Ш-С дыбыстарын сөзде буында сөйлемде ажырату

[C] – [Ш] ДЫБЫСТАРЫН АЖЫРАТУ

Сөйлеу тілінің фонетико-фонематикалық бұзылуы, акустикалық дисграфия.

Топтық сабақ.

Коррекциялық тақырып : [С]-[Ш] дыбыста¬рын ажырату.

Грамматикалық: ысқырық және ызың дау¬ыссыз дыбыстар.

Лексикалық : « Ертегілер».

Құрал-жабдықтар: суреттер, буындық және сандық кестелер.

Мақсаттар:

1)[с]-[ш] дыбыстарының айтылуын салы¬стыру, анықтау;

2)[с]-[ш] дыбыстарын жеке, буындардағы, сөздердегі орналасудың фонематикалық ажы¬ратуын дамыту;

3)[с]-[ш] дыбыстарын белгілейтін әріптердің жазылуын нақтылап анықтау.

Сабақ барысы:

І.Ұйымдастыру сәті: бугінгі күн, ай, жыл мезгілі.

II. Артикуляциялық гимнастика.

ІІІ. Негізгі бөлім.

1.«Сабақ» және «шабақ» түсініктерін белгілейтін суреттер.

Бұл сөздер қандай дыбыстармен ажыраты¬лады? Ол қандай дыбыстар?

([С], [Ш] - дауыссыз, қатаң, [с] - ысқырық, [ш] - ызың.) Келесі суреттер: сағат, шана.

Бұл сөздердегі бірінші дыбыс қандай?

[С], [Ш] дыбыстарының артикуляциясын анықтау:

[С] - езу тартып,күлімсіреп, тістердің ара¬сында саңылау қалады, тіл ауыз қуысының түбінде, тілдің ұшы төменгі күрек тістердің артында, ауа тілдің ортасындағы науашамен өтеді, ауа суық, дауыс желбезегі дірілдемейді.

[Ш] - ерінді үйіріп, тіл кесе пішінді қалыпта, дауыс желбезегі дірілдемейді, шыққан ауа жылы.

[С], [Ш] дыбыстары қандай әріптермен белгіленеді?

2. Ертегі кейіпкерлері: Саққұлақ, Таусоғар, Шойынқұлақ, Көлтауысар, Шалқұйрық – бұл қай ертегіде кездеседі?

(Бұл есімдердің барлығында [с]-[ш] дыбыстарының бар екендігіне зейін қойылады).

Атауында [с-ш] дыбыстары кездесетін ертегілерді атаңдар.

(«Ер Төстік», «Шалқан», «Бауырсақ», «Қаңбақ шал», т.б.)

Есімдерінде [с-ш] дыбыстары кездесетін ертегі кейіпкерлерін атаңдар.

(Самұрық, Жиренше, Тасбол, Алпамыс, Шықбермес Шығайбай, Айсұлу, касқыр, т.б.)

Бірнеше сөзді дәптерге екі бағанға жазу, біріншісіне - [с] дыбысымен, екіншісіне - [ш] ды¬бысымен. [С] дыбысының астын бір сызықпен, [ш] дыбысының астын екі сызықпен сызу.

3.«[С] дыбысын ұстап ал» ойыны: құрамында [с] дыбысы бар және [с] ды¬бысы жоқ сөздер айтылады, [с] дыбысын естігенде дыбысты «ұстап алу» - қолды бір рет шапалақтау.

4.«[Ш] дыбысын ұстап ал» ойыны: [ш] дыбы¬сы бар сөзді естігенде дыбысты «ұстап алу»

5.Сөздерде неше [с] дыбысы бар?

(Сәйкес санды көтеріп көрсету: сорпа, асау, самырсын, сынақ, сырласу, астау, сынасу, т.б.)

6.Сөздерде неше [ш] дыбысы бар?

(Сәйкес санды көтеріп көрсету: шынашақ, шойын, монша, шырыш, ұшқыш, топша, тышқан, т.б.)

7.[с-ш] дыбыстары бар сөздермен диктант жазу. Сөздерді үш бағанға жазу: 1- [c] дыбысымен, 2 - [ш] дыбысымен, 3 - [с-ш] дыбыстарымен. (бұыршақ,сырғанаушы, сабау, шошала, сыр,басқыш,сынақшы, пышақ т.б.)

[С] дыбысының астын бір сызықпен, [ш] дыбысының астын екі сызықпен сызу.

8.Буынды мозаика.

Жетіспейтін -са, немесе -ша буынын жазып, толықтыру. (қызылша, таса, қаша, балауса, тұша, маса, қорамса, т.б.)

9.Әріп адасып кетті.

Ысқырық [с] дыбысын ызың [ш] дыбысымен және керісінше алмастыру.

(Шана, сақа, асу, шама, асық, қас, аштық,су, аласа, аш, шын,сөк т.б.)

10. Бүгін қандай дыбыстарды қайталадық? Олар жазуда қандай әріптерімен белгіленеді?

Үй тапсырмасы: [с-ш] дыбыстары кездесетін өсімдік атауларын ойлап, дәптерге жазу.

(арша, сұлы, қыша, шетен, сәбіз, бұрыш, бұршақ т.б.)