Реферат

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министірлігі

Алматы Технологиялық Университеті

Тағам өндірісінің факультеті

«Астық өнімдері және өңдеу өндірістерінің технологиясы” кафедрасы

Реферат

Тақырыбы: «Трендте пайдалы және қауіпсіз өнімдер»

Орындаған: Құмар Еркеназ ТБ 20-11

Тексерген: Батырбаева Н. Б.

Алматы - 2022

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім.

1. Валюта нарығы және валюталық операциялар

2. Валюталық нарығын реттеудің мағынасы мен қажеттілігі

3. Валюта нарығын бақылаудың негізгі бағғыттары

ІІІ. Қорытынды

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

2

Кіріспе

Жалпы, валюта нарығы дегеніміз шетелдік валютаны және шетелдік валютадағы төлем құжаттарын сату – сатып алу жөніндегі әлеуметтік – экономикалық және ұйымдық қатынастар жүйесі.

Қазақстан Республикасының халықаралық нарыққа шығуына кедергі жасап тұрңан мәселелердің бірі – теңгенің айырбасталымдылығы. Бір жағынан қазақстандық теңге бірнеше валюталық шектеулері бар айырбасталатын валюта болып саналады. Бірақ бұл шектеулер, Қазақстанның дүниежүзілік валюта нарығының толық құқылы қатысушысы бола алмауына жеткілікті.

Мемлекетіміздің ішкі валюталық нарығы әлі қалыптасқан жоқ, ол қалыптасу сатысында. Қазақстан нарығының жастығынан кез келген ірі қаржы институты, соның ішінде шетелдік де, өзіне пайда түсіре алды.

Валюталық операциялар — бұл меншіктік құқықтың валюталарға, бағалы қағаздарға, төлем құралдарына шетелдік валютасымен өтуі және оның төлем құралы ретінде қолданылуы, елдің шекаралары арқылы валюталық құндылықтардың кіруі, шығуы және қайта жіберілуі бойынша келісімдер. Валюталық операциялар ағымдағы операциялар және капитал қозғалысы

бойынша операциялар болып бөлінеді.

Валюталық операциялар сыртқы экономикалық қызметтің барлық түрлері бойынша жүзеге асырылады: экспорт, қызмет көрсету, капиталдың инвестициялануы, халықаралық мемлекеттік және коммерциялық несиелендіруде, экономикалық көмек көрсетуде. Сыртқы экономикалық қызметтің жоғарыдағы айтылған түрлерінің көбісі валюталық ресурстарды жаңғыртады.

3

1. Валюта нарығы және валюталық операциялар

Халықаралық қатынастар – экономикалық, саяси және мәдени әртүрлі мемлекеттердің заңды және жеке тұлғаларының ақшалай талаптары мен міндеттерін тудырады. Халықаралық төлемдердің ерекшелігі баға және төлем ретінде шетел валюталары қолданылады. Сонымен, сыртқы саудадағы есеп айырысулардың қажетті шарты шетел валютасын сатып алу және сату түрінде бір валютаны екінші валютаға айырбастау болып табылады.

Валюта нарықтары – сұраныс пен ұсыныс негізінде қалыптасатын ұлттық валюта бағамы бойынша шетел валютасын сатып алу-сату жүзеге асырылатын ресми орталықтар. Валюта нарықтары қазіргі мағынада 19 ғасырда дамыды. Бұған келесі шарттар ықпал етті:

• Халықаралық экономикалық қатынастардың дамуы

• Дүниежүзілік валюта жүйесінің құрылуы

• Халықаралық есеп айырысулар үшін несиелік құралдарды кеңінен тарату

• Банк капиталының шоғырлануын және орталықтандырылуын күшейту, әртүрлі елдердің банктері арасындағы корреспонденттік қатынастарды дамыту.

Ұлттық нарықтардың және олардың өзара байланысының дамуымен әлемдік қаржы орталықтарындағы жетекші валюталар үшін біртұтас әлемдік валюта нарығы дамыды. Қазіргі әлемдік валюта нарығы келесі негізгі белгілермен сипатталады:

1. Экономикалық қатынастарды интернационалдандыру негізінде валюталық нарықтарды интернационалдандыру

2. Операциялар күн бойы үздіксіз, кезекпен әлемнің барлық бөліктерінде орындалады

3. Валюталық операциялардың техникасы біртұтас, есеп айырысу банктердің корреспонденттік шоттары бойынша жүзеге асырылады.

Әлемдік валюта нарықтары әлемдік қаржы орталықтарында шоғырланған. Олардың ішінде Лондон мен Нью-Йорк, Франкфурт-на-Майне, Париж, Цюрих, Токио, Гонконг, Сингапур, Бахрейндегі валюта нарықтары бар. Әлемдік валюта нарықтарында банктер дүниежүзілік төлем айналымында кеңінен қолданылатын валюталармен операциялар жүргізеді. Валюталық операция – шетел валютасын сатып алу-сату немесе бір валютаны басқа валютаға айырбастау.

Валюталық операцияның негізгі объектісі ретінде шетел валютасы келесі жағдайларда қолданылады:

а) коммерциялық мәміле жасау кезінде;

б) валюта нарығын құру кезінде;

в) төрелік талқылау барысында;

г) тәуекелдерді басқару үшін.

4

2. Валюталық нарығын реттеудің мағынасы мен қажеттілігі

Валюта нарықтары – әлемдік экономиканың маңызды бөліктерінің бірі – экономика мен саясаттағы өзгерістерге сезімтал. Ол бойынша жасалған транзакциялардың көлемі күн сайын триллион доллардан асады. Валюталық нарықтардың механизмі валюталық алыпсатарлыққа жағдай жасайды, өйткені ол қол жетімді валютасыз операцияларды жасауға мүмкіндік береді, валюта бағамының ауытқуы және «капиталдың ұшуы» күшейеді. Валюталық нарықтардың стихиялық белсенділігімен күшейген валюталық қиындықтар елдердің экономикалық саясатына белгілі бір әсер етеді және экономиканы реттеу бойынша іс-әрекеттерді үйлестірудің маңызды проблемасы болып табылады. Валюта нарығы дүние жүзіндегі ең ірі қаржы нарығы және ол әлемдік жүйеге азды-көпті интеграцияланған көптеген ұлттық валюта нарықтарынан тұрады. Лондон валюта нарығы әлемдегі ең ірі болып табылады. Оның жетекші рөлін Лондондағы ақша нарығының тарихи халықаралық беделі, Лондондағы көтерме Eurodollar саудасының шоғырлануы, сондай-ақ бұл нарықтың халықаралық бағалы қағаздарды сатып алу, сату және шығару орны ретіндегі маңыздылығы қуаттайды.

Валюта нарығына қатысушылар бірнеше негізгі функцияларды орындайды. Бұл функцияларға ақша аударымдары, хеджирлеу, клиринг және несие жатады. Ақша аударымдары. Мысалы, егер британдық компания жапондық компанияға жапон иенімен төлем жасау керек болса, онда қаражат Ұлыбританиядан Жапонияға аударылуы керек. Сатып алу қабілетінің бұл халықаралық трансферті валюта нарығы арқылы жүзеге асырылады.

Валюта нарығы шетел валютасында көрсетілген активтермен немесе қаржылық талаптармен жұмыс істейді. Бұған шетел валютасындағы депозиттер, бағалы қағаздар, шетел үкіметтерінің акциялары жатады. Валюта нарықтары өзінің табиғаты бойынша ішкі және халықаралық төлем айналымына қызмет етеді, есеп айырысуларды уақтылы жүргізуді, валюталық қорларды тиімдірек пайдалануды, валюталық операцияларға қатысушылардың бағамдық айырмашылықтар түріндегі пайда алуын, валюталық тәуекелдерді сақтандыруды, валюталық қатынастарды реттеуді қамтамасыз етеді. ставкалары, валюталық саясатты жүргізу.

5

3. Валюта нарығын бақылаудың негізгі бағғыттары

Халықаралық валюталық-қаржылық жүйе, халықаралық шарттарда бекітілген, дербес жұмыс істейтін немесе тауарлар мен өндіріс факторларының халықаралық қозғалысына қызмет ететін валюталық және қаржылық қатынастарды ұйымдастыру нысаны. Валюта – халықаралық аренада айналыс құралының ақша қызметін атқаруға қабілетті кез келген өнім, тар мағынада – банк монеталары түрінде қолдан қолға айналыстағы ақша массасының қолма-қол бөлігі. Меншік құқығына қарай мыналарға бөлінеді: 1) оны шығарған елдердің аумағындағы ұлттық – заңды төлем құралы; 2) шетелдік – осы елдің аумағында заңды немесе заңсыз пайдаланылатын басқа елдердің төлем құралы. Валюталық жүйелердің жіктелуі қандай активтің резервтік актив ретінде танылатынына, яғни халықаралық төлемдердегі теңгерімсіздіктерді жою үшін пайдаланылуы мүмкін активке негізделеді. Мұндай активтер тарих бойы алтын болды; белгіленген бағам бойынша алтынға айырбасталатын доллар; халықаралық төлемдер үшін қабылданған кез келген валюталар, бірақ бәрінен бұрын еркін қолданылатын валюталар. Ұйымдастыру дәрежесі бойынша валюта нарығы биржалық және биржадан тыс болып табылады. Валюта нарығының артықшылығы оның валюталық-валюталық қорлардың ең арзан көзі болып табылады, аукционға қойылған өтінімдердің абсолютті өтімділігі бар. Қазақстанда валюта нарығы 1992 жылдың маусымынан бастап, Қазақстан банкаралық валюта және қор биржасы ашылған уақыттан бастап жұмыс істейді (1996 жылдан AFINEX, 1998 жылдан KASE). Биржадан тыс нарық қатысушыларының белгілі бір санымен (валюталық дилерлер, уәкілетті немесе ұран, банктер, сыртқы сауда операцияларын жүзеге асыратын фирмалар, брокерлік компаниялар және т.б.) Қазақстанға тән. Қазақстандық валюта нарығының дамуы екі негізгі фактордың әрекетімен байланысты – біріншіден, валюталық операцияларды ырықтандыру және ұлттық нарықтардың ашықтық дәрежесін арттыру, екіншіден, жаңа валюталық және қаржылық құралдарды енгізу. және валюта нарығындағы операциялардағы заманауи технологиялар. Дамушы елдердің және өтпелі нарықтық экономикасы бар елдердің валюта нарықтары қазіргі уақытта ырықтандыру сатысында тұр, бұл ұлттық экономикалардың әлемдік қаржы және валюта нарығына интеграциялану процесіндегі рөлін одан әрі нығайту үшін үлкен мүмкіндіктер береді. Қазақстанның дамып келе жатқан валюта нарығы жағдайында валюталық қатынастардың ерекшеліктерін, нақты валюталық операцияларды жүргізу тәжірибесінің ерекшеліктерін байқау өте қызықты болды. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының ақша-несие жүйесінің жинақталған тәжірибесін халықаралық тәжірибемен салыстыру және әлемдік нарықтағы елеулі өзгерістерді ескере отырып, жалпы республиканың валюта нарығын оңтайландыру бойынша ұсыныстарды тұжырымдау қажет болды. валюта нарығы.

6

Қорытынды

Қазақстан экономикасының шаруашылық жүргізудің нарықтық қатынастарына көшуі сатып алу сатудың нақты объектісі ақшаның ролін шұғыл қажет етеді. Валюта нарығы деп шетелдік валютаны сатып алу жөніндегі әлеуметтік экономикалық және ұйымдық жүйесі болып табылады.

Жалпы айтқанда, капиталдың халықаралық миграциясы оның экспорты мен импорты жәрдемімен елдер арасында халықаралық қаржылық нарықтар немесе халықаралық несие-қаржылық ұйымдар арқылы жүзеге асырылады. Капиталдың экспортерлері мен импортерлері мемлекеттік және жеке құрылымдар, сонымен қатар орталықтандырылған және жергілікті басқару органдары, басқа да мемлекеттік ұйымдар, жеке фирмалар, банктер, халықаралық және аймақтық ұйымдар, жеке тұлғалар болып табылады. Қазақстан капиталдың экспортері мен импортері және валютаның қайтымды ережесі бар ел ретінде бұл халықаралық қозғалысқа оның барлық заманауи нысандарына белсенді түрде қосылды. Инвестицияларды тарту мен оның экспортының масштабының ұлғаюына байланысты елдің инвестициялық имиджі жақсарады, сәйкесінше оның халықаралық рейтингісі де жоғарылайды.

Қорытындылап айтатын болсақ валюта нарығы құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорынын жиынтығы.

7

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Финансы, деньги, кредит. Учебник, под/ред. О.В. Соколовой – М.: ЮРИСТ., 2001

2. Деньги, кредит, банки: Опорный конспект лекций / Никитин В. М., Юдина И. Н. Барнаул: Изд-во «Азбука», 2008. 112 с.

3. Брайен Батлер, Брайен Джонсон, Грэм Сидуэл и др. Валютный рынок // Финансы. - 2000.

4. Ысқақов У.М., Боқаев Д.Т., Рузиева Э.А. Қаржы нарығы және делдалдары: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2006. – 203 бет.

5. К.З.Хамитова Экономика және кәсіпкерлік негіздері - 2007 ж

6. Бертаева К.Ж. «Валютный рынок и валютные операции», КазГау, Алматы, изд. «Экономика», 1999

7. Бурлак Г.Н. «Техника валютных операций», Москва, ЗАО «Финстатинформ», 1999

8. «Банковское дело», под редакцией Г.С. Сейткасимова, Алматы, Каржы – Каражат,1998

8