"Өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау, табиғатты қорғау білімі"

Тәрбие сағаты

Өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау, табиғатты қорғау білімі

Күні

17.10.2022

Класс жетекші:

Сағитжан М.Қ.

Класс: 6 Ә

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы: Эпиграфтар (тақырып мазмұнын ашатын)

Өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау, табиғатты қорғау білімі.

Сабақтың мақсаты:

Оқушылардың өсімдіктер мен жануарлар әлемін қорғау, қорықтар бойынша білімдерін тереңдету.

Құндылықтарды дарыту

Оқушыларды ұйымшылдыққа, іздемпаздыққа тәрбиелеу, жануарлар мен өсімдіктерді қорғауға, өз туған жерін сүюге тәрбиелеу.

Ресімдеу

Суреттер

Дайындыққа арналған әдебиет

Интернет материалдары

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі

Мұғалім әрекеті

Оқушы әрекеті

Ресурстар

Ұйымдастыру кезеңі

Амандасу, түгендеу.

Жүректен жүрекке:

Оқушылар шеңбер бойымен бір-біріне кезекпен достық тілектерін білдіреді.

Адамдардың табиғатсыз күні жоқ,

Мұны айтуға табиғаттың тілі жоқ.

Сұрақтармен жұмыс:

Қазақстан жерінің байлығына нелер жатады?

Осы байлықтар отанымызда сақталуы жеткілікті ме?

Адамдар осы байлықтарды сақтау үшін не істейді?

Қорық деген сөзді қалай түсінесің?

Оқушылар мұғаліммен амандасады, түгенделеді

Тақырыптық суреттер

Сабақ басы

«Қызыл кітап».Сирек кездесетін жойылып кету қаупі бар өсімдіктер мен жануарлар түрлерін қорғау мақстымен жазылған. Қазақстанда «Қызыл кітап» тұңғыш рет 1978 жылы шықты. Онда омыртқалы жануарлардың сиреп бара жатқан түрлері тіркелді. Екінші басылымы 1991 жылы , үшінші басылымы 1996 жылы шығарылды. Мұнда балықтардың 16 түрі, бақалардың 3 түрі, жорғалаушылардың 40 түрі енгізілген . Өсімдіктерге арналған Қазақстанның «Қызыл кітабы» 1981 жылы жарық көрді. Бұл кітапта гүлді өсімдіктердің 304 түрі сипатталған.

Қорықтардың басты мақсаты: — табиғи ландшафтылар эталонын мұндағы тіршілік ететін жануарлар мен өсімдіктер дүниесімен қоса сақтау;

Ақсу-Жабағылы қорығы 1927 жылы, Оңтүстік Қазақстан облысының Талас Алатауы мен Өгем жотасында орналасқан.

Наурзым қорығы 1934 жылы, Қостанай облысының Наурзым ауданында орналасқан.

Алматы қорығы 1961 жылы, Іле Алатауы мен жағасында құмды шөлі бар Іле өзенінің атақты «әнші тауы» Аққұм-Қалқанда орналасқан.

Барсакелмес қорығы 1939 жылы , Арал теңізінің солтүстік-батыс бөлігіндегі өзі аттас шөлейтті аралда орналасқан.

Қорғалжың қорығы 1968 жылы, Ақмола облысында орналасқан.

Марқакөл қорығы 1976 жылы, Шығыс Қазақстанның Күршім ауданында орналасқан.

Үстірт 1984 жылы , Маңғыстау облысында орналасқан.

Батыс Алтай қорығы 1992 жылы , Шығыс Қазақстан облысы Глубокое ауданында орналасқан.

Алакөл қорығы 1998 жылы, Алматы облысындағы Алакөл ауданында орналасқан;

Баянауыл ұлттық табиғи паркі 1985 жылы , Павлодар облысында Баянауыл орман шаруашылығының негізінде құрылған. Баянауыл тауларын «шөлді даладағы таулы-орманды шұрат» деп атайды.

Іле Алатауы ұлттық паркі 1996 жылы, Түрген шатқалынан бастап Қаскелең асуына дейінгі ерекше ландшафтыларды қорғау және демалыс, тынығу мақсатында пайдаланылады.

Қарқаралы ұлттық паркі 1998 жылы, Қарағанды облысындағы Қарқаралы ауданында орналасқан.

Алтынемел табиғи ұлттық паркі 1996 жылы, Алматы облысының Кербұлақ, Панфилов аудандары жерінде орналасқан.

Көкшетау паркі 1996 жылы, Ақмола облысында орналасқан.

Қорықшалар: Алматы мемлекеттік қорықшасы, Зеренді мемлекеттік қорықшасы, Рахман бұлағы қорықшасы, Балқаш маңы қорықшасы.

Әрбір халықтың өсімдіктерді аялауға  және корғай білуге қатысты тарихи дәуірлерде қалыптасқан салт-дәстүрлері, даналық қағидалары бар. Мысалы, наурыз мейрамының негізгі қағидасы табиғаттың тепе-теңдігін сақтауға арналған. "Атаңнан  мал қалғанша тал қалсын", "бір  ағаш кессең он ағаш отырғыз" және т.б. нақыл сөздер наурыз мейрамының басты  ережесі. Наурыз мейрамы кезінде  бұлақтардың көзі ашылып, жағалауына жасыл көшеттер егіледі. Бұл мыңдаған жылдар жалғасып келе жатқан халықтық экология үлгі-өнегелік дәстүр. Тіпті  халықтық экологиялық тыйым сөздердің  көпшілігі өсімдіктерді аялай білуге арналған. Мысалы, "жалғыз ағашты кеспе", "орманды отама", "орманды  өртеме", "құракка орақ салма" "көкті таптама", "көкті жүлма", "бұтақты сындырма", "гүлді  жұлма" және т.б. бұлардан басқа өсімдіктерді қорғай білуге арналған қаншама мақал-мәтелдер, аңыз-әңгімелер, даналық нақыл сөздер бар. "Бабалар еккен шынарды  балалары саялайды", "бағбан болсаң бақ өсір, балама деп тағы өсір" және т.б. көптеген өсиетті сөздердің  әрі танымдық, әрі тәрбиелік мәні зор.

Оқушылар өз ойларын айтады

Сұхбат

Ортасы

Өсімдіктерді  қорғау. Өсімдіктер биосферадағы заттар мен энергия алмасуында басты рөл атқарады. Биосферадағы заттардың биологиялық айналымы өсімдіктер арқылы ғана жүріп отырады. Жер атмосферасындағы оттектің қазіргі мөлшері де жасыл өсімдіктер тіршілігінің жемісі. Сондықтан да жасыл өсімдіктерді бейнелі түрде Жер ғаламшарының "өкпесі" деп атайды. Сонымен бірге өсімдіктердің адам өмірінде де алатын орны ерекше. Әсіресе адам денсаулығы үшін қажетті таза ауаның болуы да жасыл өсімдіктерде жүретін фотосинтез процесіне тәуелді.

Қазақстан табиғаты өсімдіктерге де бай. Маман ғалымдардың деректері  бойынша елімізде өсімдіктердің 15 мыңдай түрі бар.

Жануарлар дүниесін қорғау. Жануарлар дүниесі де биосфераның құрамдас бір бөлігі. Жануарлардың табиғатта және адам өмірінде маңызы зор. Олар табиғаттағы заттар мен энергия айналымында негізгі рөл аткарады. Қазіргі кезде жер бетінде жануарлардың 2 млн-нан астам түрі белгілі, олардың ішінде тек жәндіктердің ғана 1 млн-ға жуық түрі бар.

Жануарларды зиянды және пайдалы деп тек салыстырмалы түрде ғана жеке топтарға бөледі. Бұл ғылыми тұрғыдан алғанда дұрыс емес. Өйткені табиғатта мүлде зиянды немесе мүлде пайдалы жануар жоқ. Табиғаттағы тіршілік тізбегінде олардың әркайсысының өз орны бар.

Қазіргі кезде жануарлар түрлерінің азаюына, негізінен, антропогендік факторлар әсер етеді. Ондай факторларға шектен тыс аулау, тіршілік ететін орта жағдайларының өзгеруі, ретсіз жерсіндіру, судың, топырақтың ластануы және т.б. жатады.

Қазақстанда омыртқалы жануарлардың 835 түрі және омыртқасыздардың 100 мыңдай түрі кездеседі. Қазақстанда жануарларға  арналған Қызыл кітап 3 рет (1978, 1991,1996) жарық көрді.

Соңғы жылдары шығып жаткан жануарларға арналған Қызыл кітаптарда жеке түрлер 5 категорияға бөліп беріледі:

I—жойылып кету қаупі төнген  түрлер;

II— саны күрт азайып бара  жатқан түрлер;

III—сирек кездесетін түрлер;

IV—толық зерттелмеген түрлер;

V— қалпына келтірілген түрлер.

Қызыл кітапқа енген түрлер заң жүзінде катаң қорғалады.

Керекті мәліметті жазып алады.

Сұхбат

Соңы

Қорытынды:

Үйде күтіп, Баптаған, Үстінде бар қаптаған, Тікенектері түрпідей, Өсімдік бұл – Кірпідей. (Кактус) Сыйдиған бойы – Сырықтай, Жапырағы үлкен – Ұлтандай, Даңғарадай баскиім Басына киген сұлтандай. (Пальма) Құмырада өсер өзінен, Көп емге дәрі алады, Сабағын жарып, Жапсырсаң, Тез жазады жараны. (Алоэ) Жеке жеуге келмейтін, Бұл жемістің Жайы мүшкіл, Құмшекерге аунатып, Жемесең, Дәмі қышқыл. (Лимон) Татайтұғын үйлердің Қабырғасын шырмап, Өрлей шыққан биікке Альпинистей бұл нақ. (Шырмауық) Бір - біріне жабысқан, Құжынаған дәндері. Шығатын бір қабықтан, Қызыл нарттай бәрлері. (Анар) Бұтақта тұрса салбырап, Электр – шамы дәл. Піскен кезде албырап, Жесең шіркін, Дәмі – бал. (Алмұрт) Орманда өскен, Қалпақты, Теріп алсаң, Дәм тәтті. Қуырып, Асып жемесе, Бөшкеде тұздар, Немесе. (Саңырауқұлақ) Шағып жесе талайдың Ұнататын дәмі, Миына ұқсас адамның Ішіндегі дәні (Жаңғақ) Күнге басын бұрады, Бағып оны тұрады. Пайдалысы бәрінен, Көп зат алар дәнінен, Қорытқанда - Майың, Ұны болар – Наның, Жинап шауып ал да, Азық жаса малға. (Жүгері) Бойындағы шырыны Алты ай жазда түзілген. Сабағынан жемісі Моншақтардай тізілген. (Жүзім)

Кішкентай ғана бойы бар, Айналдырып киген тоны бар. (Қой) Асты тас, Үсті тас, Ортасында жанды бас. (Тасбақа) Кезікті бір жануар, Үстінде екі тауы бар. (Түйе) Тікірейіп құлағы Менен бұрын тұрады. Бойын жазып керіліп, Беті-қолын жуады. (Мысық) Еркін самғап ұшсын деп, Мәпелейміз,баптаймыз. Бейбітшілік құсы,- деп, Қайсы құсты мақтаймыз. (Көгершін) Қанаты бар ұшпайды, Жұрт айламен,ұстайды. (Балық) Күндіз соқыр не деген? Түнде қалай көреген? (Үкі) Білесін мекен даласын, Бірден тауып аласың, Салыр алып дорбаға, Жүреді ылғи баласын. (Кенгуру) Жер бетінде жатқан арқан, Ұстауға оны бәрі де қорққан. (Жылан) Өзі ширақ, өзі қу, Жүрген жері айқай-шу. (Түлкі) Бір аң бар қайраты көп, болған күшті Басынан өткізеді әрбір істі. (Арыстан) Орманда жоғары Ғашқа қонады. Тұмсығын балға етіп, Тарсылдатып соғады. (Тоқылдақ) Орманда сайрайды, Сайраудан талмайды (Бұлбұл) Үстінен тоны түспеген, Материалды жүктеу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Материал жариялап тегін сертификат алыңыз! Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды Материал жариялау Сертификатты жүктеу Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Бағыт Сынып Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Сызу пәні бойынша барлық материалдарды көру Іс-шаралар кестесі Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz