"Осал буын" зияткерлік сайысы.

Тақырыбы: Осал буын

Мақсаты: Оқушылардың ой – өрісін, ынтасын, қабілеттерін, белсенділіктерін дамыту, мамандыққа деген қызығушылығын арттыру, математика пәнінен алған білімдерін тереңдету, ұйымшылдыққа, шапшаңдыққа, ептілікке баулу, білімді, озық болуға тәрбиелеу.

Түрі: интелектуальдық сайыс

Көрнекілігі: презентация, слайдтар, сайысқа қажетті әр түрлі заттар.

Сайыстың эпиграфы: «Математика барлық ғылымдардың тұңғышы және оларға пайдалы да, қажет те» (Р.Бекон)

1-жүргізуші: Сәлеметсіздер ме, ұстаздар!
Айтар ойын тұспалдар.
Сіз оқытқан жастардың,
Сәті келді сыналар.
2-жүргізуші: Сәлеметсіздер ме, оқушылар!
Нақты ғылымдарға қызығушылар.
Естігенін есте тұтып,
Оқығанын миға тоқушылар.

1-жүргізуші: Қымбатты математика жанкүйерлері мен осы залға жиналғандар! Сіздерге осы ойынға қатысушылар атынан қатал да, қатесіз математикалық сәлем!

2-жүргізуші: Математика – бұралаңсыз нақты ілім,
Үйрететін бақыт тілін, бақ тілін.
Айдыныңда сүңгіп, сүңгіп жүзсең бір,
Тарқалмайды қуаныш пен шаттығын – дей сайысқа қатысушыларға өздерін таныстырып өтулері сұралады.

1-жүргізуші: Сайыс ережесі:

Сіздер бір топ болып есептелесіздер. Әр тур бойынша бір әлсіз буынды таңдап, дауыс бере отырып анықтап, ойыннан шығарып отырамыз. Әлсіз буынды сіздер анықтайсыздар. Барлықтарынызға ортақ бірінші турдан бастап 2:30 минуттан уақыт беріледі. Әр турда уақыт 10секундтан шегеріліп отырады. Берілген уақыт ішінде сіздер алма кезек сұрақтарға жауап бере отырып, банкке ақша жинауларыңыз керек. Барлығы 8 турдан тұрады. Барлығыңызға ортақ бір банк болады. Әр тур бойынша сіздер 50 000 шамасында ақша жинауларыңызға болады. Сіздердің бастапқы жинаған ақшаларыңыз 1000 нан асқан соң кез келгенініз «Банк» деп айтып ақшаны банкке тастап отыруларынызға болады. Егер де ақша көлемі үлкен мөлшерге дейін жинап, келесі сұраққа қате жауап берген жағдайда сіздердің банкке түспеген барлық ақшаларыныз жойылып кетеді. Өзіңізге жүктелген сұраққа жауап болмай бас тартқан жағдайда да банкке түсіп үлгермеген ақшаларыныз жойылып кетеді. Қойылған сұраққа қатты қиналып, жауабын таба алмай жатырған кезде де, «Келесі» сөзімен ойынды ары қарай жалғастыра аласыз. Бірақ ақшаларыныз қайтадан 1000тгден басталады. Сұрақтар бірінізден сон біріңізге рет - ретімен қойылып отырады.
2 -жүргізуші: Сайыс ережесімен таныссақ, алғашқы бірінші турымызды бастаймыз! Бірінші турда оқушылар алфавит бойынша есімдеріңіз реттілігімен сұрақтар қойылады. Олай болса, барлықтарынызға сәттілік!

Мансур: Шеңбердің екі нүктесін центр арқылы қосатын кесінді? (диаметр)

Жанерке: Азайту амалының компоненттерін ата?(азайғыш, азайтқыш, айырманың мәні)

Дінмұхаммед: V=abc қандай фигураның формуласы? (Тікбұрышты параллелепипедтің көлемі)

Ұлпан: Тек таңбалары арқылы ажыратылатын сандар? ( Қарама – қарсы сандар)

Әсел: Екі санның бөліндісін не деп атаймыз? (Қатынас)

Санжар: Теріс санның модулі неге тең?  ( Қарама-қарсы санға тең )

Дильназ: S= ab қандай фигураның формуласы?   ( Тіктөртбұрыштың ауданы )

Шыңғыс: Құрамында әріппен белгіленген белгісіз саны бар теңдік қалай аталады? ( Теңдеу)

Мансур: түріндегі функция қандай функция? (тұрақты функция)

Жанерке: Пифагор теоремасы: ( )

Дінмұхаммед: мәні нешеге тең? )

Ұлпан: Екі өрнектің кубтарының қосындысы: (екі өрнектің қосындысымен олардың айырымының толымсыз квадратының көбейтіндісіне тең)

Әсел: нешеге тең? ( )

Санжар: Пифагор теоремасы: ( )

Дильназ: ах+ в= 0 түріндегі теңдеу қандай теңдеу? ( сызықтық теңдеу)

Шыңғыс: - ? ( 841)

1: 27 санының бөлгіштерін ата: (1, 3,9, 27)

2: 9 санының бөлгіштік белгісі?  ( Цифрларының қосындысы 9-ға бөлінсе)

3: Оң санның модулі неге тең?(Өзіне)

4: 32 санының бөлгіштерін ата: (1, 2, 4, 8, 16, 32)

1: 10 санының бөлгіштік белгісі? (0 -ден аяқталса)

2: Теріс санның модулі неге тең? (Қарама-қарсы санға тең)

3: Құрамында әріптері бар өрнек қалай аталады? (Әріпті өрнек)

4: Екі санның бөліндісін не деп атаймыз? (Қатынас)

Осымен алғашқы турымыз да аяқталды. Сіздердің банктеріңізде ______тг ақша түсті.
Құттықтаймыз! Ендігі алғашқы әлсіз буынды анықтау үшін сіздерге 30 сек уақыт беріледі.

Алғашқы тур бойынша әлсіз буын ________________ . Сау болыңыз! Сізбен қоштасамыз!

1-жүргізуші: Екінші турымызды бастайық. Алғашқы турда ең көп ұпай жинаған студенттен бастайтын боламыз. Алғашқы тур бойынша екінші турды __________ бастайды. Сіздерге 2:20 минут уақыт беріледі. Олай болса уақыт кетті.

1. Неше цифр бар? (он)

2. Кез келген натурал санның бөлгіші? (1)

3. Ең кіші натурал сан, (1)

4. Өзара кері сандардың көбейтіндісі неге тең? (1)

5. Таңбалары әр түрлі сандардың көбейтіндісі (теріс сан)

6. Градус деген латын сөзі нені білдіреді? (баспалдақ және қадам)

7. Геометрияның грекше аудармасын айт. (жер өлшеу)

8. Ешкіні қазыққа арқандағанда қандай фигураның шөбін жейді? (шеңбер тәріздес)

9. Ордината осіндегі нүкте не деп аталады? (нүкте абсцисасы)

10. Белгілі бір құбылыстың мүмкін сандық сипаты не деп аталады? ( ықтималдық)

11. Бөлімінде бүтін он дәрежелі саннан тұратын бөлшек? (ондық бөлшек)

12. Көбейтіндісі 1 – ге тең бөлшек? (кері бөлшек)

13. Бір айнымалысы бар теңдеу дегеніміз? (бір ғана айнымалысы бар теңдеу)

14. Белгілі біл санға қалдықсыз бөлінетін сан (еселік)

15. Теріс санның түбірін табуға болама? (жоқ )

16. Жазық фигураның шекарасының жалпы ұзындығы (периметр)

17. Геометриялық пішінді шектеп тұратын түзу сызық (қабырға)

18. Геометрия мен математикада көп қолданылатын іргелі ұғымдардың бірі. (нүкте)

19. Жиын дегеніміз не?

20. Дәлелдеуді қажет етпейтін математикалық сөйлем (аксиома)

21. Екі қабырғасы тең болатын үшбұрыш (теңбүйірлі)

22. Ең үлкен хорда (диаметр)

23. Дөңгелектің радиусы 5 см. Диаметрі неге тең? (10)

24. Өзі шыққан бұрышты қақ бөлетін сәуле. (биссектриса)

25. Қандай жолмен адам еш уақытта да жүрмейді? (құс жолымен)

Осымен ІІ турымыз да аяқталды. Сіздердің банктеріңізде ______тг ақша түсті.
Ендігі ІІ әлсіз буынды анықтау үшін сіздерге 30 сек уақыт беріледі.

ІІ тур бойынша әлсіз буын ________________ . Сау болыңыз! Сізбен қоштасамыз!

2- жүргізуші: ІІІ турымызды бастайық. ІІ турда ең көп ұпай жинаған студенттен бастайтын боламыз. Алғашқы тур бойынша ІІІ турды __________ бастайды. Сіздерге 2:10 минут уақыт беріледі. Олай болса уақыт кетті.

1. Математика – барлық ғылымдардың тұңғышы және оларға пайдалы да, қажет. (Рене Декарт

2. Ақыл – ойды тәртіпке келтіретін математика. (Михаил Ломоносов)

3. Арифметика математиканың, ал математика ғылымдардың патшасы. (Карл Гаусс)

4. Әлем математика тілімен бейнеленген. (Галелео Галилей)

5. Математика –ақиқат дүниесінің сандық қатынастары мен кеңістік формалары жайлы ғылым. (Фридрих Энгелс)

6. Логика өнері – адамның ақыл парасатын – жетілдіруге көмектесетін құрал. (Әл Фараби)

7. Рух пен материя арасында математика бар. (Хуго Штейнхаус)

8. Барлық өнердің музыкаға тартылатыны сияқты, барлық ғылым математикаға ұмтылады. (Джордж Сантаяна)

9. Математикада түсініксіз ойға арналған белгі жоқ. (Анри Пуанкаре)

10. Аксиома – дәлелі аз ақиқат. (В.Хмурый)

11. Кітапқа енген кез келген формула оны сатып алушылардың санын екі есеге азайтады. (Стивен Хокинг)

12. Арифметиканы түсіну мүмкін емес, оған сенуге мәжбүрміз. (Мария Кунциевич)

13. Алгебра біреу. Ол ұлтқа, дінге, мәдениетке, елге, жерге бөлінбейді. (Асқар Жұмаділдаев)

14. Физиканың оң қолы химия болса, математика оның көзі деп кім айтқан? (М. В. Ломоносов)

15. Математик болу үшін ақын жанды болу керек. (С.Ковалевская)

16. Қиғаш заңда математикаға керек. (А.Жұмаділдаев)

17. Киіз қазықта да математика бар. (М.Сәтбаев)

18. Барлық пәндерді жақсы оқығандардан математик шығады. (М,Исқақов)

19. Сан – математика ғылымының іргетасы.(О.Жәутіков)

20. Бүгінгі математика – өндіріс құралы. (Ө.Сұлтанғазин)

21. Табиғат математика тілінде сөйлейді. Бұл тілдің әріптері – дөңгелектер, үшбұрыштар және басқа математикалық фигуралар. (Г.Галилей)

Осымен ІІІ турымыз да аяқталды. Сіздердің банктеріңізде ______тг ақша түсті.
Құттықтаймыз! Ендігі алғашқы әлсіз буынды анықтау үшін сіздерге 30 сек уақыт беріледі.

ІІІ тур бойынша әлсіз буын ________________ . Сау болыңыз! Сізбен қоштасамыз!

1-жүргізуші: Екінші турымызды бастайық. ІІІ турда ең көп ұпай жинаған студенттен бастайтын боламыз. ІІІ тур бойынша ІV турды __________ бастайды. Сіздерге 2:00 минут уақыт беріледі. Олай болса уақыт кетті.

1. Ондық бөлшектерді кім ойлап тапқан? (фламондық инженер Симон Стевин)

2. Математикаға координаттар әдісін кім енгізген? (Р. Декарт)

3. Үлкен және кіші белгілерін енгізген ағылшын математигі?(Гарриот)

4. Ең алғаш Еуропаға «миллион» сөзін әкелген кім? (Марко Поло)

5. «Парабола» деген атауды енгізген кім? (Аполлони )

6. ХVІІІ ғасырда «көбейту» және «бөлу» таңбаларын ұсынған кім? (Лейбниц)

7. «Функция» ұғымын алғаш рет енгізген ұл атақты математик (Лейбниц)

8. Ресейде ондық бөлшек туралы ілімді кім зерттеген? (1703 жылы Л. Ф. Магницкий)

9. Жай сандардың кестесін жасаған грек ғалымы кім? (Эратосфен)

10. 1673 ж неміс физигі және математигі Лейбниц тапқан барлық төрт арифметикалық амалды орындайтын прибор қалай аталады? (арифмометр)

11. Жер дәл шар емес екенін далаға шықпай - ақ үйде отырып қалам ұшымен дәлелдеген ғалым кім? (И. Ньютон)

12. Бар ғылымға қамқор болған адам, математикаға қамқор емес кім? (Нобель)

13. 787 - 850 ж өмір сүрген Орта Азия математигі «алгебра» терминін осы ғалымның еңбегіне байланысты алынған бұл кім? (Әл - Хорезми)

Осымен ІV турымыз да аяқталды. Сіздердің банктеріңізде ______тг ақша түсті.
Ендігі ІV әлсіз буынды анықтау үшін сіздерге 30 сек уақыт беріледі.

ІV тур бойынша әлсіз буын ________________ . Сау болыңыз! Сізбен қоштасамыз!

2- жүргізуші: V турымызды бастайық. ІV турда ең көп ұпай жинаған студенттен бастайтын боламыз. ІV бойынша V турды __________ бастайды. Сіздерге 1:50 минут уақыт беріледі. Олай болса уақыт кетті.

1. Теңдеулерді шығарудың неше әдісі бар? (10)

2. Функция дегеніміз не? ( тәуелсіз айнымалының әрбір мүмкін мәніне тәуелді айнымалының жалғыз мәні сәйкес қоятын тәуелділік)

3. Екі қатынастың теңдігі? (Пропорция)

4. Оң санға да теріс санға да жатпайтын сан (нөл)

5. Үшбұрыштың ішкі бұрыштарының қосындысы неше градуска тең? ( 180)

6. Кеңістіктегі кез келген үш нүкте арқылы өтетін жазықтықтар санын анықта. (1)

7. Құрамында айнымалысы бөлімінде кездесетін бөлшектер.( рационал бөлшектер)

8. Вектор дегеніміз? (Бағытталған кесінді немесе шама)

9. Бүтін сандар жиынының ішкі жиыны. ( натурал сандар жиыны)

10. Координаталық жазықтық деп (координаталар жүйесі орналасқан жазықтық)

11. Рационал сан деп. ( натурал және бүтін сандар жиыны)

12. Аралас сан ( бүтін бөліктен және бөлшек бөліктен тұратын сан)

13. Ондық таңбалар деп ( ондық бөлшектің бөлшек бөлігінің цифрлары)

14. Планиметрия (геометрияның жазықтықтағы фигураларды зерттейтін бөлімі)

15. Шарды жазықтықпен қиғандағы кез келген қимасы (дөңгелек)

16. Әріпті өрнек (құрамында әрпі бар өрнек)

17. Көпмүшелерді көбейтудің дербес жағдайлары (қысқаша көбейту формулалары)

18. VІІ – ІХ сыныптардағы математиканың курсы (алгебра, геометрия)

Осымен V турымыз да аяқталды. Сіздердің банктеріңізде ______тг ақша түсті.
Ендігі V әлсіз буынды анықтау үшін сіздерге 30 сек уақыт беріледі.

V тур бойынша әлсіз буын ________________ . Сау болыңыз! Сізбен қоштасамыз!

2- жүргізуші: VІ турымызды бастайық. V турда ең көп ұпай жинаған студенттен бастайтын боламыз. V бойынша VІ турды __________ бастайды. Сіздерге 1:40 минут уақыт беріледі. Олай болса уақыт кетті.

1. 1 сағатта неше минут бар?(60)

2. 7 ондық 0 бірліктен тұратын санды ата.(70)

3. Шарты мен сұрағы бар кішкене әңгіме?(Сөз есеп)

4. Кез келген санның 0 дәрежесі нешеге тең? (1 – ге)

5. 3 пен 89 - дың көбейтіндісі?(277)

6. 6 мысық пен 3 тауықтың аяғы нешеу?(30)

7. Санауда қолданылатын сандар? (натурал)

8. Санның ең үлкен бөлгіші неге тең? (санның өзіне)

9. 5 машина мен 4 велосипедтің дөңгелектері нешеу? (28)

10. Тікбұрышты параллелепипедтің барлық қырлары тең болады ма? (ия)

11. 1 сағат 47 секундтта барлығын қанша секунд бар. (107 секунд)

12. Квадрат теңдеу түрлерін ата. (толымды, толымсыз)

13. Алғашқы функцияға кері функция. (интеграл)

14. Бүтін бөлшектен және аралас бөлшектен тұратын сан( аралас сан)

15. а + 35 өрнектің қай түріне жатады? (санды өрнек)

16. ұзындығы 10 метр жіптің әр бөлігі 2 метр болу үшін неше рет қиюкерек? (3)

17. үшбұрыштың тік бұрышына қарсы жататын қабырғасының аты. (гипотенуза)

18. шеңбердің центрінен оның бойында жатқан нүктеге дейінгі қашықтық ( радиус)

19. төртбұрыштың қарама қарсы төбелерін қосатын кесінді. (диагональ)

20. төртбұрыштың ішкі бұрыштарының қосындысы? (360)

Осымен VІ турымыз да аяқталды. Сіздердің банктеріңізде ______тг ақша түсті.
Ендігі VІ әлсіз буынды анықтау үшін сіздерге 30 сек уақыт беріледі.

VІ тур бойынша әлсіз буын ________________ . Сау болыңыз! Сізбен қоштасамыз!

2- жүргізуші: VІІ турымызды бастайық. VІ турда ең көп ұпай жинаған студенттен бастайтын боламыз. V Ібойынша VІІ турды __________ бастайды. Сіздерге 1:20 минут уақыт беріледі. Олай болса уақыт кетті. Бұл тур бізде финал. Қазір екеуіңізге жеке жеке 5 – 5 сұрақтан қойып отырамн. Кім өзіне жүктелген 5 сұрақтан көбіне жауап береді сол бізде жеңімпаз атанаъып, банктегі ақшаға ие болады

Бірінші ойыншыға.

1. Жер төңкергіш ғалымды ата. (Архимед).

2. Атақты әйел математик кім? (С. Коволевская)

3. Эратосфенның математикаға қосқан үлесі қандай? (жай сандар кестесін жасаған)

4. Ең үлкен сан қалай аталады? (вигинтелеон)

5. 12 - ні екіге бөліп 7 - ні қалай шығаруға болады? (рим цифрымен жазып ортасынан екіге бөлеміз)

Екінші ойыншыға.

1. Миллиард санында неше ноль бар? (9)

2. Айнымалы шамалар ұғымын енгізген. (Рене Декарт)