлмені жиі - жиі желдету керек. Егер газдың күлімсіген иесін сезсең сіріңке жағуға, электр жүйесіндегі лампаны жағуға болмайды.
Тек үйдің есік - терезелерін ашып, желдету керек.

4.     Жұмбақ шешу:

 1.    Қандай аң ең қауіпті, көгілдір-қызыл түсті?

   2.Қара сиырым жалап тұр,

     Қызыл сиырым қарап тұр.

1. Электр приборларын уақтылы өшіру, электр жүйесінен ажыратуды ұмытпау
2. Рұқсат етілмеген жерге электр жүйесін жүргізбеу
Өрттің алдын - алу, қауіпсіздікті сақта
Өртті сөндіруге арнайы заттарды даярлап қойған жөн. Оларға құм, су, күрек, киіз, т. б.
- Өрт жаңадан басталғанда, сумен, құм сеуіп өшіреді.
- Адамның киімі өртенсе, суға түскені дұрыс. Су жоқ болса, топыраққа аунап, үстіне құм себуіміз керек. Болмаса адамды қалың матамен орап өшіреді.

4. Өрт қауіпсіздігі бойынша тест (оқушыларға таратып беру)

1. Өрт шығып жатқанын көрсең қандай іс-әрекет жасайсың?

а) «101»  нөміріне қоңырау соғамын

  б) Көмекке шақырамын

в)Ешкімге айтпай, қашып кетемін

2. Егер бөлменін іші ащы түтін болса ?

а) Есікті жаппай, терезені ашамын

б) Шығып кетемін 

в) Аузымды және мұрнымды суланған орамалмен жауып, еденге жабыса есікке қарай жылжып шығамын

3. Электр сымы өртенсе ше?

а) Су құямын

б) Үлкендерді көмекке шақырамын

4. Үстіңдегі киім өртенсе ше?

а) Жүгірем, үстімдегі киімді шешуге тырысамын

б) Тоқтаймын, жерге домалаймын өртті сөндіру үшін

в) Көрпеге оранамын

5. Егер, тамақ әзірлеген уақытта табадағы май жанса?

а) Суланған орамалды жабамын

б) Су құямын

в) Табаны далаға шығаруға тырысамын

6. Егер, өрт басталған кезде сен 5-ші қабатта болсаң не істейсің ,телефон жоқ?

а) Су шүберектермен есіктің тесіктерін бекітіп, терезеден көмекке шақырамын

б) Шүберектерден арқан жасап терезеден төмен түсемін

в) Көмекке шақырамын 

7. Өте қызық бағдарлама көріп отырғанда, теледидардың артынан түтін шықса, не істеуін керек?

а) Бағдарламаны көремін

б) Үлкендерді көмекке шақырамын

в) Телидидарды сөндіріп, өрт сөндірушілерге  хабарлаймын

 5.     Қорытындылау

Оқушыларға «Өрт – тілсіз жау» тақырыбына сурет салдыру.

Тақырыбы: «Өрт – тілсіз жау» Мақсаты: оттың адам өміріндегі маңызын,пайдасын, пайда болу жолдарын ұғындыру. Сонымен қатар оттың тілсіз жау екендігін ұқтыру. Өрттің зияны мен қауіпсіздігі туралы толық мағлұмат беру. Оқушыларға оттан сақтанудың жолдарын, өрттің табиғатқа, адамға әкелетін зардабын түсіндіре отырып, сіріңке, оттық т.б. қатерлі нәрселерден аулақ болуға тәрбиелеу. Көрнекілігі: сюжетті суреттер, плакаттар, тірек –сызба, макет. Барысы. Оттың шығу тарихы. Мұғалім:Құрметті оқушылар, біздің бүгінгі тәрбие сағатымыздың тақырыбы «От – досымыз, от –жауымыз». Жалпы «от» деген сөзді қалай түсінесіздер? От өмірімізге қуат беріп, бойымызды жылытады. От –өмір сәні. Отсыз тіршілік жоқ. От жағылмаса тамақ піспейді, үй жылымайды.От қалай пайда болды? Ерте заманда алғашқы адамдар отты пайдалануды найзағайдан түскен оттан үйренді. Сол найзағайдан түскен отты сөндірмей пайдаланды. Барлығы аң аулауға кеткенде, бір адам от басында қалатын болған. Тамақты пісіріп жеуді де найзағай отының астында қалған еттен байқаған.От астында қалған ет шикі еттен дәмдірек екенін байқап, асты пісіріп жеуді үйренген. Сол заманнан –ақ оттың өте маңызды екенін аңғарамыз. От –өрісі кең түбір. Енді осы «от» түбіріне байланысты сөздерді терсек: отағасы, отау,отарба. Яғни мұннан шығатын нәрсе –«от» сөзі жылылықтың белгісі іспеттес. Оттың пайдасымен қатар зиянды жағы да жоқ емес. Қандай зияны бар, оқушылар? Оқушылар: Өртену, күю, жану, жарақат алу. «Отпен ойнама, күйесің» дегендей оттың зиянды жақтарына тоқталсақ: Оттың зиянды жақтары: отты дұрыс пайдаланбаса, адам күйіп қалады. Өртенген дала. Күйген ас. « Өрт –тілсіз жау» атты бөлімімізде өрттің шығу себептері туралы айтамыз. Бұл тарауда сіріңке, темекі, үтік, газ суреттеріне не айта аласыңдар? (сурет көрсетіледі) Өрттің шығу себептері:1.Шылымның тұқылын сөндірмей тастаса; 2.Шырпымен ойнаса; 3.Үтікті қосып кетіп қалса; 4.Газды ашық қалдырып кетсе; Өрт қауіпсіздігін білу- әр оқушының міндеті. «Сақтықта қорлық жоқ» деп аталатын бұл бетте оқушылар өрт қауіпсіздігін айтып береді және өрт қауіпсіздігіне керек құралдардың суреттерімен жұмыс жүргізеді. Жағдаяттық сұрақтар. Қалташалардың ішіндегі сұрақтарға жауап береміз. 1.Сен үйде жалғыз қалдың.Ата –анаң қонаққа кетті. Кенет электр тоғының пышырлап жана бастағанын байқадың. Не істер едің? 2.Екі досыңмен (үшеуің) демалыс күні бірігіп ойнап жүрсіңдер.Қарындарың ашып, күлге картоп көміп жегілерің келді. Сөйтіп сіріңке әкеліп, аулаға от жаға бастадыңдар. Бір кезде жаққан оттарың желмен ұшып ауладағы үйілген шөпке тиіп, шөп жана бастады.Не істейсің? 3. Үйге көп қонақ келді. Қонақтар шай ішіп болған соң үлкен кісілер шылым шегуге сыртқа шықты.Сөйтті де бір кісінің шеккен шылымының сөнбей қалған тұқылынан жердегі қураған шөп жана бастады.Мұндай жағдайда не істейсің? 4.Үйге анаң от жағып, өзі далаға шығып кетті.Жанып жатқан пештің есігі ашылып кетіп, ішінен жанған от түсіп кетті.Сен не істер едің? 5.Сен сабаққа келгенде сыныптасың оттық ұстап жүргенін көрдің.Мұндай жағдайда не істер едің? От туралы мақал –мәтелдер айтайық. 1.Отпен ойнама,күйерсің. 2.Ойын түбі –от. 3.Отын деген шөп болар, Жинай берсең көп болар. 4.От жақпа-пісерсің, Ор қазба –түсерсің. 5.Сумен ойнама –батарсың, Отпен ойнама –күйерсің. 6. От пен су –тілсіз жау. 7.Өзі саққа құдай жақ. 8.:Сақ жүрсең сау жүрерсің. 9.Сақтықты сұңқырдан үйрен. 10. Жау жоқ деме –жар астында. Бөрі жоқ деме –бөрік астында. Мін, балалар бүгін біз «От –досымыз, от -жауымыз» деген тақырта тәрбие сағатын өткіздік. Жоғарыда айтылғандарды естеріңде сақтап, әдепті оқушы болып жүріңдер. Қаратерек жалпы орта білім беретін мектеп Тақырыбы: «Пиротехникалық заттар зардабы» Сынып жетекші:А.А.Камзина 2014-2015 оқу жылы Тақырыбы: Пиротехникалық заттар зардабы Мақсаты: : оттың адам өміріндегі маңызын,пайдасын, пайда болу жолдарын ұғындыру. Сонымен қатар оттың тілсіз жау екендігін ұқтыру. Өрттің зияны мен қауіпсіздігі туралы толық мағлұмат беру. Оқушыларға оттан сақтанудың жолдарын, өрттің табиғатқа, адамға әкелетін зардабын түсіндіре отырып, сіріңке, оттық т.б. қатерлі нәрселерден аулақ болуға тәрбиелеу. Сабақтың әдісі:дәріс Барысы: Жаңа жыл мейрамдарды жарқыраған бенгал оттар, күтпеген сыйлық пен шулы шартылдақтар, аспанға ататын түрлі-түсті салюттерсіз елестету қиын. Өзімді, туған-туысқандарымды және достарымды жарқыраған әсемдікпен қуантқым келеді! Көптеген жалынды әсемдіктердің қайсысы сіздің мерекеңізге жақсы келеді? Жарқыраған көріністі қалай қауіпсіз қылып істеу керек? Сұрақтың тарихы Көптеген заттар сияқты, фейерверк та Қытайда жасалып шығарылған. Ертедегі аңыз бойынша, бір аспазшы егер тұзды, күкіртті және көмірді араластырса, жай отынға қарағанда мұндай қоспа лаулап жанатындығын кездейсоқ байқап қалады. Тапқыр адам осындай қоспаны бамбук бағанасына салып, бірінші отты шартылдақты жасап көрген. Тез арада жаңалық барлық елге тарады, содан кейін оны мерекелерде пайдалана бастады. Италияндық саяхатшысы Марко Полоның арқасында қытай жерінен Европаға әкеледі, мұнда экзотикалық таңқаларлық ғажайыпты барлық европаның ақсүйектері ғана емес, сонымен бірге әскери қызметкерлер де бағалаған. Жарқыраған көрініс әскери жеңістерді тойлаудың ажырамас бөлігіне айналады. Қытайларға қарағанда европалықтар фейерверктердің түстерін емес, конструкциясын ойлап шығаруда. Өнертапқыштардың қиялдары шексіз. Салтанатты мерекелерге аспанда таурат сюжеттерін және әскери ұрыстар көрінісін отта іске асырған, сарқырамалар мен фонтандарды, күркелері бар сарайларды «күйдіріп салуды» ойлап шығарған. Осындай көріністердің қандай әсерлі, керемет екендігін елестетіп көріңіз! Бірақ, түрлі-түсті от жарқылдарын ұнататын қазіргі заманның адамдарына бұрынғы заманға қызығушылықпен қараудың қажеті жоқ. Қазір фейерверктердің түрлері өте көп, кез-келген талғамға, үлкен ашық алаңдарға және орын-жайларға арналған. Тек қана таңдай біл! Жалған жасауларды «анықтаймыз». Фейерверктердің барлық түрлері сол немесе басқа дәрежеде қауіпті. Өкінішке орай, фейерверкті сатып алған жерде тексеріп алуға болмайды, сондықтан сапасын тексеру үшін орауын жақсылап қарап алу керек. - Ең алдымен, орауы бүтін ашылмаған болу керек. Егер орамасы қағаздан жасалған болса, дымқылданбағандығын тексеріп алыңыз. «Топан судан» кейін қағаз кедір-бұдыр, бояулары салтақ болады. Су тиген фейерверкті сатып алудың қажеті жоқ, ол жанбай қалуы мүмкін. - Фейерверк тасымалдау барысында зақымдалмағанын тексеріп алыңыз. Қолыңызды созып тұрып, ораманы кішкене сілку қажет: егер оның ішінен оқ-дәрісі шашылып жатса – онда құрал тасымалдау кезінде зақымдалған. Оқ-дәрісінің кішкене шашылуы мүмкін, бірақ шектеулі көлеммен. - Маркаларына назар аударыңыз. Бірақ, фейерверктердің көбісі Қытайда жасалып шығарылған, сапалы тауардың орамасында міндетті түрде ГОСТ нөмірі, сонымен бірге тауардың отандық өндіруші немесе жеткізіп беруші (сатушы) көрсетіледі. Егер осындай мәліметтер көрсетілмесе, онда өнім заңсыз шығарылып сатылады және оны сатып алуға болмайды. - Фейерверктің міндетті түрде қолдану бойынша мемлекеттік тілде жазылған нұсқауы болуы керек. - Маңызды ақпараты – сақталу мерзімі. Сақталу мерзімі көрсетілмеген, өтіп кеткен немесе аяқталып қалған өнімді сатып алмаңыз. - Барлық пиротехникалық өнім сертификатталуы қажет. Сапа сертификаты сатушыда сақталады. - Сапасына және қауіпсіздігіне күдіктенбеу үшін, фейерверкті базардағы күдікті сатушылардан емес, фирмалық дүкендерден сатып алу керек. Кездесу орны Фейерверк үшін орынды алдын ала дайындау керек. Ең жақсы нұсқасы – 10 метр радиуста ағаштар өспейтін, түнгі фонарлардың электр сымдары жоқ үлкен ашық алаң. Осы учаскеде құрылыс, ал 50 метр радиуста – автокөлік тұрағы, гараждар, ағаш салымдар болмау керек. Маңызды нәрселердің бірі жанұяңыз бен достарыңыздың қауіпсіз орналасуы болып табылады. Ең алдымен көрушілердің қауіпсіздігін қаматамсыз ету керек, содан кейін ғана жақсы көрініс пен ыңғайлылық. Көрініс күйіктің иісінен немесе жанбай қалған пиротехникалық өнімнің бөлшектері бастарына құлап, көңілдерін түсірмеу үшін отты көріністің эпицентрінен көрушілер 15-20 метр жерде жел жақтан тұрғанда бірінші мәселе жақсы шешіледі. Көрініс – егер фейерверкті мегаполис оттарынан алыс қаланың сыртына, ағаштар, биік ғимараттар және бағаналар кедергі тигізбесе бұл да проблема емес. Ереже бойынша тұтатамыз Фейерверктерді екі үлкен топқа бөлуге болады: жай және күрделі. Жай фейерверктерді пайдалануға арнайы білім және дағды қажет емес. Осындай заттарды нұсқауын назар қойып оқып шықса, техника қауіпсіздігін сақтаса, еш қиындықсыз өз бетімен пайдалануға болады. Күрделі фейерверктер - көңіл көтеру пиротехникаларының кәсіби түрі. Олардың сақталуы және пайдалануы қауіптің жоғары дәрежесімен байланысты, және маман емес адам оған шоуды қызықтаушы ретінде ғана қатыса алады. Жай дүкенде сіз ондай фейерверкті сатып ала алмайсыз. Ал көрейік, қандай фейерверктердің түрлеріне біз қол жеткізе аламыз және көрініс бізге жағымды әсер тигізу үшін не істеу қажет. Шартылдақтар – жаңа жыл фейерверктерінің ең көп тараған түрі. Сонымен бірге, ең қауіпсіз. Оларды қағаз немесе пластик цилиндрдан жасайды. Жібінен тартып қалған кезде ішіндегі үйкелісінен пиротехникалық құрамы жана бастайды және шартылдақтан түрлі-түсті конфеттилерді, серпантинді шашады. Қауіпсіздік ережелері жай фейерверктерге де бар: оны адамның бетіне қаратып емес, жоғарыға қаратып ұстау керек (мұндай әзіл көздің көруіне әсер тигізуі мүмкін); шартылдақты шамның және басқада от көздерінің жанында пайдалануға болмайды – қолайсыздыққа ұшырататын өрт. Бенгал шамы - шартылдақтарға қарағанда көпшілікке белгілі. Оларсыз жаңа жыл мерекелері өтпейді. Қазір көптеген сапалы өнімдерде тұтатуды жеңілдету үшін ұштар жасалған. Қолдарын күйдірмей және ыстық шлакты еденге түсірмей, оларды бір сіріңкемен ғана тұтауға болады. Қауіпсіздік ережелері. Түрлі-түсті бенгал оттары жану процесінде зиянды тотықты бөледі, сондықтан оларды ашық ауада тұтатқан дұрыс немесе тез арада орын-жайды желдетіп алу керек. Петардалар. Қатты шартыл және ашық заряд – бұл петардалардың халық арасындағы үлкен сұранысқа ие болуының құпиясы. Олардың кейбіреулерін сіріңкенің қорабына тұтатуға болады. Кейбіреулерін фитилін тұтатып атуға болады. Құрама әсерлі петардалар атар алдында егер көрушілер он немесе он бір жастағы балалар болса, оларды қуанышқа кенелте айналуы, секіруі, жоғарыға ұшуы мүмкін. Қауіпсіздік ережелері. Егер сіз орамасын пайдаланғанға дейін бұзбасаңыз, петардалар қауіпсіз болады; олардан 5-6 метрге алыс тұрыңыз; нұсқауда айтылғандай орнатыңыз. Тұтатқаннан кейін қолда ұстап тұруға болмайды. Бөтелкенің, шелектің, банканың ішіне, жануарларға, адамдарға қарай тастауға мүлдем болмайды. Рим шамы – ұзын картоннан жасалған түтікше, жоғарғы жағында фитиль орналасады, ал ішінде жай жанатын пиротехникалық құрамы және жұлдызшалар болады. Ол тек далада ғана қолданылады. Тұтанғаннан кейін шам жарқыраған және дыбысты әсерлер жасай отырып, жоғарыға жанған жұлдызшаларды атады. Қауіпсіздік ережелері. Рим шамдарын тік орнатып, қазыққа байлап қою керек, қолда ұстау өте қауіпті. Тәуекелге бармаңыз! Фонтандар, жанар таулар және пішінді шамдар Олардың ең басты әсері - жарық ұшқындар ағыны. Фонтандардың жұмыс істеу уақыты бірнеше секундттардан 2-3 минутқа дейін. Фонтандар мен пішінді шамдар отты бейнелерді немесе түрлі-түсті суреттерді және жазулар үшін пайдаланылады. Осындай фейерверктердің түрлерін тек қана ашық ауада пайдалану керек. Орын-жайларда үлкен емес түтінді аз шығаратын фонтандарды пайдалануға болады, пайдалану бойынша нұсқауларында орын-жайда пайдалану мүмкіндіктері туралы нақты жазылу керек. Қауіпсіздік ережелері. Фонтандарды, жанар тауларды және шамдарды сөндіруге тырыспаңыз! Ұшқын құрғақ немесе жанғыш затқа тиіп тұтанбайтын жерде ғана қолдануға болады. Салют – бұл қағаздан немесе металдан жасалған, 30 метр биіктікке «парашют» немесе «жұлдызшалар» ататын гильза. Салюттер әр түрлі әсерлі бірнеше ондық гильзалармен батареяларға біріктіріледі. Осындай жағдайда балалық шақтағы мерекелік салютке ұқсайды. Қауіпсіздік ережелері. Салютті аударылып қалып, адамаға атып жібермеу үшін жерге орнатып, жақсылап бекіту керек. Мамандар салюттердің батареясының жерге бекітілген жерін топырақпен немесе қармен жауып тастауды ұсынады. Мұздың үстіне орнатуға болмайды. Зымыран – бұл «күшейтілген» фейерверк, 20 метрден 100 м дейін артында із қалдырмай тез ұшады, сол кезде пиротехникалық құрамы тұтанады, содан кейін зымыран түрлі-түсті салют атып, жарық ұшқындарын, парашюттарын, қатты шартылдап шашады. Қауіпсіздік ережелері. Зымыранның күштілігінен онымен ерекше абай болу керек. Зымыранды жерге емес, мойны жіңішке бөтелкеге немесе темір құбырдың кесіндісінің 1/3 бөлігінің ішіне салып орнату керек (ол ұшпай жерде салют атуы мүмкін). Күн - горизонтальды осьті айналатын, жан-жағына ұшқын шашатын, түрлі-түсті шеңбер жасайтын өте әсерлі фейерверк. Сатылымда бұйым шегемен бірге сатылады. Ол күннің ортасындағы саңылауға кигізіліп, 1,5 метрден кем емес биіктікте тік тірекке шегеленеді. Тіректі ағаштан жасауға болады. Қауіпсіздік ережелері. Оны тек қана далада жағыңыз. Күнді орнату кезінде оның айналуына кедергі тигізбейтіндігін тексеріңіз. Орындау өнері Мереке шынында да жақсы өту үшін үйдің ішінде ататын фейерверктер де шығармашылық ерекшелікті қажет етеді. Мерекені жоспарлай отырып, құмарлығыңызды жоғалтпаңыз. Сонымен өткен жылды шығарып саларда бенгал шамдарын жағуға болады. Сағаттың тілдері 12-ні соққан кезде шартылдақтарды, содан кейін жаңа жылдың бірінші минуттарында далаға шығып, фонтандарды атыңыздар. Көрушілерді таңқалдыру үшін көріністер біртіндеп ұлғая беру керек. Барлық түрлі-түсті шоуларда продюсерлер осындай тәсілді қолданады. Екінші маңызды бір мәселе – фейерверктердің ұзақтығы. Көріністі кеш бойы қолдануға болмайды. Фейерверк – жарқын әсер, бірақ қысқа. Тәжірибе көрсеткендей, көрушілер оны 10-20 минуттан артық қызықтамайды. Сондықтан рақатқа батуға және демалуға уақыт бөле отырып, мерекеңізді алдын ала жоспарлаңыз. «Істеуге болмайтын» 8 ереже: 1. Ақаулы пиротехникалық өнімдерді пайдалануға: жыртылған, майысқан, дымқылданған, сырты немесе фитилі зақымдан; 2. Фейерверктерді қалтаға салып жүруге, оларды алауда жағуға, бөлшектеп оларға механикалық әсер етуге; 3. Мас күйінде пиротехникалық өнімдермен көңіл көтеруге және олардың жанында шылым шегуге; 4. Жылынатын аспаптардың жанында сақтауға; 5. Ағаш бұталарының, электр сымдарының астында және тез жанғыш заттардың жанында фейерверкті қолдануға; 6. Фитильді тұтату кезінде пиротехникалық құралға еңкеюге болмайды; 7. Істемей қалған құралды екінші рет тұтатуға; 8. Үлкендерсіз балаларға қолдануға. Қаратерек жалпы орта білім беретін мектеп Тақырыбы: «Электр құралдары (өрт қаупсіздігі)» Сынып жетекші:А.А.Камзина 2014-2015 оқу жылы Тақырыбы:Электр құралдары (өрт қауіпсіздігі) Мақсаты: Электр құралдарын пайдаланған кездегі өрт қауіпсіздігін сақтауды үйрету Сабақтың әдісі:дәріс Барысы: Тұрғын үйлердің өртке қарсы жағдайын талдау олардың қауіпсіз қолданылуы негізінен электр жабдықтары, электрқондырғылары мен құралдарының техникалық жағдайына байланысты екендігін көрсетеді. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етудің бірыңғай жалпы әдісі, сонымен қатар электр жабдықтарының өрт қауіпсіздігінің жеке әдісі жану көзінің пайда болу қаупін, тез жанғыш ортаның, өрттің таралу жолдарының пайда болуын жоюды немесе шектеуді көздейді. Өрт қауіпсіздігі талаптарымен элетротехникалық және жылыту қондырғыларын құру мен пайдалану кезінде орындалатын ережелер белгіленген, оларды орындау өзіңді өрттің пайда болу қаупінен барынша қауіпсіздендіру мүмкіндігін береді. Электр құралдарын пайдаланған кезде: - электр қуатын қабылдағыштарды (электр құралдарын) оларды дайындаушы мекемелердің нұсқаулықтары талаптарына сәйкес келмейтін немесе ақаулығы бар болған жағдайларда қолдануға, сонымен қатар зақымданған немесе қорғағыш белгілерін жоғалтқан оқшаулаулары бар электр сымдары мен кабелдерін пайдалануға; - тежегіштердің балқығыш ендірмелері жанып кеткен жағдайда қолдан жасалған ендірмелерді қоюға болмайды, бұл барлық электр сымдарының қызып кетуіне, олардың қысқа тұйықталуына және өрттің пайда болуына әкеліп соғады; - ашық электр сымдарын бояуға немесе үстінен түс қағаз жапсыруға; - ақаулы ажыратқыштарды, розеткалар мен патрондарды қолдануға; - электр шамдарын жанғыш материалдардан жасалған абажурлармен жабуға; - жылу реттегіші жоқ немесе ақаулы электр жылытқыш құралдарын пайдалануға тыйым салынады. Электр сымдарына мөлшерден тыс салмақтың түсуін, олардың қатты қызып кетуі мен өтпелі қарсылығын болдырмау үшін жоғары қуатты бірнеше электр құралдарын бір розеткаға қосуға болмайды. Жиі түрде өрттің себептері - қосылып, қараусыз қалған электр жылытқыш құралдарының (электр плиталары, су қайнатқыштар, каминдер, үтіктер, грелкалар) жанында орналасқан жанғыш заттардың тұтануы болып табылады. Қосылған электр жылытқыш құралдары жылуды сақтайтын жанбайтын қойғыштарға орнатылуы қажет. Сымдардың оқшауларының кеуіп кетуі мен зақымдалуының алдын алу үшін оларды жылитын жерлердің (пештер, түтіндіктер, жылыту батареялары, т.б.) бетімен жүргізуге болмайды. Сабақты бекіту:Үйден ұзақ уақытқа кеткен кезде электр жылытқыш және жарық бергіш құралдардың өшірілгендігін тексеріп, көз жеткізген жөн. Қаратерек жалпы орта білім беретін мектеп Тақырыбы: «Өрт кезінде көмек көрсету» Сынып жетекші:А.А.Камзина 2014-2015 оқу жылы Тақырыбы:Өрт кезінде көмек көрсету Мақсаты: Барысы: Көптеген адамдар өртті өздеріне қатысы жоқ, немесе олардың кесірінен болмайтын нәрсе деп қарастырады. Алайда өрт жағдайларының жартысынан астамына адам факторы – отты пайдаланудағы бейқамдық пен абайсыздық себеп болып жатады. Сондықтан өрт қауіпсіздігінің қарапайым ережелерін барлығы білуі тиіс. Ең әуелі кез келген бейтаныс ғимаратқа кіріп бара жатқанда, жолыңызды есте сақтауға тырысыңыз, негізгі және қосалқы есіктердің орналасуына мән беріңіз. Егер де «Өрт!» деген айқайды естісеңіз немесе түтін иісін сезсеңіз, не болмаса жалын байқаған болсаңыз, өрт сөндіру қызметіне хабарлаңыз. Сабырлылық пен ұстамдылық сақтауға тырысыңыз, қасыңыздағы адамдарды тыныштандырыңыз. Жағдайға баға беріңіз, шын мәнінде қауіп төніп тұрғанына көз жеткізіңіз, оның қайдан пайда болғанын анықтаңыз, содан соң сабырмен, үрейге бой алдырмай қарама-қарсы бағытта есікке қарай жылжыңыз. Топ ішінде келе жатқанда, қартаң адамдарға жол беріңіз, байбалам салушыларды тоқтатыңыз. Қорқыныш салдарынан қозғала алмай қалғандарға көмектесіңіз, олармен байсалды, түсінікті түрде сөйлесіңіз. Тобыр ішінде қалсаңыз, шынтағыңызды бүккен күйде қолдарыңызды қос бүйіріңізге қойыңыз да, жұдырығыңызды түйіңіз. Кеудеңізді шалқайтып, аяғыңызды алға тіреп, тегеурінді арқаңызбен тоқтатуға тырысыңыз, сөйтіп алдыңызды босатып, асықпай жылжыңыз. Түтіні қалың жерлерге кірмеңіз! Заманауи ғимараттардың тұрғызылуында жанған кезде уытты заттар бөліп шығаратын пластик, синтетика көп пайдаланылады. Бірнеше рет тыныс алсаңыз-ақ болды, уланып өліп кетуіңіз мүмкін. Бөлмелердің, дәліздің түтінге толғанын көрген сәтте түтін жете қоймаған басқышқа немесе есікке қарай жүріңіз, тек лифтке кіруге болмайды. Өрт кезінде лифтті пайдалануға мүлде тыйым салынады. Қабырғалардан, тұтқалардан ұстаңыз, қол орамал немесе киім сыртынан дем алыңыз. Егер де түтін қоюлана бастайтын болса, еңкейіп немесе жер бауырлай жылжыңыз. Ал егер температураның жоғарылап бара жатқанын сезсеңіз, демек қауіпті аймаққа жақындап қалдыңыз деген сөз. Мұндайда ең дұрысы – кейін шегіну. Егер қалың түтіннің, жоғары температураның және өрттің кесірінен басқышқа немесе дәлізге шыға алмайтын болсаңыз, есікті мықтап жауып, тез арада кейін қайтқаныңыз жөн. Ал есіктің жарықтары мен желдету саңылауларын дымқыл шүберекпен бітеңіз. Түтіннің қалыңдығы қауіпті деңгейге жетіп, ғимараттағы температура тым артқан болса, есікті жақсылап жауып, балконға, лоджияға шығу керек. Суланған жапқыш немесе басқадай қалың матаны ала шығыңыз, өрт есік немесе терезе ойықтарынан өткен жағдайда сонымен қымтанасыз. Алайда бұл қорғаныш ұзаққа бармайды. Балкон болмаған жағдайдағы сіздің соңғы мүмкіндігіңіз – қабырғадан ұстап, терезе алдындағы тақтайға (ернеуге) шығу. Егер де төменде өрт болмаса, ал бөлмеде қалу қауіп туғызса, өрт сөндірушілер басқышы арқылы астыңғы қабатқа түсуге тырысыңыз. Өзіңізді қорғау үшін өрт сөндіру жеңін де пайдалануға болады. Бір-біріңізді сақтандыра отырып, жеке-жеке қорғануға кеңес етеміз. Әрине, бұл өмірге қауіп төндіреді, алайда басқадай амал қалмайтын жағдайлар бар. Егер де түтіні қалың дәліз арқылы шықпақ боп шешсеңіз, (ал ол өте қауіпті), суланған қалың матаны жамылып, еңкейе немесе еңбектей қозғалыңыз. Қалың мата сізді түтіннен қорғайды және от жалындап, қызуы артқан шағын телімдерден секіріп өтуге мүмкіндік береді. Ал егер от толқынының өзіңізге жақындап келе жатқанын көрсеңіз, матамен басыңызды қымтап, ойланбастан жерге жата кетіңіз, бұл сәтте ішкі ағзаларыңыздың күймеуі үшін тыныс алмағаныңыз жөн. Отты өршіте түсетін нәрселер: • перделер • киім • кілем жабындары • жиһаз, пластик қаптамалар • өрт және жарылыс қаупі бар заттар Мына жағдайларда жұт белең алады: • өрт хабарлағыш жоқ болса немесе істен шықса • эвакуациялық көшіру жолдары болмаса немесе оларға заттар қойылып тасталса • өрт сөндірушілер дер кезінде шақырылмаса • терезе торларын ашу мүмкін болмаса http://talimger.org/load/elektron/tarbie/rt_tilsiz_zhau/32-1-0-4854