практикалық жұмыс

Оқу жоспарына сілтеме

Негізгі мақсаттар мен дағдылар

Жұмыс барысы

Ресурстар

Кіріспе

№1 Практикалық жұмыс

«Лабораториялық жабдықпен таныстыру, Химия кабинетіндегі және зертханадағы ҚТ»

Дағдылар

-Лабораториялық ыдыстың құрылымы мен арналуын түсіну;

-эксперименттерді орындау кезінде ҚТ сақтаудың маңыздылығын бағалау.

7.1.1.2 лабораторияда қауіпсіз жұмыс жүргізу ережелерін білу және түсіну;

-химиялық ыдыс пен жабдық түрлерімен танысу;

1. Химиялық ыдыстың берілген үлгілерін қарап шығу. Міндетін анықтау.

2. Химиялық ыдыстың суретін салу және олардың міндетін түсіндіру.

3. Лабораториялық штативтің құрамдас бөліктерін қарап шығу, олардың міндетін анықтау.

4. Штативті жинақтау және оған табанды, шығыршықты бекіту.

5. Жинақталған штативтің суретін салу, оның негізгі бөлшектерін көрсету.

Екі оқушыға

Құрал- жабдықтар:

Штатив-1

спирт шам-1

жанарғы- 1

қысқыш-1

құйғыш-1

фарфор табақша-1

сүзгіш қағаз-1

өлшеу цилиндр-1

шыны сынауық-1

таяқша-1

конус тәрізді колба-1

тамшуыр-1

стақандар 100, 250мл -1

термометр-1

№1 Лабораториялық жұмыс «Қосылыстар және қоспалар»

Дағдылар

- қойылған мәселе бойынша экспериментті жоспарлау;

-жабдықты дұрыс, қауіпсіз іріктеу және қолдану;

- топта жұмыс істеу барысында басқалармен қарым-қатынас жасау және ынтымақтасу;

- зерттеу кезінде алынған дәлелдерге негізделген қорытынды жазу.

7.4.1.6 элемент, қоспа және қосылысты ажырата білу;

Жұмыс барысы:

А тәжірибесі.

1. Темір-күкірт қоспасының шағын мөлшерін алу және қатты қыздыру.

2. Бақылау жүргізу.

В тәжірибесі

1. Темір жоңқадан, күкірттен және ас тұзынан құралған қоспаны бөлу жоспарын құру

2. Құрылған жоспарға сәйкес заттардың қоспасын бөлу.

Бақылау сұрақтары:

Қарапайым және күрделі заттарды көрсетіңіз.

Қоспаның қосылыстан айырмашылығы неде?

Уақыт: 30 мин

2 оқушыға

Реактивтер: темір жоңқасы -10 г

күкірт-10г

ас тұзы-10г

су-100мл

Жабдық және ыдыс:

сынауықтары бар штатив-1

конусты колба-1

спирт шам-1

сүзгіш қағаз - 4

шыны таяқша-1

сынауықтардың ұстағышы-1

асбест торы-1

құйғы-1

фарфор табақша-1

сіріңкелер-1 қорап

№2 Практикалық жұмыс «Ластанған ас тұзын тазарту»

Дағдылар

- сұрақтар қою және болжам жасау;

- зерттеуде қолдану үшін тиісінше жабдықтарды таңдау;

- оларды қауіпсіз пайдалануды жоспарлау;

- химиялық заттармен қауіпсіз жұмыс істеу үшін әлеуетті тәуекелдерді анықтау;

7.4.1.5 қоспаны бөлуге негізделген қарапайым экспериментті жоспарлау және өткізе алу;

7.4.1.7 элемент пен қосылыстардың физикалық қасиеттері және қоспалар жайлы білімдерін қолданып бейтаныс заттарды анықтай алу;

Жұмыс барысы:

1.Қоспаны суда ерітіп, ас тұзын құмнан тазалау.

2. Қоспа ерітіндісін сүзгілеу процесін жүргізу.

3. сүзілген ерітіндіні суалту.

Мынаған назар аударыңыз:

- қыздырғыш аспаптармен жұмыс істеу ережелерін сақтаңыз

Уақыт: 30 мин

1 оқушыға

Реактивтер: ас тұзы мен құм қоспасы - 20г

дистильденген су-100мл

Жабдық және ыдыс:

химиялық стақандар 200мл -2

штатив-1

шыны таяқша-1

құйғы-1

сүзгіш қағаз-2

спирт шам-1

фарфор табақша-1

конусты колба-1

асбест торы-1

қысқыштар-1

№3 Практикалық жұмыс «Элементтер, қоспалар мен қосылыстарды салыстыру»

Дағдылар

-  мұғалім ғылыми әдістерді көрсеткен соң, оларды пайдалану;

- химиялық заттармен қауіпсіз жұмыс істеу үшін әлеуетті тәуекелдерді анықтау;

- жазбаша есеп дайындау, қорытындыны дұрыс тұжырымдауға баса назар аудару

7.4.1.6 элемент, қоспа және қосылысты ажырата білу;

7.4.1.7 элемент пен қосылыстардың физикалық қасиеттері және қоспалар жайлы білімдерін қолданып бейтаныс заттарды анықтай алу;

Жұмыс барысы:

1. Темір, күкірт, темір-күкірт қоспасының және темір сульфидінің үлгілерін алу.

2. Өз бақылауларын зерттеу және жазу:

- сыртқы түрі

- біркелкі қыздыру

- суда ерігіштігі

- сұйылтылған хлор-сутекті қышқылмен жүргізілетін реакция.

3. Үш жіктелімдердің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын көрсететін кестені құру.

Мыналарға назар аударыңыз:

- темір жоңқасын емес темір ұнтағын пайдалану;

- егер қыздырылатын қоспалардың құрамында күкірт болса, бөлменің жақсы желдетілетініне, оқушылардың азғантай мөлшерін пайдаланатынына және оларды қатты қыздырмайтынына көз жеткізу;

- күкірт диоксиді астма дертіне ұшырағандар үшін қауіпті болуы мүмкін;

- оқушылар сұйылтылған қышқылдармен және химиялық ерітінділермен жұмыс істеу кезінде қорғаныш көзілдіріктерін тағуы тиіс.

Уақыт: 35 мин

2 оқушыға

Реактивтер: темір ұнтақ- 5г

күкірт-5г

0,5 М сұйылтылған тұз қышқылы-10мл Жабдық және ыдыс:

фарфор табақшалар -2

100мл стақандар -2

шыны таяқшалар-1

сынауықтар-2

спирт шам-1

№4 Практикалық жұмыс «Физикалық және химиялық құбылыстарды салыстыру. Химиялық реакциялардың белгілері»

Дағдылар

-зерттеуді қауіпсіз жүргізу үшін жазбаша және ауызша нұсқауларды қолдану қажет;

- барлық сезім мүшелерін және тиісті жабдықты пайдаланып, бақылау жүргізу.

7.1.1.3 физикалық және химиялық құбылыстарды ажырату;

Жұмыс барысы:

1. Көмірді немесе қантты жағу.

2. Никель/кобальт тұзын суда еріту.

3. Бірнеше йод кристалын колбаға салу және электр пешке қою. Үстіне суық сағат шыныны жабу.

4. Табақшаға ас содасының аздаған ұнтағын салу. Үстіне сірке қышқылының 2 мл ерітіндісін құю.

5. Сынауыққа мыс сульфатының 2 мл ерітіндісін және натрий гидроксидінің 2 мл ерітіндісін құю.

5.Бақылағандарын кестеге жазу.

6. Қорытынды шығару.

Ұсыныстар: осы практикалық жұмысқа химиялық реакцияның белгілеріне қатысты сұрақтар құру.

Мынаған назар аударыңыз:

- қыздырғыш аспаптармен жұмысты қауіпсіз жүргізуге ;

Уақыт: 30 мин

1 оқушыға:

Реактивтер:

қант немесе көмір-2г

никель/кобальт тұзы – 1г

ас содасы-1г

сірке қышқылының ерітіндісі-1мл

су-250мл

йод кристалдары -0,2г

0,5М мыс сульфатының ерітіндісі-1мл

0,5М натрий гидроксидінің ерітіндісі-1мл

Жабдық және ыдыс:

пеш немесе спирт шам-1

конусты колба-1

сағат шынысы-1

фарфор табақша-1

сіріңкелер-1шт

сынауық ұстағыш-1

тамшуырлар-4шт

сынауық-1шт

№2 Лабораториялық жұмыс «Салқындатуды зерттеу»

Дағдылар

-тәуелді және тәуелсіз айнымалыларды анықтау;

-тәуелсіз айнымалылардың аралық мәндерін анықтау;

- сандық және сапалық деректерді жинақтау;

- жалпы нормадан ауытқыған деректерді анықтау;

- зерттеу нәтижелерін тиісінше көрсету әдісін таңдау.

7.1.1.6 салқындау процесін зерделеу, салқындау процесінің қисығын салу және оған талдау жасау, өз бақылауларын бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіру;

Жұмыс барысы:

1. Ыстық су алу

2. Минут сайын судың салқындау температурасын тұрақты температураға дейін өлшеу.

3. Судың салқындау температурасының уақытқа тәуелділік графигін құру.

Мынаған назар аударыңыз:

- қайнаған суға стандартты сақтық шаралары

Уақыт: 10 мин

Реактивтер: су ( мұғалімнің қалауы бойынша өзге заттарды қарастыруға болады).

Жабдық және ыдыс:

термометр-1

стақандар-1

спирт шам-1

№3 Лабораториялық жұмыс «Қайнауды зерттеу»

Дағдылар

- барлық ережелерді сақтай отырып, алынған деректерді кестеде көрсету;

- алынған деректер негізінде график құру;

- қисыққа қатысты орналасқан жалпы нормадан ауытқыған нүктелерді анықтау.

7.1.1.7 қайнау процесін зерделеу, қыздыру қисығын салу және оған талдау жасау, өз бақылауларын бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіру;

7.1.1.8 бөлшектер теориясы деңгейінде булану мен қайнау процестері арасындағы айырмашылықты түсіну;

Жұмыс барысы:

1. Колбада суды қайнату.

2. Алынған деректер негізінде судың қисық қызу диаграммасын құру.

3. Минут сайын температураның көтерілуін қызғанға дейін белгілеу.

Мынаған назар аударыңыз:

- қайнаған суға стандартты сақтық шаралары

Ұсыныстар: осы практикалық жұмысқа булану және қайнау үдерістерін қамтитын сұрақтарды құрау.

Уақыт: 15 мин.

Дистилденген су 150мл -1

Конусты колба 250мл – 1

спирт шам -1

термометр-1

секундомер-1

http://www.kentchemistry.com/links/Matter/HeatingCurve.htm

№4 Лабораториялық жұмыс «Жану реакциясының өнімдеріне арналған тесттер»

Дағдылар

-жабдықты дұрыс әрі қауіпсіз іріктеу және қолдану;

- барлық сезім мүшелері және тиісті жабдық арқылы бақылау жүргізу;

-зерттеу кезінде алынған дәлелдерге негізделген қорытындыны жазу;

-ауызша реакция теңдеулерін құру.

7.3.1.4 жану процесін түсіну және реакция өнімдерін білу;

Жұмыс барысы:

1. Аспапты суретте көрсетілгендей жинау.

2. Шыны түтікке мыстың сусыз сульфатын немесе кобальт хлоридін салу.

3. U-түріндегі сынауыққа әк суын құю.

4. Май шамын жағып, күмбездің астына орналастыру.

5. Бақылау жүргізу.

6. Жұмыс бойынша қорытынды шығару.

Уақыт:15мин

2 оқушыға

Реактивтер:

мыстың сусыз сульфаты, кобальт хлориді-2г

әк суы-20мл

май шам -1

Жабдық және ыдыс:

Сынауықтар - 2

шыны түтіктер - 2, резеңкелі шлангысы бар г-түріндегі түтіктер-2

құйғы (күмбез ретінде пайдаланылуы мүмкін), U-түріндегі түтік-1

сағат шынысы-1

№1 Көрсетілім «Ауада және оттегінде жану реакциясы»

Дағдылар

-мұғалімнің тәжірибені көрсетуі бойынша бақылау жүргізу;

- топтың басқа мүшелерімен және оқытушымен бақылау эксперименттерін талқылау;

- эксперимент барысында туындайтын, әрі қарай зерттеуді қажет ететін сұрақтарды анықтау

7.3.1.3 заттардың ауаға қарағанда таза оттекте жақсырақ жанатындығын түсіну;

7.3.1.4 жану процесін түсінеді және реакция өнімдерін білу;

7.3.1.5 тұтанғыш, жанатын және жанбайтын заттарға мысал келтіру;

Жұмыс барысы:

1.Заттардың жанғыштығын сынау:

этил спирті, пластмасса, құрғақ сүт, болат шеге, печенье, желе тәрізді кәмпиттер, кірпіш, құм, темір, күкірт.

2 Таза оттегі ортасында темір мен күкірттің жану реакциясын жүргізу.

3.От үшбұрышының отпен күресу бойынша шешімдерді қабылдау кезінде қолданылу жолын көрсету.

Уақыт: 15мин

Көрсетілімді мұғалім немесе лаборант жүргізеді.

Реактивтер:

этил спирті, пластмасса, құрғақ сүт, болат шеге, печенье, желетәрізді конфеттер, кірпіш, құм, темір, күкірт.

Құрал- жабдықтар:

пинцет -1

фарфор тостағанша -1

асбест тор -1

спирт шам-1

жануға арналған қасық -1

сіріңке -1

алдын ала оттегі жиналған конусты колба

№2 Көрсетілім «Жану өнімдері»

Дағдылар

- мұғалім көрсеткеннен кейін ғылыми әдістерді пайдалану;

-барлық сезім мүшелері және тиісті жабдық арқылы бақылау жүргізу.

7.3.1.7 жану реакциясының нәтижесінде алынған оксидтердің табиғатын анықтау;

7.3.1.8 бейметалл оксидтері қышқылдық, ал металл оксидтерінің негіздік екендігін білу;

Жұмыс барысы: Қауіпсіздік техникасын сақтай отырып, ауада бірқатар элементтерді жандырыңыз, колбаны пайдаланыңыз. Су қосып, шайқаңыз және әмбебап индикатормен тест өткізіңіз.

Мыналарға назар аударыңыз:

-ауада өте қатты жанатын элементтер, оттегінде жанбауы тиіс;

-элементтер колбаларда мұқият жануы тиіс. Сақ болыңыз, себебі көптеген оксид булары шырышты қабықшаларды тітіркендіруі мүмкін;

-күкірт диоксиді астма дертіне ұшыраған адамдардың аса сезімталдығынан, аса мұқияттылықты талап етеді.

Уақыт: 15 мин

Көрсетілімді мұғалім немесе лаборант жүргізеді.

Ұсынылатын реактивтер: темір, мыс, көміртек, күкірт, қызыл фосфор. Қажет болған жағдайда натрий, кальций мен магнийдің жануын оқушыларға бейнематериал арқылы көрсету қажет. Химиялық ыдыс және жабдық: колба, өнімдерді жандыруға арналған қасық, сіріңке, индикаторлар.

№5 Лабораториялық жұмыс «Табиғи объектілер ерітінділерінің ортасын анықтау»

Дағдылар

- зерттеуді қауіпсіз жүргізу үшін жазбаша және ауызша нұсқауларды қолдану;

- барлық сезім мүшелері және тиісті жабдық арқылы бақылау жүргізу;

- зерттеу бойынша жазбаша есеп дайындау, ол нәтижелер кестесі қамтиды;

- топта жұмыс істеу кезінде басқалармен қарым-қатынас жасау және ынтымақтасу.

7.3.4.1 «қышқылды және сабынды» заттардың табиғи қышқылдар мен сілтілер болатынын білу;

7.3.4.4 әмбебап индикаторды қолданып, сілтілер мен қышқылдарды анықтау

Жұмыс барысы:

1. Заттардың атаулары жазылған сынауықтарға кезекпен әмбебап индикаторды орналастырыңыз.

2. Қышқыл, бейтарап және сілті шектерін көрсетіп, берілген түрлі-түсті кестені пайдаланып, берілген үлгілердің ортасын анықтау.

3. рН-метр пайдаланып, алынған нәтижелерді салыстыра отырып, сандық мәндерді өлшеу.

4. Нәтижелерді кестеге енгізу

Уақыт:15мин

1 оқушыға

Ұсынылатын реактивтер:

лимон шырыны-5мл

алма шырыны,-10мл

қызанақ шырыны-10мл

сабын тамыры (дәріханада болады)-10мл жылқы каштаны, асқабақ және қияр сабақтары, аю бадам (дәріханада болады) және тағы басқалар.

су-100мл

Жабдық және ыдыс:

сынауық штативі-1

сынауықтар-6

тамшуырлар-6

әмбебап индикатор-1

рН-метр-1

№6 Лабораториялық жұмыс «Химиялық индикаторларды сынау»

Дағдылар

- зерттеуді қауіпсіз жүргізу үшін жазбаша және ауызша нұсқауларды қолдану;

- барлық сезім мүшелері және тиісті жабдық арқылы бақылау жүргізу;

- зерттеу бойынша жазбаша есеп дайындау, ол нәтижелер кестесін қамтиды;

- зерттеу кезінде алынған дәлелдерге негізделген қорытындыны жазу;

7.3.4.3 химиялық индикаторларды (метилоранж, лакмус, фенолфталеин) және олардың түстерінің түрлі ортада өзгеруін білу;

Жұмыс барысы:

1. 3 сынауыққа ұсынылған қышқылдардың бірін құю.

2. Біріншісіне 1-2 тамшы метилоранж, екіншісіне фелолфталеин және үшіншісіне - лакмус қосу.

3. Индикатор бояуының өзгеруін белгілеу.

4. Нәтижелерді кестеге енгізу

5. 3 сынауыққа ұсынылған сілтілердің бірін құю.

6. Біріншісіне 1-2 тамшы метилоранж, екіншісіне фелолфталеин және үшіншісіне - лакмус қосу.

7. Индикатор бояуының өзгеруін белгілеу.

8. Нәтижелерді кестеге енгізу.

9. Атқарылған жұмыс туралы қорытынды шығару.

Уақыт: 10мин

2 оқушыға

Индикаторлар:

Метилоранж-20мл

Лакмус-20мл

Фенолфталеин-20мл

0,1М 10 мл ұсынылған қышқылдар: лимон қышқылы, хлорсутек қышқылы, фосфор қышқылы, сірке қышқылы..

Ұсынылған сілтілер: 0,1М натрий гидроксидінің ерітіндісі, кір сабын ерітіндісі, кір жуғыш ұнтағының ерітіндісі.

Жабдық және ыдыс:

сынауық штативі-1

сынауықтар-6

тамшуырлар-6

Шағын жоба «Табиғи индикаторларды дайындау және сынау»

Дағдылар

-зерттеуде қолдану үшін тиісті жабдықты таңдау, сондай-ақ оларды қауіпсіз қолдануды жоспарлау;

-сапалы деректерді жинау;

- барлық сезім мүшелері және тиісті жабдық арқылы бақылау жүргізу;

-қисынды ұйымдастырылған, зерттеу мәнін жеткілікті көлемде ашатын есепті дайындау;

- эксперимент барысында туындайтын, әрі қарай зерттеуді қажет ететін сұрақтарды анықтау.

7.3.4.2 кейбір қосылыстардың табиғи индикатор болып табылатындығын (қызыл орамжапырақ, раушан күлтелері , қызылша, және т.б.) және оларды экстракциялауды білу;

Жұмыс жоспары:

1. Табиғи индикаторлар туралы теориялық шолу жасау.

2. Экстракция әдісімен табиғи индикатор алу.

3. Алынған индикатор арқылы тұрмыстық заттардың ерітінділерін зерттеу.

4. Табиғи индикаторлардың артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсету.

5. Жұмыс нәтижелерін еркін үлгіде ресімдеу.

6. Шағын жоба бойынша талдау қорытындысын жасау.

Уақыт: 1 апта

Табиғи индикатор алу үшін ұсынылатын өнімдер: қызыл қырыққабат, қызылша, раушан гүлдің күлтесі, каскаде және т.б.

№7 Лабораториялық жұмыс «Бейтараптану реакцияларын зерттеу»

Дағдылар

- болжам жасау;

-өлшеу, бақылау жүргізу;

-қорытынды шығару.

7.3.4.5 қышқылдардың бейтараптануын «асқазан ұнтағын» қолдану мысалында түсіну;

Жұмыс барысы:

А тәжірибесі.

1. Қарын сөліне ұқсас хлорсутек қышқылы ерітіндісінің рН-ортасын анықтау.

2. Ерітіндіге «Ренни» дәрісін немесе қыжылдан өзге дәріні салыңыз.

3. Бақылау жүргізу.

4. Алынған ерітіндінің рН-ортасын өлшеу.

В тәжірибесі.

1. Көлемі 1-2 мл хлорсутекті қышқыл ерітіндісіне натрий гидроксиді ерітіндісін тең көлемде құю.

2. Бақылау жүргізу.

3. Алынған ерітіндінің рН-ортасын өлшеу.

С тәжірибесі

1. Судың рН-ортасын өлшеу.

А, В және С тәжірибесінің алынған деректерін салыстыру.

Жұмыс бойынша қорытынды шығару.

Уақыт: 10мин

2 оқушыға

Реактивтер:

0,2М тұз қышқылы ерітіндісі – 10 мл

«Ренни» таблеткасы - 1

Су- 50 мл

Құрал- жабдықтар:

стакан 100 мл – 2

рН-метр – 1

әмбебап индикатор – 1

.

№8 Лабораториялық жұмыс «Сутекті алу және оны анықтауға арналған тест»

Дағдылар

- зерттеуді қауіпсіз жүргізу үшін жазбаша және ауызша нұсқауларды қолдану;

- барлық сезім мүшелері және тиісті жабдық арқылы бақылау жүргізу

7.2.2.2 сұйылтылған қышқылдардың әртүрлі металдармен реакцияларын зерттеу

7.2.2.3 сутек газының сапалық реакциясын білу және жүзеге асыру;

Жұмыс барысы:

1. Сутек алу үшін аспапты суретте көрсетілгендей жинау.

2. Сынауыққа мырыштың аз мөлшерін салу, 2-3мл тұз қышқылын құю.

3. Тамшылатып құйғышы бар тығынмен жабу.

4. Бақылау жүргізу.

5. Жағылған шырпыны жинақталған газы бар сынауыққа жақындатып, алынған газды сынау.

6. Жұмыс бойынша қорытынды шығару. Жүргізілген реакциялардың теңдеуін сөзбен жазу.

“ Пах” дыбысы газ-сутектің сипаттамасы болып табылатынын түсіндіру.

Мыналарға назар аударыңыз:

- концентрациясы 3-5% қышқылды пайдалану қажет.

- оқушылар қорғаныш көзілдіріктерін тағуы қажет.

Уақыт: 15 мин.

2 оқушыға

Реактивтер:

мырыш-3г (5-6 түйір)

5% тұз қышқылы -10мл

Құрал- жабдықтар:

сынауықтар-3

тығыны бар газ өткізгіш сынауық -1

құйғы-1

шырпы-1

сіріңке-1

№9 Лабораториялық жұмыс «Көмірқышқыл газын алу және оны анықтауға арналған тест»

Дағдылар

- химиялық заттармен қауіпсіз жұмыс істеу үшін әлеуетті тәуекелдерді анықтау;

- барлық сезім мүшелері және тиісті жабдық арқылы бақылау жүргізу.

7.2.2.4 сұйылтылған қышқылдардың бірқатар карбонаттармен реакцияларын зерттеу;

7.2.2.5 көмірқышқыл газының сапалық реакциясын білу және жүзеге асыру;

Жұмыс барысы:

1. Көмірқышқыл газын алуға арналған аспапты суретте көрсетілгендей жинау.

2. Сынауыққа кальций немесе магний карбонатының аз мөлшерін салу, 2-3мл тұз қышқылының ерітіндісін құю.

3. Газды жүретін түтігі бар тығынмен жабу, екінші ұшын әк суы бар сынауыққа орналастыру.

4. Бақылау жүргізу.

5. Жұмыс бойынша қорытынды шығару. Жүргізілген реакциялардың теңдеуін сөзбен жазу.

Мыналарға назар аударыңыз:

-қышқылдармен жұмыс істеу кезінде стандартты сақтық шаралары;

-әк суымен жұмыс істеу кезінде қорғаныш көзілдіріктерін тағу қажет.

Уақыт: 15 мин.

1 оқушыға

Реактивтер:

кальций немесе магний карбонаты-5г

0,5М күкірт/тұз қышқылы -3мл

әк суы-50мл

Жабдық және ыдыс:

сынауықтар-2

газ жүретін түтігі бар тығын-1

металл штатив-1

№5 Практикалық жұмыс «Ас құрамындағы қоректік заттарды анықтау»

Дағдылар

- зерттеуді қауіпсіз жүргізу үшін жазбаша және ауызша нұсқауларды қолдану;

- барлық сезім мүшелері және тиісті жабдық арқылы бақылау жүргізу;

- зерттеу бойынша жазбаша есеп дайындау, ол нәтижелер кестесін қамтиды;

- зерттеу кезінде алынған дәлелдерге негізделген қорытындыны жазу.

7.5.1.2 кейбір қоректік заттарды: көмірсулар (қант, крахмал) нәруыз, майларды ажырату және оларды анықтай білу;

Жұмыс барысы:

А. Биурет реакциясы - ақуызға тест жүргізу.

1. Суда жұмыртқа ақуызының ерітіндісін дайындау.

2. 2 мл ақуыз ерітіндісін сынауыққа құю.

3. Тамшуырмен 2мл 2М натрий гидроксидінің ерітіндісін және 5 тамшы 1%-дық мыс сульфатының ерітіндісін қосу.

4. Бақылау жүргізу.

В. Күміс айна реакциясы - глюкозаға тест жүргізу.

1. Бірінші сынауыққа балдың судағы ерітіндісін дайындау.

2. Екінші сынауыққа 2мл 0.1М күміс нитратының ерітіндісін құю және ерітіндінің түсі өзгергенге дейін бірнеше тамшы 1%-дық аммиак ерітіндісін қосу.

3. Бал ерітіндісі бар сынауыққа екінші сынауықтың ішіндегісін құю.

4. Сынауықты ыстық су құйылған стақанға салу.

5 Бақылау жүргізу.

Майларға тест жүргізу.

1. Күнбағыс дәнін немесе қарақұмық жаңғағын сүзгіш қағазға немесе майлыққа орналастыру.

2. Қасықты алып, дәнге басу.

3. Бақылау жүргізу.

Жүргізілген тест нәтижелерін жұмыс парақтарына ресімдеу.

Қантты анықтауды Бенедикт реактивімен жүргізуге де болады.

Уақыт: 30мин

1 оқушыға

Реактивтер:

мыс сульфатының ерітіндісі 1%-10мл

2М натрий гидроксиді-2мл

аммиак 1%-1мл

күміс нитраты 0,1М-10мл

жұмыртқа ақуызы, бал, жаңғақ немесе күнбағыс дәні.

Жабдық және ыдыс:

сынауықтар-6

тамшуырлар-6

стақан-1

қасық-1

қағаз майлық немесе сүзгіш қағаз-2

№10 Лабораториялық жұмыс «Тыныс алу химизмін зерттеу»

Дағдылар

- барлық сезім мүшелері және тиісті жабдық арқылы бақылау жүргізу;

-жүргізілген тәжірибелердің өзара байланысын анықтау;

7.5.1.4 тыныс алу процесін түсіндіру;

Жұмыс барысы:

1. Әк суы бар стақанға салынған түтікшемен бірнеше минут бойы дем шығарып үрлеу.

2. Айнаны алып, оған дем алу.

3. Бақылау жүргізу.

4. Фотосинтез тақырыбы бойынша сұрақтарға жауап беру.

Уақыт: 10мин

1 оқушыға

Реактивтер:

әк суы -50 мл

Жабдық және ыдыстар:

стакан 100 мл – 1

түтік– 1

айна – 1

№6 Практикалық жұмыс «Малахиттен мыс алу»

Дағдылар

- жабдықты дұрыс таңдау және қауіпсіз қолдану;

- химиялық заттармен қауіпсіз жұмыс істеу үшін әлеуетті тәуекелдерді анықтау;

- зерттеу кезінде алынған дәлелдерге негізделген қорытынды жазу.

7.4.2.1 Қазақстан қандай минералды және табиғи ресурстармен бай екендігін, олардың қайда орналасқандығын және қалай өндірілетінін білу;

7.4.2.2 жер қыртысы көптеген пайдалы химиялық қосылыстардан тұратындығын түсіну;

7.4.2.3 кен металдар және оның қосылыстарынан тұратынын түсіну;

7.4.2.4 кеннен металды өндіру процесін білу;

Жұмыс барысы:

1. Аспапты 1-суретте көрсетілгендей жинау

2. Сынауыққа ұсақталған малахиттің аз мөлшерін салып, мыс оксиді түзілгенге дейін қыздыру.

3. Аспаптың екінші бөлігін 2-суретте көрсетілгендей жинау

4. Басқа сынауықта мырыштың тұз қышқылының ерітіндісінің өзара әрекеттесуімен сутек алу.

5. Қыздыруды тоқтатпай, сутекті мыс оксиді бар сынауыққа өткізу.

6. Бақылау жүргізу.

Мынаған назар аударыңыз:

- қыздырғыш аспаптармен сақтық шаралары.

Ұсыныстар:

Қазақстанның минералды ресурстары туралы сұрақтарды енгізу.

Уақыт: 40 мин

2 оқушыға

Малахит – 5 г

0,5М тұз қышқылы – 10 мл

Мырыш түйірі– 3 г

тұрғы – 1

спирт шам -1

сынауықтар – 2

газ жүретін түтікше – 1

табақша – 1

№7 Практикалық жұмыс «Заттардың ерігіштігін зерттеу»

Дағдылар

-сұрақ қою және заттардың ерігіштігі туралы болжам жасау;

-нәтижелер кестесін ресімдеу және жазу;

-ерітінді массасын табу үшін формула шығару.

7.2.3.1 заттарды суда ерігіштігіне қарай жіктейді;

7.2.3.2 ерітінділердің не екенін біледі және маңызын түсінеді;

Жұмыс барысы:

А тәжірибесі.

1. Бірдей көлемді су құйылған үш сатақанда натрий, барий сульфатын және магний карбонатын ерігіштікке сынаңыз. Қажет болған жағдайда, құрамындағыны қыздыруға болады.

2. Заттарды 3 топқа жіктеп, нәтижелер кестесін ресімдеу: ерігіш, аз еритін, ерімейтін.

В тәжірибесі.

1. Екі сынауыққа шамалы қант салу.

2. Бір сынауыққа шамалы су құйып, оны жақсылап шайқау қажет.

3. Басқа сынауықты спирт шам жалынының астында қыздыру.

4. Болған үдерістерді атау.

С тәжірибесі.

1. 25см³ су мен 10г тұзды таразыда өлшеу.

2. Осы тұзды суда ерітіп, ерітіндіні таразыда өлшеу.

Бақылау сұрақтары:

Судың рөлі қандай болды?

Ерітіндінің массасы өзгереді ме?

Еріткіш дегеніміз не?

Еріген зат дегеніміз не?

Уақыт: 35 мин

1 оқушыға

Реактивтер:

натрий хлориді-10г

барий сульфаты -10г

магний карбонаты-10г

су-10мл

қант-10г

Жабдық және ыдыстар:

сынауықтар штативі- 1

сынауықтар-6

спирт шам-6

сынауықтардың ұстағышы-1

шыны таяқша-1

химиялық стақан-1

таразы-1

№11 Лабораториялық жұмыс «Ерітінділерді дайындау және суалту арқылы ерітінділердің құрамын талдау»

Дағдылар

-зерттеу артықшылықтарын/кемшіліктерін бағалау және оларды жетілдіру жолдарын ұсыну;

-тапсырмалар үшін тиісті жабдықты қолдана отырып, көлем мен массаны өлшеу;

-деректерді көрсету және талдауды жеңілдету үшін оларды қолайлы форматта өңдеу.

7.2.3.3 ерітінділердің құрамын оларды буландыру жолымен анықтайды;

Жұмыс барысы:

1. 25мл судан және 10г тұздан ерітіндіні дайындау.

2. Фарфор табақшасына салу және суалту.

3. Құрғақ қалдықтың массасын өлшеу.

4. Өткізілген тәжірибе бойынша қорытынды жасау.

Уақыт: 15мин

1 оқушыға

Реактивтер:

ас тұзы– 10 г

су – 25 мл

Жабдық және ыдыс:

стакан – 1

шыны таяқша– 1

таразы – 1

қалақша – 1

форфор табақша – 1

жылытқыш аспап- 1

№8 Практикалық жұмыс «Тұз кристалдарын өсіру»

Дағдылар

- Зерттеу әдісін жоспарлау;

- Жабдықты дұрыс таңдау және қауіпсіз қолдану;

- Химиялық заттармен қауіпсіз жұмыс істеу үшін әлеуетті тәуекелдерді анықтау;

- Сандық және сапалық деректерді жинақтау;

- Өлшемді, қашықтық пен ауданды өлшеу;

7.2.3.6 кристалл өсіреді және кристалдардың дұрыс геометриялық пішінін белгілейді;

Жұмыс барысы:

1. 500 мл стақанға 300 мл су құю, 200 г мыс купоросын қосып, стақанды плитаға немесе «құм моншаға» қою

2. Мыс купоросы ерігенге дейін ерітіндіні араластырып тұру

3. «Құм моншасы» бар стақанды алып, керамика плитасына қою.

4. Ерітіндіні суытуға уақыт беріп, оған затравканы- жіпке байланған мыс сульфатының кристаллигін қосу. Затравка еруі мүмкін, бірақ бұл аса маңызды емес. Ерітіндіні салқындату кезінде жіпте шағын кристалдар қалыптасады, ал негізгі мөлшері шөгінге түседі.

5. Ерітіндіден кристалдары бар жіпті алу және шөгінді ерігенге дейін стақанды қайтадан «құм моншаға» қою.

6. Моншадан стақанды алмастан, қызуды сөндіру, Петри табақшасымен жауып, ерітіндіге жартылай сууға уақыт беру.

7. Ерітіндіге кристалдары бар жіпті салып, стақанды жабу және келесі күнге дейін қалдыру.

8. Бақылау жүргізу, кристалдың пішінін салу және оның көлемін өлшеу.

Мыналарға назар аударыңыз:

1. Мыс купоросы улы болып табылады, сондықтан тиісінше сақтық шараларын ұстану қажет.

2. Қорғаныш көзілдірігін тағып, қолғап кию қажет.

Уақыт: 35 мин

2 оқушыға

Реактивтер:

дистильденген су-300мл

мыс купоросы-200г

затравка – мыс купоросының кристалы.

Жабдық және ыдыс:

500мл стақан-1

шыны таяқша-1

«құм монша»-1

электр плитасы-1

таразы-1

Петри табақшасы-1

№3 Көрсетілім «Аса қаныққан ерітіндіні кристалдау»

Дағдылар

-бақылау жүргізу;

- экспериментті талқылау;

-сұрақтарды анықтау.

7.2.3.5 «аса қаныққан ерітінді» ұғымын білу және аса қаныққан ерітіндінің кристалдануы кезіндегі энергия өзгерісіне назар аудару;

Жұмыс барысы:

1. Сынауыққа 5-сулы натрий тиосульфатының аз мөлшерін салу.

2. Спиртшамның астында тұзды еріту.

3. Тұздың балқу температурасын өлшеу.

4. Бір кристалды ерітіндіге орналастырып, бақылау жүргізу.

5. Кристалданудан кейін температураны өлшеу (сипап қарап).

Мыналарға назар аударыңыз:

Натрий тиосульфаты жаңадан дайындалуы, ал сынауықтар жаңа немесе мұқият жуылған және кептірілген болуы тиіс. Шаңның болуы өте қаныққан ерітіндіні қалыптастыруға кедергі болады.

Осы кезеңде оқушылар энергияның өзгеруін бақылауы тиіс: бұл олардың химиядан кейінгі жұмыстары үшін негіз болады.

Уақыт:10 мин

Көрсетілімді мұғалім немесе лаборант жүргізеді

Реактивтер:

натрий тиосульфаты-5-сулы-50г

натрий тиосульфатының кристалы.

Жабдықтар:

стақан 100мл-1

термометр-1

сынауықтар-1

спирт шам-1

ұстағыш-1

сіріңке -1.

№9 Практикалық жұмыс «Қатты заттардың ерігіштігіне температураның әсері»

Дағдылар

- анық нәтижелерді алу үшін қажетті өлшеу бірліктерін анықтау және іріктеу;

- анық нәтижелерді алу үшін қажетті өлшеу бірліктерін анықтау;

- нәтижелер кестесіндегі деректерді графикке өзгерту;

7.2.3.7 ерігіштікке температураның әсерін білу және түсіну;

7.2.3.8 буландырудың қарапайым техникасын қолдана отырып, заттың 100 г судағы ерігіштігін есептей білу, анықтамада берілген ерігіштікпен салыстыру;

Жұмыс барысы:

А тәжірибесі

1.Сынауықтың үштен бірін суға толтыру.

2. Суға 3 шай қасық магний сульфатын салу және араластыру. (Егер барлық тұз ерісе, өте қаныққан ерітінді алу үшін қажетті мөлшерді қосу).

4. Таяқшамен араластыра отырып, сынауықты құрамындағымен сәл қыздыру.

5. Қыздырылған сынауықты қар салынған стақанға (немесе мұз салынған суық суға) орналастыру.

В тәжірибесі

1. Стақанға 100 мл су құю.

2. Тұзды аз мөлшермен қоса отырып, қаныққан ерітінді алуға дейін еріту.

3. Стақанға ерітіндінің жартысын ауыстырып құйып, оны суалту.

4. Алынған тұзды жинау және өлшеу.

5. Қажетті өлшеу жүргізу.

6. Алынған деректерді анықтамалықтармен салыстыру.

Мынаған назар аударыңыз:

Осы кезеңде ерігіштікті г/дм^-3 (г/л^-1) көрсету. Кейін дм^-3 мольге ауысу.

Уақыт: 40 мин

2 оқушыға

Реактивтер:

магний сульфаты-30г

су-100мл

Жабдық және ыдыс:

стақандар-1

спирт шам-1

сынауық-2

қасық-1

шыны таяқша-1

электр пеші-1

таразы-1

тұздың ерігіштігі бойынша деректер кестесі-1

Көрсетілімдер - 3

Зертханалық жұмыстар – 11

Практикалық жұмыстар– 9