“Қиын бала қайдан шығады?”
баяндама
Кіріспе
Қазіргі қоғамда балалардың мінез-құлқы мен
тәрбиесіне қатысты мәселелер күн тәртібінен түспейді. “Қиын бала”
термині тәрбиелеу процесінде ерекше назар аударуды қажет ететін,
мінез-құлқында ауытқулар байқалатын немесе қоғамға бейімделуде
қиындықтар туындайтын балаларды сипаттайды. Бұл құбылыс кездейсоқ
емес және оны түсіну үшін түрлі факторларға назар аудару
қажет.
“Қиын бала” ұғымы
“Қиын бала” деп мінез-құлқында тәртіпке бағынбау,
агрессия, әлеуметтік нормаларға қарсы әрекеттер жиі байқалатын
балаларды атайды. Мұндай балалар көбінесе:
•
Оқуда артта қалады.
•
Мұғалімдер мен ата-аналардың ескертуін
тыңдамайды.
•
Қоғамдық ортада бейімделуде қиындықтар көреді.
Бұл
мінез-құлықтың артында әртүрлі себептер жатуы мүмкін, олар
биологиялық, психологиялық және әлеуметтік факторлардан
құралады.
“Қиын бала” қайдан шығады?
1.
Отбасындағы факторлар:
1.
Тәрбиенің дұрыс болмауы:
•
Ата-ананың шектен тыс қаталдығы немесе
немқұрайдылығы.
•
Балаға жеткілікті махаббат пен қамқорлықтың
көрсетілмеуі.
•
Отбасындағы жанжалдар, ажырасулар, тұрмыстық
зорлық-зомбылық.
2.
Әлеуметтік-экономикалық жағдай:
•
Қаржылық қиындықтар.
•
Отбасындағы төмен мәдени және білім деңгейі.
3.
Ата-аналардың мінез-құлқы:
•
Ата-ананың зиянды әдеттері (ішімдік, нашақорлық).
•
Балаға теріс үлгі көрсету.
2.
Мектептегі факторлар:
1.
Мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас:
•
Мұғалімнің балаға әділетсіз қарым-қатынасы немесе шамадан тыс талап
қоюы.
•
Балаға қолдау көрсетпеу және оның жетістіктерін
байқамау.
2.
Сынып ортасы:
•
Құрдастары тарапынан қорлау немесе шеттету.
•
Баланың өзін қоғамда шеттелгендей сезінуі.
3.
Жеке психологиялық факторлар:
1.
Тұлғалық ерекшеліктер:
•
Эмоционалдық тұрақсыздық, агрессивтілік, өзіне деген
сенімсіздік.
•
Бала бойындағы туа біткен мінез ерекшеліктері.
2.
Психологиялық жарақаттар:
•
Баланың басынан кешкен қиын оқиғалары (жақын адамдарынан айырылу,
зорлық-зомбылық).
•
Қоғамдық ортада өзін қорғалмаған сезіну.
4.
Қоғамдық факторлар:
1.
Әлеуметтік орта:
•
Қоғамдық мәдениеттің төмендеуі.
•
Теріс әсер ететін құрдастар ортасы (девиантты
топтар).
2.
Қазіргі заманның қиындықтары:
•
Әлеуметтік желілер мен бұқаралық ақпарат құралдарының теріс
әсері.
•
Жаһандану және моральдық-этикалық құндылықтардың
өзгеруі.
“Қиын баламен” жұмыс жүргізудің
ерекшеліктері
1.
Отбасымен жұмыс:
•
Ата-аналарға бала тәрбиесіне қатысты психологиялық кеңес
беру.
•
Отбасылық қарым-қатынастарды жақсарту мақсатында тренингтер
өткізу.
•
Балаға махаббат пен қолдау көрсетуге бағытталған арнайы
бағдарламаларды енгізу.
2.
Мектептегі жұмыстар:
•
Мұғалімдердің балаға әділ және мейірімді қарым-қатынас
көрсетуі.
•
Сыныптағы жағымды атмосфераны қалыптастыру.
•
Баланың оқу процесіне деген қызығушылығын
арттыру.
3.
Психологиялық қолдау:
•
Балаға сенімді және қауіпсіз орта құру.
•
Психологтың жеке немесе топтық консультациясы.
•
Баланың жеке қабілеттерін анықтап, оларды дамытуға
бағыттау.
4.
Қоғамдық шаралар:
•
Қоғамдық ұйымдармен, тәртіп сақтау органдарымен бірлескен жұмыстар
жүргізу.
•
Бала үшін қызықты үйірмелер, спорт секциялары мен шығармашылық
клубтар ұйымдастыру.
Қорытынды
“Қиын бала” – бұл тек педагогтар мен ата-аналар
үшін қиындық туғызатын тұлға ғана емес, сонымен қатар, көмек пен
қолдауды қажет ететін тұлға. Мұндай балалардың қиындықтарын
уақытында анықтап, оларға қажетті қолдау көрсетілсе, олардың
өмірінде оң өзгерістерге қол жеткізуге болады. Бұл бағыттағы
жұмыстар отбасымен, мектеппен және қоғаммен тығыз қарым-қатынаста
жүзеге асырылуы қажет.
Ұсыныс:
•
Мұғалімдер мен ата-аналарға арналған “қиын балалармен” жұмыс
әдістемелік құралдарын әзірлеу.
•
Жасөспірімдерге қолдау көрсету бойынша арнайы бағдарламаларды
енгізу.
•
Психологтар мен әлеуметтік педагогтардың рөлін
күшейту.