Қазақтардың ру-тайпалық құрылымы қалыптасуының тарихи шарттары

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:
Этникалық және әлеуметтік процестер
Мектеп: №17 орта мектеп КММ

Ұзақ мерзімді жоспар таруы:
Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы
және әлеуметтік ұйымдасуы
Сағат саны: 1сағат Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 10

Қатысқандар саны:
Қатыспағандар саны:
Сабақ тақырыбы Қазақтардың ру-тайпалық құрылымы қалыптасуының тарихи
шарттары
Зерттеу сұрағы Көшпелі қоғамда ру-тайпалық құрылым қалай қалыптасты?
Осы сабақта қол
жеткізілетін оқу
мақсаттары
10.2.2.1 қазақтардың этникалық құрылымын сипаттау үшін «ру»,
«тайпа», «жүз», «ата-жұрт», «ата-мекен» ұғымдарын пайдалану;
10.2.2.2 тарихи кезеңдерді талдау негізінде қазақтардың ру-тайпалық
ұйымдасу түрінің қалыптасу алғышарттарын талдау;
10.2.2.8 туған жердің мәдениеті, салт-дәстүрінің маңызына баға беруде
«мәдени-генетикалық код» ұғымын қолдану
Тарихи концепт
(фокус)
Дәлел
Сабақтың мақсаты Ру-тайпалық құрылымның қалыптасуын түсіндіру
Бағалау
критерийлері

 «Ру», «тайпа», «жүз», «ата-жұрт», «ата-мекен» ұғымдарын
түсіндіреді
 Қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасу түрінің қалыптасуын
талдайды
 «Ұлттық код» ұғымына баға береді
Тілдік мақсаттар Тарихи кезеңдер негізінде кӛшпелі қоғамдағы рулардың қалыптасуы
туралы мәтінмен танысады (оқылым мен жазылым дағдылары)
Пәнге қатысты лексика мен терминология
Ру, тайпа, жүз, ата жұрт, ата мекен, ата жұрт
Диалог пен жазылымға пайдалы сөз тіркестері:
Қазақтардың жүздерге бірігу себептері…
Ру-тайпалық бірлестікке бірігу бірнеше мақсатты көздеді, себебі...…
Кіші жүздің Ресейге қосылуының салдары мынадай...
Тарихи жадыны жаңғыртудың маңызы …
Құндылықтарды
дарыту
«Мәңгілік Ел» идеясына сәйкес ұлттың қалыптасуын бағалай білу, Отан
тарихы мен ұлттың тарихына деген құрмет этникалық үрдістерді талдау
барысында жүзеге асады.
Пәнаралық
байланыстар
«Қазақ тілі» пәні бойынша білімдері жаңа сӛздермен жұмыс және
айтылым, тыңдалым, жазылым барысында қолданылады.
АКТ қолдану
дағдылары
Бейнефильм, интерактивті тақтамен жұмыс.
Бастапқы білім 7 сыныптағы тақырыптар негізінде қазақ даласындағы этникалық
үрдістер туралы біледі.
Сабақ барысы
Сабақтың
жоспарланған
кезеңдері
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Қызығушылық
ты ояту
5 минут

Б Миға шабуыл:
«Ру, тайпа, жүз, ата жұрт, ата мекен, ата жұрт»
ұғымдарын еске түсір, қандай мағына береді ?
Бұл ұғымдардың ӛзара байланысы қандай?
Қазақ халқының құрамына қандай тайпалар кіреді?
Презентация

Карточкалар

Қазақстан

Әр түрлі дәуірлерде Қазақстан аумағын мекендеген
қандай тайпаларды білесің?

тарихы (кӛне
заманнан бүгінге
дейін)
3-том. –
Алматы, 2011
Мағынаны
тану





10 минут










5 минут



5 минут






10 минут





















Зерттеу және талдау
Б/Т Оқушыларды шағын топтарға бӛліңіз. Топтарға
тақырыптарына байланысты мәтінмен қамтамасыз етіп,
тарихи кезеңдер негізінде кӛшпелі қоғамдағы рулардың
қалыптасуына талдау жүргізуді тапсырыңыз.
І топ: Сақтар (тиграхауда, хаомаварга, парадарайа)
ІІ топ: ғұндар (24 әкімшілік аймақ)
ІІІ топ: түріктер (он оқ будун)
IV топ: оғыздар (24 тайпа, бұзұктар мен үшұқтар)
V топ: қыпшақтар (92 баулы қыпшақ)
VІ топ: наймандар (сегіз оғыз тайпалық бірлестігі)
Бағалау критерийлері: Қазақтардың ру-тайпалық
ұйымдасу түрінің қалыптасуын талдайды
Дескрипторы:
 Тақырып аясында ру-тайпа ұғымын ашу;
 Ру-тайпалық бірлестікке бірігу ерекшеліктерін
түсіндіру;
 Ру-тайпалық бірлестіктің қоғамдағы рӛлін
сипаттау;
Б «Бүгінгі қазақ ұлтының қалыптасуында топтарыңызда
талқылаған ру-тайпалардың рӛлі қандай?» тақырыбында
жалпы сыныптық талқылау ӛткізіңіз.
Бағалау: топтар ӛзара кері байланыс береді.
Т Ш.Уәлиханов: «Қазақ жүздерінің құрылу себебі, олар
кӛшіп қонып жүрген жерлерінде ӛз құқықтарын қорғау
үшін одақтар құрған. Ол одақ - қазақ жүздері». Шоқан
Уәлихановтың осындай тұжырымымен келісесіз бе, автор
неге бұндай қорытынды шығарған? деген сұрақтар
тӛңірегінде топтық талқылау ұйымдастырыңыз. Топтар ӛз
ойларын сыныпқа жариялайды.
Ж Мәтінмен жұмыс. Оқушылар мәтінді оқып бүгінгі
тақырыппен байланыстырып сұрақтарға жұпта жауап
береді.
Ұлттық код деген не?
....Ұлттық код, біздің пайымдауымызша, әлдебір
халықтың генезисін, тілі мен ділін, діні мен тарихи
жадын, демек, тұтас болмысын қамтитын биосоцио-
генетикалық ұғым.
...Уақыт пен кеңістік аясын дағы халықтың
бірегейленуінің негізі – ұлттық код. Егер де ӛзінің
болмысынан алшақтап бара жатқан халық қайтадан
бірегейленуге бет түзеген жағдайда, «Енді қай жаққа бет
алу керек?» деген сауалға, «Ұлттық кодқа қарай» деп
нақты жауап бере аламыз, басқаша болуы мүмкін емес.
Міне, тәуелсіздік алғаннан кейінгі елімізде жүргізіліп
жатқан қайта қазақтанудың (реэтнизация деп атауға
болатын үдеріс) бет түзер нысаны – ұлттық код. Әрбір
ұлттың ӛзіне ғана тән ерекшеліктері мен сапалары бар.
Біз ӛз халқымыздың тұтас болмысын, тек ӛзіміз ӛмір
сүріп отырған заманымыз тұрғысынан ғана бағалай
аламыз, басқаша болмайды да.


Қазақстан
тарихы (кӛне
заманнан бүгінге
дейін)
3-том. –
Алматы, 2011











https://e-
history.kz/kz/publ
ications/view/405
8











https://aikyn.kz/2
018/05/11/52268.
html

....Демек, ұлттық кодты ашу тәсілдерінің бірі – тарихи
жадыны жаңғырту. Бейнелі, рәміздік түрде айтқанда,
халқымыздың тарихының әрбір кезеңінде «ӛмір сүру»,
сол кеңістік пен уақыт аясында «болып қайту», сонда
ғана сол заманның шынайы келбеті ашылады.
....Ӛткен тарихты білмей, қазіргі заман тарихын түсіну
мүмкін емес екендігі белгілі жайт, басқаша айтқанда,
қазіргі заман тарихын терең түсінудің алғышарты осы
заманға дейінгі халқымыздың ӛткен ӛмір жолын ой
елегінен қайтара ӛткізу. Халықтың генетикалық болмысы
тек сол ұлттың ӛзіне ғана тән басқа халықтардан
ерекшелейтін, табиғи түрде та ғайындалған
биоэволюцияның кӛрінісі, жаратылыстың бұлтартпас
заңдылығы.

Л.АСҚАР, Әл-Фараби атындағы ҚаҰУ-дың философия
кафедрасының доценті, Б.АТАШ, Шет тілдер және
іскерлік карьера университетінің ұстазы, философия
ғылымдарының докторы
(а) «Ұлттық код» - тіркесі нені білдіретінін
сипаттаңыз.
(в) «Демек, ұлттық кодты ашу тәсілдерінің бірі –
тарихи жадыны жаңғырту» дегенде, автор осы
пікірімен нені айтқысы келді деп ойлайсыздар? Бүгінгі
сабақ тақырыбы аясында түсіндір.
(с) «Қазіргі заман тарихын терең түсінудің алғышарты
осы заманға дейінгі халқымыздың өткен өмір жолын ой
елегінен қайтара өткізу» деген пікірге баға бер.
Бағалау критерийі:«Ұлттық код» ұғымына баға береді
Дескрипторы:
Ұлттық код ұғымын сипаттайды;
Ұлттық код ұғымын түсіндіруде ру-тайпалық
құрылымның қалыптасуынан мысалдар келтіреді;
Ұлттық код ұғымына баға беруде қазақ даласында
өткен этникалық үрдістерден дәлелдер келтіреді.
Бағалау: жұптар басқа жұптармен бірігіп, бір-біріне кері
байланыс береді.











Ой-толғау


5 минут


М Сабақты қорытындылау мақсатында «қазақ руға, жүзге
бӛлінбеген, қазақ руға, жүзге біріккен» тақырыбы
тӛңірегінде сыныптық талқылау ұйымдастырыңыз.
Рефлексия:


Саралау –
оқушыларға
қалай кӛбірек
қолдау кӛрсетуді
жоспарлайсыз?
Қабілеті жоғары
оқушыларға
қандай міндет
қоюды
жоспарлап
отырсыз?
Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін
қалай тексеруді жоспарлайсыз?
Денсаулық және
қауіпсіздік
техникасының
сақталуы

Сабақ бойынша

рефлексия
Сабақ
мақсаттары/оқу
мақсаттары
дұрыс қойылған
ба?
Оқушылардың
барлығы ОМ қол
жеткізді ме?
Жеткізбесе,
неліктен?
Сабақта саралау
дұрыс жүргізілді
ме?
Сабақтың
уақыттық
кезеңдері
сақталды ма?
Сабақ
жоспарынан
қандай
ауытқулар
болды, неліктен?
Жалпы баға
Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?
1:
2:
Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?
1:
2:
Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары
туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?