КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарында 2024-2025 оқу жылынан бастап жеке қауіпсіздік сабақтары енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылы 31 тамыздағы № 748 қаулысымен Балаларды зорлық-зомбылықтан қорғау, суицидтің алдын алу және олардың құқықтары мен саламаттығын қамтамасыз етудің 2023–2025 жылдарға арналған кешенді жоспары бекітілді, ол балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шараларды қамтиды.

Осы жоспар аясында 130 жеке қауіпсіздік сабағы (бұдан әрі – Сабақтар) әзірленді:

мектепке дейінгі ұйымдар үшін 20 ұйымдастырылған іс-әрекеттер;

орта білім беру және ТжКБ ұйымдары үшін 110 сабақ.

Сабақтардың мақсаты – оқушылар мен тәрбиеленушілерде әртүрлі жағдайларда олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қажетті білім мен дағдыларды қалыптастыру, ықтимал қауіптерді тану және оларға дұрыс жауап беру қабілетін дамыту.

Сабақтардың міндеттері:

• жеке қауіпсіздікті қорғау шаралары туралы хабардарлықты арттыру;

• оқушылар мен тәрбиеленушілердің құқықтық сауаттылығын арттыру;

• өзін-өзі қорғау дағдыларын дамыту;

• жауапты мінез-құлық қалыптастыру;

• психологиялық дайындық;

• әлеуметтік құзыреттілік;

• ақпараттық қауіпсіздік.

Сабақтардың мақсатты топтары:

• мектепке дейінгі ұйымдарының тәрбиеленушілері;

• орта білім беру ұйымдарының білім алушылары;

• ТжКБ ұйымдарының білім алушылары.

Мектепке дейінгі ұйымның және мектепалды сыныбының тәрбиешілері ойын түрінде жеке қауіпсіздік бойынша теориялық түсініктер мен практикалық дағдыларды қалыптастыру үшін тақырыпқа және қойылған міндетке байланысты жас тобының күн тәртібіне сәйкес балалармен күн бойы шараларды жүзеге асырады.

Сабақтарды апта сайын сынып сағаттарында 10 минуттан өткізу жоспарлануда.

Педагогтер, сынып жетекшілер үшін тақырыптар 110 сабаққа бөлінген. 20 тақырыптың ішінде бір жас санатынан екіншісіне ауысатын тақырыптар бар.

Сабақтар балаларға интернетте өздерін қорғауға ғана емес, сонымен қатар оларды өмірде қауіп-қатерлерден аулақ болуға үйретеді.

Сабақтар балада өз мүмкіндіктері туралы түсінік қалыптастырады, эмоционалды жағдайын тұрақтандырады және қауіп төнген жағдайда дұрыс шешім қабылдауға үйретеді.

Оқыту нәтижесінде балалардың мынадай дағдылары қалыптасады:

1) көшеде, аулада, білім беру ұйымының аумағында (мектепке дейінгі ұйым, мектеп), қоршаған ортада қауіпсіз жүріс-тұрыс қағидаларын сақтау;

2) қауіпті жағдайда жылдам әрекет ету үшін экстремалды ойлау;

3) өзінің эмоциялары мен мінез-құлқын бақылау;

4) өз мінез-құлқының және басқаларға әсер ету тәсілдерінің, жауапкершілік танытудың алгоритмдерін құру;

5) өзінің эмоционалды жағдайын тұрақтандыру және барабар әрекеттер үшін қауіп деңгейін қабылдау өткірлігін төмендету бойынша өз рөлі мен функцияларын түсіну;

6) жедел эвакуация немесе басқа қауіпті жағдайларда күтпеген жерден шешім қабылдау;

7) арнайы қызметтермен өзара әрекеттесу кезінде өзінің функцияларынды түсіну.

Оқыту нәтижесінде балалардың мынадай құзыреттері қалыптасады:

1) қауіпсіз және қауіпті жағдайлар туралы хабардар болу;

2) даулы жағдайлар мен келіссөздерді шешу;

3) агрессия мен зорлық-зомбылықтан қорғау;

4) әлеуметтік бейімделу және жаңа жағдайларға бейімделу;

5. өз қорқыныштары мен фобияларын бағалау және еңсеру;

6. өз қабілеттері мен мүмкіндіктеріне сенімділікті арттыру;

7. қауіпсіздік сезімі және өзіне сенімділік;

8. жағдаятты талдау және дағдарыс жағдайларында шешім қабылдау;

9. өз әрекеттері мен денсаулығы үшін жауапкершілікті арттыру;

10) сыни тұрғыдан ойлау және жағдайды бағалау қабілеті;

11) басқа адамдармен қарым-қатынас және өзара іс-қимыл жасай білу;

12) қажет болған жағдайда көмек сұраудың маңыздылығын түсіну;

13) әртүрлі жағдайда өз-өзіне және өзара көмек көрсету.

«ЖЕКЕ ҚАУІПСІЗДІК САБАҚТАРЫ»

5-СЫНЫП

«Қазақстандағы сенім телефондары мен жедел қызметтердің нөмірлері»

«Мектептегі қауіпсіз мінез-құлық қағидалары»

«Үйге қауіпсіз оралу: қолайсыз ауа- райында не істеу керек?»

«Қақтығыс жағдайындағы қарапайым қадамдар»

«Әлеуметтік желілердегі мінез-құлық қағидалары»

«Қауіпті челленждер»

«Көшедегі қауіпті нысандардан қалай аулақ болуға болады? (электрощит)»

«Көшедегі қауіпсіз ойын алаңының қағидалары»

«Денсаулықты сақтайтын әдеттер»

«Бейтаныс адамның шақыруынан қалай сенімді және қауіпсіз бас тартуға болады?»

№ 1 САБАҚ. «ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ СЕНІМ ТЕЛЕФОНДАРЫ МЕН ЖЕДЕЛ ҚЫЗМЕТТЕРДІҢ НӨМІРЛЕРІ»

Сабақтың мақсаты: оқушылардың қауіп төнген жағдайда жедел жәрдем қызметі мен сенім телефондарына дұрыс хабарласу дағдыларын дамыту.

Міндеті: оқушыларға қауіпті жағдайда өрт сөндіру бөліміне, полицияға, жедел жәрдемге, апаттық газ қызметіне, бірыңғай құтқару қызметіне және 111 байланыс орталығына дұрыс байланысуды үйрету.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Сәлемдесу. Педагог оқушылармен амандасып, сабақтың тақырыбы мен мақсатын айтады. Төтенше жағдайлар қызметінің маңыздылығын талқылаңыз.

Негізгі бөлім

Ұғымдарды түсіндіру:

Жедел қызмет шақырған кезде диспетчерге не айту керек? Мекен-жайды, нысанды, жағдайды көрсету, қажет болған жағдайда фамилияңызды және телефон нөміріңізді көрсету қажет.

Төтенше жағдайлар қызметінің негізгі түрлерінің иллюстрацияларын көрсетіңіз.

Төтенше жағдай туралы хабарлау неліктен маңызды?

Оқушыларға жалған қоңырау ойыншық емес екенін, оның салдары өте ауыр болатынын түсіндіру.

Сақтық шараларының қарапайым мысалдарын келтіріңіз.

Қазақстанда кез келген ұялы байланыс операторының пайдалы жедел қызмет нөмірлері тегін.

«Есте сақта!»

Өрт күзеті	101
Полиция	102
Жедел жәрдем	103
Авариялық газ қызметі	104
Бірыңғай құтқару қызметі	112
«111 байланыс орталығы» балалар мен ересектер көмекке жүгінуі үшін, өмірлік қиын жағдайға тап болған отбасы туралы, балалардың құқықтарының бұзылуын хабарлау үшін ашылды. «111» нөмірі – 24/7 байланыста «111» нөмірі – құпиялылықты сақтайды «111» нөмірі –ІІД және өңірлердің жедел топтарымен тәулік бойы байланыста. .	111

Әр өңірде бала құқықтары жөніндегі өңірлік уәкіл жұмыс істейді, оған кез келген жағдайда жүгінуге болады. Өңірлік уәкілдің номерін көрсетілген сілтемелер арқылы білуге болады:

https://www.instagram.com/p/C-W91yCsA_N/?igsh=MXBtMGVremhoYzMzag==

https://www.instagram.com/p/C-W-EuCMB4Q/?igsh=MWJ1bHcyNjFlaW55Mg==

немесе 111 нөміріне қоңырау шалу арқылы біле аласыз.

Сондай-ақ, бала құқықтары бұзылған жағдайда, бала құқықтары жөніндегі республикалық уәкілге келесі сілтеме бойынша жүгінуге болады: https://www.instagram.com/zakiyevadinara?igsh=dWZ1cnNxdGI4bm9n

немесе Балалардың құқықтарын қорғау комитетіне: https://www.instagram.com/kopd_mp_rk?igsh=MWZvZnlibmdkOWtyNQ%3D%3D&utm_source=qr жүгіне аласыз.

Иллюстрациялар бойынша жағдайларды талдау. Телефон аппараттарының макеттерін пайдалана отырып, рөлдік ойындар өткізу.

Қорытынды

Оқушылармен шұғыл қызметтердің телефон нөмірлерін және олардың мәнін қайталаңыз. Жедел жәрдем нөмірлері бар парақшаны таратыңыз.

№ 2 САБАҚ. «МЕКТЕПТЕГІ ҚАУІПСІЗ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ҚАҒИДАЛАРЫ»

Сабақтың мақсаты: мектептегі қауіпсіз мінез-құлық қағидаларын түсіндіру.

Міндеттері:

1. Күнделікті өмір мектепте балаларды қандай қауіптер күтіп тұрғанын айтыңыз.

2. Қауіпті және қауіпсіз жағдайларды талқылау.

3. Жағдаяттарды жылдам басқаруға және ұтымды шешім қабылдауға үйрету.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Сәлемдесу. Педагог оқушылармен амандасып, сабақтың тақырыбы мен мақсатын айтады. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Негізгі бөлім

Мектептегі қауіпсіздіктің негізгі қағидаларын түсіндіру:

• Күн тәртібі ережелері.

• Сабақтағы мінез-құлық.

• Үзілістегі мінез-құлық.

• Сыртқы көрінісі.

• Мұғалімдермен және сыныптастарымен қарым-қатынас жасау ережелері.

• Мектепте өзін қалай дұрыс ұстауға болады?

«Оқушыларға арналған ішкі ережелер» туралы айтып беріңіз.

Мектепте жалпы тәртіп ережелері бар: сабақ басталардан 10-15 минут бұрын мектепте болыңыз.

Әдемі келбетке ие болыңыз.

Оқу орнының талабына сай мектеп формасы немесе іскерлік күнделікті киіммен киіну.

Оқулықтар мен оқу құралдарын арнайы сөмкеде немесе портфельде алып жүріңіз.

Сабақ уақытында немесе үзіліс кезінде сынып жетекшісінің хабарынсыз оқу орнынан шығуға тыйым салынады.

Сен сабақты тек дәлелді себептермен, дәрігердің анықтамасы немесе ата-анаңыздың жазбасы болған жағдайда өткізе аласыз.

Сабақтар аяқталғаннан кейін бірден мектептен кетіңіз. Қосымша сабақтарға барғандар ғана қалады.

Үлкенді сыйлап, кішіге қамқор бол.

Мектеп мүлкіне қамқорлық жасаңыз.

Жалпы ережелерден басқа, әр мектептің өз ережелері болуы мүмкін, ол туралы оқушылар мен ата-аналар хабардар етіледі. Бұл, мысалы, киімге, ауыстырылатын аяқ киімге және т.б.

Мектепте өзін қалай дұрыс ұстау керек?

Неліктен қауіпсіздіктің ережелерін сақтау керек?

Жағдайларды талдау.

1. Асханадағы өзін-өзі ұстау.

2. Үзіліс кезіндегі жаттығулар.

3. Дене шынықтыру сабағында өзін-өзі ұстау.

Оқушылар қауіпсіздіктің ережесі жайлы өз ойларын білдіреді.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Есіңде болсын: мектептегі қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып, сен өзіңді ғана емес, құрбыларынды да құтқарып қаласын!

№ 3 САБАҚ. «ҮЙГЕ ҚАУІПСІЗ ОРАЛУ:

ҚОЛАЙСЫЗ АУА РАЙЫНДА НЕ ІСТЕУ КЕРЕК?»

Сабақтың мақсаты: оқушыларды ауа райы құбылыстарымен таныстыру және найзағай, көктайғақ, бұрқасын кезінде қауіпсіз әрекет ету дағдыларын дамыту, ауа райы және оның негізгі көрсеткіштері туралы білімдерін бекіту.

Міндеттері:

1. Берілген тұрғылықты жеріне тән ауа райы құбылыстарының терминологиясымен және сипаттамасымен танысу.

2. Найзағай, көктайғақ, бұрқасын кезінде қауіпсіздік ережелерін білу.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Сәлемдесу. Педагог оқушылармен амандасып, сабақтың тақырыбы мен мақсатын айтады. Ауа райын болжау, ауа райы оқиғалары және адам қауіпсіздігі терминдерін енгізеді.

Негізгі бөлім

Тақырып бойынша түсініктеме: қауіпті ауа райы құбылыстарының сипаттамасы.

Қауіпті ауа райы оқиғалары	Сипаттама
Дауыл	Жаңбыр, күн күркіреп, найзағай ойнайтын дауылды ауа райы.
Найзағай	Бұлттар мен жер арасында пайда болатын электр разрядтары.
Көктайғақ	Жер бетінде және заттарда (ағаштар, сымдар, үйлер және т.б.) қатты салқындатылған жаңбыр мен жаңбырдың тамшылары қатып қалғанда, әдетте ауа температурасы 0-ден -3 оС-қа дейін болатын тығыз мұз қабаты.
Қарлы боран	Бұл табиғи құбылыс желдің жылдамдығы 15 м/с-тан асатын және қардың жауу ұзақтығы 12 сағаттан асатын қардың көп түсуімен байланысты.

Қолайсыз ауа-райында үйге оралу кезінде қауіпсіздік ережелерімен таныстыру.

Найзағай:

Ағаштардың, немесе металл құрылымдардың астына тығылма.

Жүгірме, қолыңда металл заттарды ұстама (мысалы, қолшатыр).

Жақын ғимаратты қарастыр немесе аялдамадаға кіріп тұр.

Панасыз жерде тұрма.

Қатты жаңбыр:

Су өткізбейтін плащ немесе қолшатыр (зонтик) алып жүр.

Шалшықтар мен тайғақ жерлерден аулақ бол.

Су шашатын көліктен алыс жүр.

Қар мен көктайғақ:

Сырғанамайтын табаны бар ыңғайлы аяқ киім ки.

Асықпай жүр.

Тік беткейлерде төмен және жоғары көтерілуден аулақ бол.

Қатты жел:

Ағаштардан, құрылыс алаңдарынан және билбордтардан аулақ бол.

Велосипедпен немесе скутермен жүрме.

Қажет болса, жақын жердегі баспанаға (дүкенге немесе кіреберіске) кіріп тұр.

Үйге жету мүмкін болмаса не істеу керек.

Егер ауа-райы күрт нашарласа және жолды жалғастыруға мүмкіндік болмаса:

1) ата-аналарға немесе ересектерге қоңырау соғып хабарлас, орналасқан мекен-жайын туралы хабарласып айт;

2) қауіпсіз, жабық жерде ауа-райының жақсаруын күт.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Шығармашылық тапсырманы орындау: ауа райының өзгеруі туралы халықтық белгілерді жазу. Өткен тақырыпты қайталау.

№ 4 САБАҚ. «ҚАҚТЫҒЫС ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ҚАРАПАЙЫМ ҚАДАМДАР»

Сабақтың мақсаты: оқушыларды жанжалсыз қарым-қатынас негіздерімен таныстыру.

Міндеттері:

1. Балаларды жанжалды жағдайларды тануға үйрету.

2. Қақтығыс кезінде сындарлы мінез-құлық дағдыларын дамыту.

3. Қақтығыстарды бейбіт жолмен шешу және салауатты қарым-қатынас орнату қабілетін дамытуға үлес қосу.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Жанжалдар - біздің өміріміздің бір бөлігі. Олар мектепте, үйде, көшеде және басқа жерлерде пайда болуы мүмкін. Проблеманы шиеленістірмей, бейбіт шешім табу керек, өзін дұрыс ұстай білу өте маңызды. Бүгінгі сабақта егер сіз қақтығыста болсаңыз, қалай дұрыс әрекет ету керектігін талқылаймыз.

Негізгі бөлім

Қақтығыс жағдайларындағы негізгі қадамдар:

Әрқашанда сабырлы бол.

Кез келген қақтығыс жағдайында тыныштықты сақтау маңызды. Біз ашуланғанда немесе үрейлене бастағанда жағдайды дұрыс бағалап, дұрыс шешім қабылдау қиынырақ.

Практикалық тапсырма: қатты ашуланған жағдайды еске түсіру. Егер адам тыныштық пе сабырлық танытса, жағдай қалай өзгерер еді?

• Екінші жағын тыңда.

• Басқа адамның айтқанын тыңдау да маңызды. Кейде жанжал түсініспеушіліктен немесе толық емес ақпараттан туындайды.

• Мұғалімнің кеңесі: өзіңді басқа адамның орнына қой, неге ол осылай ойлайды немесе әрекет етеді деп ойлаң.

• Мәселені түсінуге тырыс.

• Кейде қақтығыстың тамыры бір қарағанда тереңірек жасырылады. Бәлкім, мәселе тек біреудің не істегенінде ғана емес, оны қалай қабылдағанымызда шығар.

• Сыныппен талқылау: жанжалда сезімнің маңызы қандай? Оларды агрессиясыз қалай білдіруге болады?

• Ренжітпе және мазақтама.

• Жанжалда ренжітетін сөздерді немесе мазақтайтын сөздерді қолдану жағдайды нашарлатуы мүмкін. Келіспесең де, диалогты сабырлы және құрметпен жүргізуге тырыс.

• Практикалық тапсырма: жанжалды жағдайлардың бірін ренжітетін сөздерді қолданбай шешудің бейбіт әдісін ойлап табу.

Шешімді ұсын.

Егер сіз компромисске келуді ұсынсаң немесе екі тарапты қанағаттандыратын жол тапсаң, жанжал шешілуі мүмкін. Мәселені қалай әділ шешуге болатынын ойлаң.

Мұғалімнің кеңесі: көмектесетін идея ұсынудан қорықпа және басқалардың идеяларын тыңда.

Егер жанжал шешілмесе, көмек сұра.

Кейде қақтығыс соншалықты күрделі, оны өзің шеше алмайсын. Мұндай жағдайларда ересектердің көмегіне уақытында жүгіну маңызды: мұғалім, ата-ана немесе басқа сенімді адамға.

Мысалы: мұғалім уақытында алынған көмекті, қиын жағдайды шешуге қалай көмектескені туралы әңгіме айта алады.

Кешіруді және кешірім сұрауды үйрен.

Кешіру және кешірім сұрау — жанжалды шешудің маңызды бөлігі. Егер сен қателескеніңді түсінсең, кешірім сұрау өте маңызды. Егер олар сізден кешірім сұраса, кешірімді болу керек.

Сыныппен талқылау: неге кейде кешірім сұрау соншалықты қиын? Бұған не көмектеседі?

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Жанжалдар - міндетті түрде жаман нәрсе болмауы тиіс. Жанжалды бейбіт шешумен қатар, достықты сақтауды үйрену өте маңызды.

№ 5 САБАҚ. «ӘЛЕУМЕТТІК ЖЕЛІЛЕРДЕГІ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ҚАҒИДАЛАРЫ»

Сабақтың мақсаты: оқушыларды әлеуметтік желідегі қауіпсіздік қағидаларымен таныстыру.

Міндеттері:

1. Ақпараттық қоғамда қауіпсіздік дағдыларын қалыптастыру.

2. Интернет желісінде балалардың қауіпсіздік нормалары мен қағидаларын әзірлеу.

3. Оқушылардың ой-өрісін кеңейту.

• Сабақтың барысы:

Кіріспе

Желілік веб туралы талқылау, ондағы қауіпсіздік ережелері туралы түсініктеме беру.

Негізгі бөлім

Ұғымдарды түсіндіру.

Әлеуметтік желі дегеніміз не?

Facebook, YouTube, WhatsApp, Instagram, Tik-Tok, Telegram, Pinterest, Twitter және т.б. Әлеуметтік желідегі иллюстрацияларды көрсетіңіз.

Әлеуметтік желілердің пайдасы мен зияны?

Әлеуметтік желілердің пайдасы мен зияны болуы мүмкін екенін түсіндіріңіз. Мұның қалай болуы мүмкін екендігі туралы қарапайым мысалдар келтіріңіз.

Әлеуметтік желілерді пайдаланудың негізгі ережелері:

1-ереже: Әлеуметтік парақшаны қарау. Бейтаныс беттерге кіруге болмайтынын түсіндіріңіз. Әлеуметтік желілерде жағымды немесе жағымсыз мінез-құлықты суреттерді көрсету.

2-ереже: Әлеуметтік парақшаның лайктар санын тексермеңіз. Оқушыларға бейтаныс адамдардың парақшасына кіруге және лайк қоюға болмайды. Осы жағдайға байланысты оқушыларға суреттерді көрсетіңіз.

3-ереже: Әлеуметтік желілерде өткізілетін уақыт бойынша шектеу қойыңыз. Компьютерде ұзақ уақыт отыру денсаулыққа зиян келтіретінін түсіндіріңіз. Қауіпсіздікті сақтау мысалдары бар иллюстрацияларды көрсетіңіз.

4-ереже: Бейтаныс адамдарды дос ретінде қоспаңыз. Қауіпсіз көрінсе де, өз деректерің интернетке жіберуге болмайтынын түсіндіріңіз. Қауіпсіздікті сақтау мысалдары бар иллюстрацияларды көрсетіңіз.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Саған осы тақырыпты талқылау ұнады ма?

Сен бұл туралы ата-анаға айтасың ба?

«Интернеттегі қауіпсіздік» кеңестерімен жадынама тарату.

№ 6 САБАҚ. «ҚАУІПТІ ЧЕЛЛЕНЖДЕР»

Сабақтың мақсаты: оқушыларды қауіпті әуестіктермен таныстыру.

Міндеттері:

• Жасөспірімдердің өмірі мен денсаулығына қауіпті қызығушылықтың салдарын көрсету.

• Дұрыс бағдарларды қалыптастыру.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Сәлемдесу: педагог оқушылармен амандасып, сабақтың атын, мақсатын айтады. Жаңа тақырыпты түсіндіреді.

Негізгі бөлім

Талқылауға арналған сұрақ: челлендждер дегеніміз не?

Белгілі челлендждердің мысалдары: пайдалы (спорттық, қайырымдылық) және қауіпті. Интернетте позитивті және қауіпті челлендждер болуы мүмкін.

Оқушыларға қауіпті челлендждер не әкелетінін түсіндіріңіз.

Челлендждер неліктен қауіпті?

Қауіпті челленджердің мысалдары:

• Денсаулыққа қауіп төндірумен байланысты челлендждер (мысалы, бөтен немесе жеуге келмейтін заттарды пайдалану).

• Дене жарақаттарына әкелуі мүмкін челлендждер (мысалы, биіктіктен секіру, тұншықтыру, отпен ойнау).

• Заңның немесе қауіпсіздік ережелерінің бұзылуына байланысты челлендждер (вандализм, мүлікке зақым келтіру, ұрлық).

Қауіпті челленджді қалай тануға болады?

• Әрқашан челлендждің мәні не екенін және салдары қандай болатынын тексеру керек.

• Егер челлендж денсаулыққа зиянды немесе қауіпті нәрсе ұсынса - бұл одан бас тарту белгісі.

• Заңды бұзатын немесе бөтен мүлікке қауіп төндіретін челлендждерді де орындауға болмайды.

• Егер челлендждің қауіпсіздігіне сенімсіз болсаңыз, оны ата-анамен немесе ересектермен талқылау керек.

• Егер сені қауіпті шақыруға шақырса не істеу керек?

• «Жоқ» деп айту - қалыпты және маңызды.

• Егер достардың арасында немесе интернетте қауіпті челлендж пайда болса, ересектерге осы туралы хабарлап айт.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Талқылау: челленджге қатыспас бұрын ойлау неге маңызды?

Денсаулық пен қауіпсіздік интернеттегі кез келген танымалдылықтан маңыздырақ екенін еске салу.

Шынайы танымалдылық - қауіпті ойындарға қатысу емес, салауатты ой-сананы сақтау және өзіне және басқаларға құрмет көрсету екенін түсіну.

№ 7 САБАҚ. «КӨШЕДЕГІ ҚАУІПТІ НЫСАНДАРДАН ҚАЛАЙ АУЛАҚ БОЛУҒА БОЛАДЫ? (ЭЛЕКТРОЩИТ)»

Сабақтың мақсаты: оқушыларды көшедегі қауіпсіздік қағидаларымен таныстыру.

Міндеттері:

1. Көшеде, жолда оқушылардың қауіпсіздік қағидаларын сақтау қажеттілігі туралы түсіндіру.

2. Өз өміріне ұқыпты қарауды үйрету.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Сәлемдесу: педагог оқушылармен амандасып, сабақтың атын, мақсатын айтады. Жаңа тақырыпты түсіндіреді.

Негізгі бөлім

Энергия объектілерінің жанында болған кезде қауіпсіздік қағидаларын сақтау.

Энергия объектілері - бұл электр тоқ берудің әуе және кабельдік желілері, станциялар, трансформаторлық қосалқы станциялар, тарату пункттері. Электр тоқ берудің әуе мен кәбілдік желілері қалалар мен кенттерді электр тоқ көзімен жабдықтауға жауап береді. Трансформаторлық қосалқы станциялар әрбір елді мекенде орналасқан. Барлық жерде болуына байланысты, ерекше қауіп төндіреді, сондықтан қауіпсіздік қағидаларын сақтау керек.

Қарапайым ережелерді есте сақта:

үзілген немесе жерде жатқан сымдарға тиісуге немесе оларға жақындауға «БОЛМАЙДЫ!». Ток соққысын сымнан бірнеше метр қашықтықта алуға болады. Кез келген сым немесе электр аспабы кернеуде болуы мүмкін. Сен оны қолыңа алсан, дәл сол уақытта біреу рубильникті қосып қалу мүмкін.

Егер «кернеу» аймағына түссен, ол жерде жүгіруге немесе жылдам жүруге болмайды. Сымнан «ақырын қадамымен» алшақтау жағына қарай қозғалу керек. Жерде жатқан үзілген сымды көрсен, ешбір жағдайда оған 8 метрден жақын жақындама.

Егер сен үзілген сымды, трансформаторлық үйшіктердің немесе электр қалқандарының жабылмаған немесе зақымдалған есіктерін көрсең, «ЕШТЕҢЕГЕ ТИІСПЕ» және ересектерге дереу хабарлас.

Ешқандай жағдайда үйлердің кіреберістеріндегі электр тоқ қалқандарын ашуға, жақын маңдағы электр сымдары өтетін үйлер мен құрылыстардың шатырларына шығуға, трансформаторлық үйшіктерге, электр техникалық ғимараттарға кіруге, электр сымдарды қолмен ұстауға «БОЛМАЙДЫ».

Электр қауіпсіздігі туралы ескерту белгілері мен плакаттар.

Электр тогымен зақымдануын болдырмау үшін арнайы ескерту белгілері мен плакаттар болады. Олар кез келген электр жабдығы орналасқан әртүрлі электр қалқандарының есіктеріне және қоршауларға ілінеді.

Оларды елемеу, әсіресе оларды жұлып алып тастауға болмайды!

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.Электрмен қауіпсіздік техникасын қайталау.

«Электр қауіпсіздігі ережелері» жадынамасын талқылау.

Жедел қызмет туралы еске салу - 101, 102, 103, 112.

№ 8 САБАҚ. «КӨШЕДЕГІ ҚАУІПСІЗ ОЙЫН АЛАҢЫНЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫ»

Сабақтың мақсаты: оқушыларды көшедегі қауіпсіз мінез-құлық қағидаларымен таныстыру.

Міндеттері:

1. Балаларға көшеде ойнау кезінде қауіпсіздік қағидаларын сақтаудың маңыздылығы туралы айту.

2. Қауіпті жерлер мен жағдайларды талқылаңыз.

3. Өз қауіпсіздігі мен достарының қауіпсіздігін үшін жауапкершілікті тәрбиелеу.

• Сабақтың барысы:

Кіріспе

Сәлемдесу. Педагог оқушылармен амандасып, сабақ тақырыбын, мақсатын айтады. Жаңа тақырыпты түсіндіреді.

Негізгі бөлім

Сыртта ойнау көңілді және пайдалы болғанымен, қоршаған ортаға мұқият болу және белгілі бір ережелерді сақтау қажет екенін түсіндіріңіз.

Қауіпті жағдайларға мысалдар келтіріңіз:

Жолда немесе автотұрақтар маңындағы ойындар.

Ұсыныстармен немесе сұрақтармен келе алатын бейтаныс адамдар.

Қараусыз қалған құрылыстарда, гараждарда немесе басқа қауіпті жерлерде ойындар.

Нашар жарықтандырылған жерлерде немесе кешке ойындар.

Көшедегі қауіпсіз ойын кеңістігінің қағидалары:

• Ойындар үшін қауіпсіз орынды таңда. Арнайы бөлінген алаңдарда немесе өздеріңе жақсы таныс жерлерде ойна. Жолдың, құрылыс алаңдарының немесе басқа да қауіпті жерлердің жанындағы аумақтардан аулақ бол.

• Әрқашан көз алдында бол. Ата-анаң немесе басқа ересектер сені көре алатын жерлерден, тым алыс кетпеу керек.

• Бейтаныс адамдармен сөйлеспе. Егер саған бейтаныс адам келіп, бірдеңе ұсынса (мысалы, көмек, сыйлық немесе онымен бірге бару), бірден «жоқ» деп, қауіпсіз жерге бар.

• Ата-аналар мен жақындарыңды тыңда. Ата-аналар қай жерде ойнау қауіпсіз екенін біледі, сондықтан әрқашан оларға қайда баратыныңды айт және олардың кеңестерін тыңда.

• Доптан және басқа да заттардан сақ бол. Егер доп жол жаққа домалап кетсе, ешқашан оның артынан жүгірме. Ата-анадан немесе үлкендерден көмек сұра.

• Түнгі уақытта көшеде жалғыз жүрмеңдер. Егер осындай жағдай орын алса, жарық жерлерге бар. Егер сенің жолың қараңғы жер болса, ата-анаңды шақырып, сені қарсы алуды өтініш жаса.

• Телефон арқылы музыканы қатты тыңдап, өзіңе назар аударма.

• Пәтердің кілтін мойынға іліп, шалбар беліне бекітуге болмайды, бұл үшін арнайы қалталар жасаған дұрыс.

• Ешқашан да, ешбір жағдайда да қоғамдық орында ұрыспа.

• Егер көшеде бейтаныс адам саған бір нәрсені көруді немесе төлеуге уәде бере отырып, сөмке жеткізуге көмектесуді ұсынса, танымайтын адамнан бас тартуың керек.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Көшедегі қауіпсіздіктің негізгі ережелерін қайталау: бейтаныс адамдармен араласудан аулақ бол және бірдеңе күдікті немесе қауіпті болып көрінсе, әрқашан ересектерге айт.

№ 9 САБАҚ. «ДЕНСАУЛЫҚТЫ САҚТАЙТЫН ӘДЕТТЕР»

Сабақтың мақсаты: салауатты өмір салтының пайдасы туралы және ең басты құндылық ретінде денсаулық туралы наным қалыптастыру.

Міндеттері:

1. Тамақтанудың салауатты қағидаттарын әзірлеу.

2. Қандай тағамдық қоспалардың зиянды екенін анықтау.

• Сабақтың барысы:

Кіріспе

Сәлемдесу. Педагог оқушылармен амандасып, сабақ тақырыбын, мақсатын айтады. Жаңа тақырыпты түсіндіреді.

Негізгі бөлім

Оқушы: Мен сіздерден ақыл-кеңес сұрағым келеді. Менің досым ауруханаға түсті. Дәрігер дұрыс тамақтану керек дейді.

Мұғалім: Досың не жегенді жақсы көреді, нені ұнатады?

Оқушы: Мен оның кейбір сүйікті өнімдерін әкелдім.

Мұғалім: Балалар, ендеше практикалық зерттеу жұмысын жүргізейк. Қандай тағамдық қоспалардың зиянды екенін анықтайық. (Сынып топтарға бөлінеді).

Зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Әр топта денсаулыққа зиян келтіретін өнімдер жайлы зерттеу жұмысын жүргізген оқушылар өздерінің зерттеу жұмыстарымен бөліседі.

Зерттеу жұмысын өткізу.

• 1-топ: Біз сүт пакетін зерттедік. Онда тағамдық қоспалар жоқ, жарамдылық мерзімі өткен жоқ. Бұл пайдалы өнім.

• 2-топ: Краб еті. Онда зиянды бояғыштар Е120, Е160с, хош иістендіргіштер Е621, Е631 таптық. Олар теріге зиянды және ішектің бұзылуына әкеледі. Бұл қауіпті өнім.

• 3-топ: Сухарики «Кириешки». Е627, Е631 дәм күшейткіштер табылды. Ішектің бұзылуына әкеледі. Қауіпті өнім, бірақ көптеген балалар оны жиі жейді. Ойлану керек.

• 4-топ: «Тархун» газдалған сусыны. Бұл ең қауіпті өнім. Оның құрамында қатерлі ісік тудыратын антиоксидант E330, тәттілендіргіштер E954 - қатерлі ісік, E952 - тыйым салынған, E102 бояуы қауіпті. Бұл өнімді ішуге БОЛМАЙДЫ!

• Мұғалім: Денсаулықтың мықты болуы үшін дұрыс тамақтану аса маңызды!

Қорытынды

Сабақты қорытындылау. Денсаулыққа зиян келтіретін заттарды есте сақтау және денсаулық сақтау қағидаларын қайталау керек.

№ 10 САБАҚ. «БЕЙТАНЫС АДАМНЫҢ ШАҚЫРУЫНАН ҚАЛАЙ СЕНІМДІ ЖӘНЕ ҚАУІПСІЗ БАС ТАРТУҒА БОЛАДЫ?»

Сабақтың мақсаты: балаларға бейтаныс адамдар алдауға немесе оларды алып кетуге тырысатын жағдайлардағы қауіпсіз мінез-құлық негіздерін үйрету.

Міндеттері:

1. Бейтаныс адамдармен қарым-қатынас жасаудың негізгі қағидаларымен таныстыру;

2. Балаларды бейтаныс адамдардың айла-амалдарына сенбеуге үйрету.

3. Қауіпті жағдайларды анықтау және болдырмау дағдыларын дамыту.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Сәлемдесу. Педагог оқушылармен амандасып, сабақ тақырыбын, мақсатын айтады. Жаңа тақырыпты түсіндіреді.

Негізгі бөлім

Әңгіме: бейтаныс адам сізге жақындап, сізді алдауға тырысса, өзінді қалай ұстау керек. Неліктен бұл маңызды деп ойлайсыз? Балалар өз нұсқаларын ұсына алады (қауіпсіз болу, қауіпті жағдайға тап болмау және т. б.)

Бейтаныс адамдардың қулықтарын талқылау: Мұғалім бейтаныс адам сізді алдауға тырысатын бірнеше жағдайларды ұсынады. Мысалы, кәмпит немесе ойыншық ұсынса. Не істеу керек деп ойлайсыз? Сіздердің сеніміңізге кіру үшін бейтаныс адамдар әртүрлі айла-амалдарды қолдана алатынын есте ұстаңыздар. Әрқашан сақ болыңыздар!

Ата-анасының немесе басқа ересектердің қарауынсыз бір минутқа қалған әрбір бала бейтаныс адамдармен қарым-қатынас кезінде қауіптен аулақ болуға көмектесетін ережелерді білуі керек:

Болмайды:

Мен бейтаныс адаммен сөйлесіп, оларды пәтерге кіргіземін.

Лифт пен кіреберіске бейтаныс адамдармен кіру.

Бейтаныс адамның көлігіне отыру.

Бейтаныс адамдардан сыйлықтар алу және олардың «бірге жүрейік, қыдырайық» деген ұсыныстарына келісу.

«Бейтаныс» ашық ойыны (3 минут)

Ойын ережесін түсіндір. Бір бала «бейтаныс» ролінде, қалғандары «балалар» ролінде ойнайды. «Бейтаныс» әр «балаға» жақындап, бірдеңе ұсынады (мысалы, «Кәмпит керек пе?», «Менің күшігімді табуға көмектес»). «Балалар» дұрыс жауап беруі керек. Ойын бірнеше рет қайталанады, сонда барлық балалар әртүрлі рольдерді ойнауға үлгереді.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Бейтаныс адам сізге жақындаса, өзін қалай ұстау керек? Есіңізде болсын, сіз ешқашан бейтаныс адамдармен бірге жүрмеуіңіз керек және егер біреу сізді алдауға тырысса, ересектерге айту әрқашан маңызды.

«ЖЕКЕ ҚАУІПСІЗДІК САБАҚТАРЫ»

8-СЫНЫП

«Қазақстандағы сенім телефондары мен жедел қызметтердің нөмірлері»

«Cаяхатта төтенше жағдайлар орын алған кездегі әрекеттер (өрт, жер сілкінісі, су тасқыны)»

«Желідегі жас шектеулері және олар не үшін қажет?»

«Менің құқықтарым мен міндеттерім»

«Дербес деректер: тәуекелдері мен жауапкершілігі»

«Кибербуллинг: нені білу керек және одан қалай қорғану керек?»

«Әзілден қауіпке дейін: қауіпті уақытында қалай тануға болады?»

«Ата-анамен және сенімді ересектермен қауіпсіздік мәселелерін қалай ашық талқылауға болады?»

«Күмәнді келісімдерден қорғанудың қарапайым қағидалары»

«Абайлаңыз - селфи!»

№ 1 САБАҚ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ СЕНІМ ТЕЛЕФОНДАРЫ МЕН ЖЕДЕЛ ҚЫЗМЕТТЕРДІҢ НӨМІРЛЕРІ

Мақсаты: оқушылардың қауіп төнген жағдайда жедел қызмет пен сенім телефондарына дұрыс хабарласу дағдыларын дамыту.

Міндеті: оқушыларға қауіпті жағдайда өрт сөндіру бөліміне, полицияға, жедел жәрдемге, авариялық газ қызметіне, бірыңғай құтқару қызметіне және «111» байланыс орталығына дұрыс хабарласуды үйрету.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Жедел қызметтерді шақыру қағидалары.

Мұғалім: өрт құтқару қызметіне қоңырау шалу үшін телефон нөмірін ғана емес, тағы нені білу керек?

Жедел қызметке қоңырау шалған кезде диспетчерге не айту керек:

Өз атыңызды және жасыңызды ата: диспетчерге атыңды, жасыңды айтып хабарла. Бұл оларға кіммен сөйлесіп тұрғанын жақсы түсінуге көмектеседі.

Қай жердесін - хабарла: орналасқан жеріңді мүмкіндігінше дәл сипатта. Егер оны білсең, мекенжайды көрсет немесе айналаңда не көріп тұрғаныңды айтып бер.

Не болғанын айт: жағдайды және неге қоңырау соққаныңды қысқаша және анық түсіндіруге тырыс. Мысалы, апат болды, біреу ауырып қалды немесе көмек қажет.

Диспетчердің сұрақтарына жауап бер: мұқият болып, диспетчер қоятын барлық сұрақтарға жауап бер. Бұл оларға қажетті көмекті тезірек жіберуге көмектеседі.

Есте сақта!

Өрт күзеті	101
Полиция	102
Жедел жәрдем	103
Авариялық газ қызметі	104
Бірыңғай құтқару қызметі	112
«111 байланыс орталығы» балалар мен ересектер көмекке жүгінуі үшін, өмірлік қиын жағдайға тап болған отбасы туралы, балалардың құқықтарының бұзылуын хабарлау үшін ашылды. «111» нөмірі – 24/7 байланыста «111» нөмірі – құпиялылықты сақтайды «111» нөмірі –ІІД және өңірлердің жедел топтарымен тәулік бойы байланыста.	111

Әр өңірде бала құқықтары жөніндегі өңірлік уәкіл жұмыс істейді, оған кез келген жағдайда жүгінуге болады. Өңірлік уәкілдің номерін көрсетілген сілтемелер арқылы білуге болады:

https://www.instagram.com/p/C-W91yCsA_N/?igsh=MXBtMGVremhoYzMzag==

https://www.instagram.com/p/C-W-EuCMB4Q/?igsh=MWJ1bHcyNjFlaW55Mg==

немесе 111 нөміріне қоңырау шалу арқылы біле аласыз.

Сондай-ақ, бала құқықтары бұзылған жағдайда, бала құқықтары жөніндегі республикалық уәкілге келесі сілтеме бойынша жүгінуге болады: https://www.instagram.com/zakiyevadinara?igsh=dWZ1cnNxdGI4bm9n

немесе Балалардың құқықтарын қорғау комитетіне: https://www.instagram.com/kopd_mp_rk?igsh=MWZvZnlibmdkOWtyNQ%3D%3D&utm_source=qr жүгіне аласыз.

Негізгі бөлім

Мұғалім: Жалған қоңырау шалу қандай болады?

Заңмен жалған шақыруларды шартты түрде 2 түрге бөлуге болады:

1. «Қате». Бірінші түрі көптеген азаматтарда қауіптілік сезімінің асқынуымен байланысты, сондықтан олар қоғамдық орындарда «иесіз» сөмкелер мен басқа да күдікті заттарды тапқан кезде қоңыраулар шалады. Мұндай сын-қатерлер жалған болғанымен, заңмен жазаланбайды, қолдау табады. Уақытты өткізіп алып, адамдардың өліміне немесе материалдық шығынға жол берместен, құтқару қызметіне дер кезінде қоңырау соққан дұрыс. Жалған қоңырауларға келесі жағдайлар жатады: қала тұрғындарының «Сағат қанша?» «Такси шақыра аламын ба, әйтпесе телефонымның ақшасы таусылды?» және т.б. қоңырау шалуы.

2. «Қасақана» - бұл мамандандырылған қызметтерді жалған шақыру түрі. Мұндай әрекеттердің себептері әртүрлі. Балалар еркелегісі немесе өзіне назар аудартқысы келгенде, әсіресе емтихан кезінде қоңырау соғады. Бала дүрбелең туғызып, жедел қызметтерді, мұғалімдерді аяғына көтереді, ал өзі жақын жерде отырып болып жатқан жағдайды бақылап, күліп рахаттанады. Өкінішке орай, ақылсыз балалар өздерінің ойланбаған әрекеттерімен басқаларға қандай зиян келтіретінін түсінбейді. Кейде ересектер де, мысалы, біреуден кек алғысы келгенде, күнә жасайды.

Қалай болғанда да, Сізді телефон нөмірі арқылы таба алмайды деп үміттенбеңіз. Барлық жедел қызметтерде қоңырау шалушының нөмірі мен мекен-жайын анықтауға мүмкіндік беретін техникалық құрылғылар орнатылған.

Сонымен қатар, барлық жедел қызметтер кейіннен мұрағатта сақталатын автоматты сөйлесу жазбасымен жабдықталған. Егер өтініш беруші екінші санатқа жатса, жаза өзінің адамын табады деп сенімді түрде айтуға болады.

Рольдік ойын.

Оқушыларды жұпқа бөліп, «жалған қоңыраулар» термині нені білдіретінін және оларды қалай болдырмауға болатынын талқылаңыз. Сондай-ақ, осындай қиындықтарға байланысты қоғамда қандай салдар болуы мүмкін екендігі туралы қысқаша талқылауды ұсыныңыз.

Бұл үшін әкімшілік жауапкершілік қарастырылғанын еске салыңыз.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Қазақстан Республикасы Кодексінің 438-бабы:

1. Мемлекеттік өртке қарсы қызмет, полиция, жедел медициналық көмек, авариялық қызметтер органдарын көрінеу жалған шақыру:

жеке тұлғаларға отыз айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.

3. Он төрттен он алты жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар жасаған мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарын, полицияны, жедел медициналық көмекті, авариялық қызметтерді көрінеу жалған шақыру:

ата-аналарына немесе оларды алмастыратын адамдарға ескерту жасауға немесе он бес айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.

Кәмелетке толмағандардың әкiмшiлiк жауаптылығы он алты жастан басталады.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Тыңдалған тақырыптарға байланысты мәселелерді шешу.

«Әзіл-қалжыңға» байланысты жедел қызмет диспетчеріне қоңырау шалуға деген ұмтылыс көптеген адамдарда болуы мүмкін, бірақ мұны жасамас бұрын, мұндай «ләззат» пен көңілділік бірнеше сағатқа созылатынын және ол үшін жауап беруге тура келетінін есте ұстаған жөн.

Алайда, жалған қоңыраудың бағасы тек ақшалай баламамен өлшенбейтінін ұмытпаңыз.

Бұл, ең алдымен, адамдардың өмірі мен салауаттығы!

Және бұл әрқайсымызға әсер етуі мүмкін.

Дегенмен, өрттің немесе басқа оқиғаның нақты қаупі болған кезде, әрқашан қажетті жедел қызмет нөмірін немесе 112 бірыңғай құтқару телефонын теріңіз, сонда көмек міндетті түрде келеді!

№ 2 САБАҚ. «CАЯХАТТА ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР

ОРЫН АЛҒАН КЕЗДЕГІ ӘРЕКЕТТЕР

(ӨРТ, ЖЕР СІЛКІНІСІ, СУ ТАСҚЫНЫ) »

Мақсаты: саяхат кезіндегі төтенше жағдайларда дұрыс әрекет етуге және пайдалы әдеттерді дамытуға үйрету.

Міндеті: білім алушыларға өрт, жер сілкінісі, су тасқыны жағдайларында қауіпсіз мінез-құлық қағидаларын үйрету.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Балаларға саяхат кезінде адам қандай табиғи құбылыстармен бетпе-бет келуі мүмкін екенін талқылауды ұсыну.

Негізгі бөлім

Апаттар кезінде не істеу керек:

Әдетте табиғи апаттың жақындағаны туралы сирена белгісімен хабарлайды, содан кейін оларға дайындалуы үшін алдын ала хабарлайды.

Егер сіз үйде сирена сигналын естіген болсаңыз, радио немесе теледидарды қосыңыз, жаңалықтарды тыңдаңыз, содан кейін терезелер мен есіктерді жабыңыз; газ бен электрді өшіріңіз; заттарды, құжаттарды, электр шамын және батареялары бар радиоқабылдағышты дайындаңыз.

Ересектермен бірге құйын кезінде жертөлеге кіріңіз. Терезеге жақындамай, қабырғаға жақын тұрған жөн.

Егер күшті жел (дауыл, құйын) сізді далада немесе орманда басып қалса, кең жыраға, жол бойындағы жыраға жабылып, жерге қарай қысылыңыз.

Құйын жақындаған кезде машинадан, автобустан шығып, жақын жердегі жертөледе, жырада, жол кюветінде жасырыну қажет.

Егер жаңбыр, бұршақ, найзағай болатын дауыл болса - электр беру желілері тіректерінің астында жасырынба. Бұтаның астына тығыл. Барлық төтенше апаттар кезінде көпірлерде, жанармай бекеттерінің, мұнай және газ құбырларының, электр беру желілерінің жанында болу өте қауіпті.

Өрт кезінде адам өзіне қалай зиян келтіруі мүмкүн?

Өрт - материалдық құндылықтарды жоюмен қатар, адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін бақыланбайтын өрт апаты.

Өрттің негізгі зиян келтіруші факторлары:

• қоршаған ортаның жоғары температурасы;

• түтін құрамында улы заттар болуы;

• түтін салдарынан көрінудің жоғалуы.

«Сөйлемді аяқта» ойыны.

Төтенше жағдайларды басқару үшін кейбір ережелерді білу қажет. «Сөйлемді аяқта» ойыны осы қағидаларды есте сақтауға көмектеседі (ойын «лото» принципімен өткізіледі).

Өрт болғанда	101
Сіріңке балаларға	ойыншық емес
Өр пен түтіннен	қашу керек
Полиция нөмірі	102
Жедел жәрдем нөмірі	103
Түтін шыққан бөлмеде	еңкейіп жүру керек
Хлормен улану қаупінде	жердің төменгі бөлігінен аулақ болу қажет.
Күші 12 балл жел	дауыл
Кез келген төтенше жағдайда өзіңмен бірге алып кету керек	құжаттарды
Таңғыштарды	сулау

Төтенше жағдайдағы қағидалар

Төтенше жағдайда тез, мұқият әрекет ету, сақ болу керек.

Хабар берген кезде келесіні жаса:

1. Бетпердені тақ.

2. Портфельдерді/сөмкелерді ал.

3. Белгіленген жерге бар.

4. Орныңа орал.

Педагогтің нұсқауымен балалар орындарын ауыстырып, орындарына оралады.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

ТЖ жағдайына арналған іс-қимыл жоспары бар жадынамаларды тарату.

№ 3 САБАҚ. «ЖЕЛІДЕГІ ЖАС ШЕКТЕУЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАР НЕ ҮШІН ҚАЖЕТ?»

Мақсаты: интернетте пайдалы мазмұнды пайдалану дағдыларын дамыту.

Міндеті:

білім алушылардың онлайн-контентті қауіпсіз пайдалану дағдыларын дамыту.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Мұғалім: интернет-ақпараттың шексіз әлем.

Бүгінгі таңда Интернет желісіндегі қолданушылар саны ондаған миллион адамды құрайды және олардың едәуір бөлігі әлемдік желінің қауіптілігі туралы білмейтін балалар. Интернет- мүмкіндіктердің қоймасы ғана емес, сонымен қатар қауіп көзі.

Осылайша, жақсыдан басқа, виртуалды әлемде жамандық бар. Интернеттегі дұрыс емес мінез-құлық саған ғана емес, достарыңа, отбасыңа және жақындарыңа, сондай-ақ елге зиян тигізуі мүмкін.

Бүгінгі таңда статистикаға сәйкес, оқушылардың 80% күніне үш сағатқа жуық уақытты Интернетте өткізеді, көп уақытын әлеуметтік желілерде өткізеді, физикалық деректері мен отбасы, материалдық мүмкіндіктер туралы мәліметтерге дейін хабарлайды.

Мектеп оқушыларына сынып сағаты тақырыбының өзектілігін көрсетуге бағытталған балалар сауалнамасы:

Интернетті күнделікті қолданатын балалар қолдарыңды көтеріңіздер.

Әлеуметтік желілерде тіркелген балалар қолымызды көтереміз.

Интернетте өздері туралы ақпарат қалдырған адамдар қолымызды көтереміз, мысалы: аты-жөні, туған күні, телефон нөмірі, фотосуреттер және т.б.?

Негізгі бөлім

Мұғалім балаларға сауалнама жүргізеді: сіздердің біреулеріңіз интернетте осындай жағдайларға тап болды ма және сіз қалай әрекет еттіңіз?

Мұғалім: бүгінде әлеуметтік желілерде жазықсыз адамды қорлап қана қоймай, жәбірленушінің атына жалған парақшалар жасай алады, онда қорлайтын контент орналастырылады, жәбір және әдепсіз хабарлар таратылады.

Сондықтан жеке ақпаратты қорғау нақты тұлғаны қорғауға теңестірілуі мүмкін. Бірінші кезекте өзіңіздің жеке мәліметтеріңізді дұрыс, қауіпсіз қолдануды үйрену маңызды.

Жас шектеулеріне қарамастан (тіркеу 14 жастан бастап мүмкін) әлеуметтік желілерде тіркелген 9-12 жас аралығындағы балалардың ашық парақшаларының ең көп пайызы байқалады.

Әрбір үшінші бала өзі туралы ақпаратты барынша толық көлемде (ТАӘ, жасы, фотосуреті, мектеп №, телефон №, үй мекенжайы, қызығушылығы, әуестерін) орналастырады.

Балалар өздері туралы белгілі бір ақпаратқа ашық қол жетімділікті қамтамасыз етумен қатар, олар интернетте бейтаныс адамдармен сөйлесіп, өздері туралы ақпарат жіберуі ғажап емес.

Бір қарағанда, біздің әуестеріміз бен қызығушылықтарымыз туралы ақпарат жеке деректер болып табылмайтын сияқты көрінуі мүмкін, өйткені тек осы мәліметтер бойынша нақты адамды анықтау мүмкін емес. Алайда, егер бейтаныс адам бізбен байланысқысы келсе, оған әуестеріміз бен қызығушылықтарымызды білу үшін әлеуметтік желілердегі парақтарымызды талдап, алынған ақпаратты қолдана отырып, әңгіме бастау жеткілікті болады.

Маңызды деректердің екінші көшірмесін жасаңыз.

Есте сақта!

1. Кибербуллинг жағдайында сізді қорқытатын жарияланымды ЖОЮ КЕРЕК. 2. Бұл үшін ата-аналар (заңды өкілдер) уәкілетті орган – Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігіне жазбаша нысанда немесе электрондық құжат нысанында өтініш беруі қажет. 3. Өтініште заңсыз әрекеттер орын алатын интернет-ресурстың атауы көрсетілуі керек. Анықталған интернет-ресурстар туралы ақпарат қолжетімділікті бұғаттау үшін Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің «Cybernadzor» ақпараттық жүйесіне енгізілді. 4. Облыстарда, Астана, Алматы және Шымкент қалаларында білім алушылардың, педагогтердің, ата-аналардың (заңды өкілдердің) психологиялық салауаттылығын сақтауға және нығайтуға бағытталған және психологиялық қолдау жүйелі түрде іске асырылу үшін Психологиялық қолдау орталықтары құрылды. Әрбір аймақтық психологиялық қолдау орталығында сенім телефоны бар 5. Әр өңірде Бала құқықтары жөніндегі өңірлік уәкіл бар. Ол баланың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуы туралы өтініштерді, жергілікті атқарушы органдардың және басқа ұйымдардың әрекеттері немесе әрекетсіздігі туралы шағымдарды қарайды. Олар сондай-ақ балалар қауіпсіздігі мен қорғау саласындағы мәселелерді шешуге арналған заң жобаларын ілгерілетуге қатысады. 6. Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлiгiнiң жанында реттеу, жүзеге асыру және бақылау функцияларын жүзеге асыратын Балалардың құқықтарын қорғау комитеті және оның сенім телефоны бар: +7 (7172) 74-25-28 7. «111» балаларға арналған мемлекеттік байланыс орталығы жұмыс істейді

Қорытынды

Карточкалар:

жеке ақпаратты қалай дұрыс басқаруға болады?

оны кімге және қандай көлемде беруге болады?

№ 4 САБАҚ. МЕНІҢ ҚҰҚЫҚТАРЫМ МЕН МІНДЕТТЕРІМ

Мақсаты: білім алушыларды олардың негізгі құқықтары мен міндеттерімен және құқықтары бұзылған жағдайда жүгіну тәртібінің регламентімен таныстыру.

Міндеті:

білім алушыларды олардың негізгі құқықтары мен міндеттерін регламенттейтін «Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары туралы» Заңының баптарымен таныстыру.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Сабақты адам құқықтарының маңыздылығын талқылаудан бастаңыз. Оқушылардан құқықтардың не екенін, олардың не үшін қажет екенін және оларды кім қорғайтынын сұраңыз. Адам құқықтары елдің негізгі заңымен-Конституциямен қорғалатынын түсіндіріңіз.

Қазақстан Республикасындағы балалардың құқықтары.

«Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары туралы» Заң балаларды қоғамдағы толымды өмiрге даярлау, олардың қоғамдық мәнi бар және шығармашылық белсендiлiгiн дамыту, әлемдiк өркениеттiң жалпы адамзатқа тән құндылықтары негiзiнде оларды жоғары имандылық қасиеттерге, елжандылық пен азаматтыққа тәрбиелеу, олардың бойында ұлттық сана-сезiмдi қалыптастыру принциптерінің басымдығына сүйенiп, баланың Қазақстан Республикасының Конституциясында кепілдiк берiлген негiзгi құқықтары мен заңды мүдделерiн iске асыруға байланысты туындайтын қатынастарды реттейдi.

Баланың өмiр сүруге, қорғалуға, денсаулығын сақтауға, тұрғын үй алуға, бiлiм алуға, мемлекеттiк көмек алуға құқығы бар.

Негізгі бөлім

«Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы» Қазақстан Республикасының Заңы
15-бап	Баланың білім алуға құқығы
16-бап	Баланың еңбек бостандығына құқығы
16-1-бап	Баланың экономикалық қанаудан қорғалу құқығы
17-бап	Баланың мемлекеттiк көмекке құқығы
19-бап	Баланың дем алуға және бос уақытын пайдалануға құқығы
20-бап	Баланың мiндеттерi
35-бап	Бала және дiн
36-бап	Баланы әлеуметтiк ортаның терiс ықпалынан қорғау
37-бап	Баланы алкогольдi өнiмдер мен темекi бұйымдарының зиянды әсерiнен қорғау
38-бап	Баланы психикаға белсенді әсер ететін заттардан, күштi әсер ететiн немесе улы заттардан қорғау
39-1-бап	Балаларға, он сегіз жасқа дейінгі адамдарға тыйым салынған ақпаратты қамтитын ақпараттық өнімнің таратылуын, сондай-ақ кәмелетке толмағандардың ойын-сауық мекемелерінде болу тәртібін мемлекеттік бақылау

Жоғарыда аталған баптарда келесі құқықтар анықталған:

• отбасында өмір сүру және тәрбиелеу;

• оның ата-анасы кім екенін білу;

• ата-аналарымен бірге тұру (бұл оның мүдделеріне қайшы келетін жағдайларды қоспағанда), олардың тарапынан қамқорлыққа алыну;

• ата-аналардың тәрбиесіне, ал олар болмаған немесе ата-ана құқықтарынан айырылған жағдайда қорғаншының, қамқоршының немесе балалар мекемесінің тәрбиесіне алыну;

• жан-жақты даму;

• адамның қадір қасиетін құрметтеу;

• ата-анасымен, әжесімен, атасымен, ағаларымен, әпкелерімен және басқа туыстарымен қарым-қатынас жасау;

• өз пікірін білдіру;

• тегі, аты, әкесінің атын алу;

• өмір сүру және өз табыстарына қаражат алу.

Құқықтарды міндеттермен салыстырыңыз. Әрбір азаматтың құқықтары ғана емес, төмендегідей міндеттері де бар екенін түсіндіріңіз:

мемлекеттің заңдарын құрметтеу;

басқа адамдардың құқықтарын құрметтеу;

қоғамдық тәртіпті сақтау;

табиғат пен қоршаған ортаны қорғау.

Келесідей мысал келтіруге болады, егер адамның сөз бостандығына құқығы болса, ол басқа адамдарды қорлауға болады дегенді білдірмейді.

Құқықтар мен міндеттер тығыз байланысты екенін талқылаңыз. Мысалы, егер біз басқалардың біздің құқықтарымызды құрметтеуін қаласақ, олардың құқықтары мен міндеттерін сақтауға тиіспіз. Бұл бір-бірін құрметтейтін үйлесімді қоғам қағидаты.

Ойын немесе интерактивті тапсырма.

Оқушыларды топтарға бөліп, оларды құқықтары мен міндеттері бұзылатын бірнеше жағдайларды қарастыруға шақырыңыз. Олардан қандай құқықтар бұзылғанын және заңдарды сақтау арқылы мәселені қалай шешуге болатынын талқылауды сұраңыз.

Қорытынды (2 минутқа дейін):

Сабақты қорытындылаңыз. Өз құқықтарыңыз бен міндеттеріңізді білу әділ қоғамда өмір сүруге көмектесетінін еске түсіріңіз. Оқушылардан не білгендерін және алған білімдерін күнделікті өмірде қалай қолданатынын сұраңыз.

№ 5 САБАҚ. ДЕРБЕС ДЕРЕКТЕР: ТӘУЕКЕЛДЕРІ МЕН ЖАУАПКЕРШІЛІГІ

Мақсаты: интернет желісінде қауіпсіздік дағдыларын дамыту.

Міндеті: интернетте жеке деректерді берудің қатерлері туралы білім алушылардың білімдерін арттыру.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

«Жеке ақпарат» ұғымымен танысу: аты, мекенжайы, телефон нөмірі, әлеуметтік желілердегі аккаунттарды, ата-аналардың және өздерінің банк карталарынан және т.б. өз деректерін қорғауға және қауіпті жағдайлардан аулақ болуға үйрету.

Негізгі бөлім

Кейстермен жұмыс

1-кейс:

Қайырлы күн! Менің атым Айдана, мен 14 жастамын. Жақында біреу менің «В Контакте» аккаунтымды бұзып, менің атымнан әдепсіз суреттерді жариялай бастады. Сондай-ақ менің атымнан достарымды қорлады. Мен оны құрбымнан білдім, өйткені мен болған саябақта интернет болмады. Мен тіркелуді қалпына келтіріп, парольді өзгерттім, бірақ кеш болды. Көбісі мені достарымнан алып тастап, «қара тізімге» қосты, ал кейбіреулері менімен сөйлесуді тоқтатты. Мен бұл бетті бірнеше жыл бойы жүргізіп келемін, менде мыңға жуық оқырмандарым болды, енді бәрі жоғалып кетті. Айтыңызшы, мен енді не істеймін? Оқырмандарымды қалай қайтаруға болады?

Жауап:

Бұл жағдайда біз оның беделіне зиян келтіргенін көрдік. Бұл жағдайда келесі әрекеттерді ұсынуға болады:

Басқа онлайн ресурстарға тіркелу үшін құпия сөзді өзгерту.

Барлық жағымсыз хабарламаларды өз парақшаңыздан жойыңыз.

Пост жазу арқылы оқырмандардан кешірім сұраңыз.

Жақын достарыңызбен жеке сөйлесуге тырысып оларға жағдайды түсіндір.

Мұндай жағдайды болдырмауға келесі қадамдарды орындау керек:

Күрделі құпия сөздерді және екі сатылы жүйені қолданыңыз.

Аутентификациялау.

Интернетке кіру жүзеге асырылатын барлық құрылғыларға антивирустық бағдарламаларды орнату.

Басқа біреудің компьютерінен тіркелгіге кіру кезінде сақтық ережелерін ұстану.

Жалған беттерге тап болған кезде қауыпсіздік ережелерін сақтау.

2. кейс:

Сәлеметсіз бе! Менің атым Анар, мен 15 жастамын. Жақында мен бір жігітпен әлеуметтік желіде таныстым. Ол менің досымның танысы және маған қызықты болып көрінді. Біз сөйлесе бастадық, бізде көптеген ұқсастықтар бар екен. Біз бір-бірімізге өзіміз туралы, қайда оқитынымыз, саяхаттайтынымыз жәйлі айттық. Бірде ол кездесуді ұсынды. Мен аздап қорқып, одан бас тарттым. Ол менің қайда оқитынымды және қайда тұратынымды білетінін айтты, мектептен үйге барар жолда аңдып тұратынын ескертті. Мен мұның рас екенін білмеймін немесе ол мені қорқытты. Мен шынымен қорқамын. Енді жалғыз, досымсыз, мен мектепке бармаймын. Айтыңызшы, мен не істесем екен?

Жауап:

Бұл жағдайда келесі әрекеттерді ұсынуға болады:

Жазбалар тарихын мұқият оқып шығыңыз және бопсалаушыға қандай жеке ақпарат түсуі мүмкін екенін түсініңіз.

Жалпы байланыстарды мұқият зерттеп, бопсалаушы туралы қандай ақпаратты білуі мүмкін екенін түсіну.

Ересектерге (ата-аналарға, педагогтерге) хат алмасу тарихын айту немесе көрсету, олар мектеп оқушысын қорғау үшін, құқық қорғау органдарына жүгінуге дейін әрекет ете алады.

Егер бопсалаушы қайтадан байланысқа шықса, оған барлық әрекет туралы хабарлаңыз және оны «қара тізімге» жіберіңіз.

Мұндай жағдайды болдырмауға келесі қадамдарды орындау керек:

Бейтаныс адамдарды достар санатына қосу және олармен достарыңның достары болса да, олармен хат алмасуда сақ болу. Бейтаныс адамдарға жеке ақпаратты бермеңіз. Ол зиянсыз болып көрінсе де, оны жәбірленушіге қарсы оңай қолдануға болады.

3-кейс:

Қайырлы күн! Менің есімім Арсен, 9-сыныпта оқимын. Бірде информатика сабағында мен әлеуметтік желідегі аккаунтыма кіріп, шығуды ұмытып кеттім. Бір аптадан кейін сыныптастарымның бірі менің атымнан кіріп, ол менің достарыммен жеке хат алмасқанымды скриншоттап және көпшілікке жариялап, жағымсыз пікірлер жазады. Онда ештеңе жоқ, бірақ бәрібір мен үшін жағымсыз болды. Барлығы маған күлді. Мен бұрын сыныпта бұлай «танымал» болған емеспін, енді бәріне күлкі болдым. Мен не істеуім керек? Мұны жоюға бола ма? Сыныптасты қалай жазалауға болады?

Жауап:

Бұл жағдайда біз электронды байланыс құралдары арқылы ұйымдастырылған жәбірлеу-кибербуллингке тап болдық.

Бұл жағдайда оқушыға келесі әрекеттерді ұсынуға болады:

Құпия сөзді аккаунтта өзгертіп оны уақытша жабыңыз.

Әлеуметтік желіні қолдау қызметіне көпшіліктің өзінен және жеке хат алмасудан скриншоттарды қоса отырып, оны жоюды сұрап хат жазыңыз, осылайша сыныптастың жеке деректерін теріс пайдаланғанын растаңыз.

Егер жағдай қайталанса және жойылғаннан кейін жаңадан қайта құрылса, әлеуметтік желіні қолдау қызметіне ресурсты пайдалану ережелерін бұзған пайдаланушының аккаунтын жоюды сұрайтын хат жазыңыз.

Ересектерге (ата-аналарға немесе педагогтерге) жағдай туралы айтып, олардан мектептегі жағдайға араласуды сұраңыз.

Қорытынды

Интернеттегі негізгі қауіпсіздік ережелерін қайталау.

№ 6 САБАҚ. КИБЕРБУЛЛИНГ: НЕНІ БІЛУ КЕРЕК ЖӘНЕ ОДАН ҚАЛАЙ ҚОРҒАНУ КЕРЕК?

Мақсаты: «Кибербуллинг» ұғымымен және одан қорғану тәсілдерімен таныстыру.

Міндеттері:

1. Кибербуллингінің не екенін және оның түрлерін түсіндіру.

2. Балаларға кибербуллинг жағдайында дұрыс әрекет етуді және өзін-өзі қорғауды үйрету.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Кибербуллинг деген не және оның формалары туралы талқылау:

Баланы жәбірлеу (буллинг) ‒ қорлау, қудалау және (немесе) қорқыту сипатындағы, оның ішінде қандай да бір іс-әрекетті жасауға немесе жасаудан бас тартуға мәжбүрлеуге бағытталған жүйелі (екі және одан да көп) іс-әрекеттер, сол сияқты бұқаралық ақпарат құралдарын және (немесе) желілерді пайдалана отырып, жария түрде немесе телекоммуникациялар және (немесе) онлайн-платформалар (кибербуллинг) арқылы қудалау.

Ақпараттық технологиялардың белсенді дамуы басқа адамға агрессивті және құрметтемеушілік танытуға мүмкіндік береді. Кибербуллингтің бірнеше түрі бар:

• қабырғадағы фотосуреттерге, бейнелерге немесе жазбаларға түсініктеме беру. Әдетте, мұнда қорлайтын жағымсыз салыстырулар қолданылады;

• фотокарикатуралар мен фотоколлаждар жасау. Жәбірлеуші жәбірленушінің фотосуретіне әртүрлі қорлайтын сөз тіркестерін қояды немесе күлкілі фотоколлаждар жасайды, содан кейін «ерекшелерді» көпшіліктің назарына жариялайды;

• аккаунтты бұзу және басқа пайдаланушыларға ұятсыз мазмұндағы хабарламаларды жіберу;

• жәбірленушінің парақшасынан ұрланған фотосуреттерді пайдаланып жалған парақша жасау. Мұндай профильдерден спам жіберу, өнімді сату немесе бір нәрсені насихаттау болады;

• түсініктемелермен толықтырылған баланың парақшасындағы жазбаларды репосттау.

Негізгі бөлім

Қалай күресуге болады?

Құпиялылық. Барлық жеке фотосуреттерді әлеуметтік желілердегі парақшаларда орналастырма. Сондықтан да фотосуреттеріңізді мұқият қою керек. Сонымен қатар, өзіңізді қорғау үшін парақшаңызды құпиялылық параметрлерімен қорғау қажет.

Сабырлылық. Сені қорлауға тырысатын адамдарға сабырлы қалыпта қарау ұсынылады.

Ашықтық. Егер мектептегі зорлық-зомбылықты байқау оңай болса, әлеуметтік желілерде бұл іс жүзінде мүмкін емес. Балалар өз қиындықтарымен ата-аналарымен бөлісуі өте маңызды. Ең бастысы дер кезінде көмек сұрау.

Тек таныстар. Балалардың достарында оларға таныс адамдар ғана болуы тиіс. Қауіпсіздік техникасы. Парақшаны бұзу - кеңінен таралған құбылыс. Мысалы, алаяқтар ақша сұрауы немесе баланың достарына хабарлама жазуы мүмкін.

Топтық инстинкт. Балаңызға жастайынан басқаларды ренжітуге болмайтынын ескерту керек, тіпті құрдастары болса да. Кейде адам, оған қарсы тұтас бір топ жауласқаннан кейін осындай көзқарасқа лайық болып көрінеді. Бірақ бұл олай емес.

Балаларға буллинг және кибербуллинг фактілері үшін кәмелетке толмағандар әкімшілік жауапкершілікке тартылатынын ескерту.

127-2-бап. Кәмелетке толмаған адамды жәбірлеу (буллинг, кибербуллинг)

1. Кәмелетке толмаған адамды жәбірлеу (буллинг, кибербуллинг) – ескерту жасауға немесе он айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға алып келеді.

2. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген, әкімшілік жаза қолданылғаннан кейін бір жыл ішінде қайталап жасалған әрекет – отыз айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға алып келеді.

3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, он екі жастан он алты жасқа дейінгі кәмелетке толмаған адам жасаған әрекет – ата-аналарына немесе оларды алмастыратын адамдарға ескерту жасауға немесе он айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға алып келеді.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Мұғалім: Сіздердің әрқайсыларыңыз өз өмірлеріндегі теріс қылықтар үшін барлық жауапкершілікті білуіңіз керек. «Басқалар сізбен қандай қарым-қатынаста болуын қаласаңыз, дәл солай өзгелермен де қарым-қатынас құр» деген қағидамен өмір сүріңіз.

Виртуалды кеңістіктегі және шынайы өмірдегі қатыгездіктің басқа көріністері сияқты кибербуллингті толығымен жою мүмкін емес. Сондықтан ересектерге (ата-аналарға) өз қиындықтарың туралы хабарлау керек.

№ 7 САБАҚ. «ӘЗІЛДЕН ҚАУІПКЕ ДЕЙІН: ҚАУІПТІ УАҚЫТЫНДА ҚАЛАЙ ТАНУҒА БОЛАДЫ?»

Мақсаты: оқушыларға зиянсыз әзілдер мен қауіпті жағдайлардың арасындағы шекараны ажыратуды үйрету.

Міндеттер:

1. Күмәнді жағдайларда қауіпсіздік ережелері мен іс-қимыл алгоритмдерін қолдануды үйрету.

2. Зиянсыз көрінуі мүмкін әлеуетті қауіп-қатерді қандай белгілер көрсететінін түсіндіру.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Барлық әзілдер мен ұсыныстар қауіпсіз емес екенін түсінудің маңыздылығын көрсету.

Негізгі бөлім

Әзіл сезімі бар адамдар бәріне ұнайды.

Әзіл жайсыз ортаны жақсартады, адамдарды жақындастырады, жеке шекараға өткенге дейін қарым-қатынасты жағымды етеді.

Көбісі өзіне байланысты мазақ пен сарказмға тап болады. Сіз сарказмның психологиялық қысым екенін білдіңіз бе? Өзіңе байланысты мазаққа шыдау керек пе?

Әдетте, адамдар шыдайды, бәрі жақсы деп санайды және бұл оларға зиян тигізбейді, түсінбеушіліктен қорқып, компанияның жалпы көңіл-күйін сақтайды.

Мен бәрінің назарын өзіме одан әрі аударғым келмейді және адам өзін-өзі басып, шыдайды.

Мұндай жағдайда не істеу керек?

Ренжу, әрине, бұл жағдайдан шығу жол емес-бұл баланың ұстанымы.

Бірақ өзіңе агрессияны жинақтай отырып, өзіңе шыдау және басу да мүмкін емес-бұл сіздің денсаулығыңызға, психикаңызға және өзін-өзі бағалауыңызға зиянды.

Өзіңді әртүрлі тәсілдермен қорғай аласың. Мұнда бірнеше пайдалы кеңестер берілген.

Достар. Құрдастар мен ересектер арасында сенуге болатын және жақсы қарым-қатынаста болатын адамдарды тап. Өзімшіл, агрессивті адамдардан, басқаларды құрметтемейтіндерден және басқаруға тырысатындардан аулақ бол.

Саған қысым жасалып, жаман нәрсеге мәжбүр еткен кезде «жоқ» деп айтуды үйрен. Қорқыныш пен қауіпсіздік сезіміңе сен . Бірдеңе жасамас бұрын өз әрекетің туралы ойлануды және мәселелерді шешуді үйрен.

Бейтаныс адамдар жеке өміріңе қандай жағдайларда араласатыны туралы ойлан. Егер біреу немесе бірдеңе мазаласа, үндемей отырма.

Бір жерге бармас бұрын, онда қанша уақыт өткізетініңді және онда не істейтініңді шеш.

Оқушыларға жағдайлардың бірнеше мысалын келтіріп, қайсысы зиянсыз және қайсысы қауіпті екенін шешуін сұраңыз.

Бір оқушы екіншісіне қауіпті нәрсе жасауды ұсынады, мысалы, көп көлік жүретін жолдан жүгіріп өту.

Интернеттегі бейтаныс адам жеке кездесуді ұсынады.

Сыныпта оқушылардың бірі сұрақтарға тым баяу жауап береді деп әзілдейді, бұл басқалардың күлкісін тудырады.

Бір топ балалар физикалық ойынды бастайды, бірақ ол біртіндеп күреске айналады және қатысушылардың бірі өзін жайсыз сезінеді.

Оқушылардан бір жағдайды неге қауіпсіз, ал екіншісін қауіпті деп санайтынын түсіндіруді сұраңыз.

Қорытынды.

Әрбір әзіл зиянсыз емес және әрбір ұсыныс қауіпсіз емес екенін атап өтіп, сабақты қорытындылаңыз. Өзіңізді және басқаларды қорғау үшін қауіпті жағдайларды ажырата білу және дұрыс әрекет ету маңызды.

Қауіпсіздік сезімі, өзіңізді және басқаларды құрметтеу - негізгі басымдық екенін еске түсіріңіз.

№ 8 САБАҚ. АТА-АНАМЕН ЖӘНЕ СЕНІМДІ ЕРЕСЕКТЕРМЕН ҚАУІПСІЗДІК МӘСЕЛЕЛЕРІН ҚАЛАЙ АШЫҚ ТАЛҚЫЛАУҒА БОЛАДЫ?

Мақсаты: ата-аналармен (заңды өкілдерімен) қауіпсіздік мәселелерін ашық талқылауға үйрету.

Негізгі міндеті:

ата-аналармен (заңды өкілдерімен) қауіпсіздік және алаңдататын мәселелер бойынша ашық қарым-қатынас жасаудың маңыздылығын түсіндіру.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Ата-аналармен (заңды өкілдерімен) ашық қарым-қатынастың маңыздылығын талқылау.

Негізгі бөлім

Басында балаға қандай сенім шеңбері бар екенін және оның неге маңызды екенін айтыңыз.

Сенім шеңберлері туралы жадынама.

Бірінші шеңбер-баланың өзі.

Сенім шеңберіндегі бірінші орынды бала өзі алады. Мұнда біз ең алдымен өзімізге - өз ұстанымызға, ойларымызға және тұжырымдарымызға сенетінімізді хабарлау маңызды.Біздің денеміз тек бізге тиесілі және бізге кім жақын, қол тигізе алатынын тек өзіміз шеше аламыз. Мұны ешкім рұқсатсыз жасамауы керек. Егер кез-келген нәрсе бізге ыңғайсыздық тудырса, біз бұл туралы айтуға және «жоқ», «тоқта» деп, тіпті ата-аналарға да айтуға ұялмауымыз керек.

Екінші шеңбер-баланың ата-анасы немесе қамқоршысы.

Көбінесе бұл ана мен әке. Олар баланың жақын шеңберінде екінші орында. Бұл баламен жиі уақыт өткізетін, оның жеке ерекшеліктерін білетін және ескеретін адамдар. Екінші шеңбердегі адамдар кез-келген сұрақтарды тыңдауға және жауап беруге, кез-келген тақырыпта сөйлесуге дайын және олар бірінші болып көмекке келеді.

Үшінші шеңбер-жақын туыстар мен жақын достар.

Жақын туыстары әдетте сенім шеңберінде үшінші орында. Бұл баланың ата-анасы немесе оның достары тығыз байланыста болатын адамдар.

Барлық ойлар мен сезімдер жақын туыстарымен бөлісуге тұрарлық емес. Үшінші шеңбердегі адамдармен талқыламаған дұрыс тақырыптардың тізімін талқылаңыз. Сіз олармен бірге жүре аласыз - бірге серуендей аласыз немесе кете аласыз, бірақ тек ата-анаңыздың немесе қамқоршыңыздың алдын-ала келісімімен ғана.

Төртінші шеңбер - жақсы таныстар.

Бұл мұғалімдер, жаттықтырушылар, тәрбиешілер, көршілер, ата-аналардың достары және баланың достарының ата-аналары болуы мүмкін. Олармен жеке ойлар мен сезімдерді бөлісудің қажеті жоқ. Тек нақты іс бойынша ғана болмаса, қалған жағдайларда тек ата-аналардың қатысуымен қарым-қатынас құру қажет.

Бесінші шеңбер - сирек араласатын адамдар.

Баланы білетін адамдар: көршілер, ата-аналардың әріптестері, медицина қызметкерлері, полиция қызметкерлері. Жеке ойлар мен сезімдермен бөлісуге тыйым салынады, тек ата-аналардың қатысуымен ғана олармен байланыса аласыз.

Алтыншы шеңбер - бейтаныс адамдар.

Бейтаныс адамдармен сөйлесуге тыйым салынады. Егер бұл балаға қажет болса ғана-көмек сұраңыз.

Мұғалім: біз қалай дұрыс әрекет ету керектігін білмей, кейде бәріміз қиындықтарға тап боламыз. Бұл күтпеген нәрсе немесе тіпті өзіңізді кінәлі сезінетін нәрсе болуы мүмкін. Бірақ есте сақтау маңызды: үмітсіз жағдайлар болмайды және әрқашан көмектесуге дайын адам бар.

Негізгі қағида: ата – аналар бірінші болып көмектеседі.

Кез – келген жағдайда, қаншалықты қиын немесе қорқынышты болып көрінсе де, есіңізде болсын: ата-аналар-көмек сұрауға болатын және қажет адамдар. Егер сіз өзіңізді кінәлі деп санасаңыз немесе ата-анаңыз ашуланады деп қорқатын болсаңыз да, оларға не болғанын айтыңыз. Неліктен бұл маңызды?

Ата-аналар әрқашан сіздің жағыңызда: олар сіз үшін алаңдайды және сіздің қауіпсіз болғаныңызды қалайды. Олардың басты мақсаты – мәселені шешуге көмектесу.

Олар шешім таба алады: кейде біз тығырыққа тірелгендей сезінеміз, бірақ ата-аналардың тәжірибесі көп және олар сізге қалай әрекет ету керектігін айта алады.

Адалдық үлкен қиындықтардан аулақ болуға көмектеседі: орын алған жағдай туралы бірден сөйлескенде, одан шығудың жолын тез табуға және одан да ауыр зардаптардың алдын алуға болады.

Егер бірдеңе болса ше?

Үрейленбеңіз. Жағдай ауыр болып көрінсе де, сабырлы болу маңызды. Бұл не болып жатқанын және не істеуге болатынын жақсы түсінуге көмектеседі.

Ата-анаңызға айтыңыз. Бұл жағымсыз немесе қиын нәрсе болған кезде жасалатын бірінші нәрсе. Ата-аналар сізге қолдау көрсете алады және дұрыс шешім табуға көмектеседі.

Өз қателігіңізді мойындаудан қорықпаңыз. Біз бәріміз кейде қателесеміз және бұл қалыпты нәрсе. Ең бастысы-оларды жасырмау. Егер сіз қателігіңіз үшін қиын жағдайға тап болсаңыз, ата-анаңызға бұл туралы айтыңыз.

Жағдайлардың мысалдары:

Ақша проблемалары: сіз кездейсоқ қосымша ақша жұмсадыңыз және бұл туралы ата-анаңызға қалай айту керектігін білмейсіз. Шешім: оларға не болғанын мойындаңыз. Олар жағдайды қалай түзетуге көмектеседі және оның қайталанбауы үшін бәрін жасайды.

Достар арасындағы және мектептегі жанжал: егер сыныптастармен немесе достармен қарым-қатынаста бірдеңе дұрыс болмаса, ата-анаңызбен бөліскен дұрыс. Егер сіз ренжіген болсаңыз, олар татуласу немесе өзіңізді қорғау туралы кеңестер бере алады.

Онлайн-қауіптер: егер біреу сізге жағымсыз хабарламалар жазса немесе сізді интернетте күмәнді істерге тартуға тырысса, бұл туралы ата-анаңызға дереу айтыңыз.

Есіңізде болсын: сіз қиын жағдайда жалғыз емессіз. Жағдайлар қаншалықты қиын болса да, ата-аналар әрқашан көмектесуге және қолдауға дайын. Оларға сену және проблемаларыңызды жасырмау маңызды, өйткені сіз әрқашан бірге шығудың жолын табасыз!

Мұғалім: сондай-ақ, кез-келген жағдайда сіз мұғалімнің көмегіне жүгіне аласыз және біз кез-келген проблемадан бірге шығудың жолын табамыз.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Мұғалім: есіңізде болсын, сіз қиын жағдайда жалғыз емессіз. Жағдайлар қаншалықты қиын болса да, ата-аналар әрқашан көмектесуге және қолдауға дайын. Оларға сену және проблемаларыңызды жасырмау маңызды, өйткені сіз әрқашан бірге шығудың жолын табасыз!

№ 9 САБАҚ. КҮМӘНДІ КЕЛІСІМДЕРДЕН ҚОРҒАНУДЫҢ

ҚАРАПАЙЫМ ҚАҒИДАЛАРЫ

Мақсаты: оқушыларға қарапайым және практикалық қағидалардың көмегімен күмәнді жағдайды тануға және одан аулақ болуға үйрету.

Міндеттері:

1. Ұсыныстар мен келсімдерге байланысты ақпаратты тексерудің негізгі қағидалары мен әдістерін үйрету;

2. Алаяқтық кезінде осы қағидаларды қолдану дағдыларын қалыптастыру.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Күмәнді ұсыныстардан бас тарту қажет жағдайлардың мысалдарын талқылау, заңсыз әрекеттерге қатысу туралы ақпарат беру.

Негізгі бөлім

Күмәнді келісімдерден қорғанудың қарапайым қағидалары

Жағымды естілетін сөйлемдерден сақ болыңыз. Егер біреу аз күш жұмсап үлкен пайда әкеледі дегенді уәде етсе, бұл қауіпті қармақ болуы мүмкін. Әрқашан ақпаратты тексеріп, асығыс шешім қабылдамаңыз.

Құжаттарға ата-анасыз (заңды өкілдерсіз) қол қоюға болмайды. Егер біреу бұл «Тек формальдылық» деп сендірсе де, әрқашан мәтінді мұқият зерттеп, сұрақтар қойыңыз. Егер бірдеңе түсініксіз болса, ересектерден көмек сұраңыз.

Бейтаныс адамдарға, әсіресе интернетте сенбе. Егер біреу тауарды немесе қызметті әлеуметтік желілер, сайттар арқылы ұсынса, абай бол және ешқашан келіспе. Себебі бұл көбінесе заңсыз әрекеттерге әкеледі.

Жеке деректерді қажетсіз берме. Төлқұжат деректері, телефон нөмірі және банк ақпараты сияқты жеке деректеріңізді алаяқтар пайдалана алады. Әрдайым оларды не үшін және кімге беретініңді көрсетіңіз.

Сатып алудан немесе маңызды шешімдер қабылдаудан бұрын ата-анаңызбен немесе мұғалімдеріңізбен кеңес. Ересектер жағдайды түсінуге және қателіктерден аулақ болуға көмектеседі.

Барлық чектер мен құжаттарды сақта. Егер проблемалар туындаса, бұл құжаттар сіздің құқықтарыңызды қорғау үшін қажет болуы мүмкін.

Сатушылардың қысымынан аулақ бол. Егер біреу дереу шешім қабылдауды талап етсе немесе бірдеңе жоғалтып жатқандай сезінсе, бұл қулық болуы мүмкін. Ойлануға уақыт бөл.

Жарнама мен уәделерге сыни бол. Жарнамадағы көптеген ұсыныстар асыра сілтеушілік. Көбірек ақпарат алуға тырыс және айтылғанның бәріне сенбе.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.

Негізгі қауіпсіздік қағидаларын қайталау.

№ 10 САБАҚ. «АБАЙЛАҢЫЗ- СЕЛФИ!»

Мақсаты: қауіпті селфи жасауға және қауіпті жағдайлардан аулақ болуға үйрету.

Міндеті: селфи жасау кезінде оқушыларды қауіпсіздіктің негізгі қағидаларын қолдануға үйрету.

Сабақтың барысы:

Кіріспе

Ықтимал қауіптерді болдырмау үшін фотосуреттерді жасау кезінде қауіпсіз жағдайлардың маңыздылығын талқылау.

Негізгі бөлім

Жастар арасында селфидің танымалдығы тез артып келеді (өзіңізді суретке түсіру), бірақ, өкінішке қарай, танымалдылықтың артуымен осы тренд құбылысына байланысты оқиғалардың саны да артып келеді.

Адам өзі-өзін суретке түсіріргенде – оның назары шашыраңқы, тепе-теңдік жоғалады, ол жан-жағына қарамайды және қауіпті сезінбейді. Селфи жасағанда, қауіпсіз жерде тұрғаныңды және өміріңе қауіп төнбеуіне әбден көз жеткіз!

Жадынама:

Электр сымдарының жанында селфи жасау - қауіпті: электр тоғының қатты соғуы.

Қауіпсіздік қағидалары: суретке түсуге барғанда жақын жерде электр желілері бар-жоғын қара. Тіпті энергетикалық нысандарға жақындау қауіпті, әсіресе сол жерде суретке түсу зиян.

Пойыздармен және басқа көліктермен селфи жасау - қауіп: кез келген көлік астына түсіп кету.

Қауіпсіздік қағидалары: келе жатқан пойызды көріп, рельстерден аулақ бол. Суретке түсуге тырысып, жолға шықпа. Кез келген көлікке көтеріліп суретке түсу - өте қауіпті.

Таудағы және табиғаттағы селфи. Қауіп: жартастан құлау.

Қауіпсіздік қағидалары: егер тау пейзажына еніп кетсең, өзіңді оның фонына түсіруді шешсең – өте мұқият және сақ бол. Жартастың шетіне жақындама, жартастар немесе тастар сияқты тұрақсыз беттерге көтерілме. Тіпті ең сәтті панорама өмірге қауіп төндіруі мүмкін.

Ғимараттардың төбесінде селфи жасау. Қауіп: шатырдан құлап түсу. Қауіпсіздік қағидалары: мүмкіндігінше таңқаларлық кадр жасау үшін бір аяғыңды тұңғиықтың үстінде теңестіріп, қауіпті селфишілерге еліктеуге тырыспа. Бір абайсыз қозғалыс немесе тіпті кездейсоқ желдің екпіні өлімге дейін өте қайғылы салдарға әкелуі мүмкін.

Қорытынды

Сабақты қорытындылау.