ДӘРІС № 5

ТАҚЫРЫБЫ:Тағам гигиенасы

ДӘРІС ЖОСПАРЫ:

1. Дурыс тамақтану. Балансты тамақтау

2. Тамақ ішу тәртібі

3. Энергетикалык баланс

4. Ағзанын энергия жоғалтуы

5. Негізгі зат алмасу

ДӘРІС МАЗМҰНЫ:

Тамақтану – ағзаның маңызды физиологиялық сұранысы, ол негізгі қызметтерді атқарады:

- адамның ағзасыны өсуіне қатысады;

- адамның ағзасының жетілуіне қатысады;

- жұмыс істеу қабілетінің белсенділігін арттыруды және қамтамасыз етуге бағытталады.

Сондықтан тиімді тамақтану жағдайын нормада ұстап және жұмыс қабілеттілігінің жоғары деңгейін қамтамасыз етуі қажет.

Тиімді тамактанудың негізгі элементтері болып мыналар саналады:

1) - үйлесімді тамақтану;

2) - тамақтану тәртібі.

Тиімді тамақтану – тәуліктік тамак тағамдарының калория молше-рінің тәуліктікте қуатты жоғалту мөлшеріне қатынасы. Бұл катынастың өзгеруі ағзада әр түрлі өзгерістер тудырады. Мысалы, тағамдық рационда үнемі калориясы аз тағамдарды колданғанда адам азады, жұмыс кабілеті нашарлайды, әр түрлі жүқпалы ауруға қарсы төмендейді, ал керісінше та-ғамдық рационда үнемі калориясы көп тағамдарды қолданғанда адам семі-реді, денесін май басады, соның салдарынан әр түрлі аурулар пайда бола-ды. Әсіресе, калориясы жөғары тағамдардыі қолдану гиподинамия, бұл-шық еттерге күш түспеген кезде, яғни адам аз қозғалатын жұмыс атқарса өте кауіпті болып саналады. Бұл кезде адам ағзасына тамақ арқылы көп қуатты түседі, ал қуатты жұмсауы аз болады, қуатты артық мөлшері ағза-да майға айналады да, адам семіреді.

Адамның денсаулығына қажетті тиімді тамақтанудың негіздерінің анықтамалары

Үйлесімді тамақтану.

Үйлесімді тамақтану тамақтық заттарға деген қажеттілігі және өзара ара қатынасы үйлесімді тамақтану деп атайды.

Үйлесімді тамақтану бойынша:

- тағам дұрыс сіңуі үшін;

- адам ағзасы дұрыс өмір сүруі үшін;

- ағзада уақытылы барлық тамақтық заттармен қамтамасыз ету керек;

- тамақтық заттар дұрыс арақатынаста болуы керек.

Үйлесімді тамақтану деп адамның тамағының құрамындағы барлык тамақтық, биологиялык белсенді заттардың ең тиімді арақатынаста болуы және олар адам ағзасына ең жоғарғы пайдалы тигізуін айтамыз.

Үйлесімді тамактану тамақтық заттар мен биологиялык белсенді қатар санымен сапа жағынан да тиімді байланыста болуы керек, олар ақуыз, май, көмірсу, витаминдер (дәрумендер) мен минералды элементтер.

Тамақтың заттарға және биологиялық белсенді заттарға деген қажеттілік берілген.

Ересек адамдардың үйлесімді тамақтану формуласы

(А.А Покровский бойынша берілген)

№	Тағамдық заттар	Тәуліктік қажеттілік
1.	Су г :	1750-2200
1.1	оның ішінде: ішетін (су, шәй, кофе, шырындар т.б.)	800-1000
1.2	Сорпа	250-500
1.3	Тамақ тағамдарымен	700
2.	Акуыздар, г	80-100
2.1	Оның ішінде жануарлар ақуызы	50
3.	Алмастыруға болмайтын аминқышқылдары, г
3.1	Триптофан	1
3.2	Лейцин	4-6
3.3	Изолейцин	3-4
3.4	Валин	3-4
3.5	Треонин	2-3
3.6	Лизин	3-5
3.7	Метионин	2-4
3.8	Фенилаланин	2-4
4.	Алмастыруға болатын амииқышқылдары, г
4.1	Гистидин	1,5-2
4.2	Аргинин	5-6
4.3	Цистин	2-3
4.4	Тирозин	3-4
4.5	Аланин	3
4.6	Серин	3

4.7	Глутамин қышкылы	16
4.8	Аспаргин қышкылы	6
4.9	Пролин	5
4.10	Гликокол	3
5.	Көмірсулар, г	Жүктеу ЖИ арқылы жасау ЖИ арқылы жасау Бөлісу 1 - айлық Материал тарифі -96% жеңілдік 00 05 00 ҚМЖ Ашық сабақ Тәрбие сағаты Презентация БЖБ, ТЖБ тесттер Көрнекіліктер Балабақшаға арнарлған құжаттар Мақала, Эссе Дидактикалық ойындар және тағы басқа 400 000 материал Барлық 400 000 материалдарды шексіз жүктеу мүмкіндігіне ие боласыз 1 990 ₸ 49 000₸ 1 айға қосылу Таңдау Материалға шағымдану Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз Жариялаған: Нурбекова Молдир Кенесовна 26 Қырқүйек 2020 432 Шағым жылдам қаралу үшін барынша толық ақпарат жіберіңіз Шағымды қалдыру "Өзін өзі тану" сабағынан "Сүйіспеншілік мекені" Тақырып бойынша 11 материал табылды "Өзін өзі тану" сабағынан "Сүйіспеншілік мекені" Материал туралы қысқаша түсінік "Сүйіспеншілік мекені" Материалды жүктеу Материалдың қысқаша нұсқасы ДӘРІС № 5 ТАҚЫРЫБЫ:Тағам гигиенасы ДӘРІС ЖОСПАРЫ: Дурыс тамақтану. Балансты тамақтау Тамақ ішу тәртібі Энергетикалык баланс Ағзанын энергия жоғалтуы Негізгі зат алмасу ДӘРІС МАЗМҰНЫ: Тамақтану – ағзаның маңызды физиологиялық сұранысы, ол негізгі қызметтерді атқарады: - адамның ағзасыны өсуіне қатысады; - адамның ағзасының жетілуіне қатысады; - жұмыс істеу қабілетінің белсенділігін арттыруды және қамтамасыз етуге бағытталады. Сондықтан тиімді тамақтану жағдайын нормада ұстап және жұмыс қабілеттілігінің жоғары деңгейін қамтамасыз етуі қажет. Тиімді тамактанудың негізгі элементтері болып мыналар саналады: 1) - үйлесімді тамақтану; 2) - тамақтану тәртібі. Тиімді тамақтану – тәуліктік тамак тағамдарының калория молше-рінің тәуліктікте қуатты жоғалту мөлшеріне қатынасы. Бұл катынастың өзгеруі ағзада әр түрлі өзгерістер тудырады. Мысалы, тағамдық рационда үнемі калориясы аз тағамдарды колданғанда адам азады, жұмыс кабілеті нашарлайды, әр түрлі жүқпалы ауруға қарсы төмендейді, ал керісінше та-ғамдық рационда үнемі калориясы көп тағамдарды қолданғанда адам семі-реді, денесін май басады, соның салдарынан әр түрлі аурулар пайда бола-ды. Әсіресе, калориясы жөғары тағамдардыі қолдану гиподинамия, бұл-шық еттерге күш түспеген кезде, яғни адам аз қозғалатын жұмыс атқарса өте кауіпті болып саналады. Бұл кезде адам ағзасына тамақ арқылы көп қуатты түседі, ал қуатты жұмсауы аз болады, қуатты артық мөлшері ағза-да майға айналады да, адам семіреді. Адамның денсаулығына қажетті тиімді тамақтанудың негіздерінің анықтамалары № Тиімді тамақ-танудың негіз-дері Адамдың денісаулығына қажетті тиімді тамақ І. Тағамның жалпы саны Тағамның жалпы санының (жеткілікті қуаттың құндылығын 2800-3000 ккал/тәуел) тәуләкті рационнында сақтау ІІ Тамактанудың дұрыс тәртібі ІІ.2 Адам ағзасы қалыпты қыз-меттін атқару және өмір сүру үшін тамақ ішу тәртібі Тамақ ішу тәртібі - тағамды белгілі бір кезіңде қабылдағаны жөн: ең тиімдісі күніне 4 мезгіл тамақтану, бұл кезде тағамның калориясына қарай бөлінеді: - 1 таңертеңгі ас - 18 % - 2 таңертеңгі ас - 12 % - түскі ас - 45 % - кешкі ас - 25 % ал жүмыс жағдайында және оку кезінде күніне 3 рет тамақтану, бұл кезде тағам-ның калориясына қарай бөлінеді: - таңертеңгі ас - 30 % - түскі ас - 45 % - кешкі ас - 25 % ІІ.3 Түскі ас төрт тамақтан тұрады: бірінші сүйық ас: көкөністен болғаны жөн: борщь, лапша, окрошка арасында жарма-лардан дайындалған сорпалар енгізуге болады; екінші ыстық тамак: (еттен, балықтан, кұс етінен) дайындалғаны жөн, олардың құра-мында өте көп акуыз және калориясы өте жоғары болады, сондықтан гарнирі көкө-ністен болғаны жөн, сонда тамақтың іште шіру процесі азаяды; түскі асты тәтті тағамдармен аяқтаған пайдалы, олар: кисель, компот, мусс, бал-мұздак және т.б. Олар асқазан сөлін токта-тады және ішкен тағамнан қанағат алады; кешкі асқа бойга тез сіңетін тамактар: сүт, жарма және көкөніс жеген пайдалы; ұйықтауға жатар алдында бір стакан сүт немесе айран ішкен жөн; ал мына тағамдардьі кешке жеуге тыйым салынады еттен жасалған тағамдар өйт-кені бұл тағамдар асқазанда үзақ қоры-тылады және ащы шай, кофе, шоколад бұл тағамдар жүйке жүйесінің қозуына әсерін тигізеді ІІ.4 Тамақ ішу тәрті-бін біліп сақтау қажет балалардың ясельдік жасында(1-3 жаста) әрбір 3-3,5 сағат сайын тағам қабылдаға-ны дұрыс болады; мектепке дейінгі (4-7 жастағы) балалар әрбір3,5-4 сағат сайын қабылдағаны жөн болады; мектепте оқитын 6-7 жастан бастап бала-лар мен жасөспірімдердер мезгіл қабыл-дағаны жөн болады; дастархан басына тамақ ішуге күн сайын үнемі бір мезгілде қабылдағыны жөн болады; әр тамақ ішу сәті 20-30 минуттан кем болмауы керек; тағамды өте жай асықпай шайнап, ауыздағы тағам сілекеймен толық арала-сып болғанша шайнау керек;әр тамак ішу мезгілі арасындағы, уақыт 5 сағаттан аспау керек; соңғы тамақ ішу мезгілі мен ұйыктау арасында 2,5 – З сағат болуы керек; десерт (тәтті) тамақ ретіңде жемістерді тамак ішіп болғаннан соң 1 сағаттан кейін жеген жөн. асқорыту жүйесі де бір тәулігіне 8-10 сағат түнгі уакытта демалуы тиіс; тамак ішу тәртібі бұзылған жағдайда адам ағзасында әр түрлі ішек-асқазан аурула-ры пайда болады. ІІІ. Түнге жақын уақытта ақуыздан тұратын өнімдерді пайдалануға болмайды, себебі адам ұйықыға кеткен соң, жүйке жүйені тітір-кендіреп, мазасызын алып (әртүрлі түстер көріп дұрыс демала алмайды). Үйлесімді тамақтану. Үйлесімді тамақтану тамақтық заттарға деген қажеттілігі және өзара ара қатынасы үйлесімді тамақтану деп атайды. Үйлесімді тамақтану бойынша: - тағам дұрыс сіңуі үшін; - адам ағзасы дұрыс өмір сүруі үшін; - ағзада уақытылы барлық тамақтық заттармен қамтамасыз ету керек; - тамақтық заттар дұрыс арақатынаста болуы керек. Үйлесімді тамақтану деп адамның тамағының құрамындағы барлык тамақтық, биологиялык белсенді заттардың ең тиімді арақатынаста болуы және олар адам ағзасына ең жоғарғы пайдалы тигізуін айтамыз. Үйлесімді тамактану тамақтық заттар мен биологиялык белсенді қатар санымен сапа жағынан да тиімді байланыста болуы керек, олар ақуыз, май, көмірсу, витаминдер (дәрумендер) мен минералды элементтер. Тамақтың заттарға және биологиялық белсенді заттарға деген қажеттілік берілген. Ересек адамдардың үйлесімді тамақтану формуласы (А.А Покровский бойынша берілген) № Тағамдық заттар Тәуліктік қажеттілік 1. Су г : 1750-2200 1.1 оның ішінде: ішетін (су, шәй, кофе, шырындар т.б.) 800-1000 1.2 Сорпа 250-500 1.3 Тамақ тағамдарымен 700 2. Акуыздар, г 80-100 2.1 Оның ішінде жануарлар ақуызы 50 3. Алмастыруға болмайтын аминқышқылдары, г 3.1 Триптофан 1 3.2 Лейцин 4-6 3.3 Изолейцин 3-4 3.4 Валин 3-4 3.5 Треонин 2-3 3.6 Лизин 3-5 3.7 Метионин 2-4 3.8 Фенилаланин 2-4 4. Алмастыруға болатын амииқышқылдары, г 4.1 Гистидин 1,5-2 4.2 Аргинин 5-6 4.3 Цистин 2-3 4.4 Тирозин 3-4 4.5 Аланин 3 4.6 Серин 3 4.7 Глутамин қышкылы 16 4.8 Аспаргин қышкылы 6 4.9 Пролин 5 4.10 Гликокол 3 5. Көмірсулар, г Материалды жүктеу Жүктеу Сақтау Бөлісу ЖИ арқылы жасау Файл форматы: docx Өзін-өзі тану Портфолио Барлық сыныптар 26.00.2020 432 Жүктеу Сақтау ЖИ арқылы жасау Жариялаған: Нурбекова Молдир Кенесовна Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз, шағым қалдыра аласыз Қазақстандағы ең үлкен материалдар базасынан іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде керек материалды іздеп, жүктеп алып сабағыңызға қолдана аласыз Іздеу Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз! Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі. Толығырақ Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз! Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз! Жариялау Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз! Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз! Жариялау Министірлікпен келісілген курстар тізімі Химия пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Тарих пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Биология пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Ағылшын тілі пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ География пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Информатика пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Мектепке дейінгі білім беру бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ «Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті» бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Дене шынықтыру пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Білім алушылардың білім сапасын арттыру мақсатында сабақта цифрлық технологияларды қолдану 80/108 сағат Толығырақ Инклюзивті білім беру жүйесінде ерекше білім беру қажеттілігі бар білім алушыға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету бойынша педагогтердің кәсіби және пәндік құзыреттіліктерін дамыту 80/108 сағат Толығырақ