Сабақ
басы
10
минут
|
«Болжау»
әдісі
LiOH, NaOH, KOH, RbOH, CsOH, Sr(OH)2,
Ca(OH)2, Ba(OH)2, NH4OH
Формуладан бәріне ортақ қандай белгілерді
көреміз?
Презентация
№1
Негіздер.
Негіздер дегеніміз – металл
атомдарымен бір немесе бірнеше гидроксил топ
(OH) атомдары байланысқан күрделі
қосылыстар. Гидроксил топтың валенттігі –
І.
Негіздерді атау үшін металл
атауына «гидроксиді» деген сөзді қосу
керек.
Ескерту: егер металл
айнымалы валенттілікке ие болса, сол
қосылыстағы валенттілігін
жақшаға рим санымен жазу керек.
Негіздің
формуласы
|
Атауы
|
|
|
NaOH
|
натрий
гидроксиді
|
|
|
KOH
|
калий
гидроксиді
|
|
|
Ba(OH)2
|
барий
гидроксиді
|
|
|
Fe(OH)3
|
темір (ІІІ)
гидроксиді
|
|
|
Fe(OH)2
|
темір (ІІ)
гидроксиді
|
|
|
Мысалы:
Негіздер суда ерігіштігіне
байланысты суда еритін
(сілтілер) және суда ерімейтін
(негіздер) болып екіге жіктеледі.
Сілтілерге натрий, калий, литий, барий гидроксидтері жатады.
Кальций гидроксиді аз еритініне қарамастан, күйдіргіштік қасиетіне
байланысты сілтілер қатарына қосылған.

Суда ерімейтін
негіздер – түрлі түсті, қатты
заттар.
Сілтілер де – қатты заттар,
бірақ олар күйдіргіш болып келеді. Судағы ерітінділері қолда
сабындалып тұрады және гигроскопиялық қасиетке ие. Натрий
гидроксиді – гигроскопиялық зат, яғни ауадағы су буын сіңіреді.
Нәтижесінде бұл заттың түйіршіктері сіңіріп алған суда баяу еріп,
жабысқақ, күйдіргіш массаға
айналады.
№1
Видеотыңдалым 0,16
минут
Негіздердің физикалық
қасиеттері
№2Видеотыңдалым 0,09
минут
Теріні
тітіркендіруі
Сілтілермен жұмыс істеу
кезінде сақтық ережелерін қатаң
сақтау керек! Концентрлі
сілтілермен жұмыс істеу кезінде міндетті түрде қорғаныш көзілдірік,
қолғап, халат кию қажет. Ал сілтіге байқаусызда күйіп қалған
жағдайда, алдымен әлсіз қышқылдармен (сірке қышқылы немесе бор
қышқылы) бейтараптап, кейін көп мөлшердегі сумен шаю
керек.
Негіздердің химиялық
қасиеттері
Сілтілер индикаторлардың түсін
өзгертеді
Индикаторлар
|
Түс
өзгерісі
|
|
|
Лакмус
|
көк
|
|
|
Фенолфталеин
|
таңқурай
|
|
|
Метилоранж
|
сары
|
|
|
Әмбебап
|
көктен күлгінге дейін
(pH 8-14)
|
|
|
2.Сілтілер қышқылдармен
бейтараптану реакциясына түсіп, тұз бен су
түзеді:
NaOH + HCl → NaCl + H2O
3.Ерімейтін негіздер
қышқылдармен әрекеттескенде ериді:
Fe(OH)2 +
2HNO3 → Fe(NO3)2 +
2H2O
4.Сілтілер қышқылдық оксидтермен
әрекеттесіп, тұз бен су түзеді:
SO2 +
2NaOH → Na2SO3 + H2O
5.Сілтілер тұздармен
әрекеттесіп, жаңа негіз бен жаңа тұз
түзеді:
№3Видеотыңдалым 0,37
минут
NiSO4 +
2NaOH → Ni(OH)2 + Na2SO4
6.Термиялық ыдырайды
(ерімейтін негіздер мен аз еритін
негіздер):
Cu(OH)2 → CuO + H2O
Негіздердің тұздармен
әрекеттесуі
Сыныппен
жұмыс
Зертханалық тәжірибе
№7
Керекті құралдар: сынауық
тұрғысы, сынауық, шыны түтік, сынауық
ұстағыш
Реактивтер: натрий гидроксиді,
кальций гидроксиді, күкіртқышқылы, мыс сульфаты, темір
хлориді,фенолфталеин ерітінділері;
1-тәжірибе
|
Бақыланған
өзгеріс
|
Қорытынды
|
Сілтінің қышқылмен
әрекеттесуі
|
Фенолфталеиннің түсінің
өзгеруі
|
Бейтараптану реакциясы
жүреді
|
2-тәжірибе Сілтінің қышқылдық оксидпен
әрекеттесуі
|
Мөлдір ерітіндінің түсінің
лайлануы
|
Нәтижесінде кальций карбонаты
түзіледі
|
3-тәжірибе
|
|
|
Сілтілердің тұз ерітіндісімен
әрекеттесуі
|
1-сынауықтағы ерітіндінің түсі өзгереді, көк
түсті тұнба пайда болады, ал екінші сынауықта қызыл қоңыр түсті
тұнба пайда болады;
|
Нәтижесінде ерімейтін негіздер
түзіледі
|
|
Өз ойларын айтып, жауап
береді
Түртіп алу әдісі бойынша сабақтағы жаңа
ұғымдарды сілтілер, суда еритін, ерімейтін негіздер,
екідайлы
( амфотерлі) гидроксидтер дәптерлеріне
жазады.
№1 ,2,3
Видеотыңдалым
бойынша сұрақтаға жауап
береді.
Сыртқы белгілерінде қандай
айырмашылықтар? Калий, натрий, кальций мыс(II) үлгілері
беріледі.
Түстері әртүрлі, ерігіштіге де
әртүрлі.
Сілтілердің қандай ерекшелігі қасиеті
көрсетілді?
тітіркендіргіш немесе
күйдіргіш
Тәжірибені орындап, нәтижелерін дәптерлеріне
жазады, реакция теңдеулерін
құрастырады;
|
Ынталан
|