Батыс Қазақстан облысыАқжайық ауданы
Қаршы орта жалпы білім беретін мектебінің химия пәнінің мұғаліміА.Т.Абдрахманованың іс – тәжірибесінен
«Қызықты химиялық тәжірибелер» әдістемелік құрал
Лбішін ауылы
Мазмұны.Алғы сөз.............................................................................. 4 Сумен жасалатын фокустер....................................... 5 «Өткізбейтін мата» .............................. 5 «Бармақпен су қайнату» .............................. 5 «Күйдірмейтін жалын» .............................. 6 Қызықты тәжірибелер................................................... Құтыдан бұлт шығару................……………… 7 Үш керемет: «Сүт, ірімшік және газдалған су» 7 «Апельсин, лимон, алма сусыны» ......................... 8 «Хирургия» ............................................................. 8 «Құпия сиялар» ........................................................ 9 «Сіріңкесіз жағылған от»…………....................… 10 «Эскимо» ................................................................. 11 «Жанартау» ........................................................... 11 «Суреттегі от»………………....……………………. 12 «Химиялық субұрқақ»…………......……................. 12 «Стақандағы қысқы әсем көрініс»....…………..… 13 «Алтын күз алдымызда» …………….……………… 13 «Жасыл жалын»………….....…………………….…. 13 «Сүңгуiр жұмыртқа»…………….…………..…........14 «Өртенбейтін қағаз» ........................................... 14 «Күміс орман» ....................................................... 15 «Жасанды балдырлар»…….………………………. 15 «Қорғасын тоны»…………….……………..………... 16 «Химиялық кемпірқосақ»...................................... 16 «Өртенбейтін орамал»........................................ 17 «Су катализатор»............................................... 18 «Сұйықтықта нұр шашу» ................... ............ 18 «Сұйықтықтың қатуы» .................................. 18 «Химиялық сүт» ................................................ 19 «Көбік сарқырамасы» ....................................... 19Пайдаланылған ресурстар................................................ 20Алғы сөз. Бүгінгі таңда білім беретін мектептердің міндеті өзінің талантын танып және оны таныта алатын жан-жақты тұлға қалыптастыру болып табылады.Ол үшін ең алдымен оқушылардың танымдық іс-әрекеттерінің маңызды жақтарына көп көңіл аударуымыз қажет. Білім жүйесінде химия пәні нақты ғылымдарға жатады,химия пәнінің әрбір сабақтарында теориялық алған білімдерін өмірмен ұштастыру,білімдерін тереңдету,шығармашылық қабілеттерін дамыту мақсаттарында өз қолымен жасаған тәжірибелер, сарамандық жұмыстардың алаты орны ерекше. Ол оқушылардың логикалық ойлау әркетін дамытумен тікелей байланысты. Өйткені белгілі бір «сиқырлы құпиясы» бар, «ғажайыптар» жасау – химия ғылымын өмірмен байланыстыратын тамаша әдіс. Қызықты тәжірибелер жасау арқылы оқушының ойлау, есте сақтау, өз ойын еркін жеткізе алу, ғылым білімге деген ынтасы артады, шығармашылық қабілеттері дамиды, дүниетанымы кеңейеді. Әрбір өз қолымен істелген тәжірибелік жұмыстар оқушылар бойында белгілі бір икемділік, іскерлік дағды қалыптастыру білім мен білік, іс -әрекет дағдыларын тығыз қалыптастыра отырып, есте сақтау, тез ойлау, дұрыс жауап беру, өз пікірін айту, дәлелдей алу әрекеттері күшейіп, ой-өрісі шыңдала түседі Ұсынылып отырған «Қызықты химиялық тәжірибелер» 2013 жылғы 24 сәуірде Қаршы орта жалпы білім беретін мектебінде «Жас мамандар шеберханасы» тақырыбындағы жас мамандармен өткізілген аудандық семинарда аудан көлемінде таратуға ұсынылды. Бұл «Қызықты химиялық тәжірибелер» тақырыбындағы жинақты химиялық реакцияларды көрнекі көрсету арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, іскерлік дағдыларын қалыптастыру, өз бетімен жұмыс жасау шеберліктерін дамыту мақсатында, сонымен бірге ұқыптылықпен тиянақтылыққа тәрбиелеуде және сыныптан тыс сабақтар мен әртүрлі кештерді ұйымдастыру барысында қолдануға болады.
Сумен жасалатын фокустер. Өткiзбейтiн мата1. Көрермендерге - «Менде керемет бiржақты су өткiзетiн мата бар» -деп жариялайсыз.2. Марлямен стақанды жауып қойда, резеңкемен марляның шеттерiн бекітесің. 3 Стақанға су толтырып құй. 4. Бiр қолыңмен стақанды ұстап, ал екінші қолыңмен оның үстiнен жап . 5. Табақшаның үстiнде стақанды түбiн жоғары қаратып төңкер. 6. Сиқырлы сөздер айтып, стақанды жауып тұрған қолыңды жайлап ал. Сиқыршыға кеңес.Егер стақан бетіне дейін сумен толық болса бұл фокусты орындау оңай, және марляны алдына ала сулап алған жөн, басқа маталардыда қолдануға болады.НәтижеСтаканды төңкеріп қолыңды алғаннан кейін су марлядан төгілмейді, себебі су молекулалары матаның тесіктерін толтырып өз-ара байланыста болады, пленка түзеді. Және стаканды аударған кезде онда ауа қалмайды, сол себептен сыртқы ауа қысымы ішке қарағанда жоғары болады. *** Бармақпен су қайнату.ДайындықАлдыңғы тәжiрибедегідей стақанға су толтырып, бетін марлямен жауып оны резеңкемен бекiт. Және марляны ішіне қарай басып босатып қою керек. «Құрметті көрермендер, сiздiң жылы саусағыңызбен суды қайнатып көрейік. Саусағыңызды уқалап жылытып төңкеріліп тұрған стақанның бетіндегі марляға тигізіңіз»НәтижеСенiң көмекшiң саусағын апарған кезде, сен стақанды сәл төмен түсіресiң, марля сол мезгiлде тартылып, суда көпiршiктер пайда болады.
*** « Күйдірмейтін жалын». Терең табақшаға су құйып, оны сұйық сабынмен көпіртеміз, судың астына баллондағы тұрмыста қолданатын газды жібереміз. Газбен толық көпіршіктерді сумен бірге қолыңызбен алып жағыңыз. Газ лаулап жанады, бірақ қолыңыз күймейді, себебі көпіршектердің астындағы су қабаты қызудан сақтайды.
Қызықты тәжiрибелер:1. «Құтыдан бұлт шығару». Тәжiрибенiң сипаттамасы: сыйымдылығы 2-3 литр құтыға биіктігі 1-2 см –ге дейін натрий карбонатының ұнтағын толтырамыз және аммиактiң 10%-тік ерiтiндiсiн ақырын құйамыз, ол тұздың бетінде қалыңдығы 2 мм – ден жуан емес қабат түзуі керек. Содан соң құтыға концентірлі тұз қышқылын аздап құямыз. Құтының аузынан үстелдiң бетіне ауыр қою аппақ бұлт тәрізді түтін сорғалайды.
2.Үш керемет: «Сүт, iрiмшiк және газдалған су». Химия, таңғажайып ғылым, ол суды сүтке, iрiмшiкке немесе газдалған суға айналдыруға мүмкiндік береді. Тәжiрибенiң сипаттамасы: Бiр стақанға 2 қасық кальций хлоридін, ал басқасына сондай көлем натрий карбонатын саламыз және әр қайсысына шамамен ¼ стакан су құйамыз.Содан соң алынған ерiтiндiлерді бiр-біріне қотарамыз, ақ сүт секілді сұйықтық пайда болады. Тәжiрибенi тез көрсету керек, өйткенi кальций карбонаты тұнбаға түседi,ал егер оған артық мөлшерде тұз қышқылын құйсақ «сүт» қайнап «газдалған суға» айналады. Егер барий хлоридінің ерітіндісіне калий сульфатының ерітіндісін қосса, барий сульфатының iрiмшiкке ұқсас ақ тұнбасы пайда болады.3. «Апельсин, лимон, алма шырыны».Бiр шырыннан басқасын алуға болады Тәжiрибенiң сипаттамасы: Алдымен қызғылт сары түсті калий дихроматының ерiтiндiсiн стақанға құйып көрсетемiз. Сосын, сiлтi қосып, «апельсин шырынын» «лимон шырынына» айналдырамыз.. Содан соң, керiсiнше жасаймыз: ол үшiн, ашық сары түсті «лимон шырынына» аздап күкірт қышқылын құйямыз, ал енді «алма шырынын» алу үшін оған азғана сутек пероксидін қосамыз. 4. «Хирургия» Кейбiр химиктер нағыз кереметтер сиқырлы су жасап жарақатты жазып алады. Тәжiрибенiң сипаттамасы: темiрдiң (ІІІ) хлориді, калийдің тиоцианаты, литий фторидының ерiтiндiлерiн алдын ала дайындаймыз.. Мақтаны «спиртпен» (калийдің тиоцианаты ерітіндісімен) сулап пациенттің қолын сүртеміз және шыны таяқшаны(скальпельді) «иодпен» ( темiр хлоридінің ерiтiндiсімен) дезинфекциялап қолын сызғанда «қан шығады» Сонда оқушының білегінде темір хлориді мен калий роданиді әрекеттесіп, қан тәрізді темір роданидін түзеді». Ол реакцияның теңдеуін былай жазуға болады: Содан кейiн «жарақатты жазамыз» , ол үшін мақтаны литий фториді ерiтiндiсіне батырып «жарақатты» сүртеміз.
5. «Құпия сиялар» 1)Көкшіл түсті параққа лимон шырынымен сурет салып кептіреміз, содан соң үстіне пулевизатор арқылы ( иіс сулар ыдыстарын пайдалануға болады) лакмус ерітіндісін шашамыз.Қызыл түсті сурет шығады. Немесе қағаз парағын алып кали
03 Маусым 2018
2183
3 рет жүктелген
Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған