Шидербаева Сандуғаш Абубакирована

Жетісу облысы, Талдықорған қаласы,

№12 «Байтерек» бөбекжайы тәрбиеші

Қоршаған ортамен таныстыруға арналған дидактикалық ойындардың тиімділігі.

Мектепке дейінгі ұйымдардың оқу тәрбие процессінде балаларды жан-жақты дамытуда қоршаған ортамен таныстыруға, ұлттық салт – дәстүрімізді насихаттауға арналған дидактикалық ойындардың тиімділігі зор. Себебі баршамызға белгілі, ойын арқылы баланың дене құрылысы жетіліп, өзі жасаған қимылына сенімі артады. Баланың бойында ой өрісі, тапқырлық, ұйымдастырушылық, шыдамдылық, белсенділік қасиеттері қалыптасады. Ойын дегеніміз – жаттығу, ол арқылы бала өмірге әзірленеді. өзінің ұлтына салт дәстүріне деген сүйспеншілігі қалыптасады.

Балалармен ойынның әр түрін ұйымдастыра отырып, бір-біріне деген қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерін тәрбиелеуге болатыны айдан анық . Ал балаларды қоршаған ортамен таныстыру, табиғатпен таныстыру, өлі және тірі табиғатқа деген сүйіспеншілік, үлкендердің еңбегіне қызығу мен сыйластық сияқты адамгершілік сапалары қалыптасады.

Ойынға тек «ойын» деп қарамай, халықтың асыл қазынасы, бір жүйеге келтірілген тамаша тәрбие құралы деп қарау керек .

Кейінгі кезде ұлт ойындарына көңіл бөлмеу нәтижесінде, көбі ұмыт болып барады. Ұлт ойындарын жанұя тәрбиесінен бастап, балабақшада түрлі тәрбиелік шараларда қосымша материал ретінде пайдаланып келемін.

Ұлттық мұраның бай қазынасының бірі – халықтың ұлттық ойындары көп салалы, көп қырлы құбылыс, ол тек ойындық сала емес, мәні жағынан да балабақша тәрбиеленушілерінің рухани өрісінің кеңейіп , жетілуіне, эстетикалық мәдениетін қалыптастыруға тәрбиелейтін негізгі құралдардың бірі. Ұлттық ойындардың адамға тигізетін пайдасын халық ертеден-ақ білген. Алғашқы қауымдық құрылыс, ертедегі тайпалардың одаққа біріккен дәуірлері ұлт ойындарының едәуір дамыған кезеңі болды. Көшпелі өмір кешіп, мал баққан тайпалардың көзін ашқаннан көрген театры да, өнері де, көңіл көтерер қызығы да осы ұлт ойындары еді.

 .Қазақ халқының бір туар, зиялы азаматтары А.Байтұрсынов,Ж. Аймауытұлы, М. Дулатұлы, М.Жұмабайұлы және басқалары ұлт мәселесін ұлттық тәрбие саласында өздерінің құнды еңбектерін қалдырғаны белгілі.

«...әрбір ұлт баласы өз ұлтының арасында өз ұлты үшін қызмет қылатын болғандықтан, тәрбиеші баланы сол ұлт тәрбиесімен тәрбие қылуға міндетті» (М.Жұмабаев).

Білім беруді басқаруды одан әрі демократияландыру негізінде Қазақстандық білім беру моделінің жұмыс істеуінің заңнамалық, нормативтік, құқықтық базасын жетілдіру; білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесін құру; әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдасу болып табылады.

Баланың тілін дамыту мақсатында ауызекі сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу, байланыстырып сөйлеуді дамыту мен сөздік қорын дамыту ұйымдастырылған оқу – іс әрекетінде және дербес ойын - іс әрекетінде дидактикалық насихатты үстел – үсті ойындарының маңызы зор. Ойын шарттарымен көрнекіліктерін пайдаланып, ойналатын дидактикалық ойындар арқылы баланың жеке басын, ойын әрекетін дамытуға болады. Дидактикалық ойындарды ұлттық салт – дәстүрімізді насихаттау арқылы, танып білуге үйрету, балаларға ұлтжандылық бағытта тәлім-тәрбие беру. Өзін-өзі бақылауға, тиянақтылыққа қиялдай білуге, шапшандыққа, дұрыс шешім қабылдап әрекет етуді үйрету. Дидактикалық ойындарды іріктеуде баланың ойынды сапалы түсініп, ол ойын шартын дұрыс орындауға тырысып, белгілі бір нәтижеге жету мақсаты көзделеді. Бала ойын мақсатына сай ойын шартын орындап, ондағы сұрақтар мен тапсырмаларға жауап беруге дағдыланады. Ойын шартын, ережесін қатаң сақтау арқылы жолдастарын тындай білу, олардың қатесін түзетуге белсенділік көрсетуге ынталандырады. Жолдасының қатесіне көмектесуде, оған ойын шартын түсіндіріп, ойынды жалғастыруға, жаңа ойын ережесін ойлап табуға, оны басқаларға түсіндіре білуге, ойынды ұйымдастыруға жаттықтырылады.

Дидактикалық ойындар ұйымдастырылған оқу-іс әрекетіне байланыстырылып, мақсатына, сай тандалып алынады.

Ұсынылып отырған дидактикалық ойындардың мақсатына сәйкес, шарты нақты көрсетілген, жауаптары да берілген, ол педагогтарға түсіндірме ретінде.

Дидактикалық ойындар арқылы баланың қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен көне мәдени мұраларын оқып үйренуге, салт дәстүрімізді біліп өсуге, оны құрметтеуге, адамгершілік рухымызды көтеріп, имандылыққа, әсемдікке, тазалыққа, ұжымдық алдына қойған мақсатқа бағынуга, талғампаздық пен жасампаздыққа, үлкендермен мен балалар арасында ынтымақтастық қарым-қатынас орнатуға болады.

 Ұйымдастырылған іс – әрекеті жаңа педагогикалық технологияны пайдалана отырып, балалардың шығармашылық қабілетін дамыту балабақшаның негізгі мәселесі десек, балаларға партиоттық тәрбие бере отырып, оларды эстетикалық және этикалық мәдениетін қалыптастыруды тәрбие жұмысының өзегі етіп алынған.

Қазақ халқының бір туар, зиялы азаматтары А.Байтұрсынов,Ж. Аймауытұлы, М. Дулатұлы, М.Жұмабайұлы және басқалары ұлт мәселесін ұлттық тәрбие саласында өздерінің құнды еңбектерін қалдырғаны белгілі.

«...әрбір ұлт баласы өз ұлтының арасында өз ұлты үшін қызмет қылатын болғандықтан, тәрбиеші баланы сол ұлт тәрбиесімен тәрбие қылуға міндетті» (М.Жұмабаев).

Білім беруді басқаруды одан әрі демократияландыру негізінде Қазақстандық білім беру моделінің жұмыс істеуінің заңнамалық, нормативтік, құқықтық базасын жетілдіру; білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесін құру; әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдасу болып табылады.

Баланың тілін дамыту мақсатында ауызекі сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу, байланыстырып сөйлеуді дамыту мен сөздік қорын дамыту ұйымдастырылған іс әрекетінде және дербес ойын - іс әрекетінде дидактикалық насихатты үстел – үсті ойындарының маңызы зор. Ойын шарттарымен көрнекіліктерін пайдаланып, ойналатын дидактикалық ойындар арқылы баланың жеке басын, ойын әрекетін дамытуға болады. Дидактикалық ойындарды ұлттық салт – дәстүрімізді насихаттау арқылы, танып білуге үйрету, балаларға ұлтжандылық бағытта тәлім-тәрбие беру. Өзін-өзі бақылауға, тиянақтылыққа қиялдай білуге, шапшандыққа, дұрыс шешім қабылдап әрекет етуді үйрету. Дидактикалық ойындарды іріктеуде баланың ойынды сапалы түсініп, ол ойын шартын дұрыс орындауға тырысып, белгілі бір нәтижеге жету мақсаты көзделеді. Бала ойын мақсатына сай ойын шартын орындап, ондағы сұрақтар мен тапсырмаларға жауап беруге дағдыланады. Ойын шартын, ережесін қатаң сақтау арқылы жолдастарын тындай білу, олардың қатесін түзетуге белсенділік көрсетуге ынталандырады. Жолдасының қатесіне көмектесуде, оған ойын шартын түсіндіріп, ойынды жалғастыруға, жаңа ойын ережесін ойлап табуға, оны басқаларға түсіндіре білуге, ойынды ұйымдастыруға жаттықтырылады.

Дидактикалық ойындар ұйымдастырылған іс әрекетіне байланыстырылып, мақсатына, сай тандалып алынады.

Ұсынылып отырған дидактикалық ойындардың мақсатына сәйкес, шарты нақты көрсетілген, жауаптары да берілген, ол педагогтарға түсіндірме ретінде.

Дидактикалық ойындар арқылы баланың қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен көне мәдени мұраларын оқып үйренуге, салт дәстүрімізді біліп өсуге, оны құрметтеуге, адамгершілік рухымызды көтеріп, имандылыққа, әсемдікке, тазалыққа, ұжымдық алдына қойған мақсатқа бағынуга, талғампаздық пен жасампаздыққа, үлкендермен мен балалар арасында ынтымақтастық қарым-қатынас орнатуға болады.