«Бекітемін»
Оқу ісінің меңгерушісі:
....................................... Қысқа мерзімді жоспар №1
«.....».................201...жыл

ҰМЖ бөлімі: 1А - VI – IX ғғ Қазақстан Мектеп: Жеңістің 30 жылдығы ат. орта
мектеп
Күні: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың
тақырыбы:
Қазақстан территориясындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер
(1-сабақ)
Зерттеу сұрағы: VI-IX ғғ билік құрған қай қағандардың есімдері
тарихта сақталды?
Сабақ негізделген
оқу мақсаты
6.3.1.1 – оқиғалардың өзара байланысын табу арқылы Түрік қағанаты
құрылуының тарихи маңызын анықтау;
6.3.1.2 – VI-IX ғасырлардағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін
түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау
Сабақтың
мақсаттары
Барлығы: Түрік қағанатының қалыптасу тарихын сипаттайды;
Көпшілігі: мемлекеттің құрылуы мен нығаюының себебін түсіндіреді;
Кейбірі: Түркі қағанатының құрылу барысын қытай жылнамаларын
қолдана отырып, өз бетінше тұжырымдайды
Ойлау деңгейі Білу және түсіну
Бағалау
критерийлері
-Түрік қағанатының құрылуының басты оқиғаларын ажыратады
-Түрік қағанатының құрылуының тарихи маңыздылығын анықтайды
Тілдік мақсат Оқушылар: Түрік қағанаттарында ел билеген тарихи тұлғалардың
сіңірген еңбектерін талдайды
Негізгі сөздер мен тіркестер (пәнге арналған сөздік және термино-
логия): «түрік», теле, қағанат, ашина, ел, будун
Сыныптағы диалог/ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер
Түркі тайпаларының миграциясының себептері....
................. деректердің негізінде келесі қорытындыларды шығаруға
болады
Келесі факторлар ............................әлеуметтік фактор болып табылады
Жазылымға арналған тапсырмалар: Ашық тест тапсырмалары
(оқулық 11 б.)
Пәнаралық
байланыс
Дүние жүзі тарихы, 7-сынып
Қазақстан тарихы
Құндылықтарға
баулу
Азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық
Тарихи концепт Ұқсастық пен айырмашылық
Алдыңғы оқу Қазақстан территориясындағы алғашқы тайпалық бірлестіктер мен
мемлекеттердің пайда болуы, құлдырауы туралы біледі
Жоспар
Жоспарлан-
ған уақыт
Жоспарланған жаттығулар (төменде жоспарланған
жаттығулармен қатар ескертпелерді жазыңыз
Ресурстар
Басталуы
2 мин


8 мин
Ұйымдастыру кезеңі
Топтастыру – «Қағандар»
(1 топ – Бумын қаған; 2 топ – Мұған қаған; 3 топ –
Иштеми қаған)
(Ж) Бастапқы ынталандырушы материал
«Кинометафора»

Қаған есімі жазыл
ған оюлар

«Ұлы дала дүбірі»
түркі қағанаты:

«Ұлы дала дүбірі» бейнематериалын көре отырып, ақпа-
раттық органайзер парағын толтырады
ҚБ – «Мен саған, сен маған» өзара бағалау
https://www.youtu
be.com/watch?..j4;
№1 қосымша
Ортасы
14 мин


3 мин








8 мин




(Ж/Жт/Т) «Ойлан. Жұптас. Бөліс»
1-қадам: мәтінмен жеке танысу
2-қадам: жұпта талқылау
3-қадам: топта зерттеу сұрақтарына жауап дайындау,
«Диктор» әдісімен қорғау (әр топқа 1 мин)
Зерттеу сұрақтары
1. Қай қаған мемлекетті күшейтуде көп үлес қосты?
2. Қай қағанның дипломатиялық байланыстарды
дамытуда үлесі зор?
3. VI-IX ғасырларда өмір сүрген қай қаған саяси көшбас-
шылығымен, дипломатиялық, әскери істерімен ерекше
есте қалды?
ҚБ «Қосу. Азайту. Қосарым бар»
(Ж) Қалыптастырушы бағалауға арналған
тапсырма
1. Формативті сұрақтар
2. Сөйлемді жалғастыр
3. Ашық тест
ҚБ – «Өзін-өзі бағалау» (дескриптор бойынша)

Оқулық











ҚБП
Оқулық
Аяқталуы
2 мин


1 мин
2 мин
Кері байланыс - «Баспалдақ»
Төменгі- «Түсінбедім»
Ортаңғы – «Түсіндім»
Жоғарғы – «Толық түсіндім»
Үй тапсырмасы: Жабық тест (11-12 бб)
Сабақты қорыту

«Баспалдақ»
суреті




Қалыптастырушы бағалау парағы

Тақырып Қазақстан территориясындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер
Оқу мақсаты 6.3.1.1 Оқиғалардың өзара байланысын табу арқылы Түрік қағанаты
құрылуының тарихи маңызын анықтау
Бағалау критерийі

• Түрік қағанатының құрылуының басты оқиғаларын ажыратады
• Түрік қағанатының құрылуының тарихи маңыздылығын анықтайды
Ойлау дағдылары Білу және түсіну
Тапсырма
1. Кестедегі сұрақтарға жауап беріңіз.
«Теле» сөзінің мағынасы қандай?
Түрік қағанатының құрылған жылы қандай?
Түрік қағанатын құрған қаған кім?
Түрік қағанатының қай жылы екіге бөлінді?

2. Сөйлемді жалғастырыңыз.
«Мен, Түрік қағанатының алғашқы билеушісі ......................... қағанмын. Мен мемлекетімнің
күшеюі үшін ...................................................................................................................................».
«Мен, Түрік елінің қағаны Мұқанмын, мен ..................................................................................
............................. .....................................................». «Мен, Тобо қағанмын. Менің саясатым
.................................... .....................................................».

Бағалау критериі Дескриптор
• Түрік қағанатының құры
луының басты оқиғала-
рын ажыратады
• Түрік қағанатының құры
луының тарихи маңызды-
лығын анықтайды

− Теле сөзінің мағынасын анықтайды;
− Түрік қағанатының құрылған жылын анықтайды;
− Түрік қағанатын құрған қағанды анықтайды;
− Түрік қағанатының екіге бөлінген жылын анықтайды;
− Бумын қағанның түрік қағанатын нығайтудағы рөлін
анықтайды;
− Мұқан қағанның мемлекетті нығайтуда жүргізген саясатын
атайды;
− Тобо қағанның мемлекетті нығайту үшін жүргізген саясатын
атайды.

№1 қосымша
«Ақпараттық органайзер»

Ақпараттық органайзер
Қағанаттар Қағандар Тарихи жылдар



Тірек сөздер Тарихи ескерткіштер Маңызды оқиғалар




Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша
көмек көрсетуді қалай
жоспарлайсыз? Сіз қабілеті
жоғары оқушыларға
тапсырманы күрделендіруді
қалай жопарлайсыз?
Бағалау – Оқушылардың
үйренгенін тексеруді қа лай
жоспарлайсыз?
Пәнаралық байланыстар,
қауіпсіздік және еңбекті
қорғау ережелері, АКТ-мен
байланыс.
Құндылықтардағы
байланыс







Рефлексия
- Сабақ/оқу мақсаттары
шынайы ма?
- Бүгін оқушылар не білді?
- Сыныптағы ахуал қандай
болды?
- Мен жоспарлаған саралау
шаралары тиімді болды ма?
- Мен берілген уақыт ішінде
үлгердім бе?
- Мен өз жоспарыма қандай
түзетулер енгіздім және
неліктен?

Қорытынды бағамдау
Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі
сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?

«Бекітемін»
Оқу ісінің меңгерушісі:
....................................... Қысқа мерзімді жоспар №2
«.....».................201.....ж.

ҰМЖ бөлімі: 1А - VI – IX ғғ Қазақстан Мектеп: Жеңістің 30 жылдығы ат. орта мектеп
Күні: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақ тақырыбы: Қазақстан территориясындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер
(2-сабақ)
Оқу мақсаты 6.3.2.2 – ерте түрік қағанаттарының сыртқы саясатының негізгі бағыт-
тарын анықтау
6.2.1.3 – тарихи оқиғалар мен процестердің сабақтастығын сипаттау
үшін «Ұлы Дала» ұғымын қолдану
Сабақтың
мақсаттары
Барлығы: түркі билеушілерін ажыратады;
Әр қағанның мемлекеттің нығаюына қосқан үлесін біледі;
Көпшілігі: «Түрік қанатының нығаюы» тақырыбына жоспар құрады,
оны негіздейді
Кейбірі: Қазақ және түркі рухани мәдениетінің сабақтастығын «Ер
намысы, ел намысы» деген нақылмен байланыстырып, негіздейді
Ойлау дағдылары Білу және түсіну
Бағалау критериі Түркі қағанатының сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтайды
Тілдік мақсат Оқушылар: этникалық сана-сезім ұғымын пайдаланып, түркілердің
жужандарға қарсы көтерілу себептерін анықтайды
Негізгі сөздер мен тіркестер (пәнге арналған сөздік және термино-
логия): этникалық сана-сезім, «Елдің қорғаушысы - ер»
Сыныптағы диалог/ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер
Түркілер қандай оқиғаға байланысты қытай жылнамаларында алғаш
аталғанын айта аласыз ба?
Түркі қоғамының әлеуметтік бірлігі қалай сақталды?
Жазылымға арналған тапсырмалар: «Түркі қанатының нығаюы»
тақырыбына жоспар құру»
Пәнаралық
байланыс
Дүние жүзі тарихы
Құндылықтарға
баулу
Азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық
Тарихи концепт Ұқсастық пен айырмашылық
Алдыңғы оқу Қазақстан территориясындағы алғашқы тайпалық бірлестіктер мен
мемлекеттердің пайда болуы, құлдырауы туралы біледі
Жоспар
Жоспарлан-
ған уақыт
Жоспарланған әрекеттер Ресурстар
Басталуы
2 мин


3 мин
Ұйымдастыру кезеңі
Топтастыру : «Әлеуметтік құрылым»
1-топ – «қаған»; 2-топ – «яғбу»; 3- топ – «будун» (1,2,3
ретімен бөлініп, өз реттік нөмірі бар партаға жайғасады)
(Жт) Үй тапсырмасын тексеру: Өзара жауаптардың
дұрыстығын тексереді, түзетеді, түсіндіреді.
ҚБ «Жұлдызшалар»
( - жауабы толық;  - 3 жауап бар;  - 1 жауап)

Топ атаулары
жазылған қималар

Ортасы
15 мин


































8 мин















(Т) «Зерттеу және талдау» (Топтарға әр қағанға
қатысты деректер ұсынылады)
1 топ – Бумын қаған
2 топ – Мұқан қаған
3 топ – Иштеми қаған
1-қадам: топ ішінде әрбір тарихи тұлғаға қатысты ең
маңызды үш датаны/оқиғаны анықтайды.
Критерийлері:
1. Таңдалған дата/оқиға көбінесе өзгерістермен байла
нысты (әлеуметтік, экономикалық (жер қатынастары мен
алым - салық), саяси, мәдени);
2. дата/оқиға одан кейін болған тарихи оқиғалардың
болуына септігін тигізді;
3. дата/оқиға қазіргі уақытта да өзінің тарихи маңыз-
дылығын сақтауда.
Бағалау
2-қадам: әр топ өзінің жұмыс нәтижелерімен танысты-
рады. Таныстырылым барысында тыңдаушы топ
қорғаушы топтың мәліметтерін №1 кестеге толтырып
отырады.
3-қадам: әр топ өз қағандарының жеткен жетістіктерін
басқа қағандармен салыстырады. Қағандардың ішінен ең
ықпалды болғанын таңдау үшін критерийлер анықта-
лып, 3 ұпайлық жүйемен бағалау жүргізіледі. Оқушылар
өздері берген ұпайларын дәйектер келтіре отырып негіз-
деуі тиіс. Нәтижесінде берілген ұпайларды жинақтап,
VI-IX ғғ. билік құрған ерекше каған анықталуы қажет.
Критерийлері (әр критерий 3 ұпаймен бағаланады):
- ішкі және сыртқы саясатты да ұтымды жүргізді - 3
ұпай;
- тек ішкі немесе сыртқы саясатта елеулі нәтижелерге
жетті - 2 ұпай;
- ішкі немесе сыртқы саясатта кейбір жетістіктерге қол
жеткізді - 1 ұпай.
Нәтижесінде берілген ұпайларды жинақтап,
кағандардың ішінен ең ықпалды болғанын анықтайды.
(Т) «Рөлдік ойын»
Қағандардың атқарған рөліне байланысты карточка
түрінде тірек сөздер дайындап, әр топқа таратылады.Топ
берілген тірек сөздерден монолог құрастырып, рөлді
сомдайды, қалған топ оқушылар қай қаған екенін анық-
тауы тиіс. Тек қана қағандар емес, басқа да әлеуметтік
топ өкілдерін ойынға қосуға болады. Мысалы, уәзірлер,
қарапайым халық және т.б., сол арқылы мемлекет ішін-
дегі әлеуметтік құрылымды анық көрсетуге болады.
Тиімді рөлдік ойынның критерийлері :
- қарапайымдылық пен қолжетімділік;
- рөлдік ойынға барынша барлық оқушылардың
қатысуы;
- оқушының қорытындысы және рефлексиясы.
ҚБ «Мадақтау сэндвичі»
(М) Рөлдік ойынның соңында осы қағандардың ел басқа


Оқулық















№1 кесте








Критерийлер












иллюстрациялар,
қағаздан жасалған
киім, тәж, қылыш
үлгілері
№2 қосымша

8 мин



ру саясатындағы басты құндылықтардың маңыздылы-
ғын аша отырып, қазіргі кездегі құндылықтармен
(Мәңгілік ел, Ұлы Дала Елі) байланыстырып, қорытын-
дылау.
(Ж) Қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырма
1. Мәтінге және өз біліміңізге сүйеніп, Түрік қағанаты-
ның сыртқы саясатындағы әр бағытының маңыздылы-
ғын сипат-тап, кестеге толтырып жазыңыз, жауабыңыз-
ды негіздеңіз.
2. Қазақ және түркі рухани мәдениетінің сабақтастығын
«Ер намысы, ел намысы» деген нақылмен байланысты-
рып, негіздеңіз.
ҚБ «Бармақтар» (дескриптор бойынша)
(- 3 қадам орындалды, - 2 қадам орындалды;
- 1 қадам ғана орындалды)






ҚБ парағы
Аяқталуы
2 мин


1 мин

1 мин
Кері байланыс «Бағдаршам»
Жасыл – сабақ өте ұнады, толық түсіндім
Сары – сабақ ұнады, түсіндім
Қызыл – сабақ ұнады, бірақ түсінбеген тұстарым бар
Үй тапсырмасы: «Түркі мемлекетінің алғашқы
билеушісі» эссе
Сабақты қорытындылау
«Бағдаршам»
сигнал карталары






Қалыптастырушы бағалау парағы

Тақырып Қазақстан территориясындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер
Оқу мақсаты 6.3.2.2 Ерте түрік қағанаттарының сыртқы саясатының негізгі
бағыттарын анықтау
Ойлау дағдылары Білу және түсіну
Бағалау критериі Түркі қағанатының сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтайды
Тапсырма. Мәтінмен жұмыс. Мәтінге және өз біліміңізге сүйеніп, Түрік қағанатының
сыртқы саясатындағы әр бағытының маңыздылығын сиппаттап кестеге толтырып
жазыңыз, жауабыңызды негіздеңіз
Түріктер әрісі Бумын, берісі Мұқан қағанның тұсында жужандарды бас көтерместей етіп,
жеңді. Түріктер өз биліктерін батыс бағытта да жүргізе бастайды. Осы жорықта Бумын қаған-
ның інісі Иштеми 10 түмен әскерді басқарды. Ол күшпен ху елін (соғдылықтарды) жаулап
алуға аттанды. Алтайдың теріскейіндегі тайпаларды бағындырды.Түріктер 555 жылдың
өзінде Арал теңізіне дейін жеткен және жол бойы ешбір тегеурінді қарсылық көрмеген.
Түріктер Орта Азияның ішкі аумақтарына қарай жасаған жорықтарында эфталиттерден қатты
қарсылық көріп, жорықтарын уақытша тоқтатуға мәжбүр болған. Оларды он жылдан кейін,
563-567 жж жаулап алды. 581 ж. (Тобо қаған қаза болғаннан кейін ) қағанат ішінде өзара
соғыс басталды.
Шығыста Батыста Түрік қағанатының сыртқы саясатында маңызды рөл атқарған бағыттарды
атаңыз. Өз жауабыңызды негіздеңіз.
Кеңейтілген тапсырма:
2. Қазақ және түркі рухани мәдениетінің сабақтастығын «Ер намысы, ел намысы» деген
нақылмен байланыстырып, негіздеңіз.
Бағалау критериі Дескриптор
Түркі қағанатының сырт
қы саясатының негізгі
бағыттарын анықтайды

− Түріктердің шығыс бағытта жүргізген саясатын атайды;
− Түріктердің батыста жүргізген саясатын атайды;
− Түрік қағанатының сыртқы саясатында маңызды рөл атқарған
бағыттарды анықтап, дәлелдер келтіреді

Қосымша 1
Кесте №1

Қағандар Мемлекеттің
ішкі
тұрақтылығын
сақтады
Көрші елдермен сау
да-саттық қарым-
қатынасты
жақсартты
Өз жауларына төтеп
бере отырып, соғыс
тарда жеңіп отырды
Мемлекеттің
тәуелсіздігін
сақтап
қалды
Бумын
Мұқан
Иштеми

№2 қосымша
Карточка үлгісі


Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша
көмек көрсетуді қалай
жоспарлайсыз? Сіз қабілеті
жоғары оқушыларға
тапсырманы күрделендіруді
қалай жопарлайсыз?
Бағалау – Оқушылардың
үйренгенін тексеруді қалай
жоспарлайсыз?
Пәнаралық байланыстар,
қауіпсіздік және еңбекті
қорғау ережелері, АКТ-мен
байланыс.
Құндылықтардағы
байланыс







Рефлексия
- Сабақ/оқу мақсаттары
шынайы ма?
- Бүгін оқушылар не білді?
- Сыныптағы ахуал қандай
болды?
- Мен жоспарлаған саралау
шаралары тиімді болды ма?
- Мен берілген уақыт ішінде
үлгердім бе?
- Мен өз жоспарыма қандай
түзетулер енгіздім және
неліктен?













Қорытынды бағамдау
Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.


Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі
сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?

«Бекітемін»
Оқу ісінің меңгерушісі:
....................................... Қысқа мерзімді жоспар №3
«.....».................201....ж.

ҰМЖ бөлімі: 1А - VI – IX ғғ Қазақстан Мектеп: Жеңістің 30 жылдығы ат. орта мектеп
Күні: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың
тақырыбы:
Қазакстан территориясындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер
(3-сабақ)
Зерттеу сұрағы: VI-IX ғғ билік құрған қай қағандардың есімдері
тарихта сақталды?
Сабақ негізделген
оқу мақсаты
6.3.2.2 – ерте түрік қағанаттарының сыртқы саясатының негізгі бағыт-
тарын анықтау;
6.2.1.3 – тарихи оқиғалар мен процестердің сабақтастығын сипаттау
үшін «Ұлы Дала» ұғымын қолдану
Сабақтың
мақсаттары
Барлығы: Батыс түркілердің неліктен өз мемлекетін құрғынан
түсіндіреді;
Көпшілігі: Батыс және Шығыс Түркі қағанаттарының айырмашылық-
тарын анықтайды;
Кейбірі: қосымша мәліметтерге сүйене отырып, «Ұлы Дала Елі» ұғы-
мының мағынасын ашады
Ойлау дағдылары Білу, түсіну, қолдану
Бағалау
критерийлері
Алғашқы мемлекеттік бірлестіктер мен Түрік қағанаты арасындағы
байланысты анықтайды
Тілдік мақсат Оқушылар: Батыс және Шығыс Түрік қағанаттарының ішкі және
сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтайды
Негізгі сөздер мен тіркестер (пәнге арналған сөздік және термино-
логия): яғбу, шад, елтебер, тархан, бұйрық, қара будун, тат
Сыныптағы диалог/ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер
Қауіпсіз аумақ дегенді қалай түсінесіңдер?
Батыс Түрік қағанатының ішкі және сыртқы саясатына тән белгілерді
маңыздылығына қарай орналастырыңдар.
Жазылымға арналған тапсырмалар: «Венн диаграммасы»
Пәнаралық
байланыс
Дүние жүзі тарихы, 7-сынып
Қазақстан тарихы
Құндылықтарға
баулу
Азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық
Тарихи концепт Ұқсастық пен айырмашылық
Алдыңғы оқу Қазақстан территориясындағы алғашқы тайпалық бірлестіктер мен
мемлекеттердің пайда болуы, құлдырауы туралы біледі
Жоспар
Жоспар-
ланған уақыт
Жоспарланған әрекеттер Ресурстар
Басталуы
2 мин
Ұйымдастыру кезеңі
Топтастыру – «Дүниенің төрт бұрышы»
1-топ «Солтүстік», 2- топ «Оңтүстік», 3-топ «Шығыс»,
4-топ «Батыс»


Төрт жақты тілі
әр бағытты көрсе-
тетін 4 «Тұсбағ-
дар»

5 мин







2 мин
(Т) Үй тапсырмасы: «Тақтадағы граффити»
«Түркі мемлекетінің алғашқы билеушісі» эсселер
көрмесі (әр топ өзінің тұсындағы қабырғаға эсселерін
іледі, келесі топтар оларды оқып, бағасын қояды)
ҚБ «Теңге ілу»
(200 тг – мазмұнды, қызықтырар мәліметтер бар;
100 тг – мазмұны жақсы, ойын анық берген;
50 тг – мазмұны жақсы, дегенмен ойын аша түскенде)
(Ұ) Бастапқы ынталандырушы материал
«Зымыран сұрақтар»
(өткен сабақтар бойынша 7 сұрақ жылдам беріледі)
ҚБ «Ауызша марапат»




50, 100, 200 тг
купюралар



Слайд 2
Ортасы
12 мин












7 мин





8 мин
(Ж/Жт/Т) «Қара. Оқы. Жап. Бөліс»
1-қадам: мәтінмен жеке танысу
2-қадам: жұпта талқылау
3-қадам: топта зерттеу сұрақтарына жауап дайындау,
«Диктор» әдісімен қорғау (әр топқа 1 мин)
Зерттеу сұрақтары
1. Қай қаған мемлекетті күшейтуде көп үлес қосты?
2. Қай қағанның дипломатиялық байланыстарды
дамытуда үлесі зор?
3. Қай қаған саяси көшбасшылығымен, дипломатия-
лық, әскери істерімен ерекше есте қалды?
ҚБ «Жұлдызшалар»
( - жауабы толық;  - 3 жауап бар;  - 1
жауап)
(Жт) «Венн диаграммасы»
Батыс және Шығыс Түрік қағанаттарының ортақ бел-
гілерін, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын
анықтайды
ҚБ «Жауабымен салыстыр» (слайдтағы жауаппен
салыстырып, дұрыс-бұрыстығын анықтайды)
(Ж) Қалыптастырушы бағалауға арналған
тапсырма
1) «Ұлы Дала Елі» ұғымының мағынасын ашыңыз.
2) Ежелгі Қазақстан мен Орта ғасырлардағы Қазақстан
картасын салыстырып, қандай өзгерістер орын алған-
дығын сипаттаңыз.
ҚБ «Өзін-өзі бағалау» (дескриптор бойынша)







ҚБП










Слайд 3

ҚБП
Аяқталуы
2 мин








1 мин
1 мин
Кері байланыс – «Рефлексиялық нысана»

Үй тапсырмасы: Жабық тест (15-16 бб)
Сабақты қорыту
«Рефлексиялық
нысана» суреті

Қалыптастырушы бағалау парағы

Тақырып Қазақстан территориясындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер
Оқу мақсаты 6.2.1.3 Тарихи оқиғалар мен процестердің сабақтастығын сипаттау
үшін «Ұлы Дала Елі» ұғымын қолдану
Бағалау критерийі Алғашқы мемлекеттік бірлестіктер мен Түрік қағанаты арасындағы
байланысты анықтайды
Ойлау дағдылары Қолдану
Тапсырма
1) «Ұлы Дала Елі» ұғымының мағынасын ашыңыз.
2) Ежелгі Қазақстан мен Орта ғасырлардағы Қазақстан картасын салыстырып, қандай
өзгерістер орын алғандығын сипаттаңыз.
«Ұлы Дала Елі» -

Ежелгі Қазақстан картасы Орта ғасырдағы Қазақстан картасы
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Бағалау критериі Дескриптор
Алғашқы мемлекеттік
бірлестіктер мен Түрік
қағанаты арасындағы
байланысты анықтайды
− «Ұлы Дала Елі» ұғымының мағынасын ашады;
− территориялық өзгерістерді анықтайды;
− орта ғасырдағы тайпалардың бірігіп, біртұтас мемлекет
құрылуын анықтайды

Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша
көмек көрсетуді қалай
жоспарлайсыз? Сіз қабілеті
жоғары оқушыларға
тапсырманы күрделендіруді
қалай жопарлайсыз?
Бағалау – Оқушылардың
үйренгенін тексеруді қалай
жоспарлайсыз?
Пәнаралық байланыстар,
қауіпсіздік және еңбекті
қорғау ережелері, АКТ-
мен байланыс.
Құндылықтардағы
байланыс







Рефлексия
- Сабақ/оқу мақсаттары
шынайы ма?
- Бүгін оқушылар не білді?
- Сыныптағы ахуал қандай
болды?
- Мен жоспарлаған саралау
шаралары тиімді болды ма?
- Мен берілген уақыт ішінде

үлгердім бе?
- Мен өз жоспарыма қандай
түзетулер енгіздім және
неліктен?






Қорытынды бағамдау
Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі
сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?

«Бекітемін»
Оқу ісінің меңгерушісі:
....................................... Қысқа мерзімді жоспар №4
«.....».................201....ж.

ҰМЖ бөлімі: 1А - VI – IX ғғ Қазақстан Мектеп: Жеңістің 30 жылдығы ат. орта
мектеп
Күні: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың
тақырыбы:
Ежелгі түріктердің жазуы (1-сабақ)
Зерттеу сұрағы: Білге қаған мен Күлтегіннің мемлекетті нығайтудағы
саясаты бізге қандай деректерден белгілі?
Сабақ негізделген
оқу мақсаты
6.3.1.2 - VI-IX ғасырлардағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін
түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау
6.2.3.1 – көне түркі жазуының маңызын түсіндіру
Сабақтың
мақсаттары
Барлығы: Шығыс түркілердің неліктен өз мемлекетін құрғынан
түсіндіреді;
Көпшілігі: Батыс және Шығыс Түркі қағанаттарының ішкі және
сыртқы саясаттағы негізгі ұқсастықтары мен айырмашылықтарын
анықтайды;
Кейбірі: қытай деректерінің негізінде Шығыс қағанаттың әлсіреу
себептерін тұжырымдайды
Ойлау дағдылары Білу, түсіну, қолдану
Бағалау критериі Батыс және Шығыс Түрік қағанаттарының ішкі және сыртқы саясаты
ның негізгі бағыттарын анықтайды
Тілдік мақсат Оқушылар: Түрік қағанаттарында ел билеген тарихи тұлғалардың
сіңірген еңбектерін талдайды
Негізгі сөздер мен тіркестер (пәнге арналған сөздік және термино-
логия): «он оқ», түмен, елтебер, бұйрық, тархан, қара будун, тұдун,
тат
Сыныптағы диалог/ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер
Руна жазулары ұғымы қандай мағына береді?
Орхон-Енисей ескерткіштерінен қандай мәліметтер алдыңыз?
Неліктен зерттеушілерді түркі жазулары қызықтырады?
Жазылымға арналған тапсырма: «Креативті матрица», ПТМС
формуласы, ашық тест
Пәнаралық
байланыс
Дүние жүзі тарихы, 7-сынып
Қазақстан тарихы
Құндылықтарға
баулу
Азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық
Тарихи концепт Дәлел
Алдыңғы оқу Қазақстан территориясындағы алғашқы тайпалық бірлестіктер мен
мемлекеттердің пайда болуы, құлдырауы туралы біледі
Жоспар
Жоспар-
ланған уақыт
Жоспарланған әрекеттер Ресурстар
Басталуы
2 мин
Ұйымдастыру кезеңі
Топтастыру – «Әскери-лауазымдық құрылым»

5 мин
1-топ – «он оқ», 2-топ – «түмен», 3-топ – «тархан», 4-топ
– «елтебер» (1,2,3,4 сандарына бөлініп, орындықтың
арқалы-ғына стикерге жазылып, жапсырылған, оқушылар
алдын ала белгіленген топтарға жайғасады)
Бастапқы ынталандырушы материал
(Ж) «Кинометафора»
Б «Түркі жазбалары» туралы бейнематериалмен жұмысты
тиімді ұйымдастыру үшін алдын-ала сұрақтар беру:
1. «Руна жазулары ұғымы қандай мағына береді?
2. Орхон-Енисей ескерткіштерінен қандай мәліметтер
алдыңыз?
3. Неліктен зерттеушілерді түркі жазулары қызықтырады?
ҚБ «БББ» кестесі
стикерлер,
атауы жазыл
ған қағаз




Түркі жазбала
ры туралы:
http://video
like.org/view/y
t=5b5xU;BBN
f3
Ортасы
12 мин









8 мин


















8 мин

(Жт) «ПТМС формуласы» - мәтінмен жұмыс
«Орхон және Күлтегін жазбалары» негізінде Білге қаған
мен Күлтегіннің ел басқару саясатының ерекшеліктерін
қорытындылау.
Позиция: ......................................деп санаймыз;
Түсіндіру: себебі................................................;
Мысал: біз мұны .........................................дәлелдей
аламыз;
Салдар немесе нәтиже: айтылған мәселе бойынша ...........
..............................қорытынды жасаймыз
ҚБ «2х2» жұпаралық бағалау
(Т) «Бірге ойлаймыз. Бірге ойланамыз»
1-қадам: мәтінмен жеке танысады;
2-қадам: жұпта талқылайды;
3-қадам: кестені толтырады
Түрік қағанаттары бас
қа елдермен қарым-
қатынаста қандай мақ
сатты көздеді?

Күлтегін жазбалары
Түрік қағанатының
әскері туралы қандай
мағлұмат береді?



Күлтегін мен Білге
қағанның батырлы-
ғын дәлелдейтін
деректер бар ма?

Деректің құндылығы
неде?

ҚБ «Шығыр» әдісі
(Ж) Ашық тест
ҚБ «Мен саған, сен маған»


Оқулық
ҚБ парағы








ҚБ парағы

Орхон жазба-
ларындағы
мемлекеттілік
мәселесі тура-
лы: http:// libra
ry.psu.kz/fullte
xt/transactions/
754_oljabaev_
e.b._razvitie_k
azahstana_kak
_socialnogo_g
osudarstva_ana
liz_dostignuto
go_i_perspekti
vi_na_budushe
e.pdf#page=39
Тест тапсыр-
малары
Аяқталуы
3 мин





Кері байланыс - «SMS» хабарлама
(Парақтың бір бетінде телефон суреті, екінші бетінде:
1.Маған сабақ ұнады, өйткені...............................................;
2.Маған сабақ ұнады, дегенмен............................................;
3. Мен сабақты түсінбедім, оның ішінде .............................
.......................................................) жазылған, қай жауапты
таңдаса, сондай нөмірлі қорапшаға апарып салады
Ұтқыр теле-
фонның
суреті
1,2,3 қорапша

1 мин


1 мин

Үйге тапсырма: Батыс Түрік және Шығыс Түрік
қағанаттар тарихындағы жаңа сөздерді қолданып,
кроссворд құру
Сабақты қорыту


Қалыптастырушы бағалау парағы

Тақырып Ежелгі түріктердің жазуы
Оқу мақсаты 6.2.3.1 Көне түркі жазуының тарихи маңызын түсіндіру
Бағалау критериі Көне түркі жазуының тарихи маңыздылығын анықтайды
Ойлау дағдылары Қолдану
Тапсырма
Берілген мәтінді оқып, кестедегі сұрақтарға жауап толтырыңыз.
Бiлге қаған 9 жас кезiнде әкесi Құтлық (680—692 жж.) қайтыс болады.Түрік Елінің тағын
оның iнiсi Қапаған (Қабаған) (692—716 жж.) иеленеді.Қапағанның iнiсi Бөгүден (716 ж.)
кейiн таққа отырған Бiлге қаған 19 жыл билік етеді. Бiлге қаған 13 жасында шад атағын
алады.17 жасында Таңғұтқа, 18 жасында алты чұб, табғач, он тұтыққа жорық жасап жеңiске
жеткен. Одан қырғыз, түргеш, қарлық, тоғыз оғыз және т.б. елдерге жорық шабуыл жасаған.
Білге қаған (шамамен 685-734) - Екінші Шығыс Түрік қағанатының қағаны. Күлтегіннің
ағасы. Күлтегін Қапаған қаған ушықтырған тайпа ішілік соғысты тоқтату үшін 716 ж. әскери
төңкеріс жасап, қағандыққа ағасы Білгені қойды. Ал Білге Күлтегінді әскербасы, ал қайын
атасы Тоңыкөкті мемлекеттік кеңесші етіп тағайындайды. Осылайша билік басында Тан
империясы-ның саяси үстемдігіне қарсы үштік отырды. "Олар Ақылдың, Адалдықтың,
Қайраттың өзара тіл табысып, елін-жерін көгерткен ұлы үштік ретінде тарихта қалды. Ал,
Білге қағанның
тұсында тек қана бейбіт дәурен орнады" (Т.Жұртбай. "Дулыға", 131 б.). Бірақ бұл құт-береке
өздігінен келмеп еді. «Жалаңаш халықты тонды, аз халықты көп қылу» құны неге түскені
Күлтегін үлкен жазуында былай баяндалған: «Әкеміз, ағамыз құраған халықтың атақ-даңқы
жоқ болмасын деп, түркі халқы үшін түн ұйықтамадым, күндіз отырмадым. Інім
Күлтегінмен, екі уәзіріммен өліп-тіріліп құрадым... Мен өзім қаған болғанда жер-жерге
тарап кеткен халық өліп жітіп, жаяу жалаңаш қайта келді. Ең бірінші болып телес тайпасы
оралды.

Түрік қағанаттары бас
қа елдермен қарым-
қатынаста қандай
мақсатты көздеді?
Күлтегін жазбалары
Түрік қағанатының
әскері туралы қандай
мағлұмат береді?
Күлтегін мен Білге қа-
ғанның батырлығын
дәлелдейтін деректер
бар ма?
Деректің
құндылығы
неде?



Бағалау критериі Дескриптор
Көне түркі жазуының
тарихи маңыздылығын
анықтайды

− Дерек бойынша Түрік қағанаттары басқа елдермен қарым-
қатынас- та қандай мақсатты көздегенін талдайды;
− Күлтегін жазбалары Түрік қағанатының әскері туралы қандай
мағлұмат бергенін талдайды;
− Күлтегін мен Білге қағанның батырлығын дәлелдейтін
деректерді талдайды;
− Деректің құндылығы анықтайды

Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша
көмек көрсетуді қалай
Бағалау – Оқушылардың
үйренгенін тексеруді қалай
Пәнаралық байланыстар,
қауіпсіздік және еңбекті

жоспарлайсыз? Сіз қабілеті
жоғары оқушыларға
тапсырманы күрделендіруді
қалай жопарлайсыз?
жоспарлайсыз? қорғау ережелері, АКТ-
мен байланыс.
Құндылықтардағы
байланыс







Рефлексия
- Сабақ/оқу мақсаттары
шынайы ма?
- Бүгін оқушылар не білді?
- Сыныптағы ахуал қандай
болды?
- Мен жоспарлаған саралау
шаралары тиімді болды ма?
- Мен берілген уақыт ішінде
үлгердім бе?
- Мен өз жоспарыма қандай
түзетулер енгіздім және
неліктен?













Қорытынды бағамдау
Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі
сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?

«Бекітемін»
Оқу ісінің меңгерушісі:
....................................... Қысқа мерзімді жоспар №5
«.....».................201.....ж.

ҰМЖ бөлімі: 1А - ҮІ-ІХ ғғ Қазақстан Мектеп: Жеңістің 30 жылдығы ат. орта мектеп
Күні: Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың
тақырыбы:
Ежелгі түріктердің жазуы (2-сабақ)
Зерттеу сұрағы: Білге қаған мен Күлтегіннің мемлекетті нығайту-
дағы саясаты бізге қандай деректерден белгілі?
Сабақ негізделген
оқу мақсаты
6.3.1.2 – VI-IX ғасырлардағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін
түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;
Сабақтың
мақсаттары
Барлығы: Түргештердің қытай, араб, шығыс түркілерімен күрестері
туралы біледі;
Көпшілігі: Батыс Түрік және Түргеш қағанаттарының тарихына
салыстырмалы талдау жасай алады
Кейбірі: Түргештердің мемлекет құру себептерін тарихи деректерге
сүйене отырып, пайымдайды
Ойлау дағдылары Түсіну, қолдану
Бағалау
критерийлері
Алғашқы мемлекеттік бірлестіктер мен Түрік қағанаты арасындағы
байланысты анықтау
Тілдік мақсат Оқушылар: Батыс Түрік және Түргеш қағанаттарының тарихына
салыстырмалы талдау жасайды
Негізгі сөздер мен тіркестер (пәнге арналған сөздік және термино-
логия): қара түргеш, сары түргеш
Сыныптағы диалог/ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер
Талқылауға арналған сұрақтар:
Түргештердің өз мемлекетін құруға не түрткі болғанын айта аласың
ба?
Түргеш мемлекетінің жағдайы құрылған кезден бастап, ауыр болды
дегенді қалай түсіндіруге болады?
Соғдылардың Жетісуға қоныс аудару себеитері неде?
Жазылымға арналған тапсырмалар: «Ашық тест»
Пәнаралық
байланыс
Дүние жүзі тарихы, География
Құндылықтарға
баулу
Азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық
Тарихи концепт Ұқсастық пен айырмашылық
Алдыңғы оқу Қазақстан территориясындағы алғашқы тайпалық бірлестіктер мен
мемлекеттердің пайда болуы, құлдырауы туралы біледі
Жоспар
Жоспарлан-
ған уақыт
Жоспарланған жаттығулар Ресурстар
Басталуы
2 мин

8 мин
Ұйымдастыру кезеңі
Топтастыру – «Жер-су аттары»
1-топ «Жетісу», 2-топ «Талас», 3-топ «Іле», 4-топ «Шу»
(Т) Үй тапсырмасын сұрау:
Әр топ шаршыларға бөлінген қағазға өз сөзжұмбақтарын
салып, көрші топқа ұсынады
ҚБ «Екі жұлдыз, бір тілек»

Жер-су фото
карточкалар
ы
Тор-кесте
(А2)

Ортасы
5 мин









15 мин









5 мин

(Ж) «Креативті матрица»
Кестені толтырыңыз
Қағанат Қағанат
хроно
логиясы
Билік еткен
қағандар
Саясаты-
ның ба-
сым тұс
тары
Батыс түрік
қағанаты

Шығыс түрік
қағанаты

ҚБ «Өзін-өзі бағалау» (2 елдің 3 мәліметін толтырады)
(Ж/Жт/Т) «Джигсо»
1-қадам: жеке мәтінмен танысу
2-қадам: жұпта талқылау
3-қадам: топтық тұжырым дайындау
4-қадам: «Тұжырымдамалық карта» қорғау
Зерттеу сұрақтары:
1) Түргештердің өз мемлекетін құру себептері;
2) Түргеш мемлекетінің жағдайы құрылған кезден бастап,
ауыр болды дегенді түсіндіру;
3) Соғдылардың Жетісуға қоныс аудару себептері неде?
(Ж) «Ашық тест»
ҚБ «Өзіңді-өзің тексер»


ҚБ парағы







Дескриптор


Оқулық, 17-
19 бб
А1 ватман,
маркерлер





Оқулық
Аяқталуы
3 мин


1 мин
1 мин
(Т) Кері байланыс «Маған үш зат айт»
- Біз бүгін оқып-үйрендік.....
- Біз жақсы жасай алдық .....
- Топ өте жақсы жасай алды.....
Үй тапсырмасы:
Сабақты қорыту





Қалыптастырушы бағалау парағы

Тақырып Ежелгі түріктердің жазуы
Оқу мақсаты 6.3.1.2 - VI-IX ғасырлардағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін
түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау
Бағалау критериі Шығыс Түрік қағанаты мен Батыс Түрік қағанаттарындағы саяси
процестерді түсіндіреді
Ойлау дағдылары Білу және түсіну
Тапсырма. Кестені толтырыңыз
Қағанат Қағанат
хронологиясы
Билік еткен
қағандар
Саясатының басым тұстары

Батыс түрік
қағанаты

Шығыс түрік
қағанаты


Бағалау критериі Дескриптор
Шығыс Түрік қағанаты
мен Батыс Түрік
қағанаттарындағы
− Қағанаттардың хронологиясын белгілейді;
− Қағанаттардағы билік еткен қағандар туралы жазады;
− Қағандардың жүргізген саясатының басым тұстарын

саяси процестерді
түсіндіреді
анықтайды.


Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша
көмек көрсетуді қалай
жоспарлайсыз? Сіз қабілеті
жоғары оқушыларға
тапсырманы күрделендіруді
қалай жопарлайсыз?
Бағалау – Оқушылардың
үйренгенін тексеруді қалай
жоспарлайсыз?
Пәнаралық байланыстар,
қауіпсіздік және еңбекті
қорғау ережелері, АКТ-мен
байланыс.
Құндылықтардағы
байланыс







Рефлексия
- Сабақ/оқу мақсаттары
шынайы ма?
- Бүгін оқушылар не білді?
- Сыныптағы ахуал қандай
болды?
- Мен жоспарлаған саралау
шаралары тиімді болды ма?
- Мен берілген уақыт ішінде
үлгердім бе?
- Мен өз жоспарыма қандай
түзетулер енгіздім және
неліктен?















Қорытынды бағамдау
Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?
1.

2.

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі
сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?