Развитие речи дошкольников посредством художественных произведений

Сабақ мақсаты:

Оқушылардың адалдық, ақиқат, шындық туралы түсініктерін кеңейту.

Міндеті:

1.Адалдық пен шындықтың адами қарым-қатынастағы мәнін түсіндіру;

2. Оқушылардың бойында адалдық, шыншылдық қасиеттерін ашуға ықпал ету;

3. Мәңгілікті уақытшадан, шындықты жалғаннан, жақсыны жаманнан ажырата білуге, мейірімділікке, жауапкершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Ресурстар: (материалдар, дереккөздер)

Кітап, дәптер, жайлы әуен, ақ қағаздар, нақыл сөздер, тапсырма

Сабақ барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңi.

Сәлемдесу, оқушылардың көңіл - күйін сұрау, сабаққа қатысуын тексеру.

5 Т ережесімен таныстыру.

Сабақ барысын талқылау:

Оқушылардың емін – еркін дұрыс отыруын қадағалау

2. Д әйексөз.

«Ақиқат-адалдықтың бастауы»

Балаларды сабақтың дәдәйексөзімен таныстырамын, оқушылар өз ойларымен бөліседі. Оқушылардың ойларын қортындылау.

- Ақиқат , шындық адамның өмірінде ең маңызды орын алатын қасиеттер. Ақиқат жолы ешкімді адастырмайды. Ақиқат жолымен адам адал өмір сүреді. Адалдық-адам бойындағы таза ниет. Адал адамның ойы таза, сөзі шынайы, ісі игілікті болады. Адалдықпен өмір сүру – өмірдің басты заңы.

Дәйексөздің мағынасын түсіндіру

3. Ә ңгiмелеу (сұхбат).

- Ақиқат деген не?

- «Адалдық, шындық» дегенде ойларыңа не түседі?

- Ақиқат- парасатпен ой-санамен ақылмен айтылған сөз. Барлық болмыстың бастапқы болмысы-ақиқат. Ақиқат - ол дәл осы сәт. Қазіргі сәттің күші. Адамның болмысы өзі ақиқат. Ақиқат дәлелді қажет етпейді.

Мәтінмен жұмыс

«Елеместің адамгершілігі» ертегі

- Қарт Елемеске қандай кеңес берді?

- Елеместің өмірі қалай жалғасты?

- Елемес қандай адам?

- Оның адалдығын қандай ісінен көруге болады?

- Адал болу не үшін қажет?

Мұғалімнің сыйы «Аңыз айту»

Ақиқат туралы аңыз.

Ертеде бір дана кісі өмірден кетіп,о дүниелік болған кезінде періштеге жолығыпты.

Періште дана кісіден:

- Жер бетінде қалай өмір сүрдіңіз,- деп сұрапты.

- Мен тірі кезімде өмір бойы ақиқат іздеумен болдым ,-деп жауап беріпті.

Аа,оныңыз дұрыс болған екен,- деп періште дана қарияны мақтапты.

- Сен ақиқатты табу үшін не істедің? Оған жету үшін немен айналыстың деп сұрапты періште.

- Мен ақиқатты табу үшін даналық туралы кітаптарды көп оқып, ақиқат жолын іздедім. Даналықтар адамдарға діни жолмен беріледі сондықтан мен қасиетті жазбаларды көп оқып, храмдарды араладым ,-деп жауап беріпті дана қария.

Сол кезде періште қарияға қарап жымиыпты.

Одан соң қария кісі мен осы саяхаттап жүрген кезімде оқыған даналықтарым туралы кездескен адамдармен әңгіме жүргізе отырып, ақиқатпен шындық туралы көп дауластым.

Сол кезде періште мейірлене күліпті.

Осы сәтте дана қария үндеми қалыпты.

Періштенің бетінен күлкі кетіп, мұңайған күйге түсіпті.

Осы кезде дана қария періштеден мен бірдеңені дұрыс жасамадым ба?- деп сұрапты.

- Барлығы дұрыс бірақ сен сүйіспеншілік туралы ештеңе айтпадың ғой деп жауап берді періште. Менің сүйіспеншілік іздеуге еш уақытым болмады. Себебі мен ақиқатты іздеумен болдым деп мақтана жауап беріпті. Сол сәтте періште дана қарияға: Сүйіспеншілік жоқ жерде ақиқатта жоқ деп жауап беріп, ең терең ақиқат, терең сүйіспеншіліктен туындайды деп мұңайған қалыпта көзден ғайып болыпты

Сұрақтар:

• Қария өмір бойы нені іздепті?

• Оны табу үшін ол не істеді?

• Періште қарияға не деп жауап берді?

• Ақиқатқа жету үшін адамның бойында қандай қасиеттер қажет деп ойлайсыңдар?

• Ал сендердің бойыларында ондай қасиеттер бар ма?

• Өмірдекімге жақсылық жасадыңдар?

Оқушылар өз ойымен бөліседі.

Оқушыларға төмендегідей әңгімелесу сұрақтарын ұсынамын.

Оқулықтағы мәтінді оқушыларға айтып беремін, мәтін бойынша бірнеше сұрақтар қоямын. Мұғалімнің сыйы (аңыз айту)

Оқушылар өздерінің ойларымен бөліседі.

4. Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс.

Дәптермен жұмыс

- Дәптердегі суреттерді бояңдар. Ондағы балалардың іс-әрекеттеріне сәйкес адамгершілік қасиеттері туралы әңгімелеп айтыңдар.

Тапсырма

- Көп нүктенің орнына қажетті сөздерді қойып айтыңдар

Оқушылардың дәптерде тапсырманың орындауын қадағалау

5. Топпен ән айту.

«Ертегілер елінде»

Топпен ән айту.

Оқушылар музыка ырғағымен ән айтады.

Сабақ мақсаты:

Жалпыадамзаттық ақиқат құндылығы туралы түсінік беру.

Міндеті:

1. Адалдық пен шындықтың адами қарым-қатынастағы мәнін түсіндіру;

2. Оқушылардың бойында адалдық, шыншылдық қасиеттерін ашуға ықпал ету;

3. Оқушыларды мейірімділікке, шыншылдыққа, жауапкершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Ресурстар: (материалдар, дереккөздер)

Кітап, дәптер, нақыл сөздер, жайлы әуен

С абақ барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңi

Сәлемдесу, оқушылардың көңіл - күйін сұрау, сабаққа қатысуын тексеру.

5 Т ережесін қайталау

Сабақ барысын талқылау:

Оқушылардың емін – еркін дұрыс отыруын қадағалау

2. Д әйексөз.

Ақиқаттың кемесі сынбас

- Ақиқат, шындық адамның өмірінде ең маңызды орын алатын қасиеттер. Ақиқат жолы ешкімді адастырмайды. Ақиқат жолымен адам адал өмір сүреді. Адалдық - адам бойындағы таза ниет. Адал адамның ойы таза, сөзі шынайы, ісі игілікті болады. Адалдықпен өмір сүру –өмірдің басты заңы.

Балаларды сабақтың дәйексөзімен таныстырамын,оқушылар өз ойларымен бөліседі. Оқушылардың ойларын өз сөзімен қортындылаймын.

3. Әңгiмелеу (сұхбат).

М . Мақатаевтың «Шындық туралы» өлеңін оқып, мысал келтіріп, өлеңді талдаңдар .

Шындық көзге шұқиды қашаннан да,

Шыбын жаның шындықтан қаша алған ба?

Ар ақиқат үкімі жасалғанда,

Қолға тұрар ноқтасыз асаулар да.

Қолға тұрар қулар да, зұлымдар да

Ат жалынан мал тапқан жылымдар да,

Арамзаны, ұрыны жұлып түспей

Ақиқаттың алмасы суынған ба?

Шындық деген шымылдық біреулерге,

Қалқа қылып шындықты жүрер пенде

Шымылдығын шындық кеп жұлып алса,

Шыбыны ұшып, бейшара кірер жерге.

Сұрақтар:

1. Адамды адам ететін қандай қасиеттерді білесің?

2. Адамның жағымды жақтарын қалай байқауға болады?

3. Өмірде өздерің үлгі тұтатын адамдарды атаңыздар?

4. Өмірде адамдарды байланыстыратын қандай күш бар?

Оқушылар өз ойымен бөліседі

Мәтінмен жұмыс

Түлкі мен ешкі Ыбырай Алтынсарин

Бір түлкі жүгіріп келе жатып, абайсызда бір терең апанға түсіп кетіпті. Шыға алмай тұрғанда, бір ешкі су іздеп жүріп, әлгі апанға кез болып, түлкіні көреді.

— Ей, түлкі батыр, не қылып тұрсың? — депті.

— Ой, не қыласың, жаным жай тауып тұр. Қырда әрі сусап, әрі ыстықтап өліп едім. Апанның іші әрі салқын, әрі түбінде тұп тұнық суы бар екен, — депті түлкі.

Мұны естіп ешкі: «Мен де салқындайын, әрі су ішейін», — деп ойлап, секіріп апанға түсіпті. Сонда түлкі секіріп ешкінің үстіне мініп, онан мүйізіне табан тірепті де, ырғып далаға шығып, жөніне кетіпті.

«Өтірікке алданба, басың бәлеге душар болар» деген сөз осыдан қалыпты

-Түлкінің айтқаны шындыққа жата ма? Неліктен?

-Әрдайым шындықты айтқан жөн бе?Неліктен?

-Өз өмірлеріңнен шындықпен жол тапқан мысалдар келтіріңдер.

-«Түлкі мен ешкі»ертегісінен не үйрендіңдер? Айтып беріңдер.

Сұрақтар:

• Түлкі қайда түсіп кетеді?

• Ол ешкіге не деп айтты?

• Түлкінің айтқаны шындыққа жата ма? Неліктен?

• Түлкінің бойында қандай қасиеттер бар?

• Әрдайым шындықты айтқан жөн бе? Неліктен?

• Өз өмірлеріңнен шындықпен жол тапқан мысалдар келтіріңдер.

Оқушылар өз ойымен бөліседі

Оқушыларға төмендегідей әңгімелесу сұрақтарын ұсынамын. Мұғалімнің сыйы (аңыз айту)Оқулықтағы мәтінді оқушыларға оқып беремін, мәтін бойынша бірнеше сұрақтар қоямын. Оқушылар өздерінің ойларымен бөліседі.

4. Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс.

Дәптермен жұмыс

Дәптерге ертегі кейіпкерлерінің суреттін салыңдар.

5. Топпен ән айту.

«Ертегілер елінде»

Топпен ән айту.

Оқушылар музыка ырғағымен ән айтады.

Сабақ мақсаты:

Оқушыларға тәртіп пен парыз ұғымдарының мәнін ұғындыра отырып, дұрыс әрекет құндылығының мәнін ашу.

Міндеті:

- «Тәртіп» және «парыз» ұғымдарының мағынасы түсіндіру арқылы адалдық қасиетін ұғындыру.

- оқушылардың тәртіп пен парызға қатысты дұрыс әрекеттерін баулуда жауапкершілік қасиетін дамыту.

- Оқушыларды шыншылдыққа, жауапкершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Ресурстар: (материалдар, дереккөздер)

Кітап, дәптер, нақыл сөздер, сурет, әуен

Сабақ барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңi

Сәлемдесу, оқушылардың көңіл - күйін сұрау, сабаққа қатысуды тексеру.

5 Т ережесін қайталау

Сабақ барысын талқылау:

Оқушылардың емін – еркін дұрыс отыруын қадағалау

2. Д әйексөз

Жақсы тәртіп көрсе бала күнінде, үлгісімен қуантады түбінде.

Ж. Баласағұни

- Тәртіпті көріп өскен бала өзінің іс-әрекетімен көрсете алады. Тәртіпті бала отбасының, ұстазының көз қуанышы.

Балаларды сабақтың дәйексөзімен таныстырамын,оқушылар өз ойларымен бөліседі. Оқушылардың ойларын өз сөзімен қортындылаймын.

4 . Әңгiмелеу (сұхбат)

- Тәртіптілік деген не?

- Тәртіпті бала қандай болу керек?

- Тәртіпсіз бала қандай бала?

- Парыз дегеніміз не?

- Біздің қандай парызымыз бар?

Оқушылар өз ойымен бөліседі

Оқушыларға тәртіп пен парыз туралы мағлұмат беремін.

- Сонымен балалар, адам бойында жақсы, жаман қасиеттер болады екен. Бізге ақылдылықты, адалдықты, қарапайымдылық пен кішілікті, шындықты үлкендер үйретеді. Олар біздің ата - аналарымыз, ұстаздарымыз.

- Жақсы бала болатын бала жақсы қасиеттерді үйреніп, жаман мінез, тәртіпсізден аулақ болуға тырысуы керек.

- Тәртіп - орындалуы міндетті, барлығымызға ортақ ереже. Тәртіп-адамды жетістікке жеткізеді.

- Парыз - төлемді, өтемді талап етпейтін, бірақ әркімнің адамгершілік қасиеттеріне байланысты өзі біліп атқаратын қасиетті борышы. Әр адамның өз отбасы, өзі өмір сүретін қоғамы мен елі алдындағы парыздары мен міндеттері бар. Адам өзін парызға арнап, парызға сәйкес әрекет етуі тиіс. Сонда барлық іс-әрекеті дұрыс болады.

Мәтінмен жұмыс

«Сыпайы қоян» Ертегі

Сұрақтар:

- Қоян неден қорқты?

- Ол қайда тығылды?

- Үңгірде не көрді?

- Қоянның бойында қандай қасиеттер бар?

- Қоян қандай дұрыс әрекет жасады?

- Жылан неліктен қоянға тиіспеді?

- Адамның тәртіптілігі неден көрінеді?

- Өзінің өміріңде сыпайылықтың көмектескен кезі болды ма?

Оқушылар өз ойымен бөліседі

Оқушыларға төмендегідей әңгімелесу сұрақтарын ұсынамын.

Оқулықтағы мәтінді оқушыларға оқып беремін, мәтін бойынша бірнеше сұрақтар қоямын. Оқушылар өздерінің ойларымен бөліседі.

5. Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс

Топтық тапсырма.

1 тапсырма

- Оқулықтағы суреттерге қараңдар. Оған қандай тәртіптілік ережесін ұсынар едіңдер? Айтып беріңдер.

2 тапсырма

Суреттерге қарап, әңгіме құрастырыңдар.

Дәптермен жұмыс

Дәптерге ертегі кейіпкерлерінің суреттін салыңдар.

Тапсырма еркін түрде орындалады, яғни орындалу формалары өз таңдаулары бойынша жүреді.

5. Топпен ән айту.

«Атамекен»

Топпен ән айту.

Оқушылар музыка ырғағымен ән айтады. Отан алдындағы парызды ұғыну мақсатында«Атамекен» әнін орындаймыз