«Қыз Жібек» жыры.Троп түрлері. 7-сынып

Күні:

29.09.2020 жыл

Сынып: 7

Қазақ әдебиеті. А.С.Ақтанова,А.Қ. Жүндібаева

Атамұра 2017ж.

Сабақтың тақырыбы:

8.Троп түрлері.

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

7.А/И3.Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау

Ресурстар

https://youtu.be/PSdTxsBYJRs

https://bilim-all.kz/jospar/3064-Adebiet-teoriyasy-negizderinin-qoldanys-ulgileri

Мәтінді оқы.

Халық ауыз әдебиетінде «Қыз Жібек» жыры осы тақырыптағы шығармалардың бірі. Бүгінгі сабақта біз жырдың мазмұнына үңіліп, кейіпкерлер әлеміне саяхат жасап, түрлі талдау жұмыстарын жүргіземіз. «Қыз Жібек»жыры халқымыздың сүйіп оқитын көркем шығармасы. Неге десеңіз,ол өзінің көркемдік ерекшелігімен оқырманды өзіне баурап алады.Жырдың-идеялық мазмұны,көркемдік сөз саптауы, сюжеті, композициясы, көркемдік айшықтары жағынан үздік жыр. Теңеуді,эпитетті,метафораны,құбылтудан әсірелеу мен кішірейтуді,айшықтаудан зарлай арнауды ұтымды пайдалана білген.

Метафора – метафоралық ауыс мағына туғызу, сыртқы не ішкі белгілеріндегі ұқсастыққа қарап, бір заттың атауы басқа бір затқа атау болуы. Бұл – ұқсасту заңына негізделеді. 1. Тілдік метафора. 2. Поэтикалық метафора.

1. Тұлға ұқсастығы: адамның көзі – бұлақтың көзі, істің көзі
2. Қимыл ұқсастығы: тіл – адамның тілі, сағаттың тілі, техниканың тілі
3. Заттың қызыметіндегі ұқсастық: адамның басы – ел басы
4. Ұғымның бір-біріне қатынасынан туған ұқсастық: жіңішке – жіп, бел

Поэтикалық метафора – ойды әсерлі, әрі айқын етіп жеткізудің бір тәсілі, ой көркемдігі, жалпыхалыққа таныс белгілі суретке негізделген болады: шөл кемесі – түйе, ақ алтын – мақта, сары алтын – бидай, қара алтын – көмір.  

 Эпифора - өлеңнің әр тармақтарының соңында немесе әр ой ағымының аяқ жағында бір сөздің қайталанып келуі. Ақындар басты назар  аударған нәрсенің не болмыстың басты қасиетін өлең жолы аяғында бірнеше дүркін қайталап, оқиғаны үдете,дамыта көрсетеді. 

Кетеген болса,түйең жау,
Тебеген болса, биең жау,
Ұрысқақ болса, ұлың жау,
Керіскек болса, келін жау.

Ассонанс – шумақтың алғашқы дыбыстары бірдей дауысты дыбыстан келіп, ерекше үндес табуы (мазмұнға лайық). Махамбет өлеңіндегі

Ереуіл атқа ер салмай,
Егеулі найза қолға алмай,
Еңку-еңку жер шалмай,
Ерлердің ісі бітер ме?!- деген жолдар бірыңғай «е» дыбысынан басталып, ақынға тән ақтарыла, ағындап, ұрандап тұр.

Аллитерация - өлең жолдарының  бірыңғай дауыссыз  дыбыстан  келіп үндесуі. Дауыссыз, әсіресе қатаң дауыссыз дыбыстар қайталанып, шегелеп айтар ақыл, нақылды, тепсініп толғар тегеурінді күш-қуатты өте әсерлі береді.

Көптер көзін тіккендей,
Көп соңына түскендей,
Көптің несін алыппын?!
Көп кісіден анықпын!

Үй жұмысы