Үштөбе қаласының гуманитарлық колледжі

 Реферат

Тақырыбы: Сиқырлы оқ 

Пән:Биология

Тексерген:Қонкабаева.Қ.А

Орындаған:Әкім Ерзат 08 топ

2025 жыл

. Кіріспе…………............................................………………………………3

2. Сиқырлы оқ ұғымының шығу тарихы

3. Моноклоналды антиденелер

4. Қолдану салалары (Кесте)

5. Қазіргі медицинадағы маңызы………………………………………….…4

6. Қорытынды

7. Қолданылған әдебиеттер…………………………………………………..5

1. Кіріспе

Заманауи медицина дамыған сайын ауруларды дәлірек және қауіпсіз түрде емдеудің жолдары пайда болуда. Соның ішінде ерекше орын алатын ұғымдардың бірі – «сиқырлы оқ». Бұл термин аурудың дәл ошағына бағытталған, тек зиянды жасушаларды жоятын ем түрін білдіреді. Яғни, ол бүкіл ағзаға емес, тек ауру тудырушыға әсер етеді. Бүгінде бұл ұғым нақты ғылыми технологиямен жүзеге асып жатыр. Әсіресе, моноклоналды антиденелер сиқырлы оқтың шынайы көрінісі ретінде қарастырылады.

2. Сиқырлы оқ ұғымының шығу тарихы

«Сиқырлы оқ» (ағылш. magic bullet) ұғымын алғаш 1907 жылы неміс ғалымы Пауль Эрлих енгізді. Ол ағзадағы зиянды қоздырғышты дәл тауып, сау жасушаларға зиян келтірмейтін дәрі ойлап табуды армандады. Бұл идея медициналық химиотерапияның бастамасы болды. Пауль Эрлих сифилис ауруын емдеуге арналған сальварсан атты дәріні ойлап тауып, бұл идеясын ішінара жүзеге асырды.

3.Моноклоналды антиденелер – сиқырлы оқтың ғылыми негізі

Бүгінгі күні "сиқырлы оқ" ұғымы ең нақты түрде моноклоналды антиденелер арқылы іске асырылып жатыр. Моноклоналды антидене – зертханада арнайы бір антигенге қарсы жасалған, иммундық жүйенің белгілі бір бөлігі. Олар ағзадағы тек белгілі бір зиянды жасушаларды немесе ақуыздарды таниды. Осылайша:

• Ісік жасушаларын дәл тауып, оларды жоюға мүмкіндік береді;

• Аутоиммунды ауруларда иммундық жауапты қалыпқа келтіреді;

• Вирустық инфекцияларда, мысалы, COVID-19 кезінде вирусқа қарсы бағытталған.

4.Қолдану салалары (Кесте)

5. Қазіргі медицинадағы маңызы

Сиқырлы оқ қазіргі медицинада ерекше маңызға ие. Бұрынғы дәстүрлі дәрілер бүкіл ағзаға әсер етсе, қазіргі таңдағы бағытталған емдер тек ауру ошағына ғана әсер етеді. Бұл тәсіл:

• Жанама әсерлерді азайтады;

• Ем нәтижесін арттырады;

• Ауруды ерте сатыда анықтап, тез арада әрекет етуге мүмкіндік береді.

Қазіргі таңда моноклоналды антиденелер онкологияда ғана емес, басқа да ауру түрлерінде кеңінен зерттеліп, қолданылып жатыр. Олар болашақ медицинасындағы басты құралдардың бірі болып саналады.

6. Қорытынды

Қорытындылай келе, «сиқырлы оқ» – бұл медицина мен биотехнология саласындағы төңкерістік идея. Оның негізінде жасалған моноклоналды антиденелер қазіргі таңда көптеген ауруларды дәл әрі тиімді емдеуге мүмкіндік беріп отыр. Бұл тәсіл емдеу сапасын жақсартып, жанама әсерлерді азайтады. Демек, сиқырлы оқ – ғылым мен медицинаның табысты жетістігінің нақты дәлелі.

Қолданылған әдебиеттер

1. Қалиев С.Ж. (2022). Биотехнология негіздері. Алматы: Қазақ университеті.

2. Дәрібаев А.Т. (2021). Иммунология және молекулалық биология. Нұр-Сұлтан: Медициналық баспа.

3. Жұмағұлова Қ.Р., Мұхамеджанова С.Қ. (2020). Жалпы биология: оқулық. Алматы: Қазақ университеті.

4. Оразбаева Ә.Т. (2019). Биомедицина негіздері. Алматы: Білім.

5. Сейітов З.Ә. (2018). Биохимия: оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті.

6. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі. (2021). Моноклоналды антиденелерді қолдану бойынша әдістемелік нұсқаулық. Нұр-Сұлтан.

7. Төлеубергенов Б.Ш. (2020). Молекулалық биология және генетика негіздері. Шымкент: ОҚМУ баспасы.

8. Сыздық Р.Ж. (2021). Қазіргі медицинадағы биотехнологиялар. Алматы: Медицина.

9. Білім және ғылым министрлігі. (2022). Жаратылыстану пәндерінен оқу бағдарламасы (биология бөлімі). Астана.

10. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ биология факультеті. (2023). Ғылыми баяндамалар жинағы. Алматы.