Қазақ өркениетінің іргетасы: Көне дәуірден бүгінге дейін

Қазақ өркениеті – Еуразия кеңістігінде мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан, өзіндік рухани және материалдық құндылықтары бар бай мәдениет. Ол көне дәуірлерден бастап бүгінгі күнге дейін ұрпақтар сабақтастығы арқылы дамып, қалыптасты. Қазақ өркениетінің іргетасын танып-білу үшін бірнеше кезеңдерге назар аударған жөн.

Көне дәуірдегі негіздер

Қазақ өркениетінің тамыры тереңге кетеді. Ерте темір дәуірінде (б.з.д. І мыңжылдық) қазіргі қазақ жерінде сақ, ғұн, үйсін, қаңлы сияқты тайпалық одақтар өмір сүрді. Олар көшпелі мал шаруашылығымен айналысып, жылқыны қолға үйретті. Бұл көшпенділердің әскери қуатын арттырып, Ұлы дала өркениетінің негізін қалады.Сақтар туралы көне грек тарихшысы Геродот жазбаларында олардың жауынгер халық екені айтылады. Сақтардың Алтын адам секілді археологиялық мұралары – олардың мәдениетінің жоғары деңгейін көрсететін маңызды ескерткіштер. Үйсіндер мен қаңлылар да өз заманының дамыған өркениеттерінің бірі болып, Жібек жолы арқылы Шығыс пен Батыс өркениеттерін байланыстырушы рөл атқарды.

Орта ғасырлардағы өрлеу

VI-XII ғасырлар аралығында Түрік қағанаты, Қарлұқ, Қарахан мемлекеттері қалыптасып, дала өркениетінің жаңа кезеңі басталды. Бұл дәуірде Орхон-Енисей жазбалары, Ахмет Йасауидің "Диуани Хикметі", әл-Фарабидің философиялық еңбектері сияқты маңызды мәдени жетістіктер дүниеге келді. Әсіресе, ислам дінінің таралуы қазақ халқының рухани дамуына зор ықпал етті.

Алтын Орда және Қазақ хандығы

XIII ғасырда Шыңғыс ханның ұрпақтары құрған Алтын Орда империясы Еуразия кеңістігіндемәдени және экономикалық орталыққа айналды. Қазақ халқының этногенезі осы кезеңде басталып, XV ғасырда Қазақ хандығы құрылды. Жәнібек пен Керей хандар бастаған бұл мемлекет ұлттық бірегейліктің негізін қалады.

Жаңа заман және тәуелсіздік жолы

XVIII-XIX ғасырларда Қазақ хандығы сыртқы қысымдарға қарсы күресті. Ресей империясының отарлау саясаты қазақ қоғамының құрылымына үлкен өзгерістер енгізді. ХХ ғасырда Алаш қозғалысы қазақтың ұлттық санасын оятуға тырысты. Кеңес дәуірінде қазақ халқы индустрияландыру, қуғын-сүргін, ұжымдастыру секілді қиын кезеңдерді бастан өткерді.

1991 жылы Қазақстан тәуелсіздік алып, жаңа өркениеттік даму жолына түсті. Қазіргі таңда қазақ мәдениеті әлемдік деңгейде танылып, ғылым, білім, экономика салаларында қарқынды даму үстінде.

Қорытынды

Қазақ өркениеті көне дәуірден бүгінге дейін сан ғасырлық тарих пен мол мұраға ие. Сақтар мен ғұндардан бастау алған, Түрік қағанаты мен Алтын Орда дәуірінде қалыптасқан, Қазақ хандығы мен Тәуелсіз Қазақстанда дамыған бұл өркениет – ұрпақтар сабақтастығының жарқын көрінісі. Бүгінде қазақ мәдениеті ұлттық құндылықтарды сақтай отырып, жаһандану дәуірінде өзінің айқын орнын алуға ұмтылуда.