Ренессанс: Жаңғыру дәуірінің бастауы және оның адамзат тарихына ықпалы

Ренессанс: Жаңғыру дәуірінің бастауы және оның адамзат тарихына ықпалы

Ренессанс – бұл адамзат тарихындағы ерекше құбылыс, оның әсері мен ықпалы бүгінгі күнге дейін сезіледі. Бұл жаңғыру дәуірі XIV-XVI ғасырларда Италияда басталып, кейіннен бүкіл Еуропаға тарады. Ортағасырлық діни догмалардың үстемдігінен кейін бұл кезең ғылым, мәдениет және өнер салаларына жаңа серпін берді. "Ренессанс" сөзі "қайта өрлеу" деген мағынаны білдіреді және бұл дәуір антикалық мәдени мұраны қайта жаңғыртып, адамзаттың ой-санасын жаңа деңгейге көтерді. Ренессанс – тек тарихи кезең ғана емес, бұл шығармашылық еркіндік пен зияткерлік ізденістің алтын ғасыры.

Ренессанс дәуірінің басты ерекшелігі – гуманизм идеяларының өркендеуі. Орта ғасырда адамның өмірі діни түсініктерге бағынышты болды, ал Ренессанс кезінде адамның жеке тұлғасы, оның ақыл-ойы мен мүмкіндіктері қайтадан назарға алынды. Гуманистер адамның өзін-өзі жетілдіру қабілетіне сеніп, оны білім мен өнер арқылы жүзеге асыруға шақырды. Антикалық философияның еңбектері қайтадан зерттеліп, Платон мен Аристотельдің идеялары жаңа қырынан түсіндірілді. Бұл дәуірде білім алудың маңыздылығы артты, кітап басу ісінің дамуы білімнің кең таралуына ықпал етті.

Мәдениет саласында Ренессанс адамзатқа өнердің жаңа биіктерін сыйлады. Орта ғасырларға тән қатаң діни шектеулерден кейін өнердің тақырыптары мен формалары кеңейе түсті. Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рафаэль сынды ұлы шеберлер өнерде жаңа бағыттарды қалыптастырып, адамның дене бітімін, оның ішкі әлемін ерекше шеберлікпен бейнеледі. Леонардоның "Мона Лиза" картинасы мен Микеланджелоның Сикстин капелласындағы фрескалары өнердің жаңа деңгейге көтерілгенін айғақтайды. Ренессанс суретшілері перспективаның заңдылықтарын түсініп, кеңістікті тереңдікпен бейнелеуді дамытты, бұл картиналарға шынайылық пен көркемдік берді.

Ғылым саласында Ренессанс дәуірі бұрын-соңды болмаған жаңалықтар кезеңі болды. Николай Коперник өзінің гелиоцентрлік теориясын ұсынып, адамның әлемге деген көзқарасын түбегейлі өзгертті. Галилео Галилей астрономия мен физика салаларында үлкен жаңалықтар ашып, ғылыми зерттеудің эмпирикалық әдістерін дамытты. Леонардо да Винчи тек суретші ғана емес, сонымен қатар инженер, ғалым және өнертапқыш ретінде танымал болды. Оның анатомия, механика және архитектура салаларындағы зерттеулері өз дәуірінен әлдеқайда озық еді. Ғылым мен өнердің осындай тоғысуы Ренессанс дәуірінің ерекшелігін айқын көрсетеді.

Ренессанс әдебиеті де бұл дәуірдің рухани жаңғыруының бір көрінісі болды. Данте Алигьери, Джованни Боккаччо және Франческо Петрарка сынды жазушылар гуманизм идеяларын шығармалары арқылы жеткізді. Данте өзінің "Құдіретті комедиясында" адамның өмір мен өлім арасындағы саяхатын бейнелеп, адамның рухани ізденістерін терең түсіндірді. Шекспирдің пьесалары мен сонеттері адамның ішкі қайшылықтарын, оның махаббат пен күреске толы өмірін бейнелеп, әлемдік әдебиеттің биік шыңына айналды.

Әлеуметтік тұрғыдан алғанда, Ренессанс дәуірі жаңа қоғамның қалыптасуына ықпал етті. Ортағасырлық феодалдық құрылымдар әлсіреп, қалалар мәдени және экономикалық орталықтарға айналды. Сауда мен өнеркәсіптің дамуы жаңа әлеуметтік топтарды – буржуазияны қалыптастырды. Қалаларда кітапханалар, университеттер және мәдени орталықтар ашылып, білім алудың қолжетімділігі артты. Әйелдердің қоғамдағы рөлі де біртіндеп өзгеріске ұшырады. Оларға білім алу мүмкіндіктері ашылып, кейбірі өнер мен әдебиетте танылды.

Қорыта айтқанда, Ренессанс – бұл адамзат тарихындағы бетбұрысты кезең. Ол тек өткеннің мұрасын қайта жаңғыртып қана қоймай, жаңа идеялар мен мүмкіндіктерге жол ашты. Ренессанс дәуірі өнер мен ғылымның, мәдениет пен білімнің дамуына негіз қалап, қазіргі заманның негізін қалыптастырды. Бұл дәуір адамзатқа өзінің шексіз мүмкіндіктерін тануға мүмкіндік беріп, адамның өз тағдырының қожайыны екенін көрсетті. Ренессанс – бұл адамның еркін рухының және шығармашылық әлеуетінің салтанаты.

Орындаған: Ерғали А. М.

Жетекші: Аликбаева М. Б.

#Мәдениеттану

#КазНу

#Философияжәнесаясаттану

www.farabi.university