Материалдар / Қазақстандық кәмпит орамаларында кездесетін жалқы есімдер

Қазақстандық кәмпит орамаларында кездесетін жалқы есімдер

Материал туралы қысқаша түсінік

Материал басқа мұғалімдерге көмек болады және оқушыларға ғылыми жұмыс жазғанда қол ұшын береді

Рахимжанова Шолпан Сериковна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

07 Желтоқсан 2018

1166

7 рет жүктелген

Қазақ тілі Ғылыми жұмыстар 5 сынып

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігіСолтүстік Қазақстан облысының Білім басқармасы«№ 23 орта мектеп» КММ

Ғылыми жобаның тақырыбы:

«Қазақстандық кәмпит орамасында кездесетін жалқы есімдер»

Бағыты: Қазақ тілі

Орындаған: 5 «А» сынып оқушысы Шеффинг ДмитрийЖетекшісі: Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі – Рахимжанова Шолпан Серікқызы

Петропавл қаласы, 2017 жАңдатпа

Ұсынылып отырған ғылыми жоба кондитерлік өнімдер орамаларындағы қазақ тілінің ережелерін қарастырады. Кіріспеде автор Қазақстандағы қазақ тілінің маңыздылығы жайында айтып өткен. Негізгі бөлімінде «Рахат», «Қарағанды кәмпиттері», «Баян-сұлу» кондитерлік фирмалары өндіретін өнім атауларын ережелерге сәйкес топтарға бөледі. Ғылыми жоба қосымшаларын қазақ тілі сабағында ғана емес, сонымен қатар пәннен тыс іс-шараларда қолдануға болады.

Аннотация

Данный научный проект посвящен изучению имен собственных в названиях казахстанских кондитерских изделий. Во введении автор рассказывает о значимости казахского языка в Казахстане. В основной части классифицирует названия кондитерских изделий фирм «Рахат», «Конфеты Караганды», «Баян Сулу» в зависимости от имен собственных. В работе содержатся Приложения, которые можно использовать как на уроках казахского языка, так и на внеклассных занятиях по предмету.

Annotation This research work studies orthograms of Kazach language in the names of confectionery. In the introduction the author tells about the importance of Kazach language in Kazakhstan. In the main part confectionery names of companies "Rakhat, "Konfety Karagandy", "Bayan Sulu" are classified in dependence on orthograms. There are Appendixes in the work that can be used both on Kazach language lessons and in extra-curricular activities on the subject.

Мазмұны

І Кіріспе
1.1 Кәмпит орамасының пайда болуы, тарихы...............................................................	5
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Қазақстандық кәмпит орамасында кездесетін жалқы есімдер ........................................	9
2.2 Кәмпит атауларының тізімі және классификациясы..........................................................................	12
2.3 Кәмпит орамаларын тұрмыста қолдану, олардың екінші өмірі бар .............................	16
ІІІ Зерттеу бөлімі
3.1 Сауалнама .....................................................................................................	16
Ұсыныс…………………………………………………………………………	17
ІV Қорытынды ....................................................................................................	18
Пайдаланған әдебиеттер тізімі...........................................................................	20
Қосымша..............................................................................................................	25

Мақсаты: Кәмпит атауларында жалқы есімдерді зерттеу және анықтау, оқушылардың орфографиялық назарын жетілдіру үшін кәмпит атауларында қазақ тіліндегі жалқы есімдерді табу. Міндеттері:

Кәмпит орамаларының даму тарихына шолу жасау;

Түрлі кәмпиттердің атауларын меңгеру;

Кәмпит атауларын жіктеу, классификациялау;

Кәмпит орамалары атауларында жалқы есімдерді анықтау;

Жалқы есім ережесін жазуды қолдануға үйрету;

Зерттеу нәтижелерін практикада қолдана білу;

Оқушылар арасында сауалнама жүргізу.

Зерттеу нысаны: кондитерлік өнім орамалары. Зерттеу өзектілігі: зерттеу қосымшаларын мұғалім және оқушылар сабақта және сыныптан тыс ісшараларда қолдануға болады. Гипотеза: Кәмпит атауларына назар аудара отырып, оқушылардың орфографиялық көру қабілеттерін, шығармашылық танымын, танымдық қызығушылығын арттыру, кәмпит орамаларын тұрмыста қолдану, оқушылардың филолидиямен (ермек) шұғылдануына бағыт беру.Зерттеудің әдістері: Ғылыми жоба жұмысының мақсатына орай ғаламтор желісінің әдебиеті және материалы меңгерілді, бақылау, классификациялау, жалпылау, жүйелеу, сипаттау, салыстыру, материалдарды іріктеу, талдау және жүйелеу, сауалнама, шеберлік сыныбы қолданылды.

Зерттеу кезеңдері:

Тақырыпты талдау;

Материалдар жинау;

Ізденіс жұмыстарын жүргізу;

Ғылыми жетекшімен жұмыс істеу;

Тиісті материалдарды жинақтап, жүйелеп, қорытындылау

Зерттеудің жаңашылдығы:

Кәмпит орамасынан қандай заттар жасалатынын балалар білсе;

Шоколадтың күйзеліске қарсы қасиеті бар екендігін білсе;

Отандық кәмпит өніміне халық арасында сұраныс артылса;

Кәмпит орамасында кездесетін ұлы адамдардың шығармашылығын және шығармаларын білсе;

Кәмпит атауларына назар аударып, үнемі қызығушылық танытып жүрсе.

Өз қаламызда қандай кондитердік фабрикалардың жұмыс істеп жатқандығын білсе.

Зерттеу қатысушылары: 5-6 сынып оқушылары.

КіріспеСіздердің назарларыңызға «Қазақстандқ кәмпит орамаларында кездесетін жалқы есімдер» атты ғылыми жобамды ұсынып отырмын. Бүгінгі күнде кәмпитті орамасыз елестету қиын. Кәмпит орамасы - бұл адамның киімі сияқты, олар кәмпитті қорғайды және безендіреді. Суретшілер жыл сайын кәмпиттер үшін ашық және қанық орамаларын ұсынады. Бірақ, орамалар қазақ тілінің ережесін еске салады екен. Яғни, меңгерілген ережелерді көруге болады. Кәмпит орамалары желінген кәмпиттерден жиналады. Бәрімізге белгілі, оқушылар сауатты жазудың дағдысын барлығы біле бермейді. Олар күнделікті сабақта ережелерді біледі, жаттайды, бірақ бақылау жұмысын жазған кезде қателік жібереді. Ал осы ережені практикада қолдансақ қайтеді? Сол себепті , ғылыми жоба тақырыбын таңдаған кезде осы мәселені өзекті деп ойлаймын. Және де екінші себеп мынада: балалық шақ – бұл қуаныш уақыты. Менің бала кезімде ата-анам жақсы қылығымыз үшін бізді кәмпитпен мақтайтын. Біз кейін сол желінген кәмпит орамаларын жинап, арнайы қорапқа салатынбыз. Бұған менің анам үйретті. Мен ер жете бастаған кезімде анам маған кәмпит орамалары жиналған сиқырлы қорапты көрсетті. Сол кезде олардың қайдан келгені жайлы басымда сұрақ туындады, және бұл мені қызықтырды. Мен осы кәмпит орамалары жайлы және оларда кездесетін атаулар жайлы көп білгім келді. Осы жобаны жазуыма бұл да түрткі болды. Кейін қазақ тілі сабағында жалқы және жалпы есімдер тақырыбын өткен кезде, мені кәмпит атаулары қызықтырды, сол күннен бастап кәмпит ормаларын жинап, онда кездесетін жалқы есімдерді зерттей бастадым. Олар туралы көп мағлұмат алғым келді. Егер нақты атаулары жоқ болса, онда біз сатушыға кондитерлік өнімнің қажет түрін түсіндіру қиын болар еді. Бұл бізден үлкен эрудицияны талап етеді. Сол себепті, менің жұмысым Қазақстан аумағындағы кәмпит атауларында кездесетін жалқы есімдерге арналады. Тақырып өзекті және меннен зерттеуді талап етеді.

Кәмпит орамасының пайда болуы

«Кәмпит» сөзі латын тілінен «дайындалған тәтті» деген мағына береді. Ең алғашқы кәмпиттер Египетте пайда болды. Сол кезде қант болмағандықтан, оның орнына финики және балды пайдаланған. Шығыста кәмпитті миндальдан, фигадан және жаңғақтан жасаған. Ал ежелгі Русьта оны клен сиропынан, балдан жасаған. Ең тәтті кәмпитер - шоколадты.Ең романтикалық - құлпынай қосылған кәмпиттер деп есептейді неміс психологтары.Ең ерекше кәмпиттер - фин және қытайлық.Кәмпит түрлері: карамель, ирис, шоколадты кәмпит, марципан (неміс тілінен «marzipan» «март наны; қант пудрасының ұнтақ тәрізді миндальмен араласуы), пралине (қант пудрасы мен жұмыртқаның қосындысы), помадты кәмпит, жеміс, сүт, ликёр, вафля негізіндегі, кремдік, леденецтер, батончиктер, жаңғақты.Ал О.В. Артемованың «Ашылулар мен өнерпатқыштардың үлкен энциклопедиясы» атты кітабынан мен кәмпит орамасының тарихы жоқ екендігін білдім. Кәмпиттерді орау үшін ертедегі адамдар қолда бар нәрсені пайдаланған. Мата, қағаз, фольга, парафин қағазы, целофанның шығуынан кейін қорап та пайда болған. Фольга 19 ғ. ортасында пайда болды.

Ұлы өнертапқыш Томас Эдисон жайлы айтылған кезде, оның бірнеше өнерпатқыштарын еске алады, олар: фонограф, телефон сөйлесуін жазатын аппараты, лампочка және т.б. (1000 патентке жуық). Осының арасында 1872 жылы Эдисон ағамыз кәмпитті жауып орайтын парафин қағазын да ойлап тапқан. Ол болмаса, біз қазір тәттіні қалай сақтар едік?Кәмпит және шоколад өнімдерін өңдеу біздің елде XX ғ. пайда болды.

Негізгі бөлім

2.1 Қазақстандық кәмпит орамаларында кездесетін жалқы есімдер Ономастика – бұл жалқы есімдерді зерттейтін тіл білімінің бөлімі. Бұл саланы А. В. Суперанская, Н. В. Подольская, Т. А. Соболева, Н. Д. Голев, З. П. Комолова, О. Винцлер, Л. Н. Щетинин және қазақстандық ғалымдар Т.Жанұзақов, Г.Б.Мадиева зерттеді. «Жалқы есімдер жанды және жансыз затты, құбылысты белгілеу үшін қызмет етеді. Бірде бір тіл жалқы есімдерсіз болмайды. Нысан атауына байланысты жалқы есімдер түрлі түрге бөлінеді.Топонимдер(географиялық нысандар атауы)Антропонимдер (адамдардың аттары)Космонимдер(ғарыш денелері атаулары)Зоонимдер(жануарлардың атаулары)Прагматонимдер(адам қызметі саласындағы атаулар)Фитонимдер(өсімдіктер атаулары)Эргонимдер(іскер адамдардың, фирмалардың атаулары)ФалеронимдерКәмпит атаулары сөзді тауар белгілеріне (бұдан әрі - СТБ) жатады. Себебі, олар біртипті көпшіліктің атауларын білдіреді және заттардың белгілі класын құрайды. СТБ жалқы есімдер мен жалпы есімдер арасында орын алады. Дегенмен, ол ономастиканың зерттеу нысаны, және жалқы есімдердің барлық сипатына ие: біріншіден, өнімдердің белгілі түрлерін бекітеді, екіншіден, басқа қатарлардан ерекшеленеді, үшіншіден, заттың атының ерекшелігін анықтайды. Зерттеу барысында біз «Рахат», «Қарағанды кәмпиттері», «Баян-сұлу» фирмаларының кондитерлік өнім атауларын меңгердік және оларда кездесетін орфограмма түрлерін анықтадық. Қазақстандық сөзді таурлық белгілер қазақ халқының тұрмысы, мәдениеті туралы ақпаратты көрсетеді және оның рухани және қоғамдық құндылығы жайлы сыр шертеді. Біз оларды келесі тақырыптық топтарға жіктедік: 1. «Тарихи тұлғалар». Қоғамда тарихи тұлғалардың, ұлы адамдардың аттары жағымды жағынан айтылса, оларға деген қызығушылық тарихи кезеңнің кез келген уақытында туындайды. Мұндай топқа біз «Томирис» (сақтар ханшайымы), «Әл-Фараби», «Абай әндері» (ұлы қазақ ақыны), Пушкин кәмпит атауларын жатқыздық.2. «Географиялық атаулар». Бұл топқа келесі <

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!