Қазақ дастандары

Кіріспе

Қазақ халқының ауыз әдебиеті – ұлт руханиятының алтын қазынасы. Сол мұраның ең көрнекті үлгілерінің бірі – дастандар. Дастандар – қазақтың көне тарихынан сыр шертетін, ұлттың болмысын, салт-дәстүрін, ерлік пен махаббатты, әділдік пен ар-ұятты жырлайтын көлемді поэтикалық шығармалар.

Негізгі бөлім

Қазақ дастандары мазмұнына қарай бірнеше түрге бөлінеді:

1. Қаһармандық (батырлық) дастандар

Бұл топқа елін, жерін қорғаған батырларды мадақтайтын эпостар жатады. Мысалы: «Қобыланды батыр», «Алпамыс батыр», «Ер Тарғын», «Қамбар батыр». Бұл дастандарда батырлардың ерлігі, елге деген сүйіспеншілігі, жауға деген өшпенділігі жырланады.

2. Ғашықтық (лирикалық) дастандар

Бұл дастандарда шынайы махаббат, адамгершілік сезімі жырланады. Мысалы: «Қозы Көрпеш – Баян сұлу», «Қыз Жібек», «Айман – Шолпан». Олар халқымыздың махаббат пен адалдық туралы түсінігін, әйел затына деген құрметін көрсетеді.

3. Хикаялық дастандар

Бұл топқа шығыс сюжеттері негізінде туған шығармалар жатады. Мысалы: «Мұңлық – Зарлық», «Таһир – Зүһра», «Сейпілмәлік». Бұл дастандарда ғажайып оқиғалар, сынақ пен шыдамдылық, рухани құндылықтар көрініс табады.

4. Діни дастандар

Ислам дінімен бірге келген бұл дастандарда дін қағидалары, пайғамбарлар өмірі, дін үшін күрес тақырыптары көрінеді. Мысалы: «Қисса-и Жүсіп», «Зарқұм», «Сал-сал». Олар діни-танымдық тәрбиелік бағытта жазылған.

5. Ертегілік және әлеуметтік дастандар

Бұл дастандарда қиял-ғажайып оқиғалармен қатар халықтың тұрмыс-тіршілігі, әлеуметтік теңсіздік мәселелері суреттеледі. Мысалы: «Керқұла атты Кендебай», «Ер Төстік», «Едіге батыр».

Қорытынды

Қазақ дастандары – халқымыздың рухани байлығы. Олар арқылы біз ата-бабаларымыздың дүниетанымын, ұлттық құндылықтарын, тарихи танымын түсінеміз. Дастандар – өскелең ұрпаққа патриоттық тәрбие берудің, ана тілін құрметтеудің, халық мұрасын қастерлеудің қайнар көзі.