Қорғаныш газдар

Қорғаныш газдар

Қорғаныш газдар пісіру кезінде доғаны жəне пісіру ваннасын қоршаған
ортаның зиянды əсерінен қорғайды. Бұл қорғау пісіру орнынан газ
ағынымен ауаның физикалық ығысуы арқылы ж үзеге асырылады.
Қорғаныш газдар ретінде инертті жəне активті газдар, сондай-ақ олардың
қоспалары қолданылады. Пісіру кезінде инертті газдардан аргон жəне
гелийді пайдаланады. Бұл қатты жəне сұйық металдармен реакцияға
түспейтін ж əне олардың көпшілігінде іс жүзінде ерімейтін бір атомды
газдар.
Аргон (Ат) ең көп таралған. Оны атмосфералық ауадан алады.
Инертті газдарды химиялық белсенді металдарды (титан, алюминий,
магний жəне т.б.) пісіру үшін, сондай-ақ негізгі жəне қоспа металмен құрамы
бойынша біртекті пісірілген жіктерді алуға қажет болғанда қоспаланған
болаттарды пісіру үшін қолданады. Инертті газдар пісіру кезінде оған
металлургиялық əсерді тигізбей металдың қорғауын қамтамасыз етеді. 10157-
79 МемСТ сəйкес аргон екі сұрыпта шығарылады: жоғары (Ar кемінде 99,992
%) жəне бірінші (Ar кемінде 99,987%). Аргонды 15 МПа қысымдағы
сыйымдылығы 40 л болат баллондарда сақтайды жəне тасымалдайды. Гелийді
(He) өндірілетін табиғи газдардан алады. Ол ауадан айтарлықтай оңай жəне
аргоннан он есе жеңіл, сондықтан пісіру кезінде аргонмен салыстырғанда
оның жоғары шығыны қажет. Сондай-ақ, гелийдің құны аргон құнынан
шамамен 5 есе артық. Гелий екі сұрыпта шығарылады: ерекше жəне жоғары
таза. Пісіру үшін инертті газдардың, мысалы, 70% аргоннан жəне 30%
гелийден тұратын (көлемі бойынша), қоспасын жиі пайдаланады. Аргон
сияқты гелий, қоңыр түске боялған баллондарда сақталады жəне
тасымалданады.

Активті қорғаныш газдар пісіру аймағын ауадан қорғайды, бірақ сонымен
бірге пісірілетін металмен химиялық өзара əрекеттеседі немесе онда еруі
мүмкін. Пісіру үшін активті газдардан негізінен көмір қышқыл газы
қолданады. Басқа активті газдард (оттегі, сутегі, азот) қорғаныш газ
қоспаларын құрастыру үшін пайдаланады.
Көмірқышқыл газын ( СО 2) 8050 -76 МемСТ бойынша үш маркада
шығарады. Пісіру үшін СО2 тазалығы 99,5% кем емес пісіру газын
пайдаланады. Оны 6...7 МПа қысымдағы сыйымдылығы 40 л болат
баллондарда сұйық түрінде сақтайды жəне тасымалдайды. Баллондар қара
түске боялады. Көмірқышқыл газ қышқыл газдарға жатады, сондықтан оны
негізінен төменкөміртекті жəне төмен қоспаланған болаттарды пісіру үшін
пайдаланады. Оның мақсаты ауаның азотынан өзара əрекеттесуден
балқытылған металды қорғау болып табылады.
Қорғау орталары үшін сондай-ақ, аргонның азотпен, көмірқышқыл
газымен, сутегімен жəне оттегімен қоспаларын қолданады. Бірқатар
жағдайларда осындай қоспалар жеке газдарға қарағанда үздік технологиялық
қасиеттерге ие болады. Мысалы, көмірқышқыл газының оттегімен (20% дейін)
қоспасы электрод металдың ұсақ тамшылы тасымалдауына, шашыратудың
аздығына, терең балқытуына жəне жік қалыптасуының жақсартуына ықпал
етеді. Аргон мен 10...30% азот қосылған қоспаны кейбір маркалы мыс жəне
аустенитті болаттардың пісіру кезінде қолданады. Азоттың қосуы доғаның
балқыту қабілетін жоғарылатады.

Бақылау сұрақтары

1. Пісіру материалдарының анықтамасын беріңіз.

2. Болаттарды жəне басқа құрамдас материалдарды пісіруге арналған
сымдардың топтамасы туралы айтып беріңіз.
3. Пісіру флюстері не үшін арналған?
4. Пісіру электродтар қалай топтастырылады?
5. Пісіру кезінде қорғаныш газдардың қолдану мақсаты қандай?
6. Ұнтақ сымның жабындысы бар электродтардан айырмашылығы қандай?

7. Қалай жəне неге пісіру материалдары түрлі металдарды пісіру кезінде
жіктердің сапасына əсерін тигізеді?

8. Пісіру материалдар арқылы пісіру кезінде қоспалаушы элементтерді
жікке қалай енгізуге болады?

9. Аз көміртекті болаттардың қол доғалық пісіруі кезінде жік металын
негізгі металдан берік алуға мүмкін бе?


Виноградов В.С.

В493 Электр доғалы пісіру: орта кəсіптік білім беру

ұйымдарының студенттеріне арналған оқулық / В.С. Виноградов. – 8-басылым, стер. – М.:
«Академия» баспа орталығы, 2015. – 320 б.