Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Мәдениеттану 3 курс студенті

Жамбыл Арайлым

Қазақстандағы музейлер және олардың мәдени құндылығы: Мемлекеттік орталық музей

Қазақстан – бай тарихы мен терең мәдениеті бар мемлекет. Осы тарихи-мәдени мұраны болашақ ұрпаққа жеткізудің, оны жүйелеп сақтаудың және насихаттаудың маңызды жолдарының бірі – музей ісі. Музейлер – ұлт жадысының символы, тарихи шежіре мен рухани сабақтастықтың көзі. Қазақстанда жүздеген музейлер жұмыс істейді, олардың ішінде ең ірісі әрі маңыздыларының бірі – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік орталық музейі.

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік орталық музейі – Орталық Азиядағы ең көне әрі ең ауқымды музейлердің бірі. Оның іргетасы 1931 жылы қаланғанымен, тарихы XIX ғасырдың ортасынан бастау алады. Бастапқыда ол Орынбор қаласындағы Неплюев кадет корпусы жанындағы музейден бастау алып, кейіннен Қызылордаға, одан соң Алматыға көшірілген.

Қазіргі таңда музей Алматы қаласының орталығында, арнайы салынған сәулетті ғимаратта орналасқан. Бұл ғимараттың өзі де заманауи архитектуралық өнер туындысы болып саналады. Музейде төрт негізгі экспозициялық зал және бірнеше уақытша көрмелерге арналған залдар бар. Экспозициялар хронологиялық тәртіппен орналастырылған, бұл келушілерге қазақ халқының көне заманнан бүгінге дейінгі даму жолын жүйелі түрде көруге мүмкіндік береді.

Мемлекеттік орталық музейде 200 000-нан астам құнды жәдігерлер сақталған. Бұл коллекциялар бірнеше бөлімге бөлінеді: археология, этнография, нумизматика, жазба деректер, өнер туындылары, табиғат залы, қазіргі Қазақстан экспозициясы және тағы басқалар. Әсіресе келушілердің қызығушылығын тудыратын экспонаттардың қатарында:

• Тас дәуіріндегі құрал-саймандар мен петроглифтер,

• Сақ және ғұн дәуірінің алтын әшекейлері мен қару-жарақтары,

• Қазақ хандығы кезеңіндегі жәдігерлер – саятшылық құралдары, тұрмыстық бұйымдар, қару-жарақтар,

• XIX–XX ғасырлардағы қазақ зиялыларының жеке заттары мен құжаттары,

• Тәуелсіз Қазақстан кезеңіндегі жетістіктер мен символика.

Музей тек материалдық мәдениетті емес, сонымен қатар рухани мәдениетті де таныстырады: діни сенімдер, салт-дәстүрлер, ұлттық киімдер, халықтық өнер және т.б.

Мемлекеттік орталық музей тек көру, тамашалау орны ғана емес, ғылыми-ағартушылық орталық ретінде де қызмет етеді. Мұнда түрлі ғылыми жобалар, археологиялық зерттеулер, тарихи реконструкциялар жүзеге асырылады. Сонымен қатар, музей базасында халықаралық ғылыми конференциялар, семинарлар, көрмелерұйымдастырылады. Бұл тек Қазақстанмен шектелмей, басқа елдердің музей мамандарымен, ғалымдарымен тәжірибе алмасуға жол ашады.

Музейде студенттер мен жас мамандар үшін тәжірибеден өту мүмкіндігі қарастырылған. Практика барысында болашақ тарихшылар, археологтар, этнографтар, мәдениеттанушылар нақты тәжірибемен танысады: экспонаттарды зерттеу, сипаттама беру, сақтау шарттарын бақылау, көрмелер ұйымдастыруға атсалысу, келушілермен жұмыс жүргізу – мұның барлығы кәсіби дағдыларды қалыптастыруға септігін тигізеді.

Сонымен қатар, студенттер мәдени мұраға деген көзқарасын дамытады, ғылыми-зерттеу жұмысына алғашқы қадамдарын жасайды. Практика олардың теориялық білімін нақты іске айналдырып, болашақ маман ретінде өзін көрсетуге мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік орталық музейі – тек тарихи жәдігерлер қоймасы ғана емес, ұлттың өткені мен бүгінін сабақтастырып, келешекке жол ашатын мәдени институт. Онда сақталған мұралар – халқымыздың рухани байлығы, ұлттық болмысымыздың айнасы. Бұл музей – әрбір азамат үшін өз тарихын, мәдениетін тануға, қадірлеуге және мақтан етуге жол ашатын орын.

Сондықтан мұндай музейлерде тәжірибе алу – тек кәсіби тұрғыдан ғана емес, азаматтық тұрғыдан да маңызды. Өйткені өткенді білмей – болашақты құру мүмкін емес. Ал музей – сол өткеннің үнін бүгінге жеткізуші алтын көпір.