Рак ауруы туралы баяндама

Қ
АЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ

«М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ»

«Журналистика және қазақ тілі» кафедрасы

Тақырыбы: Рак (обыр) ауруы: себептері, түрлері және алдын алу жолдары

Орындаған: Нұртай Аяулым 

Фи-23-11к3

Кіріспе

Қазіргі заманғы медицинада ең қауіпті әрі кең таралған дерттердің бірі — рак (обыр) ауруы. Бұл ауру түрлі органдарда пайда болып, уақытында емделмесе, адам өміріне үлкен қауіп төндіреді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне сәйкес, жыл сайын 10 миллионнан астам адам қатерлі ісіктен көз жұмады. Сондықтан бұл дерттің себептерін, түрлерін, емдеу жолдары мен алдын алу шараларын білу — әр адам үшін маңызды.

1. Рак ауруының мәні мен табиғаты

Рак — бұл жасушалардың бақылаусыз көбейіп, дененің кез келген бөлігінде қатерлі ісік (неоплазма) түзуі. Қалыпты жасушалар белгілі бір мерзімде көбейіп, қартаяды да өледі. Алайда рак жасушалары бұл тәртіпті бұзып, ретсіз бөлініп, ағзаның жұмысын бұзады.

Қатерлі ісіктің ерекшеліктері:

- Қоршаған тіндерді зақымдайды;

- Метастаз (ағза бойынша таралу) береді;

- Жасушалық мутация нәтижесінде пайда болады;

- Ағзаға үлкен токсикалық әсер етеді.

2. Рактың негізгі себептері

Рактың пайда болуына бірнеше ішкі және сыртқы факторлар әсер етеді.

Сыртқы себептер:

- Темекі тарту – өкпе, тамақ, асқазан рагына әсер етеді;

- Алкоголь ішу – бауыр мен ұйқыбез ісігіне әкеледі;

- Ультракүлгін сәуле – тері рагын тудырады;

- Радиация және экология – қоршаған ортаның ластануы;

- Вирустар мен бактериялар – мысалы, HPV – жатыр мойны рагы.

Ішкі себептер:

- Генетикалық тұқымқуалаушылық;

- Гормоналды өзгерістер;

- Иммундық жүйенің әлсіреуі;

- Созылмалы аурулар.

3. Диагностика және емдеу тәсілдері

Диагностика әдістері:

- Рентген, УДЗ;

- Компьютерлік және магниттік томография (КТ, МРТ);

- Қан талдауы (ісіктер маркерлері);

- Биопсия (ісіктен тін алу).

Емдеу әдістері:

- Хирургиялық операция– ісікті толық алып тастау;

- Химиотерапия – арнайы дәрілермен рак жасушаларын жою;

- Сәулелік терапия (радиотерапия) – сәулемен емдеу;

- Иммунотерапия – ағзаның иммунитетін күшейту;

- Гормондық терапия – гормонға тәуелді ісіктерде қолданылады.

4.Алдын алу және ерте диагностика

Алдын алу шаралары:

- Салауатты өмір салтын ұстану;

- Темекі мен алкогольден бас тарту;

- Белсенді қозғалыс, спорт;

- Дұрыс тамақтану;

- Күн сәулесінен қорғану;

- Вакцинация (мысалы, HPV-ға қарсы).

Ерте анықтау маңыздылығы:

- Жыл сайын тексеріліп тұру;

- Қауіпті белгілер байқалса, дереу дәрігерге қаралу;

- Скрининг бағдарламаларына қатысу (әсіресе әйелдер үшін).

Қорытынды

Рак ауруы – адамзатқа үлкен қауіп төндіретін дерттердің бірі. Оны емдеу мен алдын алу үшін халықтың денсаулық туралы сауатын арттыру, ерте диагностика мен профилактикалық шараларды кеңінен енгізу қажет. Әр адам өз өмірі мен денсаулығына жауапты, сондықтан зиянды әдеттерден арылып, медициналық тексеруден өту – денсаулық кепілі.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. ҚР Денсаулық сақтау министрлігі ресми порталы – www.dsm.gov.kz

2. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы – www.who.int

3. Қазақстан онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты – www.oncology.kz

4. М.Жанбосынова, “Қатерлі ісіктер”, Алматы, 2022

5. Cancer Research UK – www.cancerresearchuk.org