«ҚҰМ ТЕРАПИЯСЫ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА БАУЛУ» ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ

ОҚУ-АҒАРТУ МИНИСТРЛІГІ

Түркістан облысының білім басқармасының Созақ

ауданының білім бөлімінің «Таукент гүлдері»

бөбекжай-бақшасы»

Тубекбаева Нұргүл Шалтайқызы

Даулеткелдиева Эльмира Құрманбекқызы

«ҚҰМ ТЕРАПИЯСЫ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА БАУЛУ»

ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ

Созақ 2025 жыл

Түсінік хат

Бұл әдістемелік құрал «Құм терапиясы арқылы балаларды шығармашылыққа баулу» тақырыбына арналған. Құм терапиясы – балалардың психологиялық және шығармашылық дамуын қолдаудың тиімді әдістерінің бірі. Құммен жұмыс істеу барысында балалардың қиялы дамып, эмоциялық жағдайы жақсарады, сондай-ақ өз ойын еркін білдіруге мүмкіндік алады.

Әдістемелік құралдың өзектілігі

Қазіргі таңда балалардың эмоционалдық, психологиялық және шығармашылық дамуына ерекше көңіл бөлінуде. Құм терапиясы – баланың өзін еркін сезінуіне, шығармашылық қабілеттерін дамытуға, коммуникативтік дағдыларын жетілдіруге көмектесетін тиімді әдістердің бірі. Бұл әдіс балалардың қоршаған әлеммен қарым-қатынасын нығайтып, олардың ішкі жан дүниесін ашуға ықпал етеді. Сондықтан құм терапиясы арқылы шығармашылыққа баулу маңызды және өзекті мәселе болып табылады.

Жұмыстың ғылыми-әдістемелік деңгейі, жаңашылдығы

Бұл әдістемелік құрал құм терапиясының ғылыми негіздеріне сүйене отырып, оның балалардың шығармашылық дамуына әсерін зерттейді. Жаңашылдығы – терапиялық әдістерді баланың жас ерекшеліктеріне бейімдеп, ойын түрінде ұсынуында. Сонымен қатар, құралда дәстүрлі әдістер мен заманауи педагогикалық тәсілдер үйлестірілген.

Педагогикалық орындылығы

Құм терапиясын қолдану арқылы балалардың қиялын дамыту, шығармашылық белсенділігін арттыру және эмоционалдық тұрақтылығын қалыптастыруға болады. Әдістемелік құрал мектепке дейінгі мекемелер мен бастауыш сынып мұғалімдері, арнайы педагогтер және психологтар үшін тиімді көмекші құрал бола алады.

Әдістемелік құралдың мақсаты

Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға, олардың эмоционалдық интеллектін қалыптастыруға және өзін-өзі білдіру мүмкіндігін кеңейтуге ықпал ету.

Әдістемелік құралдың міндеттері

• Құм терапиясының теориялық негіздерін сипаттау;

• Балалардың шығармашылық әлеуетін дамыту әдістерін ұсыну;

• Құммен жұмыс істеу арқылы олардың әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларын жетілдіру;

• Педагогтер мен ата-аналарға құм терапиясын қолдану бойынша практикалық ұсыныстар беру.

Теориялық маңыздылығы

Құм терапиясының психологиялық-педагогикалық аспектілерін қарастыра отырып, оның бала дамуына әсерін ғылыми тұрғыда негіздеу.

Практикалық маңыздылығы

Ұсынылған әдістерді педагогтер, психологтар, тәрбиешілер мен ата-аналар балалардың шығармашылық әлеуетін дамыту үшін қолдана алады. Құралда балалармен жұмыс істеуге арналған нақты жаттығулар, ойындар мен тапсырмалар ұсынылған.

Күтілетін нәтижелер

• Балалардың шығармашылық белсенділігі артады;

• Эмоциялық тұрақтылық пен өзін-өзі реттеу дағдылары дамиды;

• Қиял мен абстрактілі ойлау қабілеті күшейеді;

• Қарым-қатынас және әлеуметтік дағдылар жақсарады.

Тексеру тәсілдері

• Балалардың шығармашылық жұмыстарының сапасын бағалау;

• Психологиялық және педагогикалық диагностика жүргізу;

• Бақылау және сұхбат әдістерін қолдану;

• Ата-аналар мен педагогтердің пікірлерін жинақтау.

Әдістемелік құралды апробациялау

Әдістемелік құрал балабақшалар мен мектептердің бастауыш сыныптарында сынақтан өткізіліп, оның тиімділігіне баға беріледі. Тәжірибелік жұмыстар нәтижелері педагогтер мен психологтар тарапынан талқыланып, жетілдіріледі.

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

• Ойын арқылы оқыту;

• Практикалық жаттығулар мен тренингтер;

• Құммен сурет салу және мүсіндеу;

• Әңгімелесу және рефлексия әдістері;

• Бақылау және талдау әдістері.

Әдістемелік құралды жүзеге асыру жоспары

Балалармен жұмыс жоспары

№	Жұмыс бағыты	Мазмұны	Өткізу формасы	Жауапты тұлғалар	Мерзімі
1	Шығармашылық дамыту	«Құм әлеміне саяхат» ойыны	Топтық ойын	Тәрбиеші	Қыркүйек
2	Қиялды кеңейту	«Ертегі құмда» тренингі	Тренинг	Психолог	Қазан
3	Өзін-өзі білдіру	«Құмды суреттер» әдісі	Практикалық жұмыс	Тәрбиеші	Қараша
4	Әлеуметтік дағдылар	«Құммен эмоцияны бейнелеу»	Ойын-тренинг	Психолог	Желтоқсан
5	Қарым-қатынас дамыту	«Құмдағы достық» ойыны	Рөлдік ойын	Тәрбиеші	Қаңтар
6	Құндылықтарды ұғыну	«Құммен жүрек жылуы» техникасы	Тренинг	Психолог	Ақпан
7	Шығармашылық жетілдіру	«Құммен әңгіме құру» ойыны	Топтық жұмыс	Тәрбиеші	Наурыз
8	Эмоционалдық реттеу	«Құмдағы көңіл-күй» әдісі	Практикалық жұмыс	Психолог	Сәуір
9	Қорытынды жұмыс	«Құммен ертегі әлемін салу»	Шығармашылық жоба	Тәрбиеші	Мамыр

Тәрбиешілермен және ата-аналармен жұмыс жоспарлары

№	Жұмыс бағыты	Мазмұны	Өткізу формасы	Жауапты тұлғалар	Мерзімі
1	Біліктілікті арттыру	«Құм терапиясының негіздері» семинары	Семинар	Әдіскер, психолог	Қыркүйек
2	Оқыту	«Құм терапиясын сабақта қолдану»	Практикалық жұмыс	Психолог	Қазан
3	Тәжірибе алмасу	«Құммен жұмыс әдістері» дөңгелек үстел	Дөңгелек үстел	Тәрбиеші, психолог	Қараша
4	Қатысу	«Ата-аналарға арналған құм терапиясы» тренингі	Тренинг	Психолог, тәрбиеші	Желтоқсан
5	Отбасылық іс-шара	«Құммен ойнайық!» шеберлік сабағы	Шеберлік сабақ	Тәрбиеші	Ақпан
6	Қорытынды талдау	«Құм терапиясының нәтижелері» конференциясы	Конференция	Барлық педагогтер	Мамыр

«Құм әлеміне саяхат» ойынының өткізу барысы:

Мақсаты:

Балалардың қиялын дамыту, ұсақ моторикасын жетілдіру, құм арқылы өз ойын еркін білдіруге үйрету.

Қажетті құралдар:

• Түрлі түсті құм

• Құм салуға арналған тақтайша

• Сурет үлгілері

• Кішкентай ойыншықтар (фигуралар)

Ойын барысы:

1. Кіріспе бөлім:

   • Балалар шеңберге жиналып, тәрбиеші құм терапиясының ерекшелігін түсіндіреді.

   • «Құмның сиқыры» туралы қысқаша ертегі айтылады.

   • Балаларға құмды қолмен ұстау арқылы сезіну ұсынылады.

2. Негізгі бөлім:

   • Балаларға «Сиқырлы құм алаңын» жасау тапсырмасы беріледі.

   • Тәрбиеші құмға әр түрлі үлгілер жасауды көрсетеді (күн, бұлт, ағаш, үй).

   • Балалар өз бетінше немесе топпен құмнан әртүрлі пішіндер жасайды.

   • Құмда із қалдыру (қол, саусақ, алақан) жаттығуы орындалады.

   • Балалар құмдағы әлем туралы қысқаша әңгіме құрастырады.

3. Қорытынды бөлім:

   • Балалар өз жұмыстарын таныстырады.

   • «Сенің құмдағы әлемің қандай?» сұрақ-жауап арқылы әр бала өз жасаған дүниесі туралы әңгімелейді.

   • Тәрбиеші балалардың шығармашылығын мадақтап, ойынды аяқтайды.

«Ертегі құмда» тренингін өткізу барысы

Мақсаты:

• Балалардың қиялын, шығармашылық ойлауын және еркін сөйлеу дағдыларын дамыту.

• Эмоционалдық күйін реттеуге көмектесу.

• Құм терапиясы арқылы өзін-өзі танытуға мүмкіндік беру.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған арнайы тақтайша

• Түрлі шағын ойыншықтар (адамдар, жануарлар, өсімдіктер, ғимараттар т.б.)

• Түсті тастар, қабыршақтар, таяқшалар

Тренинг барысы:

1. Кіріспе бөлім (5-7 минут)

• Балалар шеңберге жиналады.

• Психолог «Құм – сиқырлы әлем» тақырыбында қысқаша әңгіме жүргізеді.

• «Құмды қолыңмен сезін» жаттығуы: балалар көзін жұмып, құмды қолдарымен сипап, сезіну арқылы қандай эмоция алатынын айтады.

2. Негізгі бөлім (15-20 минут)

• Балаларға «Ертегіні құмда бейнеле» тапсырмасы беріледі.

• Балалар өздері ойдан шығарған немесе белгілі бір ертегіні құмда бейнелейді.

• Әр бала өз композициясын сипаттап, оқиғаны айтып береді.

• Қажет болған жағдайда психолог жетекші сұрақтар қояды:

  • Бұл жерде не болып жатыр?

  • Сенің кейіпкерің не сезініп тұр?

  • Бұл оқиға қалай аяқталады?

3. Қорытынды бөлім (5-7 минут)

• Әр баланың жұмысы талқыланып, мадақталады.

• «Ертегідегі кейіпкердің сезімі» рефлексиясы: балалар өз кейіпкерлерінің эмоциясын сипаттайды.

• Тренинг аяқталғаннан кейін балалар алақандарын құмға басып, «Менің қиялым шексіз!» деген позитивті аффирмация айтады.

Осылайша, балалар еркін ойлау қабілетін дамытады, өз сезімдерін бейнелеуге үйренеді және өзіне деген сенімділігін арттырады. ?

«Құмды суреттер» әдісін өткізу барысы

Мақсаты:

• Балалардың өзін-өзі білдіру қабілетін дамыту.

• Қиял мен шығармашылық ойлауын кеңейту.

• Ұсақ моторикасын жетілдіру.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған арнайы тақтайша

• Түрлі түсті құм (қажет болса)

• Трафареттер (қарапайым пішіндер, жануарлар, табиғат элементтері)

• Щеткалар, таяқшалар, саусақтар

Практикалық жұмыстың барысы:

1. Кіріспе бөлім (5 минут)

• Балалар шеңбер құрып отырады.

• Тәрбиеші құммен сурет салудың ерекшелігі мен пайдасы туралы қысқаша түсіндіреді.

• Балалар құмды қолдарымен ұстап, сипап сезіну арқылы еркін сезімдерін білдіреді.

2. Негізгі бөлім (15-20 минут)

• Балаларға құм бетіне сурет салу тапсырмасы беріледі.

• Алдымен қарапайым элементтерден басталады (шеңбер, толқын, жұлдыз, ағаш).

• Кейін балалар еркін тақырыпта сурет салып, өз ойларын бейнелейді.

• Тәрбиеші шығармашылық жұмысты бақылап, балаларға жетекші сұрақтар қояды:

  • Бұл суретте не бейнеленген?

  • Сен не сезініп тұрсың?

  • Бұл сурет саған қандай эмоция сыйлайды?

3. Қорытынды бөлім (5-7 минут)

• Балалар өз суреттерін таныстырады.

• «Құммен сурет салу маған қандай сезім берді?» деген сұрақ бойынша рефлексия жүргізіледі.

• Балаларға «Құм жүректері» ойыны ұйымдастырылады: әр бала құмға кішкентай жүрек салып, жақсы тілегін айтады.

• Тәрбиеші балалардың шығармашылығын мадақтап, сабақты аяқтайды.

Бұл әдіс балаларға өз ойын еркін жеткізуге, эмоцияларын бейнелеуге және шығармашылық қабілетін дамытуға көмектеседі.

«Құммен эмоцияны бейнелеу» ойын-тренингін өткізу барысы

Мақсаты:

• Балалардың эмоциялық интеллектін дамыту.

• Өз сезімдерін танып, оларды дұрыс білдіруге үйрету.

• Әлеуметтік дағдыларды қалыптастыру, ұжымда үйлесімді қарым-қатынас орнатуға көмектесу.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған арнайы тақтайша

• Түрлі түсті құм (қажет болған жағдайда)

• Айна, суреттердегі эмоциялар (қуаныш, ашу, қорқыныш, таңдану, мұң т.б.)

• Ойыншықтар, ұсақ заттар

Тренинг барысы:

1. Кіріспе бөлім (5-7 минут)

• Балалар шеңберге жиналады.

• Психолог олармен «Эмоция деген не?» тақырыбында қысқаша әңгіме жүргізеді.

• «Көңіл-күйіңді ата» жаттығуы: әр бала өзінің қазіргі эмоциясын сөзбен айтып, оны бетіндегі қимылмен (мимика) көрсетеді.

2. Негізгі бөлім (15-20 минут)

• «Құмдағы эмоция» тапсырмасы:

  • Балалар құм бетіне белгілі бір эмоцияны бейнелеп салуы керек (күлімсіреу, қабақ түю, таңдану, қорқыныш т.б.).

  • Кейіннен басқа бала осы эмоцияны қалай түсінетінін және ол қандай жағдайға байланысты болуы мүмкін екенін айтады.

• «Эмоциялар театры» ойыны:

  • Тәрбиеші балаларға түрлі эмоцияларды сипаттайтын шағын оқиғаларды айтып береді.

  • Балалар сол эмоцияға сәйкес құммен сурет салып, өз ойларын ортаға салады.

• «Досыңа көмектес» жаттығуы:

  • Балалар жұпқа бөлініп, бір-біріне әртүрлі эмоцияларды бейнелеп көрсетеді.

  • Серіктесі оның қандай эмоцияны көрсеткенін және оны қандай жағдай тудырғанын табуы керек.

3. Қорытынды бөлім (5-7 минут)

• Балалар рефлексия жасап, өз эмоцияларын қалай басқаруға болатынын талқылайды.

• «Мен бүгін қандай жаңа нәрсе үйрендім?» деген сұраққа жауап береді.

• Тәрбиеші балалардың белсенділігін мадақтап, тренингті аяқтайды.

Бұл ойын-тренинг балаларға өз эмоцияларын түсініп, оларды дұрыс жеткізуге көмектеседі және достарымен қарым-қатынастарын жақсартуға ықпал етеді.

«Құмдағы достық» рөлдік ойынының өткізу барысы

Мақсаты:

• Балалардың достық қарым-қатынас орнату дағдыларын дамыту.

• Достықтың маңыздылығын түсіндіру.

• Топта өзара сыйластық пен бір-біріне қолдау көрсету қабілетін жетілдіру.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған арнайы тақтайша

• Ұсақ ойыншықтар (адамдар, жануарлар, ағаштар, үйлер)

• Түрлі-түсті тастар, қабыршақтар, таяқшалар

• Достық туралы суреттер

Ойын барысы:

1. Кіріспе бөлім (5-7 минут)

• Балалар шеңбер құрып отырады.

• Тәрбиеші «Достық деген не?» деген сұрақ қойып, балалардың ойларын тыңдайды.

• «Менің досым» жаттығуы: әр бала өзінің досы туралы 1-2 жақсы сөз айтып, оның жақсы қасиеттерін сипаттайды.

2. Негізгі бөлім (15-20 минут)

• «Құмдағы достық ауылы» тапсырмасы:

  • Балалар құм бетіне достық ауылының макетін жасайды (үйлер, жолдар, көпірлер, ағаштар, адамдар).

  • Олар бірге тұратын достардың қарым-қатынасы туралы әңгімелейді.

• «Досқа көмек» рөлдік ойыны:

  • Балалар жұптарға бөлініп, достар арасында кездесетін жағдайларды сахналайды (бір бала ренжіп қалды, бірі досына көмектесті, бірі сыйлық жасады т.б.).

  • Тәрбиеші әр жағдайға қатысты сұрақтар қойып, балалардың пікірлерін тыңдайды.

• «Достық көпірі» ойыны:

  • Балалар құмнан екі жаға жасап, олардың арасын көпірмен қосады.

  • Көпір арқылы досқа қандай жылы сөздер мен әрекеттер сыйлауға болатынын айтады.

3. Қорытынды бөлім (5-7 минут)

• Балалар «Достық деген – бұл...» деген сөйлемді жалғастырып, өз ойларын білдіреді.

• «Достық жүрегі» ойыны: әр бала құмға жүрек салып, достарына жылы сөз арнайды.

• Тәрбиеші балалардың белсенділігін мадақтап, ойынның маңыздылығын түсіндіріп, сабақты аяқтайды.

Бұл ойын балаларға достық қарым-қатынас орнатуға, бір-бірін түсінуге және қолдауға үйретеді.

«Құммен жүрек жылуы» техникасын өткізу барысы

Мақсаты:

• Балалардың ішкі әлемін ашу және олардың сезімдері мен эмоцияларын дұрыс түсініп, басқаруға үйрету.

• Құндылықтарды ұғындыру арқылы өзін-өзі сыйлау, басқаларды құрметтеу дағдыларын дамыту.

• Балаларға жылы сөздер мен жүрек жылуын сезіну арқылы жақсы қарым-қатынас орнатуға көмектесу.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған арнайы тақтайша

• Құммен сурет салуға арналған түрлі-түсті құралдар

• Жүрек пішініндегі карточкалар

• Ынталандыратын позитивті сөздер немесе тілектер жазылған қағаздар

Тренинг барысы:

1. Кіріспе бөлім (5-7 минут)

• Балалар шеңберде отырады.

• Психолог балаларға «жүрек жылуы» туралы түсінік береді, оның маңыздылығын түсіндіреді.

• «Жүрек жылуы» жаттығуы: әр бала өз жүрегінің жылы, жағымды қасиеттері туралы қысқаша айтады (Мысалы: менің жүрегімде мейірім, менің жүрегімде достық және т.б.).

2. Негізгі бөлім (15-20 минут)

• «Құммен жүрек бейнесін салу» тапсырмасы:

  • Балалар құммен өздерінің жүректерін салу керек.

  • Сурет салу барысында балалар өздерінің ішкі дүниесін, сезімдерін бейнелейді, сонымен қатар олар жүрекке арналған жақсы тілектерді қосады.

• «Жүрек жылуының құндылықтары» жаттығуы:

  • Балалар жұпқа бөлініп, әрқайсысы өз серіктесіне жылы сөздер немесе позитивті тілектер айтады.

  • Балалар өздеріне ұнайтын жылы сөздер мен тілектерді таңдап, оны жүрек пішіндеріне жазып, құм бетіне салады.

• «Жүрек пен құмның байланысы» ойыны:

  • Психолог балаларға құммен сурет салып жатқанда, олардың көңіл-күйлері өзгеретінін және әрбір эмоцияның жүректегі жылумен байланысын сезіну керектігін айтады.

  • Балалар өздерінің эмоцияларын ұғындырып, оларды құмда бейнелеп көрсетеді.

3. Қорытынды бөлім (5-7 минут)

• Балалар тренинг барысында алған сезімдері мен эмоцияларын бөліседі.

• «Менің жүрегімде не бар?» деген сұраққа жауап беріп, өз құндылықтарын анықтайды.

• Тәрбиеші балаларға жүрек жылуы мен мейірімділік туралы бірнеше motivational сөздер айтып, тренингті қорытындылайды.

Бұл техника балаларға жүрек жылуының құндылықтарын түсінуге және өз эмоцияларын бейнелеуге, ішкі тыныштық пен гармонияны табуға көмектеседі.

«Құммен әңгіме құру» ойынының өткізу барысы

Мақсаты:

• Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.

• Өзін-өзі білдіру және ойлау дағдыларын жетілдіру.

• Топта жұмыс жасау арқылы балалардың ынтымақтастығын арттыру және бірлескен шығармашылық өнімдер жасау.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған арнайы тақтайша

• Әртүрлі ұсақ ойыншықтар (адамдар, жануарлар, көліктер, табиғат элементтері)

• Түрлі түсті құралдар (қылқалам, таяқшалар)

• Сурет салуға арналған қағаздар және бояулар

Ойын барысы:

1. Кіріспе бөлім (5-7 минут)

• Балалар шеңберде отырады.

• Тәрбиеші балаларға «Әңгіме құру» деген не екенін түсіндіріп, шығармашылық жұмыстың маңыздылығын айтады.

• Балалармен «Әңгіме құру» жаттығуын өткізу: тәрбиеші балаларға бірнеше сөз немесе тақырып береді (мысалы, «табиғат», «жануарлар», «қиялдағы әлем»). Балалар осы сөздермен қысқаша әңгіме құрастырады.

2. Негізгі бөлім (15-20 минут)

• «Құммен әңгіме құру» тапсырмасы:

  • Балалар топқа бөлініп, құмды пайдаланып, өздерінің бірлескен әңгімелерін құрастырады. Әңгіме барысында құмдағы элементтерді (жануарлар, ғимараттар, табиғаттың элементтері) қолдана отырып, әр бала өз идеясы мен қиялын қосады.

  • Әр топқа бір тақырып беріледі, мысалы: «Табиғатқа саяхат», «Жаңа достар», «Қиял әлемі». Топ мүшелері әңгіме құрастыру үшін құмды, ойыншықтарды және түстерді пайдаланады.

• «Шығармашылық жұмыс» ойыны:

  • Әр топ өздері жасаған әңгімеге байланысты қорытынды шығарады және құмда жасаған композициялары туралы әңгімелейді.

  • Әр топтағы балалар өздерінің шығармашылығын және құммен жасалған суреттерді толықтыра отырып, әңгімелерін сахналайды.

3. Қорытынды бөлім (5-7 минут)

• Әр топ өздерінің құммен жасаған әңгімесін басқа топтарға көрсетіп, бөліседі.

• Тәрбиеші балалардың шығармашылығын мадақтап, әр топтың жасаған жұмысын талқылайды.

• «Құммен әңгіме құру» арқылы балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту маңызды екенін түсіндіреді.

• Балалар өздерінің әңгімелеріне қандай жаңалықтар қосқандарын және шығармашылық процесін қалай өткергендерін айтып, рефлексия жасайды.

Бұл ойын балаларға шығармашылық қабілеттерін дамытуға, топта жұмыс істеуге, әрі өз идеяларын еркін білдіруге мүмкіндік береді. Құммен жұмыс жасау арқылы олар қиялдарын нақты бейнелер мен әңгімелерге айналдырады.

«Құмдағы көңіл-күй» әдісінің өткізу барысы

Мақсаты:

• Балалардың эмоциялық жағдайларын анықтап, олардың эмоцияларын реттеу дағдыларын дамыту.

• Балаларға өздерінің сезімдері мен көңіл-күйлерін бейнелеу және түсіну арқылы өзін-өзі басқаруға көмектесу.

• Эмоционалдық интеллектіні дамыту, өз эмоцияларын дұрыс қабылдау және оларды тиімді түрде көрсету дағдыларын қалыптастыру.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған арнайы тақтайша

• Түрлі түсті ойыншықтар немесе арнайы «көңіл-күй» карточкалары (қуаныш, қайғы, ашулану, қорқыныш, бейтарап көңіл-күй)

• Эмоцияларды бейнелейтін суреттер мен құралдар (қабақтардың бейнесі, күлкі немесе жылау иконалары және т.б.)

• Құммен жұмыс жасауға арналған түрлі түсті таяқшалар мен құралдар

Ойын барысы:

1. Кіріспе бөлім (5-7 минут)

• Балалар шеңберде отырады.

• Психолог балаларға әртүрлі эмоциялар туралы қысқаша түсінік береді (қуаныш, ашу, қорқыныш, қайғы, бейтарап көңіл-күй).

• Психолог балалардан әр эмоцияға байланысты бір мысал келтіруді сұрайды. Бұл балалардың эмоцияларды түсінуге көмектеседі.

2. Негізгі бөлім (15-20 минут)

• «Құмдағы көңіл-күй» әдісі:

  • Балаларға құм салынған тақтайша беріледі. Әр бала өз көңіл-күйін құммен бейнелеуі керек.

  • Психолог әр баланы өз эмоциясын анықтауға шақырады, әрі сол эмоцияны құмда көрсету үшін түрлі түсті құралдарды (құммен салынған суреттер, таяқшалар) қолдануға бағыт береді.

  • Балалар қуанышты, ашулы, қорқып тұрған немесе бейтарап күйдегі көңіл-күйін көрсететін көріністер жасап, оларды құммен бейнелейді.

• «Көңіл-күйдің өзгеруі» ойыны:

  • Балалар әрбір эмоционалдық күйін суреттеуге және өз көңіл-күйін түсіндіруге тырысады.

  • Психолог балаларға: «Бұл эмоцияны не себепті сезіндіңіздер? Қалай өзгертуге болады?» деген сұрақтар қойып, олардың эмоцияларын реттеу жолдарын талқылайды.

  • Балалар өздерінің көңіл-күйлерін бақылап, оны құмда көрсеткенде қандай сезімдер туындағанын айтады.

3. Қорытынды бөлім (5-7 минут)

• Әр бала өз эмоциясын сипаттап, оны қалай өзгертуге болатыны туралы ойланады.

• Психолог балаларға эмоциялар мен көңіл-күйлерді реттеу жолдары туралы кеңес береді.

• Тәрбиеші балаларға эмоциялармен жұмыс жасау арқылы олардың ішкі тыныштығын сақтау маңызды екенін түсіндіреді.

• Балаларға эмоцияларды дұрыс түсініп, оларға әрекет ету тәсілдерін ұсынады.

Бұл әдіс балаларға эмоцияларымен жұмыс істеуге, өздерін дұрыс реттеуге және әртүрлі көңіл-күйлерді анықтауға мүмкіндік береді. Құммен жұмыс жасау арқылы олар өз сезімдерін көрнекі түрде бейнелеп, сол арқылы эмоциялық интеллектісін дамытады.

«Құммен ертегі әлемін салу» шығармашылық жобасының өткізу барысы

Мақсаты:

• Балалардың қиялын дамыту, шығармашылық қабілеттерін арттыру.

• Балалардың топта жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру.

• Құмды пайдаланып, балалардың ертегі әлеміне қатысты қиялдары мен ойларын бейнелеу арқылы шығармашылық жұмыстарды жүзеге асыру.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған арнайы тақтайша

• Түрлі ұсақ ойыншықтар (жануарлар, адамдар, табиғат элементтері)

• Құмды құралдар (қылқаламдар, таяқшалар, бояулар)

• Сурет салуға арналған қағаздар, түрлі-түсті құралдар

• Тақырыптық суреттер мен бейнелер (ертегілер кейіпкерлері, жерлер, көріністер)

Ойын барысы:

1. Кіріспе бөлім (5-7 минут)

• Тәрбиеші балаларға ертегілердің маңыздылығы мен олардың шығармашылыққа ықпалын түсіндіреді.

• Балалардан сүйікті ертегілері мен оларда кездесетін кейіпкерлерді сұрайды.

• Тәрбиеші ертегі әлемін құммен бейнелеуге болатындығын айтып, шығармашылық жобаның мақсатын түсіндіреді.

2. Негізгі бөлім (15-20 минут)

• «Құммен ертегі әлемін салу» жобасы:

  • Балаларға құм салынған тақтайша мен құралдар беріледі. Олар ертегідегі өздеріне ұнаған кейіпкерлерді, жерлер мен оқиғаларды бейнелей отырып, құммен ертегі әлемін жасайды.

  • Әр бала жеке немесе топпен жұмыс істей алады. Ойын барысында балалар өздерінің қиялдарын жүзеге асырып, ертегі әлемін құрады.

  • Тәрбиеші балаларға ертегідегі әрбір элементтің (кейіпкер, табиғат, орын, оқиға) маңызды екенін түсіндіріп, соларды құммен бейнелеуді ұсынады.

• «Шығармашылық жұмыстар» бөлімі:

  • Балалар құммен жасаған ертегі әлемін толықтырғаннан кейін, олар оны сипаттап, әрбір элементке түсінік береді. Мысалы, «Бұл жерде батырдың үйі тұр, ал мына жерде орман бар...» деп ертегі сюжеті туралы әңгімелейді.

  • Әр топ өзінің жасаған ертегі әлемін талқылайды. Бұл жұмыс балалардың шығармашылықпен айналысуына, ертегілерді өздігінен түсініп, оларды өз көзқарастарымен өңдеуге мүмкіндік береді.

3. Қорытынды бөлім (5-7 минут)

• Әр топ немесе бала өздерінің құммен жасаған ертегі әлемін көрсетіп, басқа балалармен бөліседі.

• Тәрбиеші әр баланың жұмысына пікір білдіріп, шығармашылық жұмыстарын жоғары бағалайды.

• Балалар бір-бірінің жасаған дүниелеріне таңданыс білдіріп, әрқайсысының ертегі әлемінің ерекшелігін талқылайды.

• Тәрбиеші ертегілердің қаншалықты қызықты әрі маңызды екенін айтып, шығармашылық қабілеттерді дамытудың маңыздылығына тоқталады.

• Балаларға өз ойларын білдіріп, қандай эмоциялар мен сезімдер алғандарын сұрау арқылы рефлексия жүргізіледі.

Бұл шығармашылық жоба балаларға қиялдарын жүзеге асырып, ертегі әлемін құммен бейнелеу арқылы шығармашылық қабілеттерін дамытады. Олар өз ертегілерін толықтырып, оны көркем түрде жеткізу дағдыларын игереді.

«Құм терапиясының негіздері» семинарының өткізу барысы

Мақсаты:

• Құм терапиясы әдісінің негіздерін түсіндіру және оның балалармен жұмыс істеудегі маңыздылығын көрсету.

• Тәрбиешілер мен психологтарға құм терапиясының әдістері мен техникаларын үйрету, оның тиімділігін көрсету.

• Балалардың эмоциялық, психологиялық дамуын қолдау мақсатында құм терапиясының қолданылу жолдарын көрсету.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған арнайы тақтайша

• Түрлі түсті құралдар (қылқаламдар, таяқшалар, түрлі-түсті қондырмалар)

• Эмоцияларды бейнелейтін суреттер мен құралдар

• Психологиялық тренингтер мен жаттығуларға арналған нұсқаулықтар

• Семинарға қатысушылар үшін әдістемелік құралдар мен материалдар

Семинар барысы:

1. Кіріспе бөлім (10-15 минут)

• Танысу: Семинарға қатысушылармен танысу, әрбір қатысушының құм терапиясы туралы тәжірибесін сұрау.

• Құм терапиясының маңызы: Құм терапиясының психологиялық және педагогикалық әсері туралы қысқаша түсінік беру.

• Құм терапиясының анықтамасы: Құм терапиясының балалармен жұмыс істеудегі мәні мен маңызын түсіндіру, оның балалардың эмоционалдық, психологиялық дамуында қандай рөл атқаратынын атап өту.

2. Негізгі бөлім (30-40 минут)

• Құм терапиясының әдістері мен техникасы:

  • Құм терапиясының түрлі әдістерін таныстыру (құммен жұмыс, ертегілік құм терапиясы, эмоцияларды бейнелеу арқылы жұмыс істеу және т.б.).

  • Құм терапиясы арқылы баланың ішкі әлемін тану, қорқыныштары мен стрессін жеңілдету, өзін-өзі түсіну және қарым-қатынас дағдыларын дамыту.

  • Әрбір әдісті қолдану жолдарын көрсететін практикалық мысалдар мен жаттығулар.

• Тренинг:

  • Психологтар мен тәрбиешілерге арналған практикалық тренинг ұйымдастыру. Әр қатысушыға құм терапиясын пайдалану арқылы белгілі бір психологиялық тақырыпты шешуге мүмкіндік беру (мысалы, «Құмдағы эмоцияларды бейнелеу»).

  • Тренинг барысында әрбір қатысушыға жеке тапсырма беріледі: эмоцияны құммен көрсету, түрлі көңіл-күйді бейнелеу, сол арқылы балалармен қалай жұмыс жасау керектігін анықтау.

3. Қорытынды бөлім (10-15 минут)

• Талқылау және сұрақ-жауап:

  • Семинардың соңында қатысушылар өз тәжірибелерімен бөлісіп, алған білімдерін талқылайды.

  • Құм терапиясын қолдануда туындайтын қиындықтар мен қиыншылықтарды ашық түрде талқылап, тәжірибе алмасу.

  • Психолог пен әдіскердің сұрақтарына жауап беру.

  • Тәрбиешілер мен психологтарға семинарда алған білімдерін балалармен жұмыс барысында қолдану жөнінде кеңестер беру.

4. Рефлексия (5-10 минут)

• Семинарға қатысушылардан семинардың әсері мен оның өз жұмыстарына қалай ықпал ететіндігі туралы пікірлер мен ұсыныстар алу.

• Қатысушылардан семинарды бағалау және алған тәжірибені қалай қолданатыны туралы сұрау.

Күтілетін нәтиже:

• Семинар соңында қатысушылар құм терапиясын қолданудың негіздерін меңгеріп, оны балалармен жұмыс істеуде тиімді пайдалану дағдыларын алады.

• Қатысушылар өздерінің жұмыстарына құм терапиясын енгізу жолдарын үйреніп, психологиялық тұрғыдан қиындықтарды жеңу тәсілдерін игереді.

• Қатысушылардың эмоционалды және кәсіби дамуына ықпал етіледі.

Бұл семинар қатысушыларға балалармен жұмыс істеуде жаңа, тиімді әдіс-тәсілдерді қолдануға мүмкіндік береді. Құм терапиясы арқылы балалардың психологиялық жағдайын жақсарту және шығармашылық қабілеттерін дамыту мақсатын көздейді.

«Құм терапиясын ҰІӘ қолдану» практикалық жұмысының өткізу барысы

Мақсаты:

• Құм терапиясын сабақтарда қолданудың тиімділігін көрсету және оның балалардың психоэмоционалды жағдайын түзету үшін қалай қолдануға болатынын түсіндіру.

• Психологтарға және тәрбиешілерге құм терапиясын сабақтарда дұрыс қолдану дағдыларын үйрету.

• Балалардың эмоциялық реттелуін жақсартуға бағытталған құм терапиясының әдіс-тәсілдерін практикада көрсету.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған тақтайшалар (әрбір қатысушыға жеке)

• Әртүрлі пішіндегі ойыншықтар (адамдар, жануарлар, табиғат элементтері)

• Эмоцияларды бейнелейтін суреттер мен құралдар

• Құммен жұмыс істеу үшін арнайы құралдар (қылқаламдар, таяқшалар, бояулар)

• Әдістемелік құралдар мен жұмыс дәптерлері

Практикалық жұмыс барысы:

1. Кіріспе бөлім (10-15 минут)

• Танысу және семинар мақсаты: Қатысушылармен танысу, әрбір қатысушының құм терапиясын қолдануға деген қызығушылығын анықтау.

• Құм терапиясының маңызы мен әдістері: Психолог балалармен жұмыс істеуде құм терапиясының тиімділігі, оның баланың эмоциялық күйін жақсарту мен шығармашылық қабілеттерін дамытудағы рөлі туралы қысқаша мәлімет береді.

2. Негізгі бөлім (30-40 минут)

• Құм терапиясын сабақта қолдану әдістері:

  • Психолог әр қатысушыға құм терапиясын қолданудың негізгі әдіс-тәсілдерін түсіндіреді. Мысалы, эмоцияларды құммен бейнелеу, құмдағы ертегілерді құру, жеке күйді көрсетудің әдістері.

  • Қатысушыларға құм терапиясының әдіс-тәсілдері мен жаттығуларын көрсете отырып, олардың сабақта тиімді пайдалану жолдарын түсіндіреді.

  • Психолог әрбір әдісті көрсету үшін нақты мысалдар келтіреді. Мысалы, «Құммен эмоцияны бейнелеу» әдісі: балалар өздерінің эмоцияларын құм арқылы бейнелейді (қуаныш, қорқыныш, реніш және т.б.).

• Практикалық жаттығулар:

  • Қатысушыларға әртүрлі тапсырмалар беріледі, мысалы: «Құмдағы эмоция», «Құмдағы ертегі кейіпкері», «Құммен табиғат көрінісін жасау».

  • Тәрбиешілер мен психологтар әрбір қатысушыға жаттығуды орындауға көмектеседі, әрі қатысушылар өз жұмыстарын бір-біріне түсіндіріп, оны талқылайды.

3. Қорытынды бөлім (10-15 минут)

• Талқылау және тәжірибе бөлісу:

  • Әрбір қатысушы өз құммен жасаған жұмыстарын көрсетеді, олардың құм терапиясын сабақта қолдану тәсілдері мен нәтижелері туралы пікірлерін айтады.

  • Психолог қатысушылардың жұмыстарын бағалап, әр түрлі әдістердің сабақта қалай қолданылуы мүмкін екендігі туралы кеңестер береді.

  • Психолог және тәрбиешілер бірге практикалық жұмыстарды талқылап, балалармен жұмыс істеуде пайда болатын қиындықтар мен оларды шешу жолдары туралы әңгімелейді.

4. Рефлексия (5-10 минут)

• Семинарды бағалау:

  • Қатысушылардан семинардың тиімділігі туралы пікірлер алу.

  • Әр қатысушыдан алған білімдерін қалай қолданатынын және семинардан не үйренгендерін сұрау.

Күтілетін нәтиже:

• Қатысушылар құм терапиясын сабақтарда қалай тиімді қолдану керектігін түсінеді және оның психоэмоционалды түзету мақсатында қолдану дағдыларын меңгереді.

• Қатысушылар құм терапиясын балалармен жұмыс істеуде пайдалану жолдарын үйреніп, әртүрлі психологиялық мәселелерді шешуге көмектесетін құралдарды игереді.

• Қатысушылар құм терапиясын өз жұмысына енгізіп, балалармен сабақтарда эмоциялық және шығармашылық дамуды қолдайды.

Бұл практикалық жұмыс психология мен педагогика саласындағы құм терапиясын қолданудың негіздерін үйретіп, баланың психоэмоционалды дамуына ықпал етеді.

«Құм терапиясын ҰІӘ қолдану» практикалық жұмысының өткізу барысы

Мақсаты:

• Құм терапиясын ҰІӘ қолданудың тиімділігін көрсету және оның балалардың психоэмоционалды жағдайын түзету үшін қалай қолдануға болатынын түсіндіру.

• Психологтарға және тәрбиешілерге құм терапиясын сабақтарда дұрыс қолдану дағдыларын үйрету.

• Балалардың эмоциялық реттелуін жақсартуға бағытталған құм терапиясының әдіс-тәсілдерін практикада көрсету.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған тақтайшалар (әрбір қатысушыға жеке)

• Әртүрлі пішіндегі ойыншықтар (адамдар, жануарлар, табиғат элементтері)

• Эмоцияларды бейнелейтін суреттер мен құралдар

• Құммен жұмыс істеу үшін арнайы құралдар (қылқаламдар, таяқшалар, бояулар)

• Әдістемелік құралдар мен жұмыс дәптерлері

Практикалық жұмыс барысы:

1. Кіріспе бөлім (10-15 минут)

• Танысу және семинар мақсаты: Қатысушылармен танысу, әрбір қатысушының құм терапиясын қолдануға деген қызығушылығын анықтау.

• Құм терапиясының маңызы мен әдістері: Психолог балалармен жұмыс істеуде құм терапиясының тиімділігі, оның баланың эмоциялық күйін жақсарту мен шығармашылық қабілеттерін дамытудағы рөлі туралы қысқаша мәлімет береді.

2. Негізгі бөлім (30-40 минут)

• Құм терапиясын сабақта қолдану әдістері:

  • Психолог әр қатысушыға құм терапиясын қолданудың негізгі әдіс-тәсілдерін түсіндіреді. Мысалы, эмоцияларды құммен бейнелеу, құмдағы ертегілерді құру, жеке күйді көрсетудің әдістері.

  • Қатысушыларға құм терапиясының әдіс-тәсілдері мен жаттығуларын көрсете отырып, олардың сабақта тиімді пайдалану жолдарын түсіндіреді.

  • Психолог әрбір әдісті көрсету үшін нақты мысалдар келтіреді. Мысалы, «Құммен эмоцияны бейнелеу» әдісі: балалар өздерінің эмоцияларын құм арқылы бейнелейді (қуаныш, қорқыныш, реніш және т.б.).

• Практикалық жаттығулар:

  • Қатысушыларға әртүрлі тапсырмалар беріледі, мысалы: «Құмдағы эмоция», «Құмдағы ертегі кейіпкері», «Құммен табиғат көрінісін жасау».

  • Тәрбиешілер мен психологтар әрбір қатысушыға жаттығуды орындауға көмектеседі, әрі қатысушылар өз жұмыстарын бір-біріне түсіндіріп, оны талқылайды.

3. Қорытынды бөлім (10-15 минут)

• Талқылау және тәжірибе бөлісу:

  • Әрбір қатысушы өз құммен жасаған жұмыстарын көрсетеді, олардың құм терапиясын сабақта қолдану тәсілдері мен нәтижелері туралы пікірлерін айтады.

  • Психолог қатысушылардың жұмыстарын бағалап, әр түрлі әдістердің сабақта қалай қолданылуы мүмкін екендігі туралы кеңестер береді.

  • Психолог және тәрбиешілер бірге практикалық жұмыстарды талқылап, балалармен жұмыс істеуде пайда болатын қиындықтар мен оларды шешу жолдары туралы әңгімелейді.

4. Рефлексия (5-10 минут)

• Семинарды бағалау:

  • Қатысушылардан семинардың тиімділігі туралы пікірлер алу.

  • Әр қатысушыдан алған білімдерін қалай қолданатынын және семинардан не үйренгендерін сұрау.

Күтілетін нәтиже:

• Қатысушылар құм терапиясын сабақтарда қалай тиімді қолдану керектігін түсінеді және оның психоэмоционалды түзету мақсатында қолдану дағдыларын меңгереді.

• Қатысушылар құм терапиясын балалармен жұмыс істеуде пайдалану жолдарын үйреніп, әртүрлі психологиялық мәселелерді шешуге көмектесетін құралдарды игереді.

• Қатысушылар құм терапиясын өз жұмысына енгізіп, балалармен сабақтарда эмоциялық және шығармашылық дамуды қолдайды.

Бұл практикалық жұмыс психология мен педагогика саласындағы құм терапиясын қолданудың негіздерін үйретіп, баланың психоэмоционалды дамуына ықпал етеді.

«Құммен жұмыс әдістері» дөңгелек үстелінің өткізу барысы

Мақсаты:

• Құм терапиясы әдістері мен оның тиімділігін талқылау арқылы тәрбиешілер мен психологтар арасында тәжірибе алмасу.

• Құммен жұмыс істеудің әртүрлі әдістері мен техникаларын енгізу және оларды балалармен жұмыста қолданудың тәсілдері туралы пікірлесу.

• Қатысушыларға әртүрлі әдістерді өз практикасында пайдалану мүмкіндігін беру.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған тақтайшалар

• Әртүрлі пішіндегі ойыншықтар (адамдар, жануарлар, табиғат элементтері)

• Эмоциялар бейнеленген карточкалар

• Әдістемелік материалдар

• Блокноттар, флипчарттар және маркерлер

Дөңгелек үстелдің өткізілу барысы:

1. Кіріспе бөлім (10-15 минут)

• Дөңгелек үстелдің мақсаты мен жоспарымен таныстыру:
  Тәрбиеші мен психолог дөңгелек үстелдің мақсатын, қатысушыларды таныстыруды және жұмыс барысын түсіндіреді. Қатысушыларға құм терапиясы әдістерінің тиімділігі туралы қысқаша шолу жасалады.

• Танысу:
  Әр қатысушы өзін таныстырып, өз тәжірибесімен бөліседі. Қатысушылар өздерін таныстырып, қандай әдістерді қолданатынын айтып, мәселені талқылауға дайын болатынын айтады.

2. Негізгі бөлім (30-40 минут)

• Құм терапиясының әдістерін талқылау:
  Әдіс-тәсілдер мен олардың балаларға қалай әсер ететіндігі туралы тақырыпта баяндама беріледі. Қатысушылар құм терапиясының әртүрлі әдістері мен техникалары туралы тәжірибелерін бөліседі. Мысалы:

  • «Құмдағы эмоция» әдісі

  • «Құммен ертегі құру» әдісі

  • «Құм арқылы бейнелеу» әдісі

  • «Құммен сурет салу» әдісі

  • «Құммен сөйлесу» әдісі

  • «Құммен денсаулықты қалыптастыру» әдісі

Әр әдіс бойынша қатысушылардың өз тәжірибелері мен пікірлері тыңдалады. Қатысушылардың әрбір әдісті қалай қолданатыны және оның тиімділігін анықтау маңызды.

• Практикалық тапсырмалар:
  Қатысушыларға «Құммен жұмыс әдістерін» қолдану арқылы топтық немесе жеке тапсырмаларды орындауға мүмкіндік беріледі. Ойыншықтар мен құм тақтайшалары пайдаланып, әрбір әдіс бойынша мысалдар келтіріледі. Бұл уақытта қатысушылар әр әдісті қолданудың тәжірибелік жағын көреді.

3. Талқылау (15-20 минут)

• Тәжірибе алмасу:
  Қатысушылар өз тәжірибелерін бөліседі, қандай әдістерді тиімді деп санайтыны туралы әңгімелейді. Тәрбиелеушілер мен психологтар арасында құм терапиясын қолданудың жақсы тәжірибелері мен қиындықтары туралы пікір алмасу жүргізіледі.

  • «Қандай әдістер өз тәжірибеңізде тиімді болды?»

  • «Құм терапиясын қолдану кезінде қандай қиындықтар кездесті?»

  • «Қандай әдісті қолдану барысында ерекше әсер алдым?»

  • «Балаларға ең тиімді әдіс қайсысы?» деген сұрақтар талқыланады.

4. Қорытынды бөлім (10-15 минут)

• Рефлексия:
  Әр қатысушы семинардан не алғаны, қандай әдістерді өз жұмысында қолдануды жоспарлайтыны туралы пікірін білдіреді. Қатысушылар өздерінің ойларымен, ұсыныстарымен бөлісіп, бір-бірінен жаңа нәрселер үйренеді.

• Қорытынды сөз:
  Дөңгелек үстелді ұйымдастырушылар қатысушыларға құм терапиясын қолданудың тиімділігін айта отырып, жұмыстың маңыздылығын қорытындылайды. Психолог пен тәрбиеші тағы да негізгі әдістерді қайталап, әрқайсысының балаларға тигізетін пайдасын көрсетеді.

Күтілетін нәтиже:

• Қатысушылар құм терапиясы әдістерін кеңінен түсінеді, олардың тиімділігін бағалайды және өз жұмыстарында қолдану әдістері мен тәсілдері туралы нақты түсінік алады.

• Қатысушылар өз тәжірибелерімен бөлісіп, әртүрлі әдістерді өз топтарында қолданып көре алады.

• Қатысушылар үшін дөңгелек үстел тәжірибе алмасудың бірегей алаңына айналып, құм терапиясы әдістері бойынша жаңа идеялар мен ұсыныстар қалыптасады.

«Ата-аналарға арналған құм терапиясы» тренингінің өткізілу барысы

Мақсаты:

• Ата-аналарға құм терапиясының маңыздылығы мен оның балалардың психоэмоционалды дамуына қалай әсер ететінін түсіндіру.

• Құм терапиясы әдістерін ата-аналармен жұмыс істеуде қолданудың жолдарын көрсету және оларды өз отбасыларында пайдалану дағдыларын қалыптастыру.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған тақтайшалар

• Әртүрлі пішіндегі ойыншықтар (адамдар, жануарлар, табиғат элементтері)

• Эмоциялар бейнеленген карточкалар

• Ата-аналарға арналған әдістемелік материалдар

• Блокноттар, флипчарттар және маркерлер

Тренингтің өткізілу барысы:

1. Кіріспе бөлім (10-15 минут)

• Тренингтің мақсаты мен міндеттерімен таныстыру:
  Психолог тренингтің мақсатын және оның ата-аналар үшін қандай пайдалы тұстары бар екенін түсіндіреді. Құм терапиясының балалар үшін қандай оң нәтижелер беретінін, сондай-ақ ата-аналарға қалай көмектесетінін айтады.

• Танысу:
  Әрбір қатысушы өзін таныстырып, өзінің бала тәрбиесіндегі қиындықтар туралы қысқаша айтып өтеді. Осы кезеңде ата-аналар өз тәжірибелері мен сұрақтарын бөліседі.

2. Негізгі бөлім (40-50 минут)

• Құм терапиясының теориясы мен принциптері:
  Психолог құм терапиясының негіздерін түсіндіреді, оның балалардың психологиясына, эмоциялары мен сезімдеріне қалай әсер ететінін баяндайды.

  • Құм терапиясының балалардың өзін-өзі танып-білуіне көмектесетін әдіс екені көрсетіледі.

  • Әртүрлі құм терапиясы әдістері мен олардың қолданылу мүмкіндіктері туралы ақпарат беріледі (мысалы, «Құмды бейнелеу», «Құммен эмоцияны бейнелеу», «Құммен ертегі құру»).

• Практикалық жаттығулар: Ата-аналармен бірге тәжірибелік жаттығулар өткізіледі. Құм тақтайшаларында әртүрлі бейнелер мен пішіндер жасау арқылы ата-аналар эмоциялар мен сезімдерді білдіруді үйренеді. Бұл жаттығулар балалардың сезімдерін түсіну және олармен дұрыс қарым-қатынас жасауға көмектеседі.

Жаттығулардың мысалдары:

• «Құмдағы эмоциялар» – қатысушылар құмға түрлі эмоцияларды бейнелейді және олар туралы әңгімелеседі.

• «Құммен әңгіме құру» – әр ата-ана құмды пайдаланып, баласына арналған қысқаша ертегі немесе әңгіме құрастырады.

• Ата-аналар үшін құм терапиясын қолданудың артықшылықтары мен мүмкіндіктері: Психолог ата-аналарға құм терапиясының отбасылық қатынастарды нығайтуда, балалармен ашық әрі терең қарым-қатынас орнатуда қандай рөл атқаратыны туралы айтады. Ата-аналарға құм терапиясын үйде балалармен күнделікті өмірде қолдану жолдары түсіндіріледі.

3. Талқылау бөлімі (15-20 минут)

• Тәжірибе алмасу:
  Тренинг барысында ата-аналар өз тәжірибелерін бөліседі. Олар қандай қиындықтармен кездесетінін, балаларымен қарым-қатынастағы негізгі мәселелерді талқылайды.

  • «Құм терапиясы сіздің балаңыздың сезімдерін білдіруіне қалай әсер етеді?»

  • «Құм терапиясының әдістерін қолдануда қандай қиындықтар болды?»

• Қатысушылардың сұрақтары мен ұсыныстары:
  Ата-аналар психологқа сұрақтар қойып, құм терапиясы әдістерін өз өміріне қалай енгізуге болатыны туралы кеңестер алады.

4. Қорытынды бөлім (10-15 минут)

• Рефлексия:
  Тренингтің соңында ата-аналар өз тәжірибелерін бөлісіп, тренингтен алған әсерлерін айтады. Әр ата-ана құм терапиясын өзінің бала тәрбиесінде қалай қолданатынын айтып өтеді.

• Қорытынды сөз:
  Психолог тренингті қорытындылап, ата-аналарға құм терапиясының тиімділігін тағы да еске салып, оны қалай дұрыс қолдану қажеттігі туралы кеңестер береді. Сонымен қатар, әр ата-анаға жеке әдістемелік материалдар ұсынылады.

Күтілетін нәтиже:

• Ата-аналар құм терапиясының теориясы мен әдістерін толық түсініп, оларды өз отбасыларында қолдану жолдарын біледі.

• Ата-аналар балаларымен қарым-қатынас орнатудың жаңа тәсілдеріне үйренеді.

• Ата-аналар өз балаларының эмоцияларын түсініп, оларға көмек көрсету үшін құм терапиясын қолдануға дайын болады.

Тренингтің соңында ата-аналар өз балаларымен жұмыс істегенде қолдану үшін практикалық кеңестер мен әдістерді алады, сондай-ақ құм терапиясының балалардың психологиялық және эмоционалдық дамуына қалай әсер ететінін түсінеді.

«Құммен ойнайық!» шеберлік сабағының өткізілу барысы

Мақсаты:

• Отбасылық қатынастарды нығайту, ата-аналар мен балалар арасындағы түсіністік пен бірлікті арттыру.

• Құм терапиясын қолдана отырып, балалар мен ата-аналар арасындағы қарым-қатынасты дамыту.

• Ата-аналарға құм терапиясының әдістерін үйрету және оны баланың дамуына көмектесу үшін қолдануға мүмкіндік беру.

Қажетті құралдар:

• Құм салынған тақтайшалар

• Әртүрлі пішіндегі ойыншықтар (жан-жануарлар, адамдар, табиғат элементтері)

• Түсті қағаздар, маркерлер, қарындаштар

• Эмоцияларды бейнелейтін карточкалар

• Әдістемелік материалдар

Шеберлік сабағының өткізілу барысы:

1. Кіріспе бөлім (10-15 минут)

• Танысу және мақсаттармен таныстыру:
  Шеберлік сабағының мақсаты мен міндеттері түсіндіріледі. Отбасыларға құм терапиясының маңыздылығы, оның балалардың шығармашылық және эмоционалды дамуына қалай әсер ететіндігі туралы ақпарат беріледі.

• Қатысушылармен танысу:
  Ата-аналар мен балалар өздеріне арналған таныстыру кезеңінде бір-бірін таныстырып, өз отбасы мүшелерімен өткізетін уақыт туралы ойларымен бөліседі.

2. Негізгі бөлім (40-50 минут)

• Құммен жұмыс жасау әдістері:
  Тәрбиеші ата-аналарға құммен жұмыс жасаудың түрлі әдістерін көрсетеді:

  • «Құмды бейнелеу» әдісі – балалар мен ата-аналар құмға өз сезімдерін немесе қызығушылықтарын бейнелейді. Бұл әдіс арқылы балалар өз эмоцияларын білдіруге үйренеді.

  • «Құммен әңгіме құру» әдісі – ата-аналар мен балалар бірге құм арқылы қысқаша ертегілер немесе әңгімелер құрады, бұл шығармашылық пен қарым-қатынасты дамытады.

  • «Құммен эмоцияларды бейнелеу» әдісі – әр қатысушы құмға өздерінің сезімдері мен көңіл-күйлерін көрсетеді.

• Практикалық жұмыс:
  Ата-аналар мен балалар бірлесіп, құмды пайдаланып әртүрлі кейіпкерлер мен оқиғаларды бейнелейді. Бұл жұмыс ата-аналар мен балалардың бір-бірімен үйлесімді әрекет етуіне, өз ойларын білдіруге және ынтымақтастық дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі.

Жаттығулардың мысалдары:

• «Құмдағы достық» – қатысушылар құмда өздерінің достық қарым-қатынастары мен өзара түсіністігін бейнелейді.

• «Құммен эмоциялар» – қатысушылар құм арқылы әртүрлі эмоцияларды (қуаныш, қайғы, қорқыныш және т.б.) бейнелеп, оларды талқылайды.

3. Қорытынды бөлім (15-20 минут)

• Тәжірибе алмасу:
  Шеберлік сабағының соңында ата-аналар мен балалар өз тәжірибелерімен бөліседі. Олар құм терапиясы арқылы қандай жаңа нәрселер үйренгенін, қандай эмоциялар мен сезімдермен бөліскенін айтып өтеді.

• Рефлексия:
  Әр отбасы сабақты қалай өткізгені, қандай қиындықтар мен жетістіктер болғаны туралы өз пікірлерін білдіреді.

• Қорытынды сөз:
  Тәрбиеші мен психолог шеберлік сабағының нәтижелерін қорытындылап, ата-аналар мен балаларға құм терапиясын өз өмірінде қалай қолдану туралы кеңестер береді.

Күтілетін нәтиже:

• Ата-аналар мен балалар арасындағы қарым-қатынас күшейеді, бір-бірімен түсіністік пен ынтымақтастықты қалыптастырады.

• Құм терапиясының әдістерін үйреніп, оны отбасыларында қолдану мүмкіндіктері кеңейеді.

• Отбасы мүшелері арасындағы қарым-қатынас жетіле түсіп, ата-аналар балаларының эмоцияларын жақсырақ түсініп, оларға қолдау көрсетудің жаңа жолдарын табады.

«ҚҰМ ТЕРАПИЯСЫ АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА БАУЛУ» ТАҚЫРЫБЫНА 30 ОЙЫНДАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР ЖИНАҒЫ

1. Құмды пейзаж жасау

• Мақсаты: Балалардың қиялын дамыту, табиғат элементтері мен пейзаждарды бейнелеу дағдыларын қалыптастыру.

• Ереже: Балаларға құм және түрлі табиғи элементтер (тас, ағаш бұтақтары, жапырақтар) беріледі. Олар өз қиялдары бойынша табиғи пейзаждар жасап, суреттерін көрсетеді.

• Көрнекілік: Құм, табиғи элементтер (тас, ағаш бұтақтары, жапырақтар, гүлдер).

2. Эмоцияларды бейнелеу

• Мақсаты: Балалардың эмоцияларын танып, оларды құмда бейнелеу дағдыларын дамыту.

• Ереже: Әр балаға эмоция карточкалары беріледі (қуаныш, қайғы, қорқыныш, ашу). Балалар өз эмоцияларын құмда бейнелейді.

• Көрнекілік: Эмоция карточкалары, құм.

3. Құмнан пішін жасау

• Мақсаты: Балалардың қолдың ұсақ моторикасын дамыту.

• Ереже: Балаларға түрлі пішіндер жасау ұсынылады. Олар өз қиялдары бойынша құмнан әртүрлі пішіндер жасайды (жүрек, жұлдыз, гүл және т.б.).

• Көрнекілік: Құм, пластик формалар.

4. Жан-жануарлар әлемі

• Мақсаты: Жануарлар мен табиғат туралы білімді арттыру.

• Ереже: Балаларға құммен жан-жануарлардың пішіндерін жасау ұсынылады. Балалар өздеріне таныс жануарларды құмда бейнелейді.

• Көрнекілік: Құм, пластик жануарлар, карточкалар.

5. Құммен ертегі құру

• Мақсаты: Шығармашылық ойлау қабілетін дамыту.

• Ереже: Балалар өздері таңдаған ертегіні құмда бейнелейді. Олардың әрқайсысы өз ертегісін құмда құрып, басқа балаларға түсіндіреді.

• Көрнекілік: Құм, түрлі пішіндер, ертегі кітаптары.

6. Құмдағы әңгіме

• Мақсаты: Балалардың коммуникативтік дағдыларын дамыту.

• Ереже: Әр бала құмда өз ертегісін немесе әңгімесін жасайды және оны топ алдында баяндайды.

• Көрнекілік: Құм, карточкалар.

7. Құмды тасбақа жасау

• Мақсаты: Көзбен көру және қолмен жұмыс істеу дағдыларын дамыту.

• Ереже: Балалар құммен тасбақа пішінін жасайды. Оларға құмды қолдана отырып тасбақаның қабығы мен аяғын жасау ұсынылады.

• Көрнекілік: Құм, түрлі формалар.

8. Құммен әңгіме құру

• Мақсаты: Ойлау қабілетін дамыту.

• Ереже: Әр бала өздері таңдап алған кейіпкерді құмға орналастырады, сонан соң сол кейіпкердің өмірі туралы әңгіме құрастырады.

• Көрнекілік: Құм, ойыншықтар.

9. Құмдағы эмоцияларды тану

• Мақсаты: Эмоционалдық интеллектіні дамыту.

• Ереже: Балалар өз эмоцияларын құммен бейнелейді. Бұл әрекет арқылы олар өздерінің сезімдерін түсініп, оларды дұрыс тануға үйренеді.

• Көрнекілік: Құм, карточкалар (эмоциялар).

10. Құммен бейнелеу (Сурет салу)

• Мақсаты: Балалардың шығармашылық қабілетін дамыту.

• Ереже: Балаларға құмды пайдаланып, сурет салу ұсынылады. Олар құмды құйып, түрлі бейнелер жасайды.

• Көрнекілік: Құм, щеткалар, түрлі формалар.

11. «Құммен ақыл-ой жарысы»

• Мақсаты: Логикалық ойлау қабілетін арттыру.

• Ереже: Балаларға бірқатар тапсырмалар беріледі. Әр тапсырма бойынша балалар құммен жауап береді (мысалы, геометриялық пішіндер жасау, кейіпкерлерді бейнелеу).

• Көрнекілік: Құм, карточкалар, ойыншықтар.

12. Табиғат пейзажын құру

• Мақсаты: Табиғатты тануға, оны көрсетуге көмектесу.

• Ереже: Балалар құмда табиғаттың түрлі элементтерін (таулар, өзендер, ағаштар, гүлдер) бейнелейді.

• Көрнекілік: Құм, ағаш бұтақтары, жапырақтар, гүлдер.

13. Құмға тақырып беру

• Мақсаты: Балалардың сөздік қорын дамыту.

• Ереже: Балаларға құммен жұмыс істей отырып, белгілі бір тақырыпқа қатысты сурет салу немесе бейнелеу ұсынылады (мысалы, «Көктем», «Жануарлар әлемі»).

• Көрнекілік: Құм, тақырыптық карточкалар.

14. «Құмдағы тапсырмалар»

• Мақсаты: Балалардың тапсырмаларды орындау дағдыларын дамыту.

• Ереже: Балалар құммен тапсырмалар орындайды (мысалы, әртүрлі пішіндер салу, жиынтық жасау).

• Көрнекілік: Құм, пішіндер, карточкалар.

15. Құм мен су аралас жұмыс

• Мақсаты: Сенсорлық қабілеттерді дамыту.

• Ереже: Балаларға құм мен су аралас жұмыс ұсынылады. Олар құмды суға салып, сұйықтықпен әрекет ету арқылы әртүрлі текстураларды сезінеді.

• Көрнекілік: Құм, су, бассейн.

16. Құмнан тас құрастыру

• Мақсаты: Логикалық ойлау мен пішіндерді құрастыру дағдыларын дамыту.

• Ереже: Балалар құммен түрлі пішіндерді құрастырады (мысалы, үйлер, мүсіндер, тас жиектері).

• Көрнекілік: Құм, түрлі формалар.

17. Құмдағы теңіз саяхаты

• Мақсаты: Қиялды дамыту, теңіз, теңіз жануарлары туралы түсінік қалыптастыру.

• Ереже: Балалар құмды пайдаланып теңізді және оның жануарларын бейнелейді.

• Көрнекілік: Құм, су, теңіз жануарларының ойыншықтары.

18. Құммен өрнек салу

• Мақсаты: Креативті ойлауды дамыту.

• Ереже: Балалар құммен түрлі өрнектер салады. Бұл ойын арқылы олар сәнді үлгілер жасайды.

• Көрнекілік: Құм, өрнек үлгілері.

19. Жақсы көңіл-күй жасаймыз

• Мақсаты: Эмоцияларды басқару және позитивті көңіл-күй қалыптастыру.

• Ереже: Балалар құммен өздерінің көңіл-күйлерін бейнелейді (қуанышты, күлкілі, сабырлы).

• Көрнекілік: Құм, карточкалар (эмоциялар).

20. Құммен серуен

• Мақсаты: Табиғатпен танысу.

• Ереже: Балалар табиғатқа серуенге шығып, құммен табиғатты бейнелейді.

• Көрнекілік: Құм, табиғи элементтер.

21. Құмдағы рөлдік ойын

• Мақсаты: Рөлдік ойнау дағдыларын дамыту.

• Ереже: Балалар рөлдерге бөлініп, құммен әртүрлі әрекеттер мен оқиғаларды ойнайды.

• Көрнекілік: Құм, рөлдік ойыншықтар.

22. Құммен жорық жасау

• Мақсаты: Қоршаған ортамен танысу, физикалық дағдыларды дамыту.

• Ереже: Балалар құмды жинап, әртүрлі табиғи ландшафттарды жасауды ойлап табады.

• Көрнекілік: Құм, табиғат элементтері.

23. Құмдағы батырлар әлемі

• Мақсаты: Қиял мен шығармашылықты дамыту.

• Ереже: Балалар құмда батырлар мен кейіпкерлердің бейнесін жасап, олардың өмірін суреттейді.

• Көрнекілік: Құм, батырлар кейіпкерлерінің картиналары.

24. «Құммен іздеу» ойыны

• Мақсаты: Зейін мен шығармашылық ойлауды дамыту.

• Ереже: Балалар құм ішінде жасырынып жатқан заттарды іздейді. Бұл тапсырма логикалық ойлауды дамытады.

• Көрнекілік: Құм, жасырушы заттар.

25. Құмдағы сюжеттік ойын

• Мақсаты: Әңгімелесу дағдыларын дамыту.

• Ереже: Балалар құмға өз сюжетін жасайды және топ алдында сол оқиғаны баяндайды.

• Көрнекілік: Құм, ойыншықтар.

26. Құмдағы мүсіндер жарысы

• Мақсаты: Шығармашылық қабілеттерді дамыту.

• Ереже: Балалар құмнан түрлі мүсіндер жасап, жарыс ұйымдастырады.

• Көрнекілік: Құм, құралдар.

27. Құммен татуласу

• Мақсаты: Балалар мен ересектер арасында бір-біріне деген түсіністік қалыптастыру.

• Ереже: Балалар мен ата-аналар құммен бірлесіп түрлі бейнелер жасайды.

• Көрнекілік: Құм, түрлі форма.

28. Құмды арық жасау

• Мақсаты: Табиғат пен қоршаған ортаға деген жауапкершілік.

• Ереже: Балалар құммен арық жасап, оны суарады.

• Көрнекілік: Құм, су.

29. Құмдағы жануарлар әлемі

• Мақсаты: Жануарлар мен олардың өмірі туралы білімді арттыру.

• Ереже: Балалар құмда жануарлардың өмірін бейнелейді.

• Көрнекілік: Құм, ойыншықтар.

30. Құмның түрлі текстурасы

• Мақсаты: Сенсорлық қабілеттерді дамыту.

• Ереже: Балалар құмды түрлі текстуралармен салыстырады.

• Көрнекілік: Құм, түрлі материалдар.

Әр ойынның мақсаты балалардың шығармашылық, танымдық, әлеуметтік және эмоционалдық қабілеттерін дамытуға бағытталған.

Қорытынды

Құм терапиясы – балалардың шығармашылық қабілеттерін, эмоциялық интеллектісін, моторикасын және әлеуметтік дағдыларын дамытуда маңызды құрал болып табылады. Құммен жұмыс істеу баланың қиялын, еркін ойлауын және өзін-өзі түсіну қабілетін арттырады. Құм терапиясы сондай-ақ балаларға өз эмоцияларымен жұмыс істеу, жаңа дүниені ашу және әртүрлі бейнелер мен сюжеттерді құру арқылы стрессті жеңілдетуге көмектеседі.

Бұл әдіс мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында және балабақшаларда тиімді қолданылады, себебі ол балаларға қызықты әрі танымды тәжірибе ұсынады. Сонымен қатар, бұл әдіс педагогтардың балалармен жұмыс істеуде креативті тәсілдерді қолдануына ықпал етеді. Балалардың ойын әрекеттерін қолдау және оларға әдіс-тәсілдер ұсыну педагогтың басты міндеттерінің бірі болып табылады. Сондықтан құм терапиясын дұрыс ұйымдастыру баланың жалпы дамуына оң әсерін тигізеді.

Жас мамандарға кеңес:

1. Балалардың шығармашылығын дамытыңыз: Құм терапиясы балалардың шығармашылық қабілеттерін арттыру үшін өте тиімді құрал. Әр баланың ішкі әлеміне терең үңілуге тырысыңыз және шығармашылық жұмыстарды тұрақты түрде жүргізіңіз.

2. Эмоциялар мен сезімдерге назар аударыңыз: Балалар өз эмоцияларын түсініп, олармен жұмыс істеуді үйренген сайын, олардың психикалық денсаулығы да жақсарады. Құм терапиясы эмоционалдық дамуды қолдайтын тиімді әдіс.

3. Балаға еркіндік беріңіз: Құммен жұмыс барысында балаларға еркін қиялдарын жүзеге асыру мүмкіндігін беріңіз. Олар өз қалауы бойынша әртүрлі суреттер мен пішіндер жасай алады, бұл олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

4. Педагогикалық әдістерді ұтымды қолдану: Құм терапиясы тек баланың шығармашылығын дамыту ғана емес, сондай-ақ оларды тәртіпке, ынтымақтастыққа және өзара әрекеттесуге үйретеді. Ойындар мен тапсырмаларды топтық жұмыс түрінде ұйымдастыру балалар арасында қарым-қатынасты жақсартады.

5. Жекелей көңіл бөліңіз: Әр баланың дамуы өз жолымен жүреді, сондықтан әрқайсысына жеке тәсілмен қарай отырып, оларға қажетті көмек көрсетіңіз.

6. Қауіпсіздік пен тазалық: Құммен жұмыс істеу кезінде балалардың қауіпсіздігіне назар аударыңыз. Құмның тазалығын сақтау және балаларға жұмыс жасаған орынның қауіпсіздігін қамтамасыз ету өте маңызды.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Әбенбаева С. Ж., Жүнісова А. Б. Балабақшада балалардың шығармашылық дамуы. – Алматы: «Қайнар», 2015.

2. Бабаев С. Б., Тәжімұратова М. С. Психология негіздері. – Алматы: «Мектеп», 2009.

3. Жүнісбекова Г. Т., Қабдықайырова М. С. Балалар психологиясы мен педагогикасы. – Алматы: «Ғылым», 2013.

4. Жанұзақова Р. С. Баланың эмоциялық дамуы және оны қолдау әдістері. – Алматы: «Алматы кітап», 2017.

5. Қоңыратбаева А. Т. Психологтың балалармен жұмыс жүргізу әдістемесі. – Алматы: «Білім», 2014.

6. Мәмбетова Б. К. Бала тәрбиесіндегі шығармашылық әдістер. – Алматы: «Таңғала», 2012.

7. Мұхамедова Б. Қ. Әдіснамалық педагогика негіздері. – Алматы: «Қайнар», 2010.

8. Омарова Г. М. Тәрбиешілер үшін шығармашылықты дамыту әдістері. – Алматы: «Дарын», 2016.

9. Сарыбекова Н. Р. Психологиялық кеңес беру және терапия. – Алматы: «Ұлағат», 2015.

10. Тұрарбекова М. М. Бала психологиясы. – Алматы: «Атамұра», 2011.

11. Әбдірахманова К. К. Балалардың шығармашылық қабілетін дамыту. – Алматы: «ЖШС», 2014.

12. Қуатбекова З. Қ. Бала тәрбиесіндегі ойын әдістері. – Алматы: «Білім», 2017.

13. Сәбден Қ. А. Тәрбие теориясы. – Алматы: «Мектеп», 2010.

14. Шоқымова Г. Р. Балалардың психологиялық және әлеуметтік дамуы. – Алматы: «Қазақстан», 2013.