Қазақ халқының ұлттық киімдерінің шеруі

Қазақ халқының ұлттық киімдерінің шеруі

Мақсаты: қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде қазақ халқының ұлттық киімдерімен таныстыру, жас жеткіншектерді ұлттық құндылықтарға баулу.

Қазақ халқының ұлттық киімдерінің шеруі барлық жабдығымен жасалған киіз үйдің ішінде немесе киіз үйдің декорациясы жасалған сахнада көрсетіледі. Оқушылар бір шетте тұрып ұлттық киімді сипаттайды, ал жасына сай оқушы, жасөспірім, егде кісілер жұптарымен шығып киімдерін көрсетіп, киіз үйдегі бір орынға отырып, өнермен айналысып отырғандығын көрсетеді. Соңында үлгілі бір отбасының іс-әрекет барысындағы композициясы көрсетілуі керек.

Әсем әуеннің астында мына сөздер оқылады.

Атамның ән-күйі ғажайып,
Әжемнің әлдиі ғажайып.
Анамның мейірімі ғажайып,
Әкемнің пейілі ғажайып.
Осындай жақсы әдет-ғұрыптар
Қалмасын ешқашан азайып.

«Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» дегендей бала әкесі мен анасының іс әрекетін қайталайды. Сөйлеген сөзі де үлгі болар, айтқан ақылы да азық болар ата-әжелердің, әке-ананың тәрбиесі - халқымның мәңгі өшпейтін құндылығы. «Адам көркі – шүберек», - десек, ұлтымыздың жас ерекшелігіне сай тігілген киім үлгісі де өзінше бір әлем. Қолданысқа жайлылығымен де, әдемілігімен де көздің жауын алады.

Жүргізуші: Шахаркали Аян.

Сіздердің назарларыңызға қазақ халқының ұлттық киімдерінің үлгілерін тарту етпекпіз.

Балдырған қыз баланың киімі (осы тұста екі балдырған ұлттық киіммен шығып, киімдерін көрсетеді)

Тақиядан, көйлектен, желеткеден тұрады. Тақияны моншақтармен, күміс тиындармен өрнектеген, ол – тіл-көзден сақтаудың жолы. Сондай-ақ тіл-көзден, жамандық атаулыдан сақтау үшін тақияға үкі таққан. Кішкентай қыз балаға түрлі түсті матадан ыңғайлы етіп тігіп, көйлек кигізген. Сыртынан желетке кигізеді. Желеткеге қаз мойын оюын салған, ол табиғаттың ерке құсы сынды еркіндікті, сұлулықты тілейді.

Советбек Әйгерім.

Ер бала киімі (кепеш, малақай, құлақшын, жейде, дамбал, шалбар, етік, бешпент, шапан), ойын баласы шыт матадан тігілген жейде және шалбар киген. Басында тақия, салқында малақай немесе бөрік киген. Жейденің сыртынан қазақ әдетте жеңіл, өзіне шақ тігілген, төменгі жағы кеңдеу, түймесіз киім киген. Бала киіміне қошқар мүйіз, найзаның ұшы, бүркіт секілді өрнектерді батыр, алғыр болсын деген ырыммен салған.

Попов Артем

The sample clothes of 10-14 year-old girls

The girl's hair was braided on both sides and shashbau was tied at the end.Shashbau is a decoration made out of dangling silver coins and beads.Shashbau was tied to the girls ' braids so that her hair grew faster, and wearing it taught the girl to walk very carefully. Girls wore ukilitakiya decorated with ornaments or beads, and multi-coloured dress covering the knees of the girl.Another element of the costume is a waistcoat, which was decorated with beads or various beautiful ornaments, among them the ornament Koshkarmuyiz. They wore leather boots on their feet, children's boots were light and soft.

Жиенбай Аружан

The costume of the teenager attracted attention with its beauty, because they wore a shirt with a persistent or round cut-out collar of white silk or chintz, on top was a fitted beshpent /jacket/, pants were comfortable for walking, pants tucked into boots. Bespent and shapan tied with a belt made of fabric.

Линьков Петя

Костюм девушки

В далекие времена у казахов девушек считались с 12-13-ти лет. Головной убор девушки тақия украшали разными бусами-камнями, оформляли разноцветными нитками, а үкі цепляли побольше. Поверх платья одевали камзол или жилетку. Вместо пуговиц были позолоченные и серебряные қапсырма, украшенные драгоценными камнями. Казахские девушки- женщины носили на груди өніржиек, на ушах серьги, на косах шолпы, на руках браслеты, на пальцах кольца.

Шашбау заплетали в косу вместе с волосами. Шашбау из серебряных и золотых тенге монет называют «шолпы». Чтобы выправить походку, движение девушки использовали колокольчиковый шолпы. Шолпы помогает быть девушке быть более собранной. На ногах у девушек были сапоги из красной кожи с орнаментом. Их называли «сапиян етік» /чистые сапоги/.

Жұматаева Әйгерім.

Бозбала киімі (тақия, жейде, шалбар, етік)

Ерлердің киімдер кешені денеге киетін – жейде, иыққа ілетін сырт киім –бешпент, шекпен және етіктің қонышына салатын шалбардан тұрады. Жейденің сыртынан қазақ әдетте жеңіл, өзіне шақ тігілген, төменгі жағы кеңдеу, түймесіз жеңі болса – бешпент, жеңі болмаса – қамзол киген. Оны жұқа мәуіті шұғадан, барқыттан, жібектен, әсіресе көк, коңыр, қою жасыл түсті етіп тіккен. Онда ешқандай ілгек пен түйме болмаған.

Бешпенттің сыртынан шекпен киген, оның жеңі ұзын әрі кең, түйенің жүнінен, қолдан тоқылған шұғадан тігіледі. Жүріп-тұруға ыңғайлы болу үшін ауына үшкіл салған кең шалбар киген, балағын етіктің қонышына салатын.

Байменова Зайна

Ер жігіттің киімі

Ер жігіт аңшылықпен, құсбегілікпен, жаугершілікпен айналысқандықтан, киімдері осы кәсіпке ыңғайланып жасалған. Сауыттың астынан көкірекше, басына тымақ киген, беліне қанжар салынған белдеме таққан.

Магзумов Ерасыл.

Жас келіннің киімі

Жас келіннің киімі

Қалыңдық кезінде бойжеткен басына сәукеле киеді. Келін болып, яғни өзге үйдің босағасын аттағаннан кейін, оған жаулық салып өз қызы ретінде еншілеп алады. Тұрмысқа шыққан жас келіншек бастапқыда басына орамал тағып жүреді. Жас келіннің киімі бойжеткеннің киіміне қарағанда қарапайымырақ болады, әшекейлер де, киімдерінде ою-өрнек және маржан тастар да азаяды. Келіншектер қолдарына шынжырлы-жүзікті білезіктер таққан. Олар көзді, балдақты, құс тұмсық жүзік деп аталған. Көзді жүзік тіл-көзден сақтайды деп ырымдаған, құстұмсық – бақыттылықтың, тәуелсіздіктің, еркінділіктің, балдақты жүзік – отаудың, ұрпақ жалғасының белгісі. Білезік және жүзіктер буын ауруларының алдын алады, қолдың тазалығын күшейтеді, жын-перілерді қуады деген ұғым халық арасында кеңінен таралған. Жас келіншектер аяқтарына етіктен көрі мәсі киетін. Мәсі ол жұмсақ былғарыдан не құрымнан тігілетін аяқ киім, оның сыртынан кебіс киіледі. Келіншек алғаш рет балалы болғанда орамал емес, оның орнына кимешек кие бастаған. Нәрестені дүниеге әкеліп жұбайының ұрпағын жалғастырғаны үшін келіншек кимешекті кию құрметіне ие болған. Сонымен қатар, баланы емізіп отырғанда ананың кеудесі ашылып қалмас үшін де киген. Жас әйелдер кимешектерін түрлі оюлармен, өрнектермен әшекейлеген.

Ильясова Диана

Костюм мужчины

Мужчины пожилого возраста не снимали с головы круглые тақия. На выход надевали любой из головных уборов: бөрік, тымақ, мұрақ. Одежда пожилых людей была скромная, в основном шитая вручную и без украшений. По традиции пожилым людям шились специальные рубашки, брюки с разрезными брючинами,, стеганная жилетка, бешпент, шекпен и шапан.

Шапан – в основном мужская одежда. Традиционный размер шапана, длина подола ниже колен, рукава должны быть длинные, чтобы закрывали раскрытые пальцы. На шапан не пришывались пуговицы, обязательно поверх повязывался белбеу.

Шахаркали Аян. Әжелердің киімі

Қазақ әжелерінің киімі басқа әйелдерден өзгеше. Бастарына киетін кимешек ешқандай ою-өрнексіз, тек қана аппақ матадан тігіледі. Аса қарт бәйбішелер шалма да киетін. Шалма дегеніміз еркектер мен әйелдер басына орап қоятын матаның бір бөлігі деп айтуға болады. Әжелер ашық түсті шалма тақпаған. Қарт әйелдердің көйлектері неғұрлым етекті және де мол қаусырмалы, үлкен қалталы болатын. Қарт әйелдердің үстіндегі камзол болса аса бай оқалы өңірмен безендірілген. Камзолдары қымбат, сапалы матадан тігілетін, көбінесе көк не жасыл түсті болатын. Асыл тастары бар білезік, ауыр алтын сырға, сақина, күміс түйме, теңге сияқты әшекейлі заттарды басқа әйелдер сияқты таға берген. Әжелер аяқтарына кестеленген мәсі не көксауыр кебіс киетін.