Күні:

13.12.2017 ж

Пәні:Дүниетану

Мұғалімі:Ахатаева Г.О.

Сынып: 4 «Б»

Сабақтың тақырыбы:

Қазақстанның өзендері мен көлдері

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:Оқушыларды өзен бөліктерімен, тұщы, тұзды түрлерімен таныстыру.

Дамытушылық: Қазақстанның өзен, көлдері туралы түсініктерін кеңейту.

Тәрбиелілік:Қазақстанның өзен, көлдерін білу және олардың қандай пайдасы бар екендігін ұғындыру,оларды қорғаудың жолдарын тапқызу.

Тілдік мақсат

Бір-бірімен диалогтық қарым-қатынасқа түсіру арқылы тілдерін дсмыту

Құндылықтарды дамыту

Біздің жеріміздегі өзен - көлдердің дүние – жүзі бойынша алатын орны туралы мәлімет беру

Пән аралық байланыс

Тарих, математика, дүниетану

АКТ қолдану дағдылары

“Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер”“Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету”,

Бастапқы білім

Жерасты суы. Минералды сулар.

Сабақ барысы

Кезеңдер

Жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Басы

Қызығушылықты ояту

Бүгінгі күн терезеден бізге күліп тұр қарап,

Сондай жақсы көңіл-күймен басталады бұл сабақ.(алақандарын бір - біріне тигізеді)

І топ. Жайық өзені

ІІ топ. Есіл өзені

ІІІ топ. Балқаш көлі

Үй тапсырмасын сұрау

Білу

Жерасты сулары. Минералды сулар.

«Стикердегі диалог» әдісі

Балалар сіздердің орындықтарыңның артында сіздерге арналған тосын сый бар, алып оқып танысып, номерлеріне байланысты жауап бере беріңіздер.

1. Табиғаттағы су айналымы қалай жүреді?

2. Табиғатта су неше күйде болады?

3. Жер асты суы қалай пайда болады?

4. Бұлақ дегеніміз не? Су туралы мақал - мәтел.

5. Жер асты суын қалай алып пайдаланады?

6. Артезиан құдығы дегеніміз не?

7. Минералды су деп қандай суды айтамыз?

8. Қазақстанда қандай шипажайлар бар?

9 Сарағаш шипажайы туралы білетініңді айт.

10.

11. Cу туралы қандай жұмбақ білесің, айтып бер.

12. Су қоймаларына нелер жатады?

Оқушылар өткен тақырып бойынша стикерегі сұрақтарға жауап беру арқылы үй тапсырмасын бекітеді.

Түсіну

2. Жаңа сабаққа кіріспе. Глобуспен жұмыс.

Жер шарының 3/4 бөлігін су алып жатыр. ( көрсету )

Көгілдір түс – су: мұхиттар, теңіздер, көлдер, өзендер. Жерде ірі - төрт мұхит бар. Көлемі бойынша атағанда олар мыналар: Тынық мұхиты, Атлант мұхиты, Үнді мұхиты, Солтүстік мұзды мұхит. Кейде ауадағы суларды бесінші мұхит дейді. Жердің 70 пайызы сумен толтырылған, бірақ оның 1 пайызы ғана ішуге жарамды.

Бірақ жер шарының 60% - да тұратын халық тұщы судың болмауынан зардап шегуде. Мысалы, Грецияның Афина және Персияның жақын аудандарында ауыз су жоқ. Югославияда су кемемен жеткізіледі. Біздің елімізде су жеткілікті.

Жер бетінің ғарыштан қарағанда көгілдір болып көрінетіні - жердегі мол судың арқасы. Сондықтан да жер «Көгілдір ғаламшар» деп аталады.

Назар аударады.

Балалар, сіздер өз топтарыңыздың нені білдіретінін білесіздер ме? Ойланып көрейік, әр топ осы өзендер мен көлдер туралы не білесіңдер?

Бүгінгі сабақ тақырыбын хабарлау.

«Тоңазытқыш» әдісі

Глобус

«Тоңазытқыш» суреті

Ортасы

Талдау

1) «Өзен және көл» мәтінін оқыту

- Өркениеттің дамуындағы өзендердің рөлі қандай деп ойлайсыңдар?

- Өзендерді қандай мақсатқа пайдаланады?

Қазақстанның су ресурстары көбінесе өзен – көлдегі суларды құрайды. Өзендер негізінен тау басындағы мұздықтарда толықтырылып отырады. Олардың біразы Жоңғар Алатауында жатыр.

Қазақстан аумағында 85 мың өзен бар.

– Қандай өзендерді білесіңдер?

Оқушылар өзен туралы әңгімелейді.

*Презентация арқылы өзендер туралы түсінік беру. (слайд) 1*Презентация арқылы өзендер туралы түсінік беру. (слайд) 1

Өзен дегеніміз - өзі салған арнамен ағатын су ағыны. Өзеннің ағып шығатын жері оның бастауы деп аталады. Өзендер екіге бөлінеді: тау өзендері жазық өзендер. Тау өзендері тік жартасты терең болып келеді. Жазық жерлермен ағатын өзендердің ағысы баяу, жазық жерлердің өзендері терең емес және олардың ені бірнеше километр болады.

2) Баяу ағатын өзендер: Жайық, Сырдария, Іле, Ертіс.

3) Тау өзендері қатты ағады. Электр энергиясын өндіреді. Ертіс өзеніне Бұқтырма су электр стансасы салынған.

*Презентация арқылы көлдер туралы түсінік беру (слайд) 2

Кейбір оқушылар көл туралы әңгімелейді.

1) Жер бетіндегі суға толған табиғи ойыстарды көл деп атайды. Көлдер жазықтарда да, тауда да кездеседі. Көлдердің ауданы мен тереңдігі әр түрлі болады. Үлкен көлдер теңіз деп аталады.

2) Суға тапшы құрғақшылық жерлерде қолдан көл жасалынады. Оларды жасанды көл дейді. Қолдан көл жасау үшін құрғақ сайдың алдына топырақ үйіп, бөгейді. Көктемде еріген қар суы бөгетке жиналады.

3) Көл суы буланады және өзенге бастау болады. Көл суы ағынды және ағынсыз болады. Ағынды көлден өзен ағып шағады. Көлге тұз жинақталады, ол өзен суымен бірге ағып кетеді. Сондықтан ағынды көлдің суы тұщы болады. Көлдің шаруашылықта пайдасы зор

4) Қазақстандағы тұзды көлдер:

Каспий, Арал, Балқаш – жартылай тұщы, жартылай тұзды.

Тұзды көлдерден тұз өндіріледі.

Сергіту сәті

Рамазан Стамғазиевтің «Көкшетау»

Өлеңіне құрылған презентацияны көрсету. Өлеңді тыңдап серігіп қалады.

Тақта

Жинақтау

V. Картамен жұмыс: (5мин)

- тақтаға оқушыларды шығарып өзен, көл, теңіздерді тапқызу.

І топ: Ертіс, Есіл, Нұра.

ІІ топ: Сырдария, Жайық, Іле.

ІІІ топ: Балқаш, Зайсан көлдерін түсіру.

VI. Дәптермен жұмыс: (3мин)

1) Өзеннің бөліктерін слайдпен көрсетіп, түсінік беру.

Жылға. Бастауы. Арна. Саласы. Сағасы. (Дәптерге жаздыру)

1. Постер қорғау

І топ. Жайық өзені – «Өзен»

ІІ топ. Есіл өзені - «Көл»

ІІІ - топ. Балқаш көлі – «Өзен - көлдерді қорғау»

Өзен - көлдерді қорғау туралы пікірлерін айтқызу. (слайд 3)

- Қазіргі кезде адамдардың суды шамадан тыс пайдалануының нәтижесінде қандай қажеттілік туды?

- Қазіргі кезде лас суды тазартатын арнайы қондырғылар орнату қажеттілігі туды.

- Арал теңізін дағдарыстан құтқару қажеттілігі туды. 

2. Ресурстармен жұмыс (5мин)

І топ: Жайық өзені «Сәйкестендіру»

Ертіс ------ Орал

Есіл --------- Қостанай

Жайық -------- Павлодар

Сырдария ------- Астана

Тобыл ---------------- Қызылорда

ІІ топ Есіл өзені: «Семантикалық карта»

Балқаш

Каспий

Ертіс

Есіл

Сырдария

Астанамыз қай өзеннің бойында орналасқан

Жартысы ащы, жартысы тұщы көл

Мұнайға, балыққа бай көл

Қазақстандағы ең ұзын өзен

Бұл өзеннің суын мақта, күріш суаруға пайдаланады

ІІІ топ Балқаш көлі: «Концептуалды кестемен жұмыс»

Өзеннің аты

Қай жерден басталады?

Ұзындығы

Қайда барып құяды?

Жағасында қай қала орналасқан

Оқушылар өздерінің білетіндерін айтып шығады. Картадан табады.

Топпен жұмыстанады. Балалар өз ойларын ашып айтып, ойларын дәлелдейді.

Бағалау

Жұмыстың соңында топтар бірін-бірі бағалайды.

Үйге тапсырма беру

Мәтінді түсініп оқу.

"Су атынан сөйлеймін" тақырыбына шағын эссе жазу. 

Соңы

Рефлексия

Стикерлерді толтыртамын.