МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ .............................................................................................................
1 ОҚЫТУДА ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ҚЫРЛАРЫ ...............................................................................
1.1 Информатикадан цифрлық білім ресурстарын пайдаланудың қажеттілігі……………………………………………………………………... 1.2 Цифрлық білім ресурстары және оның білім берудегі мәні…………… 1.3 Цифрлық білім ресурстарын пайдаланудың ерекшеліктері …................
2 ИНФОРМАТИКАДАН ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ……………………………...……………........... 2.1 Информатикадан бар цифрлық білім ресурстарының жіктемесі (топтамасы)............................................................................................................. 2.2 Информатика пәнінің мазмұнына сәйкес цифрлық білім ресурстарына қойылатын дидактикалық талаптар..................................................................... 2.3 Информатикадан жинақталған цифрлық білім ресурстарын сабақтың мақсатына сай пайдалану әдістемесі және оның тиімділігі..............................
ҚОРЫТЫНДЫ………………………………………..…………………………..
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ………………………………………

ҚОСЫМША……………………………………………………………………….

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі. Қазіргі таңда әлемде мемлекеттің ұлттық құндылығы мен бәсекелесу қабілеті туралы объективті ақпарат адам капиталының интеллектуалдық өлшемі арқылы анықталады. Бәсекелестіктің жоғарғы қабілетіне жету үшін заманауи, әрі тиімді білім беру жүйесін қолдау керек.

Қазақстан Республикасы Президентінің 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты» Жолдауында ғылым және білім беру жүйесін жетілдірумен байланысты сауалдар маңызды орын алады - бұл Қазақстандағы адам капиталының сапалы өсуі. Н.Ә. Назарбаев білім беру жүйесін жаңғырту кезінде оқыту үдерісіне заманауи әдістер мен технологияларды енгізу, педагогикалық құрамның сапасын арттыру, негізгі педагогикалық білім беру стандарттарын күшейту, мектеп пен ЖОО оқытушылар біліктілігін арттыруының талаптарын күшейту сияқты шараларды жүзеге асыру керек екендігін белгіледі.

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында білім беру жүйесі алдында білім беру үдерісінің барлық қатысушыларын білім беру ұйымдарында электрондық оқыту жүйесін қолдану арқылы үздік білім беру ресурстары мен технологиялармен бірдей қамту тапсырмасы қойылды. Қойылған тапсырманы шешу арқылы оқыту сапасы, білім беруді басқару тиімділігі, сыртқы ортамен ақпараттық сабақтастық артады. [1]

Цифрлық білім беру ресурстары (ЦБР) білім беру мазмұнын анықтайтын электрондық оқыту жүйесі компонеттерінің бірі болып табылады.

Цифрлық білім ресурстарын педагогтар сабақ жүргізу үшін де, оқушылар оны өз беттерімен сабаққа дайындалу үшін және анықтамалық материалдар ретінде пайдалана алуы қажет. Цифрлық білім ресурстары оқытушыларға оқытудың әр түрлі мақсаттары үшін оқу материалын қалыптастыруға мүмкіндік беруі тиіс.

Цифрлық білім ресурстары – оқушыларға мектепте оқытылатын пәндердің әр тақырыбы бойынша жаңа материалдарды мультимедиялық көріністермен түсіндіріп, интербелсенді тапсырмалар мен бақылау тапсырмаларын орындау арқылы алған білімдерін бекітуге мүмкіндік береді.

Сондықтан да, қазіргі кезде Қазақстанда орта білім беруді ұйымдастыруда электрондық оқыту жүйесінің енгізілуіне байланысты, бірқатар пәндер бойынша ЦБР-ы жасалуда.

ЦБР қолдану сабақты түрлендіруге, оны мазмұны бойынша қанықты етуге, оқытудың көрнекілігін қамтамасыз етуге, жаңа ұйымдастыру деңгейі қағидасында оқушылардың өзіндік жұмыстарын басқаруға, оқытудың жекешелендіруді арттыруға, компьютерлік тестілеу көмегімен оқушылардың іс-әрекеті нәтижесін бағалауға мүмкіндік береді.

Е.Т. Конюхова ЦБР қолдану оқушылардың жекеше өз бетінше оқу іс-әрекетін жүзеге асыру үшін жағдайлар құруға, өз бетінше оқу, өз бетінше даму, өзін жетілдіру, өздігінен білім алу дағдысын қалыптастыруға мүмкіндік береді деп тұжырымдайды.

В.В. Каплан және К.А.Павлюткин ЦБР «пайдалану» оқушының жеке тұлғасының жетілуі үшін, ақпараттық қоғам талаптарында өз бетінше дайындалуға қолайлы жағдай тудырады деп ой тастайды [2]. ЦБР оқу үдерісінде пайдаланудың тиімділігі бір қатар факторлерге байланысты: қолданылатын техниканың сенімділігі; оқушылардың қызығушылығы; қашықтықтағы мәліметтердің ақпараттық қорын пайдалана алу қабілеті; компьютермен жұмыс жасай алу қабілеті; ЦБР пайдаланудың дәлелдеуі және т.б [3].

ЦБР информатика пәнінің кіріктірілген сабақтарында пайдалану, оқушының шығармашылық, интеллектуалдық қабілетінің дамуына, өз білімін өмірде пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына, оқушының өткізілген тақырыптарды есте сақтап, информатиканың іргелі негіздерін тереңірек түсінулеріне мүмкіндік береді.

Электрондық оқыту құралдарын жасау және оны қолдану ерекшеліктерін зерттеу мәселелері Е.Ы. Бидайбеков [10],4 В.В. Гриншкун [41],5 С.Қ. Қариев [11],6 С.Т. Мұхамбетжанова [21],7 Ж.Қ. Нұрбекова [18],8 Бостанов Б.Ғ. [10],9 А.А. Андреев [53],10 Д.В. Богданова [55], 11 Л.Х. Зайнутдинова [56],12 А.В. Могилев [58],13 А.А. Шарипбаев [13],14 Л.С. Нуракова [61],15 Е.С. Полат [44, 45],16 А.Ю. Уваровтың [64]17 еңбектерінде қарастырылған.

Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы цифрлық білім ресурстарын оқу үдерісінде қолдану бойынша әдістемелік ұсынымдарында оқу пәндері бойынша ЦБР қолданудағы әдістемелік ерекшеліктердің сипаттамасы, электрондық оқыту жобасы аясында жасалған ЦБР мазмұны мен құрылымын талдау, оқыту үдерісінде ЦБР-ды қолдану бойынша ұсынымдар берілген.

Ұлттық білімді ақпараттандыру орталығында да осы мәселе бойынша үлкен ғылыми жобалар жасалып,

Психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді, арнайы зерттеулерді талдаудың нәтижесінен мектептің оқу үдерісіне ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарын қолдану туралы бірқатар зерттеу жұмыстарының жүргізілгендігі байқалды. Дегенмен, бүгінге дейін информатиканы оқыту барысында, оның пәндік ерекшеліктерін ескере отырып ЦБР-ын пайдалану әдістемесі толығымен зерттелменегі анықталды. Сондықтан да, мұндай тұжырымдар зерттеу тақырыбының көкейкестілігін нақтылай түседі.

Зерттеу мaқсaты: информатикадан цифрлық білім ресурстарын пайдалану әдістемесін жасау.

Зepттey ныcaны: орта мектепте информатиканы оқыту үдерісі.

Зepттey пәнi: информатикадан цифрлық білім ресурстарын пайдалану әдістемесі.

Зерттеудің мақсаты, пәні келесі зерттеу міндеттерін қойып, шешу қажеттігін анықтады:

• цифрлық білім ресурстарының білім берудегі мәні көрсету;

• цифрлық білім ресурстарын пайдаланудың ерекшеліктері айқындау;

• информатикадан цифрлық білім ресурстарын пайдаланудың қажеттілігін негіздеу;

• информатикадан бар цифрлық білім ресурстарының жіктемесін жасау;

• информатика пәнінің мазмұнына сәйкес цифрлық білім ресурстарына қойылатын дидактикалық талаптарды нақтылау;

• информатикадан жинақталған цифрлық білім ресурстарын сабақтың мақсатына сай пайдалану әдістемесі жасау және оның тиімділігін көрсету.

Зepттeyдiң тeopиялық-әдicнaмaлық нeгiзiн кeлeci жұмыcтap құpaды: білім беруді aқпaрaттaндыру мәселелері бойыншa (Е.Ы.Бидайбеков [4] , Гриншкун В.В [5], Григорьев С.Г [18], Т.О. Балықбаев [19]. Г.К Нургaлиевa [20], Ж.Қ. Нұрбекова [8], және т.б.), электрондық білім беру ресурстарын жобалау мен пайдалану (Н.В. Александров [21], Н.П. Безрукова [3], Г.А. Бордовский [22], Е.А. Горнева [23], Д.Н. Грибков [24], С.Г. Григорьев [18], В.В. Гриншкун [5], Е.Ы.Бидайбеков [4], Усенов С.С. [25], Бостанов Б.Ғ [9]. және т.б.), цифрлық білім беру ресурстарынн жасау (С.Д. Каракозов [26], К.В. Соколова [27], Л.Л. Босова [28] және т.б.)

Ғылыми жaңaлығы:

• информатикадан цифрлық білім ресурстарын пайдаланудың қажеттілігі негізделді;

• информатикадан бар цифрлық білім ресурстарының жіктемесі жасалды;

• информатика пәнінің мазмұнына сәйкес цифрлық білім ресурстарына қойылатын дидактикалық талаптар нақтыланды;

• информатикадан жинақталған цифрлық білім ресурстарын сабақтың мақсатына сай пайдалану әдістемесі жасалды.

Зepттeyдiң тeopиялық мaңызы. информатикадан цифрлық білім ресурстарын пайдаланудың қажеттілігінің негізделуі, информатикадан бар цифрлық білім ресурстарының жіктемесін жасалуы, информатика пәнінің мазмұнына сәйкес цифрлық білім ресурстарына қойылатын дидактикалық талаптардың нақтылануы информaтикaны оқыту теориясы мен әдістемесі, білімді aқпaрaттaндыру сaлaсының қомaқты қырлaры болып тaбылaды.

Зepттeyдiң пpaктикaлық мaңызы: информатикадан жинақталған цифрлық білім ресурстарын сабақтың мақсатына сай пайдалану әдістемесін оқытушылaр, болaшaқ оқытушылaр ғылыми-зерттеу, әдістемелік және шығaрмaшылық жұмыстaрындa қолдaнa aлaды.

1 ОҚЫТУДА ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ҚЫРЛАРЫ

1. Цифрлық білім ресурстары және оның білім берудегі мәні

Цифрлық білім ресурстары – оқыту мақсатында қолданылатын, компьютер көмегімен іске асатын өнім.

Ақпараттық технологиялардың динамикалық дамуы жаңа оқыту кезеңі үшін дәстүрлі нәтижелі қосымша құрал ретінде көптеген мұғалімдердің барынша даярлықпен өзінің әдіс-тәсілдік жүйесіне кіргізетін құралы болып отыр. ЦБР қолдану оқу кезеңінің нәтижелілігін арттыратын жаңа мүмкіндіктерді ашуға мүмкіндік береді. ЦБР - оқытудағы көрнекі құрал, оқушылардың тәжірибедегі қабілеттілігін арттыратын оқушыларды бақылау мен сауалнама жүргізуді ұйымдастыру, сонымен қатар үй тапсырмасын бақылау мен бағалауда, сызбалармен жұмыс барысында, кестелермен, графиктермен, шартты белгілермен және т.б., мәтіндерді сұрыптауда және оқушылардың шығармашылық жұмыстарындағы қателерді түзетудегі көмекші болып табылады.

Программалық оқытудың ерекшелігі оқушылардың өзіндік жұмысы, оқу кезеңін белсенділігіне қабілетті, сонымен қатар жедел кері байланысының болуы, даралау және саралаудың негізіндегі мүмкіншіліктері бар.

Білім беру ортасында ЦБР қолдану мұғалімдерге оқу мазмұнын сапалы, тәсілдер мен оқытудың ұйымдастырушылық формасын өзгертуге мүмкіндік береді. Педагогика қызметінің аспаптары жүзеге асырылады, оқытудың сапасы мен нәтижелілігі артады. ЦБР дәстүрлі оқытумен салыстырғанда көптеген артықшылықтары бар:

Цифрлық білім беру ресурстарының мақсаты ақпараттық қоғамдағы оқушылардың интеллектуалдық мүмкіншіліктеріне күш салу, сонымен қатар оқу жүйесінің барлық деңгейлерінің сапасын көтереді.

ЦБР-ң педагогикалық мақсаттарда қолданылуының келесідей негіздерін атап өтуге болады:

• заманауи ақпараттық технологиялардың есебінен оқу-тәрбиелік кезеңдердің барлық деңгейінің интенсификациясы (оқу кезеңінің сапасы мен нәтижелілігінің артуы; пән аралық байланысты тереңдету, қажетті ақпараттарды іздеу көлемінің артуы мен оңтайландырылуы; танымдық қызметтердің белсенділігін арттыру);

• оқушының жеке дамуы, ақпараттық қоғам шартымен жайлы өмірге индивидтерді даярлау (ойлаудың түрлерін дамыту; коммуникативтік қабілеттердің дамуы; компьютерлік графикалар мен мультимедиа технологияларының есебін қолдана отырып эстетикалық тәрбиелеу; ақпараттық мәдениетті қалыптастыру, ақпаратты өңдеуді іске асыруға қабілеттілігі).

Негізгі оқытатын және басқаратын құрылғы компьютерге берілген сабақтың деңгейлерінде, мұғалім бақылап, оқушының іздену мақсатын, алдыңғы оқытылған тапсырмаларды белсенді меңгеріп, дайын ақпарат көздерінен жетіспеген білімін толықтырып, өзіндік іздену секілді сапаларының көрсетілуін анықтауға мүмкіндік алады. Бұл мұғалімге өзіндік басқару қызметін және оқудағы біртіндеп шығармашылық қарым-қатынасын дамытуға мүмкіндік береді. Оқудағы іс-әрекеттер үшін эталондарының берілуі (оқу тапсырмалары арқылы немесе компьютерлік программалар), талдау қателерінің ұсынылуы әрбір сабақта болуы тиіс оқу-танымдық қызметтердің сұрыпталуы мен оқушылардың өзіндік бақылауын біртіндеп оқытуға, тексеруге мүмкіндік береді.

Келтірілген ЦБР оқушының қабілетінің дамуының, оқуға деген қалауын және қабілеттерін қалыптасуына әсерін тигізеді.

Электрондық білім беру ресурстарын оқытуды жекешелендіруде мектеп оқушыларын жетілдіруге қолдану бағыттылығы қағидасы мектептен бастап жеке білім беру траекториясын жүзеге асыру үшін жағдайлар құру қажеттілігі ретінде қарастырылады. Аталған қағида заманауи электрондық білім беру ресурстарын мектеп оқушыларының өздерін бақылау дағдыларын жетілдіру үшін, жеке мәндік мазмұн негізінде және жеке үрдістен ақпаратпен жұмыс дағдыларын қалыптастыру үшін қолдануды жорамалдайды.

Цифрлық және электрондық білім ресурстары түсініктері синоним. ЦБР анықтамасы және сипаттамасымен байланысты әдебиеттерді зерттей отырып, цифрлық білім ресурстары білім беру үрдісін ұйымдастыруда келесі мүмкіндіктерді ұсынады:

• ақпараттық ауқымды көлемін орналастыру (бұл әсіресе электронды интерактивті энциклопедиялар құру үшін өзекті);

• қажетті ақпаратты жылдам іздеу және қол жетімділігі;

• көптеген күрделі үрдістерді және құбылыстарды көрнекі түрде ұсыну;

• графикалық рәсімдеуді пайдалану;

• әртүрлі түрде ұсынылған көзбен көру, есту және т.б. ақпараттарды бір мезетте алу;

• өз бетінше білім алу және ұсынумен оқу қызметінің әралуан түрлерін ұйымдастыру;

• тестілеу көмегімен оқушылардың білімін объективті және сапалы тексеру, мысалы;

• білім игерудің жеке үдерісін басқару.

Заманауи цифрлық білім ресурстарының негізгі сипаттамасы оның мультимедиялығы болып табылады. Мультимедиялық бұл әртүрлі ақпараттардың синтезі мәтіндік, графикалық, анимациялық, дыбыстық және бейне, оларды қолдануда құрылымдастырудың, біріктірудің және ұсынудың әртүрлі тәсілдерін қолдануға болады [29]. Цифрлық мультимедиялық ресурстарды білім беру үдерісінде пайдалану оқу материалын берудің ауқымды алуан түрлеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде, қабылдаудың әртүрлі каналдары есебінен артық күш жұмсауға қауіпін болдырмай, оқушылардың назарын білім беру пәніне барынша ұзақ шоғырландыруға мүмкіндік береді. Сонымен бірге, ассоциативтік есте сақтау теориясына сәйкес әртүрлі сенсорлық жолдар арқылы дублирленген ақпарат (мысалы мәтін, бейне, графика және дыбыс) жақсы игеріледі және ұзақ уақытқа сақталады [30].

Әдетте, білім беру үдерісінде мультимедиялық ресурстарды пайдалану Б.Андерсенмен сипатталған төрт сценарийлердің бірі бойынша жүзеге асырылады:

1-сценарий. Мультимедиа қосымшаның желілік ұсыныстарын пайдалану-материалды қатаң тапсырылған құрылымдылық түрде ұсыну, оқушылардың зейінін шоғырландыруға мүмкіндік береді, дегенменде оны беруді басқаруында шектеуді қалыптастырады. Мектеп тәжірибесінде мұндай ресурстар (мысалы, курстың жеке тақырыптары бойынша таныстыру рәсімі) көбіне фронтальды жұмыстарды ұйымдастыру үшін қолданылады.

2-сценарий. Мультимедиа қосымшаның желілік емес ұсыныстарын қолдану икемді навигация есебінен оқу материалдарын пайдалануды жекешелдіру және интерактивтілігінң жоғарғы деңгейінде - бір жағынан және екінші жағынан - материал құрылымында шатасып қалу тәуекелі.

Мұндай ресурс үшін қарапайым мысал ретінде кейбір пәндік саладағы мультимедиялық энциклопедия болады; сабақтарда сәйкес электрондық ресурстар көбіне фронтальдық режимде үзінді түрінде және оқушылармен жеке жұмыстар түрлеріне ұйымдастыру кезінде пайдаланылады (мысалы, берілген тақырып бойынша ақпарат іздеу кезінде).

3-сценарий. Оқыту бағдарламасы немесе білім беру курсы – алған білімдерді тәжірибелік тұрғыдан бекітуге, аралық тапсырмалары қою жолымен сыни ойлауын дамытуға нысандалған.

Сәйкес білім ресурстары толық ауқымда, әдетте, жеке тапсырмаларды орындау, тренингтер және тестілеулерді ұйымдастыру мүмкін сыныптық-оқу жүйесінде қолдану таппайды және өз бетінше дайындалу кезінде және қашықтықтан оқытуда қолданылады.

4-сценарий. Мультимедиа — мультимедиялық технологияны ойлау образы, коммуникация құралы және білімдерді ұсыну ретінде құру: оқушыларды материалдары өз бетінше құру мүмкіндігіне ұсыну және өзіндік тұжырымдамасын ұсынуы жолымен белсенді түрде оқуға тарту; тәжірибелік тапсырмаларды топқа шешу дағдыларын және ойлауын жетілдіру, себептендіру деңгейі жоғары [31].

Сценарийлердің кез-келгенін қолданғанда оқу үдерісі жаңа қырларды иеленеді: мұғалім басым деңгейде оқу үдерісін үйлестіреді, ал оқушылар жаңа білімдерді және әрекет тәсілдерін игеруде белсенділік танытады.

Цифрлық білім ресурстарының басқа маңызды ерекшелігі, ол – интерактивтігі, яғни сұхбат, кері байланыс орнату мүмкіндігі. Интерактивтіліктің жоғары деңгейі пайдаланушыда оқиға барысын басқару қабілетін сезінуді ғана емес, сонымен бірге алынатын нәтижеге жауаптылықты сезінуді қалыптастырады. Бұл оқушыға ақпаратты ұсынудың пассивті қабылдауынан білім үдерісіне белсенді қатысуына өтуіне мүмкіндік береді.

Л.Ж.Босова келесі, «электрондық білім ресурстарымен интерактивті өзара әрекетті орнату» мүмкіндіктерін атап көрсетеді:

• тінтуірдің көмегімен экран нысандарын манипуляциялау;

• желілік навигация: экран аясында алдыға-артқа скроллинг

• немесе бір экраннан екінші экранға өту (слайд);

• иерархиялық навигация: ағаштар менюінің көмегімен тарауларды таңдау;

• навигация панеліндегі тетікшелермен шақырылатын интерактивті анықтамалар, ( аса тиімдісі контекстті-тәуелді анықтама);

• кері байланыс: ресурс пайдаланушыға орындаған тапсырмасының дұрыстығын бағалап жауап береді. Бұл жауаптар экраннан көруге болады.

Егер де курстың әрі қарайғы программасы орындалған тапсырмалардың нәтижелеріне тәуелді болатын болса, онда білім беру траекториясын түзету болады;

• - құрастырмалық өзара бірлескен әрекет: ресурс экрандық нысандарды құруға және іске келтіруге, сонымен бірге оларды басқаруға мүмкіндік береді. Мысалы, пайдаланушылар жаңа тармақтар және мультимедиялық қосымшаның бар құрылымын кеңейте отырып, барлауға гиперсілтеме жасауға мүмкіндік береді.;

• рефлексиялық өзара әрекеттесу: (бұл мәліметте ұсыну сабақтарға негізделген) зерттеу материалдарының ұтымды тізбегі үшін, қор (мысалы келесі талдау үшін қолданушының әсерлері есепке алынады;

• имитациялы пішіндеу: экрандық нысандар бір-бірімен сабақтас және әрекеттесіп жатады, не бұл нысандарды іске келтіру олардың әрекеттерін анықтайды, техникалық құрылымдардың, жүйелердің, әлеуметтік үдерістердің нақты жұмыс жасауға дәл келтіреді және т . с.с.;

• шалағай жанама интерактивті: қолданушы анықталмаған дидактикалық мән болатын әр түрлі қызметке қатыстырады. Бұл түр көбіне -үйретуші программа бағдарламаларда және дидактикалық ойындарда интерактивтілік үшін қолданылады;

• тереңдетілген контекстік интерактивті: виртуалды шынайылық, яғни пайдаланушы компьютермен жасалған программалық әлемге енеді» [29].

«Мұғалім - цифрлық білім ресурсы - оқушы» триадасындағы кері байланыс мұғалімге де, оқушыға да түсуі мүмкін. Оқушыға цифрлық білім қорынан түскен мәлімет, жаттығуларды орындау кезінде алған әсерлерге жауабын, оқушының оқудағы іс-әрекетіндегі дәреже табыстылығы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Бағалау оқушыға көмектеседі және оның оқу іс-әрекетіндегі нәтижелерін түзетуге, рефлексияға түрткі болады. Оқушыға цифрлық білім беретін қордан түскен мәлімет, нәтижелі кеңестерге және кеңес беруде сапалы шешімдер дұрыс нәтиженің, басқа әдістің орындалуын, демонстрациялық көмек, түсініктеме, анықтама алгоритмі жайлы айта алады немесе әсерлі әдістермен бөліседі және т.б. Жұмыс туралы нәтижеден шығарылған есеп, дұрыстық туралы мәлімет оқушыға қатынастар түрде көрсеткен ЦБР мүмкін болу немесе мүмкін деген қателік нұсқаларда болады. Цифрлық білім ресурсынан мұғалімге түсетін ақпарат - онымен оқушының әрекетін және ЦБР қызметінің режимін ұйымдастыру бойынша әдістемелерді түзету үшін ескеріледі. Цифрлық білім ресурстарының интерактивтігі оқу үдерісін оңтайландыру, оны барынша жекешеленген ету мүмкіндігін көздейді. ЦБР материалының гипермәтіндік болуы оқушыларға олардың қызығушылық қабілеттеріне, дайындық деңгейіне байланысты оқу материалының көлемін, игеру үрдісін, оқу қызметінің режимін және т.б. өздігінен реттеуге мүмкіндік береді. Бұл мектеп оқушылары үшін маңызды, өйткені оқушылардың дайындығының айырықша айырмашылығы даму деңгейінен байқалады.

Фронтальды форма шарттары орташа оқушыға берілетін жұмыстар бағытын ақтамайды (оқу үдерісі үшін белсенді, қабілетті оқушылар және әлсіз оқушылар) .

Цифрлық білім қоры мен оқушының жеке жұмысының соңында компьютермен қолайлы шарттарды құрайды: әрбір бала ыңғайлы екпінде жұмыс жасайды және одан ұтымды жүктеме үшін; өте қиын сұрақтарды қайта сұрау мүмкіндігін иеленеді және т.с.с.

ЦБР ұсынылған ақпарат көздері әр алуан: мәтіндер, тапсырмалар және жаттығулардың жинағы, бейне көріністер, фотокөріністер, дыбыстық жазбалар, интерактивті үлгілері және карталар мұғалімді алмастырмайды, бірақ түп-тамырында педагогикалық қызметтің сипатын өзгертеді. В.А. Исаевтың пікірі бойынша, сапалы ЦБР пайдалану заманауи ақпараттық технологиялардың бүкіл спектрін оқу қызметінің алуан түрлі түрлерінде, оның ішінде тіркеу, жинау, сақтау, ақпаратты өңдеу, интерактивті сұхбат, нысандарды, үдерістерді, құбылыстарды үлгілеу, сияқты түрлерін орындау үдерісінде қолдануға болады. [32].

Э.Г. Бажова және О.А. Крутских «сабақтың кез-келген кезеңі жаңа техникалық құралдарды және сәйкес көрнек құралдарын: ЦБР-дың аудио, бейне, материалдар, слайдтарды, қолданумен елеулі түрде жанданады» деп санайды [33]. ЦБР қолдану сабақты түрлендіруге, оны мазмұны бойынша қанықты етуге, оқытудың көрнекілігін қамтамасыз етуге, жаңа ұйымдастыру деңгейі принципінде оқушылардың өзіндік жұмыстарын басқаруға, оқытудың индивидуализациясын арттыруға, компьютерлік тестлеу көмегімен оқушылардың қызметі нәтижесін бағалауға мүмкіндік береді. Компьютерлік тестілеу білім беру сапасын бағалаудың дәстүрлі тәсілдерінен айырмашылығы білімді бақылау тексерудің нәтижелерін өңдеуге қажетті уақыт аясын елеулі түрде қысқартуға; жауаптарды тексеру үдерісін автоматтандыруға: мұғалімнің субъективті пікірін минимумге жеткізуге мүмкіндік береді.

Е.Т. Конюхова ЦБР қолдану оқушылардың жекеше өз бетінше оқу іс-әрекетін жүзеге асыру үшін жағдайлар құруға, өз бетінше оқу, өз бетінше даму, өзін жетілдіру, өздігінен білім алу дағдысын қалыптастыруға мүмкіндік береді деп сілтейді. [ПО]. В.В. Каплан және К.А. Павлюткин ЦБР «пайдалану» оқушының жеке тұлғасының жетілуі үшін, ақпараттық қоғам талаптарында өз бетінше дайындалуға қолайлы жағдай тудырады деп жазады [2]. ЦБР оқу үдерісінде пайдаланудың тиімділігі бір қатар факторлерге байланысты: қолданылатын техниканың сенімділігі; оқушылардың қызығушылығы; қашықтықтағы мәліметтердің ақпараттық қорын пайдалана алу қабілеті; компьютермен жұмыс жасай алу қабілеті; ЦБР пайдаланудың дәлелдеуі және т.б. [3].

ЦБР сабаққа дайындалу кезінде; сабақты жеке цифрлық нысандардан жинақтау және жобалауда; қосымша және анықтамалық ақпараттарды пайдалану; мұғалім үшін дайындау көп жағдайды барынша ауыр үдеріс болып табылатын тарату материалын дайындауда, мұғалім үшін елеулі көмек көрсетеді.

ЦБР мұғалімнің кәсіби қызметінде мақсатты және жүйелі қолдану сабақта оқушылардың қызметінің әртүрлі түрлерін белсендіру және көрнекілікті пайдалану мүмкіндіктерін ашады, олардың негізгісі ретінде өз бетінше және зерттемелік қызмет болып табылады. Сабақтан тыс уақытта ЦБР оқушылардың жеке өз бетінше жұмыстары кезінде қолдануға болады. (мысалы, Репетитор түріндегі оқыту программасын қолдану, электрондық энциклопедияларды және анықтамаларын, дамытушы программаларды пайдалану), сабақты жіберіп алған уақытын жою үшін, оқушылардың нақты психикалық үдерістерін жетілдіру үшін (зейін, жадын, ойлау және т.с.с.) оқушыларды көпшілік алдында сөз сөйлеуге, баяндама, рефераттар, таныстыру рәсімдерін, оқыту жобаларын жасауға және т.б. олар үшін қолайлы кез-келген уақытта оқушылардың өздерін бақылауды жүзеге асыру үшін.

Үй жұмысы үшін ЦБР ауқымды ойлау, алдыңғы көрініске қайтып оралу мүмкіндігі болатынын атап кетеміз, бұл түсіну және есте сақтаудың толықтығын қамтамасыз етеді.

Алайда ЦБР пайдаланудың басымдылығымен қоса, О.В.Штегшарктың пікірі бойынша ЦБР оқу үдерісінің тиімділігін төмендетуге жетелейтін себептер де бар, олар: мұғалімнің әдістемелік дайындығының жетіспеуі; жоспарсыздық; қолдану кездейсоқтығы; сабақтың демонстрациялаумен жүктелуі; ЦБР уақыт және орынын дұрыс анықталмауы [34].

ЦБР қолдану тәжірибесін талдай отырып, С.М. Авдеева цифрлық білім ресурстарын толықтыратын оқулықтар, күрделік құрылымдағы ақпарат көздері, инновациялық оқу-әдістемелік кешені ажыратылады [35]. Цифрлық білім ресурстарын (ЦБР) толықтыратын Қазақстан білім беру және ғылым Министрлігінің грифі қойылған оқулықтардың жинақтамасын сыныпта және үйде оқу жұмыстарының әртүрлі түрлерін пайдалану мүмкіндігімен қамтамасыз ететін материалдармен ( жеке оқу, топтық жұмыс, фронтальды жұмысы, жобалық қызмет); бүгінгі күнде мұғалімдермен аса сұранысқа ие цифрлық білім ресурстары жинақтамасы болып табылатындығын айтады [36]. С.М. Авдеева жаңа буын оқу материалдары туралы ақпаратты қарапайым тарату( әдістемелік басылымдарда жариялау, педагогикалық және ғылыми-әдістемелік конференцияларда және т.б. баяндамалар) және бұл материалдардың өздері, компакт-дискілерде тираждаудың және ЦБР Бірыңғай жинақтамасына салу тиімсіз. Жеке мектептерге оқу үдерісіне инновациялық материалдарды енгізу басталды, және жаңа ұрпақ жұмыста мұғалімдерді, қолданушы оқу материалдары оң өзгерістерге бастағаны байқалады. Сонымен бірге, цифрлық оқу материалдармен Базистік оқу жоспардың жамылғылар дәрежесі біртекті емес, білікті мамандарға жеткілікті сандарға қажетті бар болуға орта білім оқу мекемелерде, дайын цифрлық білім беретін қорларға қолданушыға және қабілетті АКТ негізінде қазіргі оқу материалдарға жасауға, дамытуға мүмкіндік береді [36].

Соңғы уақытта дайындалған электрондық ресурстардың басым көпшілігі жеке дидактикалық тапсырмаларды шешуді қамтамасыз ететін аса ұсақ ресурсты жинақтамаға сай (жинағы, коллекциясы) болып келеді. [28].

Оқу ақпаратын ұсыну үшін келесі демонстрациялық материалдар кеңінен пайдаланылады: интерактивті плакаттар, интерактивті кестелер, интерактивті суреттер олар пайдаланушының басқару әсеріне байланысты ақпаратты сатылы ұсынуды қамтамасыз етеді; таныстыру рәсімдері - қатаң анықталған немесе ерікті түрде слайдтан слайдқа өтуге мүмкіндік беретін виртуалды тетікше түрінде навигация жүйесімен бірнеше слайдтардың ілеспелігі; бейне роликтер шағын бейне үзінділер немесе бейне ролик-лекциялар. Өз бетінше оқу жұмыстарының спектрын шешу үшін гипер мәтінде безендірілген оқу модульдері, сөздіктер және энциклопедиялар, барынша мүмкін тренажерлер және дидактикалық ойындар ұсынылған. Білімді бақылау үшін интерактивті тестілеу жүйесін қолданып, мұғалімге ерекше материал алуға мүмкіндік береді, қажетті нақты сабақ үшін, оқу үдерісінінің ұйымдар тізбегі тапсырма беру керек. Бұл ұстаздар арқасында барынша жетілдіру мүмкіндігін алады немесе меншікті цифрлық қолдауды жасайды. Мұғалімге сондай мүмкіндіктер берудің маңыздылығы сабақтас , толық шарада ЦБР қазіргі оқу үдерістің талаптарына жауап береді.

Л.Л. Босова «ЦБР пайдаланудың заманауи кезеңі информатика және АКТ дәрісін курстары аясында ғана емес, сонымен бірге басқа мектеп пәндерін оқыту кезінде іздестіру ретінде сипатталуы мүмкін» деген болатын. АКТ саласында мамандармен электрондық білім ресурстарында ұсынылған және жүзеге асырылған идеялар белсенді түрде қолданылуда және жаппай педагогикалық тәжірибеде бағасын алуда» [28]. Сондай кең ауқымды сапасын анықтаулар нәтижелері ЦБР жаңа буынында цифрлық білім беру қорларының әзірлеудің қазіргі түзеу үшін негізбен қызмет көрсете алады. Мұғалім өзі сабаққа таңдайтын цифрлық білім беретін қорлар, оларға материалдар дербес бағалайтын таңдаған рөлдерде сарапшының сөз сөйлеуге тиісті, және сабақта қолданудағы негізгі талаптарға жауап беретін тек қана сол, ЦБР ұсынылады.

Сонымен бірге мұғалім оқушылардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін, мектепте, сабақтарда компьютерлік техниканы пайдалану бойынша нормаларды және т.б. ескеруі қажет. Мектеп оқушыларының цифрлық білім ресурстарын оқу әрекеттерінде ұйымдастырудың формаларының арасында А.В. Молокова келесілерді атайды: тренинг, өзіндік бақылау, зерттеу, білім беру өнімдерін құру мақсаттарында ЦБР жеке жұмыстар және т.б.; бірлескен оқу қызметінің, өзара көмектің, жалпы нәтиже үшін жауаптылық және т.б. дағдыларын жетілдіру мақсатында жұппен ЦБР жұмыс; топтарда жұмыс кезінде ағартушылық ақпарат көздерінің сапасында ЦБР пайдалану; ұжымдық-жеке жұмыстарды дублирлеу және оқушымен өзін тексеру үшін эталон немесе ұжымдық талқылау үшін материал құру мақсатында электронды оқу құралының интерактивті тапсырмаларын жеке орындауы және ЭИУН+де оқу материалдарын ұсыну құрылымы желілі емес жүзеге асырылған, бұл дәстүрлі нұсқасымен ерекшеленеді [37].

2. Цифрлық білім ресурстарын пайдаланудың ерекшеліктері

Қазіргі таңда ақпараттық және коммуникациялық технологияларды қоғамда пайдалану бойынша аутсайдер болып табылады. Біздің ел электрондық дамуға дайындалудың халықаралық индекстерінде АКТ пайдаланып оқыту сияқты көрсеткіш бойынша индустриялық елдер ішінде ең төменгі орынға ие. Тіпті мектептерде бар ресурстарды тиімсіз қолданады.

Кез-келген күрделі жүйе сияқты мектеп те көптеген ішкі жүйелерден тұрады. Олардың арасында негізгісі барлық жүйенің негізгі және анықтаушы бөлігі болып табылатын - оқыту үдерісі.

Білім беру үдерісін компьютерлендіру – бұл заманауи есептеуіш техника құралдарымен білім беру мекемелерін жабдықтау үдерісі. Компьютерлендіру – бұл педагогикалық емес, техникалық үдеріс.

Оқыту үдерісін ақпараттандыру – бұл білім беру үдерісінің ақпараттық қамтамасыз етілуін компьютер көмегімен тиімді пайдалануға бағытталған үдеріс. Компьютер ақпараттық қамтуды жаңадан қалыптастыруға және білім беру сапасын арттыруға мүмкіндік жасайды. Басты міндет – бұл құрылғыдан максималды пайда табу.

Білім беруді ақпараттандыру жобасы мақсатының бірі – мектептерді қажетті цифрлық ресурстармен қамтамасыз ету, оларды оқыту әрекетінде белсенді пайдалану үшін жағдайлар жасау.

Жасалған оқу материалдары сапасын қамтамасыз ету үшін оқу үдерісі жағдайларында үздіксіз апробациясына көп мән береді.

А.В. Молокованың зерттеулерінде цифрлық білім беру ресурстарын кешенді түрде жүзеге асыруы мектептің білім беру үдерісін тиімді ақпараттандыруға қажетті дидактикалық жағдайларды құрумен шарттасады. [39].

ЦБР қолданудың қағидаларын сипаттайық.

Қолданылатын ақпараттық технологиялардың білім беру мақсаттарына, мектеп оқушыларының жас мөлшері және психологиялық педагогикалық ерекшеліктеріне сәйкестігі қағидасы. Ақпаратпен жұмыстың аса барабар тәсілі ретінде электронды түрде ұсынылған көрнекі образдармен әрекеттің әртүрлі түрлері, белгі-символдық іс-әрекетке біртіндеп өту, мектеп оқушыларының зерттеу іс-әрекеті барысында ақпаратты іздестіру болып табылады. Интерактивті тақтаны немесе электрондық білім беру ресурстарын пайдалану оқу ақпараттарын қабылдаудың барлық каналдарын кешенді түрде тартуға мүмкіндік береді.

Электрондық білім беру ресурстарын оқытуды жекешелендіруге, мектеп оқушыларына жетілдіруге қолданудың бағыттылығы қағидасы білім беру мектептерінен бастап жеке білім беру траекториясын жүзеге асыру үшін жағдайлар құру қажеттілігі ретінде қарастырылады. Аталған қағида заманауи электрондық білім беру ресурстарын мектеп оқушыларының өздерін бақылау дағдыларын жетілдіру үшін, жеке мәндік мазмұн негізінде және жеке үрдістен ақпаратпен жұмыс дағдыларын қалыптастыру үшін қолдануды жорамалдайды.

Білім беруді ақпараттандыру жағдайында оқытудың қолайлылығы қағидасы эргономикалық көзқараста электрондық оқу материалдарының қауіпсіздігін, мектеп оқушыларын оқытуда санитарлық-гигиеналық нормаларды және техникалық құралдарды пайдалану ережелерін сақтауды талап етеді. Қолайлылық оқушылардың компьютерді, ақпараттандырудың басқа құралдарын пайдаланумен оқу және күнделікті тапсырмаларды шешуге мүмкіндік беретін пайдаланушы дағдыларын меңгеру үшін қолайлы жағдайларды қалыптастырумен қамтамасыз етіледі.

Сабақ аясында дидактикалық, дамытушы және тәрбиелік міндеттерді шешу үшін электрондық білім беру ресурстарын басымды қолдану қағидасы білім беру үрдісін ақпараттандырудың аса маңызды бағыты ретінде қарастырылады.

Мектеп оқушыларын оқытуда дәстүрлі және ақпараттық технологиялардың оңтайлы үйлесімдігі қағидасы білім беру дәстүрлеріне сүйенетін және заманауи ақпараттық технологияларды игерген басымдылықтарды ескеретін жаңа дидактикалық тәсілдердің әзірлеу қажеттілігін және мүмкінділігін көздейді. Осы қағиданы жүзеге асырудың оңтайлылығы оқытудың тиімділігін арттыруда дидактикалық тапсырмаларды шешуде білім беру үрдісінің субъектілерінің уақыты және күшінің шығынын қысқартуға негізделеді [38].

Білім беру жүйесінде ЦБР жүйелі ендіру және пайдалану арқылы Қазақстанда білім беру жүйесін жетілдіру үдерісіне қолдау көрсету мақсатында әзірленген ауқымды жобалардың бірі «Білім беру жүйесін ақпараттандыру» (2005—2010 жж.) болып табылады. Аталған жобаның аясында Цифрлық білім ресурсы цифрлық формада ұсынылған және білім беру мақсаттары үшін арналған мазмұнды, шартты нысан ретінде анықталады. Цифрлық білім ресурсы қазіргі заманғы білім беру жүйесінің мақсаттарын және міндеттерін жүзеге асыруға бағытталған цифрлық түрде ұсынылған графикалық, мәтіндік, цифрлық, тілдік, музыкалық, бейне-фото және басқа ақпараттан тұратын ақпарат көзі [33].

«Цифрлық білім ресурсы» түсінігімен «цифрлық ресурс», «ақпараттық ресурс» және «білім беру ресурсы» түсініктері байланысты. «Ақпараттық ресурс» түсінігі «цифрлық ресурс» түсінігінен кең. «(Ақпараттық ресурс цифрлық түрде және қағаз тасымалдауышта ұсынылуы мүмкін), сонымен бірге «білім беру ресурсы» түсінігінде (ресурстардың барлығы білім беру сипатына ие емес) [39].

ЦБР жалпы қабылданған жіктеуі болмайды, бұл оларды каталогтау кезінде белгілі деңгейде мәселе туындатады.

Мысалы ақпарат түрі бойынша жіктеуді келтірейік: ЦБР мәтіндік ақпаратпен (оқулықтар, оқу құралдары, хрестоматиялар, энциклопедиялар, тапсырмалар, сөздіктер, мерзімдік басылымдар), ЦБР көзге көрінетін ақпаратпен (безендірулер, фотографиялар, портреттер, бейне үзінділер, үрдістер және дәрістер, демонстрациялар, бейне экскурсиялар), ЦБР комбинаторлық ақпаратпен (оқулықтар, оқу құралдары, хрестоматиялар, энциклопедиялар, тапсырмалар, сөздіктер, мерзімдік басылымдар), ЦБР дыбыстық ақпаратпен (дыбыстық музыкалық ән салулар, тірі және өлі табиғаттың дыбыстары), ЦБР дыбыс және бейне ақпаратымен ( тірі және өлі табиғаттың дыбыс және бейне нысандары, заттық экскурсиялар, энциклопедиялар), интерактивті үлгілер (пәндік зертханалық тәжірибелер, пәндік виртуалды зертханалар), ЦБР күрделі құрылыммен (оқулықтар, оқу құралдары, хрестоматиялар, энциклопедиялар) болып жіктеледі [40].

Басқа негіздер бойынша жіктеулер жұмыста ұсынылған [41]. Цифрлық білім ресурстарын толықтыратын оқулықтар, күрделік құрылымдағы ақпарат көздері, инновациялық оқу-әдістемелік кешені ажыратылады [35].

Цифрлық білім ресурстарын (ЦБР) толықтыратын оқулықтардың жинақтамасын сыныпта және үйде оқу жұмыстарының әртүрлі түрлерін пайдалану мүмкіндігімен қамтамасыз ететін материалдармен ( жеке оқу, топтық жұмыс, фронтальды жұмысы, жобалық қызмет); мұғалімге оқу үрдісінде қазіргі заманғы технологияларды пайдалануға көмектесетін әдістемелік материалдармен ұсынылған.

Күрделі құрылымның ақпараттық көзі (КҚАК) – мәтіндерге, бейне суреттерге, дыбыстық жазбаларға, интерактивті үлгілерге және т.б. сәйкес оқу-әдістемелік ілесулерге негізделген цифрлық білім ресурсы. Мұндай ресурс оқушыға және мұғалімге қандайда бір нақты тақырыпты немесе мектеп пәнінің тарауын түсінуге көмектеседі. КҚАК сонымен бірге қосымша білім беруде және пән аралық салаларда қолданылады.

Инновациялық оқу- әдістемелік кешені (ИОӘК) – бұл аталған пән (немесе аталған білім беру бағыты ) бойынша оқу үрдісін жүзеге асыру үшін қажетті оқу құралдарының толық жинағы, ол заманауи педагогикалық және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды белсенді пайдалану есебінен оқушыларды ақпараттық қоғам жағдайында өмірге дайындау үшін қажетті білім беру нәтижелеріне қол жеткізуді қамтамасыз етуі қажет [35].

«Цифрлық білім беру ресурсы» терминімен қатар «электрондық білім беру ресурсы» термині қолданылады. Электрондық білім беру ресурстары (ЭБР) техникалық көзқараста – бұл программалық және деректік жиынтық. Ал тұтынушының көзқарасы бойынша - бұл контент, яғни игеру пәні ретінде болып табылатын нысандарды, үдерістерді, абстракцияларды білдіретін мазмұнды элементтердің жиынтығы. Әрі тиімді электрондық білім беру ресурстары (ЭБР) жоғары деңгейде интерактивті және мультимедиалық қанықтылыққа ие, сонымен бірге желілік таралу мүмкіндігіне ие [42, 43].

Электрондық оқу құралы болып, мемлекеттік жалпы білім беру стандартындағы пәндер бөлімдері, типтік пәндер мен оқу жоспары бойынша жаттығулар мен тапсырмалар жинағы, сызбалар мен карталар альбомдары, атлас конструкциялары, пәндер хрестоматиясы және оқу жоспары, оқу жоспарын жүргізудегі нұсқау, практикумдарға байланысты нұсқаулар, анықтама-энциклопедиялар, жаттықтырушылар тренажерлар) саналады. 

Цифрлық білім беру ресурстары - мультимедиалық дыбысталған презентациялар, цифрлық форматқа айналдырылған мәтіндер, интерактивті тапсырмалар мен білгілі бір тапқырып бойынша тестілеу бағдарламалары түріндегі интерактивті кешен.

Білім берудегі мультимедиа – таным үдерісінің жоғарылауына септігін тигізетін, білім беру мазмұнын интерактивті формада ұсынатын, дидактикалық ақпаратты-бағдарламалық құрал. Мультимедиа – пайдаланушыға әртүрлі типті ақпаратты біріктіріп ұсыну технологиясы. Зерттеушілердің пікірі бойынша дәстүрлі оқу әдісімен берілген материалдың 25%-ы, көру арқылы 33%-ы, көру-есту арқылы 50%-ы, ал мультимедиялық интерактивті оқыту бағдарламасы көмегімен берілген материалдаң 75%-ы есте сақталады екен.

Цифрлық білім беру кешендерінің мазмұны бойынша жіктеу:

• Ақпарат алу блогы: ғылыми мақалалар, мәтіндер, оқулықтағы мәтіндерден үзінді, иллюстрациялар, анимациялар және тағы да басқа мультимедиалық құрылымдар, мультимедиалық презентациялар.

• Виртуалдық галерея: видеофрагменттер, анимация, шынайы және иллюстрациялық суреттер, дыбыстық объектілер.

• Виртуалдық зертханалар: интерактивті модельдер, интерактивті анимациялар, виртуалдық зертхана.

• Анықтамалық материалдар: графиктер және диаграммалар, ғалымдардың өмірдеректері, аннотациялық Интернет–сілтемелер.

• Терминдер, анықтамалар сөздігі.

• Аттестация: зерттеу жұмыстарына арналған сұрақтар мен тапсырмалар, есептеулер.

Цифрлық білім ресурстарына қойылатын талаптар:

• оқу бағдарламасы мен оқулықтың мазмұнына сай болуы;

• оқытудың заманауи формаларына негізделіп, оқытуды интерактивтілік және мультимедиалық тұрғыдан қамтамасыз етуі;

• оқушылардың жеке тұлғалық және жас ерекшелігіне сай, оқытуды саралау және даралау мүмкіндігін қамтамасыз ету;

• оқушылардың пән бойынша алған біліктілік, дағдылары негізінде проблемаларды шешуде өмірлік тәжірибе қалыптастырға бағытталған оқыту түрлерін ұсыну;

• топтық және жеке жұмыстар ұйымдастыру;

• шынайы мәліметтерге сүйену;

• оқулықтың сәйкес бөлімдерінің көлемін ұлғайту;

• әдістемелік тұрғыдан мақсатқа сай болғанда ғана қолдану мүмкіндігі;

• ыңғайлы интерфейс.

Цифрлық білім беру ресурстарын сабақтың барлық кезеңдерінде қолдануға болады: өткен тақырыптағы білімді еске түсіру, оқушылардың білім, біліктілік, дағдыны есепке алу және бағалау, үй тапсырмасын тексеру.
ЦБР – оқу үдерісін ұйымдастыруда көмекші құрал.

• Әртүрлі цифрлық объектілерді пайдалана отырып, сабақты құрастыру және модельдеу.

• ЦБР кешендерінен қажетті ақпаратты тез іздестіріп табу.

• Бақылау және өздік жұмыстарды дайындау.

• Шығармашылық тапсырмалар құрастыру.

• ЦБР-ның сабақты өткізудегі тиімділігі.

• Сабақ барысында дайындалған цифрлық объектілерді мультимедиялық проектор арқылы демонстрациялау.

• Зертханалық жұмыстарды орындауда электрондық микроскоп, интерактивті модельдерді пайдалану.

• Білімді тексеруде компьютерлік тестілерді қолдану.

• Сабақ үстіндегі оқушылардың  ЦБР арқылы жеке зерттеушілік және шығармашылық жұмыстары.

ЦБР – оқушылардың үй тапсырмасын орындаудағы тиімділігі:

• Үй тапсырмасын орындаудың және оған жауап берудің жаңа формасы арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артады. Қабілеті төмен оқушылардың сабаққа қызығушылығы жоғарыласа, қабілетті, дарынды оқушылардың оқытудың зерттеушілік-ізденушілік деңгейі көтеріледі.

• Кез-келген уақытта оқушылар өздерінің білімдерін автоматты түрде тексере алады. Сонымен қатар, оқушы өз біліміне автоматты бақылау құрылғы жақсы, өте жақсы бағаларын қойса, қызығушылығы одан әрі жоғарылайды.

• Баяндама, ғылыми жоба, конференция, презентациялар дайындауда информатикалық объектілердің үлкен жинағы болып табылады. Оқушы сабаққа, сыныптан тыс жұмыстарға қажетті қызықты мәліметтер мен деректер жинақтай алады.

• Энциклопедиялық бағыттағы сұрақтарға жауап ала алады.

• Мультимедиялық анықтамалық – сөздіктерді, анықтауыш – атластарды пайдаланып, зерттеу жұмыстарын жүргізуге, оқушылардың шығармашылық потенциалын арттыруға мүмкіндік береді.

• Оқушының өз мүмкіндігі мен материалды меңгеру мен қабылдау ерекшелігін ескере отырып, жаңа білімді оқып-үйренеді.

• Оқушыларды қазіргі ақпараттық – технологиялармен жұмыс жасай білуге үйрету.

Оқу үдерісі барысында цифрлық білім ресурстарының көптеген түрлері қолданылады: анимациялар, интерактивті суреттер мен схемалар, интерактивті тапсырмалар. Сабақ кезеңдерінде олардың әрқайсысын жан-жақты пайдалану қажет. Цифрлық білім беру ресурстары табиғи объектілер мен көрнекі құралдарды толықтырып отырады. Бұл кезде мұғалімнің оқыту барысында белгілі бір жағдайға бейімдеуге, оқушылардың дайындық деңгейін ескеріп, оқушылардың жеке шығармашылық әлеуетін ашуға мүмкіндіктері мол. 

Интерактивті суреттер – интерактивті модельдердің қарапайым түрі. Ол суреттер екі режимде жұмыс жасайды. Бірінші режим – демонстрациялық, екіншісі – тестілік. Демонстрациялық режимде суреттермен жұмыс жасаған кезде үш опциямен басқарылады: «Көмек», «Көрсету», «Жасыру» [44]. «Көмек» опциясында оқушы суреттің белгілі бір бөлігін ғана көре алады. Мұғалім оқушылардың назарын информатикалық объекті құрылысының қажетті бөлігіне аударып, жаңа материалды түсіндіреді немесе оқулықпен өз бетінше жұмыс жасайды, тақырып бойынша білімді тексеруге арналған тапсырмаларды орындайды. Оқушы нақты объект бойынша белгілі бір сұраққа жүйелі жауап бере алады. Сонымен қатар, суреттердің үстіне меңзерді апарған кезде, экраннан әрбір құрылымның қысқаша сипаттамасы көрінеді. Интерактивті суреттер арқылы сыныптағы барлық оқушылармен фронтальды жұмыстар, компьютерде оқушының жеке жұмыстары ұйымдастырылады. «Көрсету» опциясын басқанда сурет толық беріледі. Мұны жаңа сабақты қорытындылау мен бекітуде, зертханалық жұмыс жасағанда қолдануға болады. «Жасыру» опциясында суреттің сипаттамасы жасырын тұрады, жаңа сабақ бойынша сурет арқылы информатикалық объектілердің құрылысын түсіндіруге, оқушының білімін тексеруге мүмкіндік береді.

Тестілік режимнің тиімділігі – оқу материалын бекітуде, оқушы суретке берілген сипаттамалардың ішінен дұрыс жауапты таңдауы тиіс. Тапсырма орындалған соң, автоматты түрде тапсырманың жауабы тексеріледі. Оқушы  білімін сыныпта, үйде дербес компьютерде интерактивті суреттермен жұмыс жасай отырып, тексере алады.

Интерактивті суреттерге түрлі анимациялар жасауға болады [36]. Мысалы, компьютердің құрылысын демонстрациялап қана қоймай, онда өтетін үрдістерді анимациялы түрде көрсетуге мүмкіндік бар. Цифрлық білім беру ресурстарының қорынан информатиканың барлық салалары бойынша flash-анимацияларды табуға болады [36].

Flash-анимациялар – оқытылатын тақырыпқа байланысты берілетін ұғымдар мен түсініктерді қозғалмалы суреттер, сызбалар, жазбалар мен диктордың оқыған мәтіні арқылы берілетін оқу роликтері. Flash-анимациялар арқылы ақпарат белгілі бір көлемде және мұқият ойластырылған дикторлық мәтінмен беріледі. Анимацияларды қараудың ұзақтығы – 30 секундтан 20 минутқа дейін. Сабақты компьютерлік сыныпта өткізген кезде оқушыларға әртүрлі күрделіліктегі тапсырмаларды орындатуға болады: құбылыстар мен үрдістерді сипаттау, анимациядағы сұрақтарға жауап беру, анимацияларға сүйене отырып, тірек-конспектілер мен сұрақтар дайындау. 

Қазіргі кездегі сабақтардың көрнекі құралдарына оқу видеофильмдері ерекше орын алады. Видеофильмдер көрсетілмес бұрын оқушыларға сұрақтар қойылады, оқушылар ол сұрақтарға видеофильмді көріп болған соң жауап береді. Бұл оқушылар бойында алдына мақсат қойып, сабақтың тақырыбына деген оқушылардың қызығуын туғызады. Видеофильмдердің дауысын басып қойып, оқушылар жүріп жатқан көріністерге өздігінен комментарий жасайды. Видеофильмдер арқылы әлеуметтік желідегі интернет ресурстардың көптүрлілігін таныстыру тиімділігі жоғары екені мәлім.
Білім беру үрдісінде информатика пәні мұғалімдері төмендегі цифрлық білім беру ресурстарын қолданады:

Оқыту барысында қолданылатын әдістемелерді дұрыс таңдап, оқыту үрдісі мақсаттары мен талаптарына сай жетілдіріп, қарқындылығын арттыра түсу қажет. Ақпараттандырылған оқыту барысында цифрлық оқыту құжаттары, компьютерге арналған ойындар, мерзімді электрондық құралдар, оқу құралдары мен оқу порталдарын құрастыру көзделуі керек. Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу. Тәуелсіз еліміздің болашағы болып табылатын жас ұрпаққа сапалы білім беріп, жеке тұлға етіп қалыптастыруда электрондық оқыту жүйесі мен оның берер мүмкіншілігі мол болары сөзсіз.

3. Информатикадан цифрлық білім ресурстарын пайдаланудың қажеттілігі

С.Д. Каракозовтың [26] пікірінше, ақпараттық білім беру – бұл базалық санаты ақпараттық- білім беру жүйесі, ал құру қағидасында интербелсенді және гуманистикалық негіз бар бұқаралық коммуникация және компьютерлік желілер қорындағы бірыңғай ақпараттық білім беру кеңістігін жасауға арналған үдеріс.

Ақпараттық қоғам аясында, бір жағынан, кәсіби даярлығының мазмұнын өзгертуге әкеліп соғатын маман қызметінің негізгі нысандары мен әдістері өзгереді. Екінші жағынан, қоршаған саяси-экономикалық және білім беру ортасы өзгереді, ол білім беру мазмұнын өзгерту талаптарымен бірлесіп маман дайындығының формаларын, құралдары мен әдістерін өзгертуге жеткізеді. Бұның барлығы маманның, соның ішінде мектеп мұғалімдерінің кәсіби дайындығы жүйесіне арналған дамудың жаңа үлгілерін іздестіруді талап етеді. [26].

К.В. Соколова «АКТ пайдалану мән мәтінінде мектеп оқушыларын зерделеу және саясаттаудың» ақпараттық қоғам жағдайында ерекше маңыздылығына ерекше көңіл аудара отырып, мектеп білімі жүйесіне информатика курсын енгізу және мектеп оқулықтарының барлығына ақпараттық технологияларды енгізу деген екі өзара байланысқан бағыттарда осы үрдістерді қарастыру қажеттілігін атап өтті. [27]

Осыған байланысты Л.Л. Босованың пікірінше, білім беруді жаңғырту жағдайында «Информатика және АКТ» пәнін өзіндік меңгеру үдерісінде дамитын Информатика және АКТ құралдары мен әдістерін мектеп оқушылары мақсатқа бағытталып игеру немесе оқушының зерделі мүмкіндігін дамытуға бағытталған басқа пәндерді сыныптан тыс жұмыстарда пайдалану, білімді өз бетінше игеру дағдысын қалыптастыру, ақпараттық- оқыту, экспериментальды-зерттеу қызметін іске асыру, өзіндік ақпараттық қызметінің әркелкі түрлері және т.б ерекше өзектілікке ие болады. [28].

Бастапқы (екінші буын) жалпы білім берудің мемлекеттік білім беру стандартын енгізу жағдайында жаңа құралдар және олардың негізінде құрастырылған жаңа білім беру технологиялары қажет.

Осындай құралдардың қатарына оқу ақпаратын ұсыну мүмкіндіктерін айтарлықтай кеңейтетін, оқушылардың фронтальды, топтық, жеке білім беру қызметін, сонымен қатар олардың сабақтағы және өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудағы цифрлық білім беру ресурстары жатады. ЦБР пайдалану білім берудің басқа сапалы деңгейіне ауысуға мүмкіндік береді. Түс, сызба, дыбыс, видео үзінділерді пайдалану жұмысы шынайы түрде ұсынуға мүмкінді береді. Оқу үрдісінде ЦБР пайдалану оқу үдерісін басқаруды қамтамасыз ете отырып, оқушылар іс- әрекетін бақылауды сапалы өзгертуге ықпал етеді [45].

К.В. Роберт оқу-әдістемелік қамтудың жаңа буыны құрамында жергілікті және ғаламдық желілердің ақпараттық ресурстарымен бөлінген, оқу мақсатында электрондық басылымдар ұсынған білім беру құралдары маңызды рөлге ие екендігін нұсқайды.

Сонымен оқу мақсатындағы электрондық басылым келесі мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған: «мультимедиа, гипермәтін, гипермедиа, телекоммуникация технологиялық құралдарын пайдалана отырып оқу ақпаратын ұсыну, интербелсенді арақатынас кезінде пайдаланушымен кері байланыс жасауды іске асыру; білім беру нәтижелерін бақылау және білімге енгізу үдерісін автоматтау; оқу- тәрбиелік үдерісті ақпараттық- әдістемелік қамтамасыз ету үдерістерін автоматтау және оқу мекемелерін басқаруды ұйымдастыру» [46]. ОМЭБ-на оқу материалдарын ұсыну құрылымы дәстүрлі нұсқадан бөлек (не желілік, не шоғырлы) желілік емес дамыған.

А.В. Молоковтың зерттеуінде кешенді дамуы мектептегі білім беру үдерісін тиімді ақпараттандырудың қажетті дидактикалық шарттарын негіздейтін қағидалар құрылды. [38]. Мектеп оқытушыларының бастапқы, жас және психология-педагогикалық ерекшеліктеріне қарай ақпараттық технологияларды пайдаланатын сәйкестік қағидасы.

Ақпаратпен жұмыс істеудің неғүрлым дәлме-дәл әдістеріне электрондық түрде ұсынылатын көрнекі суреттермен жұмыс істеудің әр түрі, бірте- бірте белгілік- символдық әрекетке көшіп, мектеп оқушылары зерттеу жұмыстары барысында ақпарат іздеуі жатады. Интербелсенді тақталар мен электрондық білім беру ресурстарын пайдалану оқу ақпаратын қабылдайтын барлық арналарды кешенді түрде жұмылдырады.

Біздің зерттеуіміздің мәселесіне сәйкес ЦБР мектепте пайдалану ерекшелігін түсінікті түрде көрсету.

Мектепте ЦБР пайдалану ерекшеліктері оқушылардың жоғарғы сезімталдық және көру арқылы қабылдауларымен, олардың әрекеттің ойын түріне орнығуымен, өзін-өзі бағалаудың төменгі баламалығымен, қызығушылық және көңіл-күйге байланысты оқу әрекетіне жоғарғы тәуелділігімен анықталады. ЦБР пайдалануда қызығушылық ең маңызды фактор болмауына және оқу міндеттерін жасырмауына назар аудару керек, сонымен қатар компьютерлік техниканы пайдалану бойынша ережелерді қатаң қадағалау керек.

ЦБР пайдалану мектепте әркелкі оқу пәндерін меңгеруде білім берудің мақсатты үдерісіне қосылу керек, сабақтың дидактикалық мақсатына сәйкестендіріп, қойылған міндеттерді ұтымды шешуді іске асыру керек.

Мектепте ЦБР пайдалану мектеп оқушыларында жалпы білім дағдылары мен біліктіліктерін қалыптастыру, ЦБР пайдалануға мектеп оқушыларының қызығушылығын арттыратын атмосфераны сабақта жасау үшін қажет. С.А. Титоренко мектеп оқушылары үшін ЦБР материалы «көрнекі, әсерлі, өзгермелі» болғандығы маңызды екендігін атап өтті. [47].

А.В. Молоковтың эксперименттік жұмысының нәтижелері мектептің оқу үдерісіне ЦБР қосу дәстүрлі білім беруді толықтыратынын және қолдайтынын дәлелдейді: «оқу тапсырмаларының ойындық, зерттеу нысандары, оларды орындаудың дұрыстығына компьютердің лезде әрекеті, оқу үрдісін дифференциалдау мүмкіндіктері; оқу ақпараттарын ұсыну әдістері спектрін кеңейту есебінде жаттығудың тұрақты жоғарғы мотивациясы» [48] және т.б. жұмыстарды талдау негізінде мектепте ЦБР пайдаланудың мүмкін нұсқаларын құрастырамыз.

Мектепте ЦБР мен жұмыс істеу оқушылардың жас және дайындықтарына қарай түрлі режимдерде ұйымдастырылуы мүмкін: мұғалім айтып, түсіндіріп, көрсетіп, сұрақтар қойып түсіндірмеге және талқылауға қорытынды жасайтын фронтальды әңгіме немесе сұхбат режимінде; мұғалім тапсырманы құрастырып, жұмыс нәтижелерін тексеріп, оларды түзетіп, қорытынды жасайтын жеке немесе топтық жұмыс режимінде жұмыс істейді. ЦБР-ді күрделі мәселелерді шешуде, сонымен қатар тәжірибелік және зертханалық жұмыстарды орындау барысында пайдалануға болады.

ЦБР-ді оқушылар үйде жеке жұмыстарын ұйымдастыру, қосымша ақпарат іздестіру, теориялық және зерттеу жобаларын дайындау үшін пайдаланса да болады.

Мектепте ЦБР пайдалану барысында мектеп оқушыларының жас ерекшеліктеріне қарай түрлі қиындықтар туындауы мүмкін. Балалардың жоғары сезімталдығы ЦБР- мен жұмыс жасау үшін мұғалім басқа оқушыны шақырса, отырған оқушылар арасында реніш немесе ашулану жағдайларына әкелуі мүмкін. Мұғалім оқушының компьютер алдында отыруда санитарлық- гигиеналық қағидаларын қатаң қадағалау керек. Оқушылар электрондық тапсырмаларды орындауда түрлі жылдамдықта болу сабақта басқа әрекет түрлерін ұйымдастыруды қиындатады. Берілген мәселелерді шешу ЦБР пайдалану сабақтас және білім берудің дәстүрлі құралдары; ЦБР мен жұмыс істеуді ұйымдастырудың топтық түрлерін пайдалану; мектеп оқушылары сабақта және сыныптан тыс уақытта ЦБР-ді өзіндік әрекеттерінде пайдалануды ұйымдастыру есебінде орындалуы мүмкін.

Сонымен, қазіргі таңда ЦБР-ді оқу үдерісінде кешенді пайдалану мәселесі білім беру аумағында түрлі бағыттағы мамандар, соның ішінде бастапқы сыныптар оқытушылары үшін маңызы зор. ЦБР мақсаты, мүмкіндіктері және түрлері бойынша саудада және электрондық қоймаларда қол жетімділігіне қарай көп түрлігі оқу үдерісінде оларды тиімді пайдалану міндеттерін анықтайды. Ол міндеттер құрамына бар және қолжетімді ЦБРге талдау жасау, оларды пайдаланудың әдістемелік орындылығын анықтау, белгілі бір педагогикалық міндеттерді орындауға қажетті ЦБР таңдау, белгілі бір түрдегі сабақ үдерісінде оқу үдерісін жобалау, оқушылардың оқу әрекетін ұйымдастыру (өзіндік, зерттеу және басқа). Сонымен мұғалім түрлі қолжетімді жинақтардан ЦБР таңдап алуына болады, жеке өзінің қарапайым ЦБР- ін жасау үрдісіне де қатыса алады. Педагогикалық үрдіске ЦБР енгізу көрнекілік қағидасын жоғары деңгейге көтереді, оқушылардың қалыпты мотивациясын қалыптастырып, танымдық белсенділігі мен өз бетінше жұмыс істеу дағдысын құрастырады.

Сонымен, ЦБР сабақта қолданудың жағымды жақтары:

• заманауи білім беру түріне бағытталған білімнің жаңа сапасын қамтамасыз ету, оқушылардың өзіндік жұмысы үшін көрнекі құралдар мен жаңа тапсырмалар түрін кең ауқымды пайдалану есебінде жоғарғы интербелсенділік;

• жаңа білім беру нәтижелеріне бағытталу - қызметтің әр түрінде өз мәселесін шешуге оқушылардың мүмкіндіктерін көрсететін құзыреттілік

• білім беруді дифференциялдау мен жекелеу мүмкіндіктерінің деңгейлерін қамтамасыз ету;

• оқушылардың жасаралық психология-педагогикалық ерекшеліктерін және мәдени тәжірибесін есепке алу;

• әр түрде ұсынылған ақпаратпен жұмыс (графикалар, кестелер, түрлі жанрдағы құрама мәтіндер);

• жеке, топтық зерттеу әрекетінің түрлерін кең ауқымды пайдаланатын оқу әрекетін ұйымдастыру.

Ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарын қолдану арқылы оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыру қажеттілігі ағылшын ғалымдары Р.Вильямс пен К.Маклиннің еңбектерінде қарастырылған. Олар аталған құралдарды қолдану арқылы оқу жағдайын ұйымдастыруға арналған оқу материалдарын ұсынып, оқу материалдарының мазмұны зерттеушілік іс-әрекетке, материалды өздігімен жеке түсінуге және кері байланыс жүргізуге бағытталуы тиістігін айта келе, оларды келесідей топтарға бөліп көрсеткен:

• есептеуге арналған тапсырма, нәтижеге қатысы бар барлық шарттар ескеріледі және жауабы берілгендермен байланысты болып келеді;

• ізденуші сипаттағы тапсырма («табу», «бар ма, жоқ па анықтау керек» және т.б);

• дәл емес ақпаратты өңдеуге арналған тапсырма, айқын және айқын емес алгоритммен анықталады.

• шығармашылық сипаттағы тапсырма, нақты анықталған өлшемдеріне сәйкес ақпаратты талдауға арналады, негізгі ақпаратты талдаудың, алдын-ала сипатталған жоспарының жоқтығымен анықталады (мәселен, дәлелдеуге, жобалауға, үлгілеуге арналған тапсырмалар) [ 18].

Тапсырмаларды орындау ақпаратқа қажеттілікті, әрекеттің жаңа тәсілдерін меңгеруге арналған дербес іс-әрекетті, оқушының ақпараттық қорын толассыз байыту және жаңартуға, шығармашыл тұлға болып қалыптасуына бағытталады. Оқушы іс-әрекеті барысында өзінің шығармашылық шамасын жүзеге асыруы жаңа танымдық қажеттіліктерді қажет етеді, таныс емес және белгісіз нәрселер туралы ақпаратты өңдеу негізінде жаңаны тануға, оның мағынасын ашуға ұмтылыстан қоршаған ортаның нысандарын терең меңгеруге қажеттілік туындайды. Сондықтан оқытудың сапасын арттыру мен оның мазмұнын тез меңгеру үшін оқушының сырттан ақпаратты алу іскерлігін қалыптастырудан бастап, оны жүйелей білуге үйрету қажет. Алдыңғы кезекте, сонан кейін де, оқушыға білім берумен қатар ақпаратты алу тәсілімен, оны сауатты түрде өңдей білуге төселдіру керек.

Бұдан оқушылардың танымдық қызығушылығы пәндік тапсырманың мазмұнын талдау іскерлігімен, алгоритм арқылы орындалатын шағын тапсырмаларды ерекшелеуімен, оларды шешуге тиімді құралдарды таңдап алуымен, берілгендерді анықтауымен, нәтижені алудан және оны түсіндіріп беруімен анықталады.

Компьютермен жұмыс істеу барысында оқушылардың оқуға деген қызығуының артуы онымен жұмыс істеу жаңалығынан ғана емес, сонымен қатар оқу есептерін қиындық деңгейі бойынша реттеу мүмкіндігінен, тапсырманың дұрыс нәтижесі үшін марапаттау қызметінен байқалады және оқуға деген кері қатынастың маңызды бір себебін - түсінбеушіліктен пайда болатын білімдегі айтарлықтай олқылықтарды - үлгермеушілікті жоюға мүмкіндік береді. Компьютер оқушыларға көмектің белгілі бір түрін ұсына отырып, оқу материалын иллюстрациямен, графикамен және т.б. қамтамасыз ете отырып, оқушыны белгілі бір ойын жағдайына жұмылдыра келе, оқу әрекетін басқару тәсілін айтарлықтай өзгертуге жағдай жасайды [49].

Көптеген зерттеушілер оқушының компьютермен жұмыс істей отырып, сұрақтың мәніне тереңінен үңіліп, пәнге деген қызығушылығы артады, оқу және техникалық әдебиеттермен белсенді жұмыс істейді деп түйіндеген [50]. Компьютер оқушыны ұқыптылыққа, нақтылыққа, қойылған мәселеге назар аудара білуге үйретеді. Графика құралдары, музыкалық үзінділер оқушының шаршауын басып, оның әуестігінің дамуын қамтамасыз етеді. Компьютермен жұмыс істеу оқушының өз іс-әрекетін жоспарлай білуге, дұрыс шешім қабылдай алуға тәрбиелейді.

ЦБР көмегімен пәндік білімді алуға қызығу – фактіге қызығу, себеп-салдар байланысына, теорияға қызығуды қамтиды. Ол бір пәнді оқытуда ғана емес, сонымен қатар басқа да пәндерді оқытуда туындап, кең түрде пәнге немесе тар түрде – пәннің жеке тақырыптарына байланысты болуы мүмкін. Білім берудің ақпараттық технологиялары қызықтырудың құралы ғана болып қоймайды, сонымен қатар ақпарат көзін алуға жол ашып, оны түрлендіре отырып, басқа да пәндерге қызығушылығын арттырады. Оқушылар компьютердің құралдарын меңгерген кезде ғана, компьютерді үлгілеуші жүйе, есептеуіш құралы ретінде қолданады. Оқушылардың танымдық мүмкіндіктерін ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарын қолдана отырып кеңейту, олардың бастауыш мектеп пәндеріне деген тұрақты, саналы қызығуын дамытуға жағдай жасайды. Ынталандыру әртүрлі тәсілдер: иррадиация жолымен – пәнге деген қызығуды басқа көршілес пәндерге деген қызығуға ұластыру, басқа пәндердің материалдарын компьютермен дербес орындау, оқушыларды оқу-зерттеу жұмыстарына қатыстыру арқылы жүзеге асырылады. Алынған білімдер, іскерліктер мен дағдыларды оқудан тыс әрекетке көшіру ерекше көңіл бөлуді талап етеді.

Сонымен, компьютердің барлық мүмкіндіктерін жүзеге асыру үшін оны оқу әрекетінің тұтастай құрылымының элементі динамикалық үлгісі ретінде оқытуды ұйымдастыру және нәтижені бақылау құралдары ретінде қарастыру қажет. Аталған құралдарды қолдану арқылы интерактивтік режимде басқарудың бірегей мүмкіншіліктерін үлгілеу және құрастырумен қатар, оқу үдерісіне оны қолданудың педагогикалық мүмкіндіктері ретінде келесі қызметтерді алуға болады:

• тәрбиелік қызметі – оқушыларды орындалатын жұмысқа жауапкершілікпен қарауға мәжбүр етеді, сондай-ақ аталған құралдар есіркегенді білмейді, онда тапсырма дәл орындалуы тиіс, әйтпесе келесі жұмысты орындау мүмкін емес;

• дербестендіру қызметі – сыныптағы әрбір оқушымен жеке, дара жұмыс істеуді қамтамасыз етеді;

• ынталандыру қызметі – оқудағы табыстары жөнінде ақпараттың жиі берілуі негізінде оқушыларда оқуға деген жағымды мотивация қалыптасады, терең білім алуға ұмтылуға қажеттілік пайда болады;

• бейімдеуші қызметі – оқушылардың аралық әрекетін бағалай отырып, оқылатын материалдың ерекшеліктеріне лайықтап көмектесіп, оқушыға өзінің әрекетінің келесі қадамын таңдауға мүмкіндік береді;

• білімді қалыптастырудағы басқару қызметі – оқушылардың әрекетін керекті арнаға бағыттауға және оқу әрекетінің циклін тұйықтауға мүмкіндік береді;

• бағдарлаушы қызметі – оқушының әрекетін бағалауда қарастырылып отырған мәселенің маңызы неде екендігіне, кез келген сұраққа жауап беруде өзінің ойларын қалай қорыту керектігіне, дұрыс шешім жасауға жол сілтеуге жағдай жасайды. «Нұсқау» ойлаудың дұрыс жолына бағыттау, ишара білдіру болып табылады. Бұлардың барлығы қарастырылып отырған идеяны ерекшелеуге, оның мазмұнын түсінуге және есте сақтауға көмектеседі;

• белсендіруші қызметі – бірден кері байланыс жасауға мүмкіндік беруі оқушыларды ынталандырады және қызықтырады, бұдан оқушы өзінің келесі әрекетінің жоспарын шын көңілімен ойлап табуға талаптанады, талпынады;

• қорытындылау қызметі – оқушы әрбір есепті, сұрақты кезеңмен шешуінен тұрады;

• ізгілендіру қызметі – мұғалім мен оқушы арасындағы түсінбеушіліктен туатын психологиялық тосқауылды болдырмауға мүмкіндік береді, сондай-ақ жұмыс барысында оқушылар не істеу керектігін біледі, мұғалім оқу материалы қалай меңгерілгендігін қадағалап отырады.

• дәлдік қызметі – анық ақпаратты жеткілікті көлемде меңгерудегі оқушылардың білімі мен іскерліктеріне дәл баға қоюға жағдай жасайды.

Сонымен, ЦБР арқылы оқыту – өзінің тәсілдері мен мақсаттары бар, белгілі бір теориялық базаны, ерекше әдістерді қамтитын біртұтас үдеріс болып табылады. Сондықтан, олар арқылы орындалатын оқу әрекеттері қарым-қатынастың жоғарғы деңгейіне көшеді, дәстүрлі оқыту кезінде оқушыға қалыптастыруға келмейтін арнайы іскерліктерді қалыптастырады. Себебі аталған құралдар оқу үдерісінде бірнеше қызметтерді орындайды: қарым-қатынас, проблемалық жағдайлар құруға, серіктес, құрал, ақпарат көзі қызметін атқарады, оқушының әрекетін бақылайды, оған жаңа танымдық мүмкіндіктер береді. Бірақ бұл құралдардың оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастырудағы мүмкіндігі проблемалық оқыту мен тәрбиелеудің жалпы жүйесіндегі орны мен жеке пәндерді оқытудағы оның қолданылу мәселесін анықтаумен шектелмейді.

2 ИНФОРМАТИКАДАН ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ

2.1 Информатикадан бар цифрлық білім ресурстарының жіктемесі

Білім беру жүйесінде ЦБР-і қолданудың мақсатымен сәйкесінше мүмкіншіліктерімен олардың келесідей түрлерін ажыратуға болады:

• Электрондық кітапхана – электрондық құжаттардың (электрондық баспа, әдебиет туындылары бар, анықтамалар және т.б.) нәтижелі қолданылуын және сенімді сақталуына мүмкіндік беретін орнатылған ақпараттық жүйе.

• Электрондық көрнекі құралдарының кітапханасы – нысандарды кескіндейтін үдерістер, мазмұнның мультимедиа компоненттері жиынтығының көмегімен берілетін белгілі бір пәндік аумақтағы көрінісі.

• Электронды энциклопедия – белгілі бір білім аумағын қамтитын түрлі бағыттардағы кең көлемді ақпарат мазмұндарынан тұратын оқу құралы. Көрнекіліктермен жабдықталған көп басылымдар, видео- және аудио- көріністер, анимациялар және үшөлшемді модельдер.

• Репетиторлар, тренажерлер, тәжірибешілер – бұл өзіндік білім алуға даярлануға, экзамендерге, өзіндік білімін объектілі бағалауға мүмкіндік беретін оқу-әдістемелік кешен.

• Мультимедиалық оқулықтар – бұл оқу курсын немесе компьютердің көмегімен үлкен бөлімді өзіндік немесе мұғалімнің көмегімен қамтитын программалық-әдістемелік кешен.

• Виртуалдық лабораториялар - пәндік эксперименттер жүргізуге мүмкіндік береді, соның ішінде мектепте жүргізілуі қиын, қосымша құрылғыны талап ететін немесе өте қымбат тұратын оқыту кешені.

Конвекциялық ЦБР келесілерден тұрады:

• суреттер;

• бейнелердің фоторепродукциялары, архитектуралық ескерткіштер және скульптуралар

• фотопортреттер;

• қоршаған әлемнің фотобейнелері;

• кестелер (түсіндірмелі, салыстырмалы, оқшауланған);

• сызбалар, диаграммалар, графиктер, карталар;

• интербелсенді кестелер, суреттер, карталар, сызбалар;

• ұғымның анықталған мәтіндері, кезеңдер, көріністер;

• математикалық, химиялық формулалар;

• математикалық, химиялық теңдеулер;

• көрініске, кезеңдерге жазылған мәтіндік пікірлер;

• оқулықтың мазмұнын көшіретін мәтін;

• оқулықтың мазмұнын толықтыратын мәтін;

• әдебиет туындыларынан алынған көріністер;

• критикалық статьялар; тарихи құжаттар;

• анимациялық үдерістер, табиғи көріністерді анимациялау, жаңалықтар, әлеуметтік көріністер;

• аудио – дәріс; тұлғаның тілдік көрінісі;

• видео көріністер;

• аудиовидео көріністер, үдерістер, жаңалықтар.

Оқыту қызметінің құралы келесіден тұрады:

• геоақпараттық жүйе

• лаборатория

• Вики-Вики ортасы

• рутьюб.

Программалық ЦБР мыналардан тұрады:

• Үдерістер моделі.

• Табиғи құбылыстар моделі.

• Лабораториялық жұмыстар моделі.

• Эксперименттер моделі.

• Интербелсенді практикалық тапсырмалар.

ЦБР-ды сабақта қолданудың түрлі формаларда қолдану мүмкіншілігі бар:

• интербелсенді (өзара қарым-қатынас) – әрбір жақтан кезектес мәлімдеме (ақпараттың берілуінен өнімдік әрекетке дейін). Әрбір мәлімдемені назарға ала отырып алдыңғы өзіндікпен келесі жақтың мәлімдемесі арқылы жүзеге асырылады;

• мультимедиа – ресурстар мен кезеңдердің дәстүрлі мәтіндік сипатпен емес, бейне, видео, кестелер, анимациялар, дыбыстардың көмегімен ұсынылады;модельдеу – шынайы ресурстар мен кезеңдерді зерттеу мақсатында модельдеу;

• коммуникативтік – үздіксіз қатынас жасау мүмкіндігі, ақпаратты ұсынудағы жылдамдылық, кезеңнің жағдайын қадағалау;

• өнімділік-шығармашылық емес автоматтандыру, адамнан көп күш талап ететін және уақытын алатын жоспарлы операциялар. Мәліметтер қорынан ақпараттық кілттік сөз арқылы жылдам іздеп табу, анықтамалық-ақпараттық мінездемелердің бірегей басылымдарының қолжетімділігі [51].

ЦБР құрудың әмбебап технологиялары жоқ. Әрбір автор өзінің технологиясын қолданады. Кез келген типтегі электрондық оқу құралын жасаудың басты жағдайын бейімдейтін қосымшалар келтірілген. ЦБР құру дидактикалық мақсат, пәнді білу, тематиканың типтері (гуманитарлықтан техникалықтың әлдеқайда айырмашылығы зор), бар құралдар және т.б. секілді факторларға тәуелді. ЦБР құруда әдістемелік бойынша екі полярлы пікірталаспен бетпе-бет келеміз. Олардың біріншісі автор тек қажетті материалдарды дұрыс даярласа болғаны, ал оны компьютер пішініне салу қиындық тудырмайды. Екінші пікірге қарай квалификациялы программист кез келген дәстүрлі оқулықты алып, оның авторының көмегінсіз-ақ одан сапалы оқу құралын жасай алады. Бірінші жағдайда мазмұндық бөлімі мағыналы, екінші жағдайда программалық шынайылылығы анықталады (1-кесте).

Кезең Кезеңнің мазмұны Алдын-ала жұмыс Шыққан ойды қалыптастыру , бар элементтерді бағалау Қажетті ақпаратты жинақтау Тұтынушылардың талдауы- Негізгі дидактикалық мақсатты ерекшелеу Қарапайым баспадан шыққан оқу құралымен салыстырғандағы жаңа қажетті оқшалау Мазмұнды даярлау дидактикалық мақсатты ерекшелеу Жоспар құру Мазмұнның модуль формасында ұсынылуы Әрлеу Ортақ концепцияларды өңдеу Медиа таңдау (дыбыс, сурет, видео және т.б.) Бағдарламаның жазылуы Толық әрлеу + интербелсенділікті арттыру Өнім Программалау және сандық мазмұн Бейнелер құру, дыбыстар және т.б. Модульдегі дайын материалдарды жинақтау Тестлеу Өнімді тестлеу және бағалау 1-кесте. ЦБР жасау кезеңдері

Көрсетілген сызбаны толықтай қарастырайық.

Алдын ала дайындық келесідей бірнеше негізгі кезеңдерден тұрады:

ЦБР-ң дидактикалық талаптарын жобалау:

• ол үшін берілген бағыттағы спецификадан тұратын, берілген топтың әлеуеттік оқушыларын және курстың мақсаты үшін қажетті талдау жұмыстары жүргізіледі;

• берілген талдаудың нәтижелері бойынша ЦБР формасының шешімі қабылданады;

ЦБР техникалық талаптарын жобалау:

• таңдалынған технологияны шынайылыққа айналдырудың ол үшін құралы бар екендігіне көз жеткізу;

ЦБР құрылымын жобалау.

ЦБР оқу кезеңінде қолданудың әдістемесін жобалау (мұғалімдерге арналған).

Мазмұнды даярлау қадамында бірінші кезекте бағдарламасы құрылады. Кей кезде ол құрылымын түсіндіретін иллюстрациялармен ығыстырылады. Бағдарлама интербелсенді ойлау арқылы, яғни оқушы мен компьютер, мұғалім мен оқушы және басқада оқушылар арасындағы өзара қарым-қатынасты ұйымдастыру құралдарын ұсынады.

ЦБР программалық жүйелерінің қызметтік құрамының мүмкіншіліктері келесі түрдегідей көрсетіледі:

• оқу материалдарының модульдері (өзін-өзі бақылау және түрлі типтегі тапсырмалар);

• қосымша материалдар (терминдердің контекстік расшифровкасынан бастап нормативтік мәліметтерге дейін және электрондық кітапханалар);

• сервистік құралдар (оқушымен жұмыс істеу анықтамасы, сөздік, глоссарий, электрондық күнделік, іздеу жүйесі және т.б.);

• коммуникативтік жүйе (мұғалім мен оқушы арасындағы өзара қарым-қатынасты қамту);

• қорғау жүйесі.

Мазмұнды даярлау фазалары және программалау ереже бойынша кезектесе жүзеге асырылады. ЦБР оқу мазмұнының программалық құралы екі кіші жүйелерден тұратын үлкен бір жүйе түрінде ұсынуға болады:

• ақпараттық (мазмұндық бөлім);

• программалау (программалық бөлім).

• ЦБР-дың ақпараттық бөліміне:

• нақты құрылымды оқу материалдары;

• мультимедианың барлық спектрларында ұсынылған иллюстрациялар (кесте, анимация, дыбыс, видео);

• тапсырмаларды орындау мысалдарымен теориялық білімде дағды мен қабілетті жетілдіруге арналған практикум және жиі кездесетін қателерді талдау мәселелері;

• бақылау және қадағалау жүйелері (тестілік тапсырмалар, топпен жұмысқа арналған тапсырмалар және т.б.).

• қосымша материалдар (терминдердің контекстік расшифровкасынан бастап нормативтік мәліметтерге дейін және электрондық кітапханалар);

• сервистік құралдар (оқушымен жұмыс істеу анықтамасы, сөздік, глоссарий, электрондық күнделік, іздеу жүйесі және т.б.) жатады;

ЦБР дизайны кезінде ЦБР-ң жалпы құрылымы анықталады және арнайы бағдарлама құрылады. Берілген кезең екі кезеңнен тұрады: жалпы тұжырымдар мен әрбір жеке бөлімінің дизайны құрылады.

Жалпы тұжырым курс атмосферасы, навигация құрылымы, оқушымен кері байланыс, навигацияға арналған таңдау түймелері және т.б. жалпы стилі анықталады. Бастапқыда пайда болған сыртқы түрі мен құрылымының жобалау кезеңінде көп өзгеріске ұшырамауының маңызы зор. Соңғы кезеңдерінде енгізілген өзгерістер программаның қатесі болып табылады.

Толық дизайн курс мазмұнының әрбір терезе мен жанама меню түрлерінің жұмысын толық анықтайды. Жалпы тұжырымға қарағанда, берілген кезеңде өзгерістер енгізу жеңіл. Қалай болғанда да әрбір өзгеріс жазбаша түрде жазылуы қажет.

Дизайнды үй тұрғызумен салыстыруға болады. Қабырғаларын тұрғызу және шатырын жабу жалпы тұжырымының аналогы ретінде, ал ішкі жұмыстары толық дизайнды кескіндейді.

«Өндіру» кезеңдерінде өнімнің үздіксіз өндірілуі жобаланады. Материалдар модулдермен топтастырылады, айқас анықтамалар жасалынады, ЦБР түрлі бөлімдерінің өзара қатынастары ұйымдастырылады. Кесте және дыбыс цифрланады, барлық терезелері құжатталады.

ЦБР тестілеу қорытындылары дидактикалық мақсаттармен сәйкес келуі үшін өнімнің әрбір фазасында жасалынады. Сондай-ақ программалық қателерді анықтауға бағытталған техникалық тестілеу программаларының маңызы зор.

ЦБР қорытынды тестілеу жұмысы құрастырушылардың қадағалауымен үздіксіз эксперименттік жұмыстар арқылы іске асырылуы тиіс. Оның мақсаттары:

• программаны оқытудың шынайы режимдегі барлық қызметтік модульдерінің жұмысын анықтау (программа жұмысының тұйықталып қалуы, қаншалықты жылдам жұмыс жасайтындығы және т.б. бақыланады);

• оқу материалдары мен программалық шынайылықтың бұрын көрмеген анықсыздығын көрсету;

• цбр интерфейсінің ұйымдастыру сапалылығын бағалау, оқушының жұмыс кезеңінде туындаған қиындықтарын көрсету;

• тестілік тапсырмаларды орындаудың, қолданылуының іске асырылу нәтижелерін жинақтау.

 Цифрлық білім ресурстары келесідей мазмұнды талаптарды қанағаттандыруы тиіс [58]: 

• нақты оқулықтың құрылымы мен мазмұнының сәйкестігі;

• жаңа оқыту сапасын қамту, заманауи оқу формаларына бағытталу, жоғары интербелсенділік, оқушылардың өзіндік оқуының күші;

• оқытудың дифференциалды және индивидуалды деңгейлерінің мүмкіншіліктерін қамту (бұл пәндік қабілет пен білім деңгейіне қатысты, сондай-ақ интеллектуалды және жалпы қабілет);

• оқушылардың жас ерекшеліктерін есепке ала отырып, психологиялық-педагогикалық және оқушылардың тәжірибелік мәдени негізгі сипаттары;

• ақпараттық жұмыстарға бағытталған түрлі формадағы (кескін, кестелер, түрлі жанрдағы құрамдас және түпнұсқа мәтіндер, видеотізбектер және т.б.) материалдардан тұрады;

• стандартсыз шешу тәсілдеріне бағытталған тапсырмалардың жиынтығынан тұрады (диагностикалық сипатта және оқытуда);

• оқушының өмірлік мәселелерін шешудегі (сонымен қатар тұрмыстық) оқу қызметтерінің түрлерін ұсыну, берілген пәндік аймақты жетілдіру;

• пәндерді сыныптар мен тақырыптарға, пәндерге бөлудің оқыту кезеңінің модульдік құрылымын жоспарлау түрлерін қамту.

ЦБР толық кешенімен жұмыс жасауға арналған бір немесе бірнеше компьютерлік сыныптар 10-15 адамға арналған (Интернет және сынып желілеріне қосылған), проектор. Сканердің және принтердің, цифрлық фотокамера және видеокамералардың болғаны дұрыс. Бұл техникалардың болмаған жағдайында компьютер мен проекторды байланыстырып, ал бейнелерді және видеокамераларды қалта телефонымен алмастыруға болады.

Негізгі техникалық құралдарды белгілеу:

• сервер және жергілікті желі-мектеп кеңістігінің бірегей ұйымдастырылуы;

• компьютер-оқытушының немесе оқушылардың негізгі құралы, білім беру объектілерін көрсету құралы және олармен интербелсенді жұмыс;

• проектор және экран – аудиториядағы түрлі табиғи оқыту нысандарын көрсететін құрал;

• сканер (символдарды оқу программасымен бірге) – оқушы мен оқытушының мәліметтер қорында жоқ қағаз құжаттарын енгізу;

• цифрлық бейне және видеокамера – оқытушы немесе оқушы арасындағы өзіндік жұмысының нәтижесін дыбыстық жазу және енгізу құралы (мысалы, алынған тәжірибелер).

ЦБР кешені мұғалімге мектеп кабинетін көркемделуіне байланысты электрондық баспаларды түрлі тәсілдермен қолдануға мүмкіндік береді:

Бір сыныпқа компьютер+проектор:

• Мұғалімнің тақырып бойынша жеке мультимедиа-объектілерін көрсетуі;

• Мұғалімнің сабақтың тақырыбы бойынша (15-20 минут) мультимедиалық презентацияларын көрсетуі;

• Мұғалімнің түрлі тапсырмаларды шешу тәсілдерінің «тірі» көрсетілуі;

• Тақтада жауап беру кезінде оқушының (оқушылардың) компьютерді қолдануы (жекелей алғанда алдын ала даярланған ЦБР презентациясы объектілерін көрсету);

Екі оқушы – бір компьютер:

• Фронтальды жұмыстар;

• Топтық зерттеу тапсырмалары;

• Топтық шығармашылық тапсырмалары;

• Тапсырмаларды орындау тәсілімен интербелсенді оқыту;

Бір оқушы- бір компьютер:

• Виртуалдық зертханалық практикум;

• Жеке зерттеу тапсырмалары;

• Жеке шығармашылық тапсырмалары;

• Тапсырмаларды орындау тәсілімен интербелсенді оқыту;

• Компьютерлік тестілеу.

ЦБР кешенін оқушының үй жағдайында да қолдану мүмкіндігі ұсынылуда, мектеп кітапханасында (реферат даярлауда, презентацияларда, өзін-өзі оқытуда, үй тапсырмаларын даярлауда және т.,б.), оқытушыларға (оқу тапсырмаларын даярлауда, бақылау жұмыстарында).

Оқушыларды аттестациялау үшін дәстүрлі формадағыдай (ЦБР бақылау жұмыстары мен тесттер көмегімен даярланған), сондай-ақ интербелсенді компьютер формаларын (сыныпта компьютер жеткілікті болған жағдайда) қолданылады.

Сондай-ақ мұғалім дәстүрлі форма мен компьютерлік форманы кезектестіре (мысалы, оқушылардың жартысы жазбаша қағазбен бағаланатын күрделі тапсырмаларды шешеді, ал қалғандары сол уақытта компьютерден тесттен өтеді, содан кейін оқушылардың орнын алмастырады) оқыта алады. Көптеген сұрақтардың көлемі және тапсырмалар оқушыларды жекелей аттестациялауды автоматтандыруға мүмкіндік береді.

ЦБР кешені оқушыларды тек тестілеу кезінде ғана қолайлы емес. Оқушылардың шығармашылық тапсырмаларын шешу нәтижесі – қарапайым объект құрылымында негізделген білім беру нысандарымен бірдей. Олар мектеп білім беру кеңістігінде оқитындардың «портфелінде» сақталынады, мұғалім тексеруі үшін оның жеке компьютеріне алмастырылады.

Программалық өнімнің қолданылуы «Информатика» оқу пәнінің түрлі типтегі тапсырмаларын шешу үшін оқытушының жеке сабақтарының медиаресурстары нақты мұғалімнің педагогикалық тәсілдерді қолдануына қарай анықталады. Мұндай педагогикалық тапсырмаларды шешудің бірегей жолы түрлі программалық құралдар кешенін қолдана отырып шешілетіндігін атап өткен жөн. Информатика сабақтарының түрлі типтері мен білім беру кезеңінде компьютерлік техникалардың түрлі модельдерін (көрнекі компьютер, компьютер сыныбы, медиаорталық (медиатека) жалпы білім беру мекемелері) болжайды.

Білім беру ресурстарын белгілі сайт адресі бойынша немесе әртүрлі тақырыптық сілтемелер арқылы пайдалануға болады.

Білім беру ресурстарын белгілі сайт адресі бойынша немесе әртүрлі тақырыптық сілтемелер арқылы пайдалануға болады.

Қазақстандық білім ресурстары. Білім порталдары мен каталогтарына талдау жасайық.

1. https://e.edu.kz/content -e-Learninge- Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына қосылған ауқымды мемлекеттік жобасының сайты (1-сурет).

Сурет 1- https://e.edu.kz/content сайтындағы ЦБР

Бұл сайтта информатика пәнінен суретте көрсетілгендей сабақтың презентациялары, интерактивті тапсырмалар, мәтіндік құжаттар, бейнесабақтар, тест тапсырмалары орналастырылған.

• http://sabaq.kz/ - Ұстаздарға арналған танымдық әдістемелік сайтта информатика пәнінен сабақ жоспарлары берілген.

• http://erc-nis.kz/kk/ - Назарбаев зияткерлік мектебінің білім беру ресурстар ортиалығының сайты. (2-сурет)

Сурет 2- NIS білім беру ресурстары орталығы

Сайтта 1-12 сыныптардағы оқытуды сүйемелдеу үшін келесі сандық білім беру ресурстарын құру, бейімдеу және сатып алу бойынша жобаларды жүзеге асырады:

• интерактивті мультимедиялық оқулықтар

• симуляторлар мен жаттығу құрылғылары

• 3Д роликтер мен видеолар

• виртуалды турлар мен зертханалар

• үйрететін және дамытпалы ойындар мен қосымшалар.

Сурет 3- http://www.nci.kz – Ұлттық ақпараттандыру орталығының сайты

Бұл сайта электрондық оқулықтар, цифрлық білім беру ресурстары, информатикадан сабақтың презентациялары, тест тапсырмалары ғана бар.

Сайттың аттары	Цифрлық білім ресурстарының түрлері		Информатика пәнінің мазмұнын қамтуы
http://e.edu.kz	презентациялар, интерактивті тапсырмалар, мәтіндік құжаттар, бейнесабақтар, тест тапсырмалары		Мультимедиалық презентациялар: Информатика пәні нені оқытады? Интерактивті тапсырмалар: Бейнесабақтар: Тест тапсырмалары:
	Флипчарт		Сабақтың түрі: Практикум элементтерінің көмегімен демонстрациялау, баяндау арқылы түсіндіру. Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар компьютер, оқулық, практикум, тақта. Сабақтың өту барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру, сұрау. Адам ақпаратты қайдан алады ? Ақпарат жайында интерактивті тапсырмалар орындау. Берілген мысалдардан қандай түрге жататынын анықта. Кестенің сәйкес ұяшығына белгіше қой. Ақпараттық процестерді тауып, шеңбер ішіне орналастыр. Мақсат қою кезеңі. Сабақтың тақырыбы: Ақпаратты түрлендіру Жаңа материалдарды графикалық және мәтін түрінде түсіндіру. Сабақты дамыту үшін берілген интерактивті 1 ,2, 3 тапсырмалар. Сабақты қорыта келе, оқушыларды тест тапсырмаларымен бағалау. Үй тапсырмасын беру.
ҰАО, 2008 ж	Информатика пәнінен 7 сыныпқа арналған электрондық оқулық 37 тақырыпқа бөлінген , сонымен қатар 25 интербелсенді тапсырмалар, 180 тест сұрақтары берілген		Сағат саны :			34
			Кіріспе.ЕТ кабинетіндегі қауіпсіздік ережесі Ақпарат түрлері Компьютер-әмбебап ақпараттық машина Аппараттық құрылғы Бағдарлама мен бағдарламалық қамтамасыз ету түсінігі. Windows операциялық жүйесінің жұмыс үстелі. Paint графиктік редакторымен жұмыс. WordPad мәтіндік редактор көмегімен компьютерде мәтіндік ақпараттарды өңдеу. Калькулятор Фонограф көмегімен ЭЕМге әуендер мен сөздерді жазу және тыңдау. Компьютердің көмегімен хабарларды жеткізу және қабылдау. Компакт дискіден бағдарламаларды қондыру және жіберу.				1 3 2 3 2 7 6 4 3 1 1 1
			Бағдарламаның авторлары : Ермеков Нұрмұхамбет Тұрпынұлы МұхамбетжановаСәуле Талапбеденқызы Ағанина Құндыз Жәмиқызы
			Бөлімді таңдау бетінің қосымша батырмалары бар: Тарих-ЭОның даму тарихы бетіне өту батырмасы Тұлғалар-ЭОның даму тарихындағы елеулі адамдар туралы ақпарат бар бетке өту батырмасы Глоссарий-жаңа терминдер сөздігі бетіне өту батырмасы Тапсырмалар-бөлімдер бойынша біріктірілген тапсырмалар бетіне өту батырмасы Тестілер-бөлімдер бойынша біріктірілген тестілер бетіне өту батырмасы Қауіпсіздік техникасы-ДКде жұмыс істеу ережелері бетіне өту батырмасы
			Сағат саны			68
ҰАО, 2008 ж	Информатика пәнінен 8 сыныпқа арналған электрондық оқулық ЭО 7 модульден тұрады. Оның ішінде оқу материалын меңгеруге 34 тақырыпқа берілген 56 интербелсенді тапсырмалар, алған білімдерді бекіту мен бақылау үшін 206 тест сұрақтары құрастырылған. Бөлім-электрондық мультимедиалық үйрететін бағдарламаның өзіндік бөлігі. Оған графикалық кескіндермен , жан бітірілген графиктермен, қолданбалы жан бітірімдерден , интерактивті тапсырмалармен, тестілермен дыбыстаумен , сүйемелденетін тақырыпты түсіндіру енеді.		Кіріспе. ЕТ кабинетіндегі қауіпсіздік ережелері. Ақпарат .Ақпараттық процесс. Логика-формалды және математикалық логика ретіндегі пән. ЭЕМ да мәліметтерді ұсыну формалары. Операциялық жүйе. WINDOWS тың қосымшалары (бағдарламалары) Электрондық кестелер. Мәліметтер базасы және мәліметтер базасын басқару жүйелері.			1 3 3 2 3 10 8 4
			Бағдарламаның авторлары : Ермеков Нұрмұхамбет Тұрлынұлы Мұхамбетжанова Сәуле Талапбеденқызы
			Бөлімді таңдау бетінің қосымша батырмалары бар: Тарих-ЭОның даму тарихы бетіне өту батырмасы Тұлғалар-ЭОның даму тарихындағы елеулі адамдар туралы ақпарат бар бетке өту батырмасы Глоссарий-жаңа терминдер сөздігі бетіне өту батырмасы Тапсырмалар-бөлімдер бойынша біріктірілген тапсырмалар бетіне өту батырмасы Тестілер-бөлімдер бойынша біріктірілген тестілер бетіне өту батырмасы Қауіпсіздік техникасы-ДКде жұмыс істеу ережелері бетіне өту батырмасы
ҰАО, 2008 ж	9 сыныпқа арналған «Информатика» электрондық оқулығы 4 бөлімнен, теориялық материалдардан, 60 түсіндірмелік жан бітірімнен және көрсетілімдерден тұрады. Сонымен қатар, оқулықта жалпы 4 бөлім бойынша 66 интерактивті тапсырма, 180 тест сұрақтары және глоссарий берілген. Оқу материалын меңгеру барысында өзін-өзі тексеру үшін тест сұрақтары жеке бөлім бойынша және күрделілігіне сәйкестендіріліп үш деңгейде құрастырылған.		Сағат саны		34
			Кіріспе. ЕТ кабинетіндегі қауіпсіздік ережелері. Алгоритм түсінігі. Орындаушы түсінігі. Алгоритм түрлері. Есептерді шешу кезеңдері. Бағдарламалау тілі. Мәліметтер типі. Өрнектер. Меншіктеу. Сандық функциялар. Мәліметтерді енгізу және шығару. Графиктік объектілерді бағдарламалау. Символдық мәліметтермен жұмыс. Жиымдар . Бір өлшемді жиымдармен жұмыс. Модельдеу. Модель түсінігі. Модельдеу тәсілдері. Интернет –бүкіләлемдік анықтама, бүкіләлемдік кітапхана, бүкіләлемдік білімдік орта, бүкіләлемдік дүкен. Әлемдік ақпараттық қоғам. INTERNET-те ақпараттарды іздеу. Электронды пошта арқылы хаттарды жіберу/қабылдау		1 1 1 2 2 3 1 2 8 2 2 2 4 1 2
			Бағдарламаның авторлары : Ермеков Нұрмұхамбет Тұрлынұлы Мұхамбетжанова Сәуле Талапбеденқызы Стифутина Нина Федоровна
			Бөлімді таңдау бетінің қосымша батырмалары бар: Тарих-ЭОның даму тарихы бетіне өту батырмасы Тұлғалар-ЭОның даму тарихындағы елеулі адамдар туралы ақпарат бар бетке өту батырмасы Глоссарий-жаңа терминдер сөздігі бетіне өту батырмасы Тапсырмалар-бөлімдер бойынша біріктірілген тапсырмалар бетіне өту батырмасы Тестілер-бөлімдер бойынша біріктірілген тестілер бетіне өту батырмасы Қауіпсіздік техникасы-ДКде жұмыс істеу ережелері бетіне өту батырмасы
			Сағат саны	68
ҰАО, 2008 ж		Информатика пәнінен 10-сыныпқа арналған электрондық оқулық Жаратылыстану-математикалық бағыт Электронды оқулық 21 түсіндірмелік жан бітірімдерден және көрсетілімдерден, сонымен қатар 4 модульден 35 интерактивті тапсырмалардан тұрады. Оқу материалын меңгеру деңгейінде өзін-өзі тексеру үшін 180 тест сұрақтары құрылған.	Жаңа бағдарламалық құралдармен қамтамасыз ету Бағдарламалау әдістері Визуалды бағдарламалау жүйесі Компьютерлік графика Презентация	4 4 40 10 10
			Бағдарламаның авторлары : Ермеков Нұрмұхамбет Тұрлынұлы Мұхамбетжанова Сәуле Талапбеденқызы Стифутина Нина Федоровна
			Бөлімді таңдау бетінің қосымша батырмалары бар: Тарих-ЭОның даму тарихы бетіне өту батырмасы Тұлғалар-ЭОның даму тарихындағы елеулі адамдар туралы ақпарат бар бетке өту батырмасы Глоссарий-жаңа терминдер сөздігі бетіне өту батырмасы Тапсырмалар-бөлімдер бойынша біріктірілген тапсырмалар бетіне өту батырмасы Тестілер-бөлімдер бойынша біріктірілген тестілер бетіне өту батырмасы Қауіпсіздік техникасы-ДКде жұмыс істеу ережелері бетіне өту батырмасы

Сурет 4- ЦБР-ді қолданудың классификациясы

2.2 Информатика пәнінің мазмұнына сәйкес цифрлық білім ресурстарына қойылатын дидактикалық талаптар

Цифрлық білімдік ресурстар (ЦБР) – бұл сабақта электрондық оқытуды немесе оқушылардың үйде өзіндік дайындықты іске асыру үшін арналған цифрлық форматтағы дидактикалық материалдар. ЦБР-дың мазмұны пән оқу бағдарламасына және Қазақстан Республикасы Жалпы орта білім беру мемлекеттік жалпы міндетті стандартына сәйкес болуы тиіс. Сонымен бірге, бұл оқу материалының мазмұнын цифрлық форматта абсолютті аударып алды дегенді білдірмейді. Электрондық оқыту оқытудың дәстүрді әдістерімен кірігуді білдіреді және мұғалімнің түсіндіруін, оқушының кітаппен, карталармен жұмыс істеуін, ауызша және жазбаша жауаптарын және т.б. өзгертпейді.

ЦБР-дың электрондық оқулықтардан айырмашылығы сонда, электрондық оқулықтар оқу курсы үшін пән бойынша білімнің барлық жүйесін қамтиды, ал цифрлық білімдік ресурстар ықшам білімдерді береді, бір нақты оқу тақырыбы бойынша біліктер мен машықтарды қалыптастыруға көмектеседі. Сондай-ақ электрондық оқулықтар, әдеттегідей, кейстік технология бойынша (СD-да) әзірленетінін және таратылатынын, сол уақытта ЦБР қалай порталда орналасатын және желі бойынша берілетін болатынын, бұл ресурстың көлеміне белгілі бір шектеулер қоятынын ескеру керек [53]. 4.      Электрондық оқытудың тұжырымдамасы: қазақстандық көзқарас. – Алматы: «ҰАО» АҚ, 2011. – 87 б.

Әрбір ЦБР 4 құрамдас бөліктен тұрады:

• мультимедиалық дыбысталған таныстырылым;

• мәтін;

• тапсырмалар;

• тестілер.

Цифрлық білім ресурстарының құрамдас бөліктері өзіндік бірліктер ретінде дидактикалық мақсаттарға сәйкес сабақтың әр түрлі кезеңінде: жаңа материалды түсіндіру кезінде, өзіндік жұмысты бекіту кезінде, қорытынды қайталау кезінде және т.б. пайдаланылатын болады. Бір сабақта барлық 4 құрамдас бөлікті пайдалану тіпті міндетті емес: мұғалім ЦБР-ды пайдалануға байыпты түрде қарауы және оларды сабақтың нақты мақсатын, дидактикалық міндеттерін, нақты сыныптың дайындық ерекшеліктерін ескеріп қолдануы тиіс.

ЦБР жиынтығы білімдік үдеріс қатысушыларының интерактивтік арақашықтықтық өзара әрекеттестігі ретінде электрондық оқытудың ақпарқатынастық білімдік ортасын жасауды қамтамасыз етеді. Цифрлық контентті пайдалану, әдістемені дайындау жағдайларында оқытудың әр түрлі типтері кезінде білім алушылардың белсенді танымдық іс-әрекетін ұйымдастырудың дидактикалық тәсілдері мен білімдік үдеріс субъектілерінің ақпарқатынастық өзара әрекеттестігін ұғыну және жүйелеу қажет.

«Бірыңғай білім беруші ақпараттық ортаның дамуы» атты мақсатты бағдарлама аясында 2008 ж. білім беру аумағының ақпараттық инфрақұрылым элементтерін іске асыру және қалыптастыру есебінде шешу қажет болатын мемлекеттік білім беру кеңістігінің біркелкілігін қамтамасыз ету міндеті қойылды. Оқу үдерісінде біртұтас болып пайдаланылатын сандық түрдегі ақпарат жиынтығы ретінде түсінетін цифрлық білім беру ресурстарының болашағы зор болып табылады. ЦБР-ға толық анықтаманы педагогика ғылымдарының докторы Горохова Л.И. берді. Цифрлық білім беру ресурстары – бұл оқу үдерісін ұйымдастыруға қажетті цифрлық түрде ұсынылатын суреттер, видеоүзінділер, статикалық және динамикалық үлгілер, виртуалдық шындық насандары және интербелсенді модельдеу, картографикалық мәліметтер, дыбысызбалар,символдық нысандар мен іскерлік графика, мәтіндік құжаттар және басқа оқу мәліметтері.

Цифрлық білім беру ресурстарының топтамасынан шартты түрде келесі блоктарды бөлуге болады:

• интерактивті компоненттер – сұрақтар мен есептер, бақылау және өзіндік жұмыс, интерактивті модельдер және анимациялар;

• көрсетілім графикасы – иллюстрациялар, анимация, видеофраг - құжаттар;

• мәтіндер – мәтін параграфтары, дыбысты мәтіндер, ғалымдардың өмірбаяны, кестелер;

• мұғалімге арналған материалдар – презентациялар мен сабақтар.

Интерактивті компоненттер. Оқушылардың білімін тексеруге мүмкіндік беретін өзін-өзі тексеруге арналған бақылау тапсырмалары мен сұрақтар интерактивті компоненттер болып табылады.

Оқулықтағы ЦБР жиынтығына мынадай тапсырмалар кіреді:

- бірнеше жауап нұсқасынан бірін таңдау;

- бірнеше жауап нұсқасын таңдау;

- сөз немесе сөйлемдер енгізу;

- суреттегі қажет объектіге көрсету(point – n – click);

- объектілерді тасу және оларды бір- біріне біріктіру (drag – n – drop);

- құрамдастырылған жауап (бір тапсырманың әр түрлігі).

Тапсырмалардың көбінде компьютер жауапты автоматты түрде тексереді. Қате жауап берген жағдайда көмектесу үшін пікір беріледі және оқушы сұраққа тағы бір рет жауап беруге тырысады. Көмектесу мәтіні оқушының таңдаған жауабына байланысты. Бақылау тапсырмалары мен өзін- өзі бақылау кері байланысты қамтамасыз ету үшін курс тақырыбын меңгеру үдерісінде оқушыларды бақылау үшін оқу үдерісінің түрлі кезеңдерінде пайдаланылуы мүмкін.

ЦБР дің тапсырмалармен пайдалану мысалдарын келтірелік:

• жаңа материалды түсіндіру уақытындағы тапсырмаларды шешудің дұрыс не қате тәсілдері;

• оқу материалын бекіту: 5-10 минут ішінде 2-3 тапсырманың орындалуы;

• мұғалімнің таңдауы бойынша сыныпта оқушылардың тапсырмаларды орындауы немесе үй тапсырмалары;

• тақырыптық бақылауға дайындық.

Бақылау, өзіндік жұмыстар және тесттер 5-10 сұрақтың кезектесуін анықтайды. Оқушы сұраққа кезегімен немесе тапсырмадан тапсырмаға ауыстырып жауап бере алады. Арнайы терезеде өтілген тапсырмалар және дұрыс жауаптар саны белгіленеді(берліген жұмыс бойынша бағалау пайыз бойынша жүргізіледі). Бұл интербелсенді компоненттер оқушылардың өзіндік аттестациялануын, яғни мұғалімнің қатысуынсыз өз білімін тексеруге көмектеседі.

Интеративті модельдер.

Интерактивті модельдерді пайдалану оқу материалын түсіндіру үдерісін тездетіп, оның сапасын арттырады, көбіне базалық деңгейдегі сыныптарда оқушыларға уақыт жетпеген кездерде көмегі зор. Модельдер мен анимациялар көмегімен қалыптасатын жағдайлар түрі есте ұзақ сақталады.

Көрсетілім графикасы

ЦБР құрамында көрсетілім графикасы сызба, график, суреттер, ғалымдар суреттері түрінде ұсынылған. Графикалық объектілер оқулықтар бейнесінің ұқсас түрі болып табылады, материалды дидактикалық жағынан байытады, оларды толықтырады, оқылатын объектілер туралы дұрыс тұжырымдарды қалыптастырады.

Мәтіндер.

«Мәтіндер» оқулық материалын қайталауға арналған цифрлық түрде мәтінді көрсету деп түсіндіріледі. Электрондық түрі мәтіндегі ақпаратты іздеуді жеңілдетеді. Бұл оқулықтың қысқа мәтіндері, заңдарды құрастыру, ғалымдар биографиясы. Мәтіндік объекттер барлық формаларға қосылуы мүмкін және мұғалімдер сияқты оқушылар да оқу үдерісінің барлық кезеңдерінде пайдалана алады.

Дыбыстық пікірі бар мәтіндер оқушылар сабақты үйде қайталау кезінде тиімді. Оларды дәріс компоненті, жаңа материалды түсіндіру уақытында пайдалануға болады. Дыбыстық пікірі бар мәтіндер физикалық мүмкіндіктері шектеулі балалар үшін пайдалы.

Мұғалімдерге арналған материалдар. Жеке цифрлық ресустардан басқа мұғалім сабақ өткізу кезінде әдістемелік көмек көрсететін дайын презентациялар мен сабақтар ұсынылған. PowerPointShow форматтағы тақырыптық презентациялар 10-15 слайдтан тұрады, олар MicrosoftPowerPoint орнатылмаған компьютерде де көрсетіле береді. Презентация құрамына графика, инетрбелсенді компоненттер, тақырып бойынша мәтіндік объекттер кіреді. Презентацияны тиімді көрсету мұғалім пікірі мен түсіндіруінен тұрады: ол слайдтың көрсетілімін тоқтатады, ең маңызды материалға тоқтай алады, және т.б. Дәріс сабақты бұлай өткізу өте тиімді, себебі оқушының тақырыпқа деген қызығушылығын арттырады, қорытынды жасауға көмектеседі.

Сабақ. Мұғалім сыныпта жұмыс уақытына мысал келтіре отырып көрсететін сабақтағы объектілер кезегімен келетін HTML- беттерді айтады. Сабақта сонымен қатар сабақ үлгісінің сипаттамасы келтірілген: мақсаттар, міндеттер, пәнаралық байланыс, үй тапсырмалары және т.б. дайын сабақтар мұғалім құжаттарынан тұрады және сабаққа дайындық пен жаңа материалды түсіндіруді жеңілдетеді.

Цифрлық білім ресурстарын жасаудың дидактикалық қағидалары:

Ғылымилық қағида бойынша:

• оқу материалының мазмұнын баяндаудың ғылыми дұрыстығы;

• пайдаланылатын терминологиялардың қазіргі заманғы түсіндірмелерге сәйкестігі;

• оқу материалын баяндау түсінікті, нақты, толық және қайшылықсыз болуы тиіс.

Түсініктілік қағидасы бойынша:

• оқу материалын оқушылардың нақты жас ерекшеліктеріне бейімді түрде ұсыну;

• оқушыларда парасаттық, адамгершілік, физикалық артық жүктемелердің болмауы.

Көрнекілік қағидасы:

• оқу материалын қабылдауға және қайта өңдеуге сезім мүшелерін мақсатқа лайықты қатыстыру;

• оқу материалын барынша көрнекі ету.

Жүйелілік қағидасы:

- ЦБР-дың оқу үдерісінің белгілі бір құрылымдық құрамдас бөлігіне сәйкестігі: құлшыныстық-мақсаттық; мағыналы мазмұндық; операциялық іс әрекеттік немесе бағалаушылық нәтижелік.

Саналылық және интерактивтік қағидасы:

• пайдаланушылар үшін оқу міндеттерінің айқын қойылымы;

• оқушылар мүддесіне тірек және ілім түрткілерін қалыптастыру;

• оқушылардың белсенді ақыл-ой іс-әрекетін ұйымдастыру;

• шынайы уақыт режімінде өзара әрекеттестікті және кері байланыстарды ұйымдастыру.

Теорияның практикамен байланыс қағидасы:

• оқу материалының практикалық бағдарланғыштығы.

• ЦБР-дың қоғам мен экономиканың қазіргі заманғы даму процесіне бағдарлануы.

Осы аталған қағидалардың негізінде информатикадан жасалатын цифрлық білім беру ресурстарына қойылатын дидактикалық талаптарды былайша тұжырымдауға болады:

• информатика оқулығының мазмұнына сәйкес болуы;

• оқытудың инновациялық түрлеріне бағытталу, информатикадан білім берудің жоғары интербелсенділігі мен мультимедиялығын қамтамасыз ету;

• информатиканы оқытуды саралау мен жеке тұлғаның деңгейіне сәйкестік мүмкіндігін қамтамасыз ету, оқушылардың жас ерекшеліктерін және мәдени тәжірибе ерекшеліктерін ескеру;

• информатиканы оқытуда қалыптасатын білім мен біліктілік негізінде өмірлік мәселелерін шешу тәжірибесін алуға бағыттайтын оқушының оқу әрекетінің түрін ұсыну;

• жеке, топтық жұмысты қамтамасыз ету;

• модульдік құрылымды ұсынатын оқу жоспарының нұсқаларына қол жеткізу;

• информатикадан нақты теориялық материалдарға негізделуі;

• тақырыптық бөлімдерді кеңейтпей-ақ оқулықтың сәйкес бөлімдерінің теориялық көлемін көбейту ;

• ЦБР мен басқа да программаларды пайдалану мүмкіндігін қамтамасыз ету;

• жұмыс нәтижесін сақтауды қамтамасыз ету;

• қажет жерде қосымша метамәтіндік көмек көрсету;

• ыңғайлы интерфейстің болуы.

2.3 Информатикадан жинақталған цифрлық білім ресурстарын сабақтың мақсатына сай пайдалану әдістемесі және тиімділігі

Білім беру үдерісінде ЦБР-ды қолданудың негізгі әдістеріне мыналарды жатқызуға болады:

Біріншіден, ЦБР-ды пайдаланудың ең танымал түрі, ол-электрондық құралды жаңа материалды түсіндіргенде немесе жаңа сабақты бекіткенде қолдану әдісі.Бұл анимациялық, бейне үзінділер,дыбыстық файлдар, графикалық кескіндерді көрсету сияқты ЦБР-ды пайдаланған дұрыс.

Екіншіден, оқушының өзіндік оқу іс-әрекетін ұйымдастыуға арналған ЦБР-дағы үлкен мүмкіндіктерді пайдалану әдісін атауға болады.Мұндай әрекет үй тапсырмасын, сынақ және т.б. даярлауда орындалуы мүмкін.АКПО құрамына кіретін ЦБР материалдарына жобалау қызметінде де сұраныс бар. Бұл жағдайда оқу комплексінің барлық материалдары, анимация, бейне, дыбыстық сүйемелдеу, интерактивті компоненттер, суреттер, кестелер, графиктер, диаграммалар және қарапайым мәтіндер де пайдалы болуы мүмкін.Осы әдіс мұғалімге пәнаралық байланысты тиімді орнатуға, ал оқушыға өзін қандайда бір нақты білім саласында зерттеуші ретінде сезінуіне мүкіндік береді.Бұл,әрине олардың пәнді оқуға қызығушылығын арттырады.

Үшінішіден, ЦБР-ды әртүрлі бақылауларды, (кіріс, ағымдық, кесінді, қорытынды) ұйымдастыруға қолдану әдісін атауға болады.Мұндағы бақалау-диагностикасы оқушылардың компьютерлік тестіленуі жайлы.

Төртіншіден, мультимедиалық құралдарды пайдалану арқылы ЦБР-ды нақты бір не бағыт бойынша топтастыруға мүмкіндік беретін әдіс. Бұл сақталған ресурстардың қорын жасап, оларды бір жүйеге келтіріп, оқушыға да, мұғалімге де тақырып бойынша қажетті ресурсты жылдам іздестіруге көмектеседі.Сөйтіп, білім беру мекемесінде қарастырылатын проблема бойынша сақтаулы тұрған ЦБР, қағазда тасымалданатын ресурстар және INTERNET желісіндегі сайттарға сілтемелер жайлы берілгендер банкі де құрылуы мүмкін.

Бесіншіден, ЦБР-ды лабораториялық жұмыстарды орындау кезінде және көптеген курстарда қарастырылатын әртүрлі топтық іс-әрекеттерде қолдану әдісін атауға болады. Бұл жерде, негізінен , лабораториялық жұмысты жүргізудің имитаторы болып табылатын интерактивті ЦБР жайлы сөз болады.Бірақ та мұндай ЦБР-ді қолданудың бірқатар кемшіліктері бар екені сөзсіз.Себебі, тәжірибе детальды көрсетілгенімен оқушы материалды, өлшеу және басқа да құралдарды қолымен ұстай алмайды, нәтижеде виртуалды болады.Бірақта мұндай ЦБР-дың құрылғылардан тұратын оқу кластары мен лабораторияларды алмастыруға мүмкіндік береді.

Алтыншыдан, жаратылыстану ғылыми циклінің пәндері мен информатика және АКТ үшін интерактивті ЦБР-ды жаттықтырушы ретінде қолдану әдісін айтуға болады.Бұл жағдайда объектінің , құбылыстың немесе үдерістің нақты жағдайға максималды жақын моделі құрылып, оның жүрісі параметрлерді өзгерте отырып жан-жақты зерттеледі.Мысалы, информатикада бұрыннан қолданыста жүрген клавиатуралық тренажер, физикада құрастылған электрлік сызба, химияда қандайда бір химиялық затты моделі сияқты көптеген қауіпті және қымбат тұратын тәжірибелерді компьютерде жүргізу және бұл арқылы оқу үдерісінің тәжірибелік мәнін арттыру мүмкіндігін береді.

Жетіншіден, оқушыға теориялық материалдармен танысу, зертханалық жұмыстарды және тестілік тапсырмаларды оқытушының қатысуынсыз өздеріне қолайлы уақытта және жеке үдерісте орындау мүмкіндігін беретін қашықтықта оқытуды жатқызуға болады. Бұл тәсіл уақытша еңбекке жарамды емес оқушылар, үйде дәріс алатын немесе басқа жақта тұратын балалар, сонымен бірге үйде оқитын оқушылар үшін өте өзекті.

«Біркелкі білім беру ақпараттық ортасы» мақсатты бағдарламасы аясында білім аясындағы ақпараттық инфрақұрылымның жеткіліксіз элементтерін қалыптастыру есебінде шешу қажет мемлекеттік білім беру кеңістігінің бірыңғайлығын қамтамасыз ету мақсаты қойылды.

Осы сипатта мәліметтерді цифрлық видеожиынтықта беретін және оқу үдерісінде толыққанды пайдаланылатын цифрлық білім беру ресурстары перспективті болып табылады.

ЦБР-дің ең маңызды компоненттерінің бірі оқушы интерфейсі болып табылады. Соның арқасында, оқу ақпараты блоктары мен бақылау- өлшеу материалдарымен байланысты ЦБР контентіне қол жеткізуге болады. Ол жеке оқыту траекториясын қамтамасыз етеді, бақылаудың әркелкі түрлерін іске асыруға мүмкіндік береді.

XXI ғасыр – жоғарғы компьютерлік технология ғасыры. Қазіргі оқушылар әркелкі ақпарат ортасында өмір сүруде. Осыған байланысты, мұғалім рөлі өзгереді – ол біздің балаларымызға әр жақтан келіп жатқан ақпарат координаторы болу керек. Мұғалім өз оқушыларымен бір тілде сөйлесу үшін заманауи әдістеме мен жаңа білім беру технологияларын білген болу керек.

Информатиканың бірінші сабағында 5-сынып оқушыларына «Оларға компьютер не үшін керек?» деген сұраққа «ойнау», «әуен тыңдау», «мультиктер көру» деген жауаптар алынады. Сондықтан да, негізгі міндет оқушыларға компьютер - қызықты, тез және қарапайым түрде білім алып, алынған білім компьютер көмегімен терең меңгерілуге көмектесетін құрал екенін түсіндіру қажет. Мұғалімнің барлық оқыту әрекеттері информатика сабағында оқушының ақпараттық құзыреттілігін қалыптастыруға бағытталған. Компьютерді пайдалану тұлғаның шығармашылық мүмкіндіктерінің дамуына, танымдық әрекетінің қалыптасуына бағытталуы керек.

Информатиканың заманауи сабағында ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды пайдаланбаса болмайды, себебі бұл пәннің мазмұны әлемнің ақпараттық және мақсатты бейнесін түсіндіруге көмектеседі. Сабақтарда компьютерлік техниканы пайдалану әрбір сабақты дәстүрлі емес, анық етеді. Информатика және АКТ – бұл ЦБР пайдаланбайтын кезде елестету қиын жалғыз пән. ЦБР пайдалану меніңше білімнің даму кезеңіндегі ең тиімдісі болып табылады. ЦБР пайдаланып оқушылардың оқу әрекетін ұйымдастыру оқушылар дағдысын жоғарылатуға көмектеседі.

«Білім» отандық жоба аясында Отандық цифрлық білім беру ресурстарының коллекциясы жасалды, жалпы білім беру пәндері бойынша оқу құралдары жасалуда. Білім беру үдерісін ақпараттандыру – бұл компьютер көмегімен білім беру үдерісін ақпараттық қамтамасыз етуді пайдалануға бағытталған үдеріс. Компьютер ақпараттық қамтуды жаңадан қалыптастырып, білім сапасын арттыруға көмектеседі. Ең басты міндет – осы құрылғының ең жоғарғы пайдасын алу. Психологиялық зерттеу тізімінде оқу үрдісінде ЦБР пайдаланғанда ойлаудың оқушылардағы модульдік-рефлекстік стилін тиімді қалыптастыру мүмкіндіктерін жасауға нұсқау жасалады.

Қазіргі кезде пән, тақырып, сабақ бойынша ЦБР кешендерін құрастыруға бірнеше тәжірибе жиналды. Цифрлық білім беру ресурстары – бұл цифрлық түрде ұсынылған суреттер, видеоүзінділер, статикалық және динамикалық үлгілер, виртуалдық шындық және интербелсенді модельдеу нысандары, картографиялық мәліметтер мен оқу үрдісін ұйымдастыруға арналған басқа да оқу материалдары.

Педагогикалық әрекетте ЦБР пайдалану мақсаттары:

• білім беру үдерісінің тиімділігі мен сапасын жоғарылату

• оқушылардың танымдық әрекетінің белсенділігін арттыру;

• қажет ақпаратты іздеу көлемін арттыру;

• ақпараттық мәдениетті қалыптастыру:

• ақпаратты өңдеу біліктілігін қалыптастыру.

Содан кейін мен сабақтың әркелкі кезеңдерінде қандай ЦБР түрлерін пайдалану қажет екені анықталды:

Білімді өзектендіру кезеңі - электрондық тесттер, электрондық құрастырғыштар;

Жаңа материалды түсіндіру кезеңі - электрондық оқулықтар, энциклопедиялар, анықтамалықтар, мультимедиялық презентациялар, оқу бейнефильмдер, оқыту ортасы;

Білім, біліктілік пен дағдыларды бекіту мен жетілдіру кезеңі - электрондық тесттер, электрондық жаттықтырғыштар, оқыту ортасы, мультимедиялық презентациялар;

Білім, біліктілік, дағдыны бақылау және бағалау кезеңі - электрондық тест, сөзжұмбақтар.

Информатика сабақтарында ЦБР келесі әдістер арқылы пайдалануға болады: мультимедиялық проекторды (тақырып бойынша бөлек мультимедиа-нысандарды көрсету; сабақтың тақырыбы бойынша мультимедиялық презентацияларды көрсету (15-20 минут); міндеттерге жету үшін түрлі «тірі» көрсетілімдер; тақтада жауап берерде оқушылардың компьютерді пайдалануы; екі оқушының бір компьютерде отыру (фронтальды зертханалық жұмыстар, топтық зерттеу тапсырмасы; топтық шығармашылық тапсырмалар); компьютер алдында бір оқушы (виртуалдық зертханалық практикум; жеке зерттеу тапсырмасы; жеке шығармашылық тапсырма; интербелсенді оқыту).

Мектепті Интернетке қосқаннан кейін, келесі желілерде орналасқан цифрлық білім беру ресурстарын пайдалану мүмкіндігі пайда болады.

Интернет:

http://school-collection.edu.ru/ – цифрлық білім ресурстарының бірегей жинағы;

http://www.openclass.ru – Ашық сынып. Желілік білім беру қоғамы;

http://window.edu.ru/ – Білім беру ресурстарының бірегей терезесінің қолжетімділігі;

http://fcior.edu.ru/ – Ақпараттық білім беру ресурстарының Федеральді орталығы (ФЦИОР).

http://www.school.edu.ru/ – Ресей жалпы білім беру порталы;

http://katalog.iot.ru/ –Интернет желісінің білім беру ресурстары:

Федеральді білім беру ресурстары;

Аймақтық білім беру ресурстары;

Конференциялар, көрмелер, конкурстар, олимпиадалар;

Электрондық кітапханалар, сөздіктер, энциклопедиялар және т.б.

Цифрлық білім ресурстарын енгізу кезеңінде келесі әдістемелік ережелерге сүйенуге болады:

• цифрлық білім ресурстары – бұл шынайы білім беру сапасын көтеруге бағытталған тапсырмалар құралы;

• цифрлық білім ресурстары басқа педагогикалық технологиялармен бірге қолданылады;

• цифрлық білім ресурстарын қолдану кезінде оқушының өзіндік, ұтқыр және шығармашылық деңгейді арттыру деңгейі шарттарын барынша арттыру қажет;

• цифрлық білім ресурстары педагог қызметінің құзіреттілігі мен жеке қабілетін күшейтетін құрал болып табылады.

Дайын ЦБР қолданумен қатар, әр мұғалім өз сабағында сабақтың мақсатына қарай өздері ЦБР құрастыра білулері керек. Мысалы, тесттер, кроссвордтар, бақылау жұмыстары, зерханалық жұмыстар, викториналық сұрақтар құрастырудың алғашқы деңгейінде MicrosoftWord программасын қолданған ыңғайлы. Бұл программаны өзіндік тапсырма ретінде жоғары сынып оқушылары кроссворд немесе тесттер, және оны басқа да сабақтарда пайдалану үшін қолайлы тапсырмалар жасауда пайдалануға болады. Осылайша, оқушылардың шығармашылық ойлауын, интеллектуалдық және логикалық дамуын, өзіндік жұмыстарын қалыптастырып, жеке жұмыстарын жасау мүмкіндігі болады. MicrosoftWord көмегімен құрылған тесттер құрамы жағынан өте қарапайым, алайда бір кемшілігі берілген бағдарламада жасалынған тесттерді компьютер өзі тексеріп нәтижесін шығара алмайды, оны мұғалімнің өзі тексеріп бағалауына тура келеді.

Microsoft Excel программасында түрлі көптеген цифрлық білім беру ресурстарын жасауға болады. Бұл программаның ыңғайлылығы берілген критерий бойынша нәтижені санап, өзі бағалайды. Мұндай тесттерді құру кезінде VBA программалау тілін қолдануға болады.

Берілген программада жасалған ЦБР-дың жетістігі: олар сабақта білімді тексеруге кететін мұғалім уақытын үнемдейді, оқушылардың өзіндік бақылау дағдыларын қалыптастырады және олардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады.

PowerPoint программасы дәстүрлі түрде презентация даярлау үшін құрал-саймандарға бай құрал болып табылады. Мультимедиялық презентация - сабақты сапалы ұйымдастыру тәсілінің бірі болып табылады, қуатты педагогикалық құрал, дәстүрлі сыныптық- сабақ жүйесінің аймағы болып табылады.

Анимация қолдана отырып жасаған мәтіндік материалды жинақы әрі ыңғайлы жасайды, сабақтағы жаңа тақырыпты түсіндіруге жұмсалатын уақытты қысқартады, оған кеткен уақыт шығынын жаттықтыруларға, білімді тағы да тереңдетуге жұмсалады. Сабақты цифрлық білім беру ресурстарынсыз өту мүмкін емес жағдайларда ақпарат саны мен жұмыс түрі көбейіп мүмкіндіктер артады. Мысалы, жаңа материалды түсіндіріп бекіту үшін тәжірибе, өзіндік тапсырмаларды орындайтын зерттеу жұмыстарын ұсынуға болады. Анимация арқылы күрделі қабылданатын материалдарды қызық, әрі қолжетімді етіп өткізуге мүмкіндік береді. Анимациялардағы зерттеу тапсырмалары әуелі ең нашар оқитын оқушының (өмірлік мәселелерді шешуде тәжірибе жинақтауға бағыттайды, соның ішінде тұрмыстық техникада) сөздік мазмұнды және логикалық ойлауда шатасып кету жолдарын болдырмайды.

Цифрлық білім беру ресурстарын қолдану келесідей мәселелерді шешеуге көмектеседі:

• оқу қызметін, кеңінен қолданылатын өзіндік топтық формалар мен жеке зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруды қамтамасыз ету;

• бағдарламалық материалды сапалы меңгеруді қамтамасыз ету;

• ақпаратқа бағытталған, түрлі формада ұсынылған материал мазмұнын қамту (графиктер, кестелер, құрамдық және түрлі жанрдағы түпнұсқа мәтіндер);

• оқу материалының мазмұнын жинақы жасау, жаттықтыру мен меңгертуге кеткен уақыт шығынының азаюы;

• зерттелген материалдың көрнекілігі мен қолжетімділігін қамтамасыз ету;

• оқушылардың жеке тұлғалық ерекшеліктері мен оқушылардың түрлі мәдени тәжірибелерін ескеру;

• пәнге деген қызығушылықты тәрбиелеу.

Информатиканы оқуға оқушылардың қызығушылығы артса, оқушылар курс тақырыбын өз бетінше меңгеруге қуана-қуана келіседі. Шығармашылық жұмыстарды орындайды, информатика пәнінің кез-келген тақырыбына арнап сөзжұмбақтар жасайды. Дәл осы цифрлық білім беру ресурсын қолдана отырып оқытуда оқушылар тек жаңа білім алып қоймай, сонымен қатар жаңа қағидаларды меңгеріп, дағдыларын қалыптастырады. Мұндай оқыту түрі әлемдік цифрлық білім беру ресурсын – жобалық қызмет, сабаққа енгізетін, сондай-ақ сыныптан тыс қызметтерінде жауапкершілікті сезінуге мүмкіндік береді.

Цифрлық білім беру ресурстарын оқу үдерісіне қолдану – оқыту кезеңінің қарқынды жүргізілуіне, оны оңтайландыратын, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыратын, дамыта оқыту идеяларын жүзеге асыратын, сабақ өнімділігін арттыратын, өзіндік жұмыс көлемін ұлғайтатын бірден бір жол болып табылады.

Цифрлық білім беру ресурстары логикалық ойлаудың дамуына, ақыл – ой еңбегінің дамуына, оқушылардың өзіндік жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыруға, сонымен қатар оқу аумағында күш жігерін арттыруға, оның қызметтік құрылымын дамытуға үлкен үлесін қосады.

• цифрлық білім беру ресурстарын қолдану мұғалім үшін тек сабақты ұйымдастырушы, кеңесші болып табылады.

• цифрлық білім беру ресурстары мұғалім мен кітапты алмастыра алмайды, бірақ педагогикалық қызметті түбегейлі өзгертеді. Оқу үдерісіне цифрлық білім беру ресурстарын енгізу мұғалім мүмкіндігін кеңейтеді, алдын ала шешілген және ендігі шешілетін мәселелерді келесідей құралдармен қамтамасыз етеді, мысалы:

• мұғалімнің ұйымдастырушылығын жүзеге асыру, жекелей оқытуды көтермелеу (әрбір оқушымен барынша жұмыс жасау);

• цифрлық білім беру ресурстары өтпей қалған сабақ барысында және мұғалімнің уақыты жетпей қалған кезде көмектеседі;

• сабақтан кейінгі өзіндік даярланудағы өнімділікті арттыру;

• мұғалімнің өзіндік жекелей жұмыс құралы.

• заманауи білім беру кезеңіне жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың енуі оқушыларды әлдеқайда сапалы даярлауға мүмкіндік береді.

Көпфункционалды интернет-аспабы - LearningApps.org интерактивті тапсырмалар құрастырушысын қолдану арқылы жеке интерактивті білім беретін қосымшаларды жасауға болады.  

LearningApps.org – бұл PH Bern білім беру Информатика Педагогикалық колледжі Орталығының Майнц және Циттау/Герлиц  қалалары Университеттерімен бірлескен ғылыми-зерттеу жобасы.

Интерактивті білім беру қосымшасының негізгі тапсырмасы балаларды интерактивті және қызықты формада оқытатын арнайы мультимедиялық бағдарлама. Интерактивті тапсырмаларды құрастырушы LearningApps.org  Викторина; Сөздерді белгілеу; Кім миллионер болғысы келеді?; Топтастыру, Картада белгілеу, Жұпты табу, Құрастыруға арналған паззлдар, Суреттерді сұрыптау, Сөзжұмбақ, Бұл қай жерде? сияқты білім беруге арналған он-лайн қосымшалардың көп түрін ұсынады.

Learning Apps – әр түрлі пәндер бойынша интерактивті оқу-әдістемелік тапсырмаларды жасауға арналған әлеуметтік сервис.

Learning Apps – интерактивті модульдердің көмегімен оқыту үдерісін сүйемелдеуге арналған Web 2.0-дің қосымшасы болып табылады. Сервиске алдымен тіркелу керек. Осы сервисте жасалған жұмыстарды кейін өз сайттарында (блогтарында) жариялауға, сілтемелер жіберуге, әлеуметтік желіде ой бөлісуге және сайттар коллекциясында сақтауға болады (1-сурет).

1-сурет. Learning Apps - ортасы

Әлеуметтік сервиспен жұмыс істеу алгоритмі:

Жоғарғы мәзірде үш қосымша бар:

• үлкейткіш белгісімен тапсырмаларды көру (бұл жерде қосымшаларда іздеу жүргізу үшін терминді немесе іздеу сөзін беруге болады);

• жаттығуларды қарау (мұнда құрылған қосымшаларды көруге болады);

• жаттығулар құру (бұл жерде дайын шаблондардың көмегімен өздерінің жаттығуларын құра алады).

Екінші қосымшаны, яғни «жаттығуларды қарау» қосымшасына таңдағанда мәзір ашылады да, таңдау арқылы кез келген пәнді тауып алуға болады және сол пән бойынша дайын интерактивті бақылау тапсырмаларын алуға болады (2-сурет).

2-сурет. «Жаттығуларды қарау» қосымшасы

Бұл терезеден жаттығуларды көруге, оларды жүктеп алуға, осындай жаттығулар құруға болады.

«Жаттығулар құру» қосымшасын ашқанда жатығулардың әр түрлі шаблондары ашылады (бейне, сөзжұмбақ, викторина, уақыт жолағы, сөздер торы, суреттерді сұрыптау, пазлдар және т.б.) (3-сурет).

3-сурет. «Жаттығулар құру» қосымшасы

Бұл әлеуметтік сервисті мұғалімдер сабақта және сабақтан тыс қызметтерде қолдана алады. Оның көмегімен:

• сабаққа қажетті әртүрлі дидактикалық материалдарды жасай алады;

• оқушылардың арнайы қабілеттерінің қалыптасу деңгейлерін бағалауға мүмкіндік беретін оқу модулінің практикалық және бақылау бөліктерін құра алады.

Интерактивті білім беру қосымшасының негізгі тапсырмасы балаларды интерактивті және қызықты формада оқытатын арнайы мультимедиялық программа. Интерактивті тапсырмаларды құрастырушы LearningApps.org

• Викторина;

• Сөздерді белгілеу;

• Кім миллионер болғысы келеді?;

• Топтастыру,

• Картада белгілеу,

• Жұпты табу,

• Құрастыруға арналған пазлдар,

• Суреттерді сұрыптау,

• Сөзжұмбақ,

• Бұл қай жерде? сияқты білім беруге арналған он-лайн қосымшалардың көп түрін ұсынады.

LearningАpps.org интерактивті тапсырмалары конструкторымен жұмыс жасау бойынша нұсқау

1-қадам. Қызметке тегін нұсқасын таңдау арқылы тіркеліңіз. Ол үшін «Өтініш беру»

• (Подать заявку/Login) батырмасын басыңыз (4-сурет).

4-сурет. «Өтініш беру» терезесі

2-қадам. Аккаунт құру (Создать аккаунт/Create account) (5-сурет).

5-сурет. Аккаунт құру терезесі

3-қадам. Тіркеу формасын толтыру қажет (6-сурет).

6-сурет. Тіркеу формасын толтыру терезесі.

4-қадам. Интерактивті тапсырманы құру мүмкіндіктері үшін «Тапсырма құру» (Создать упражнение/Create App) батырмасын таңдау керек (7-сурет)

7-сурет. «Тапсырма құру»

5-қадам. Бұл жерде көптеген қосымшаларды табасыз және онда өзіңіздің тақырып мазмұны бойынша тапсырмаларды енгізе аласыз (8-сурет).

8-сурет. Қосымшыларды құру терезесі

Енді осы айтылғандарды негізге ала отырып, LearningApps.org интерактивті тапсырмалары конструкторы ортасында Уақыттың таспасы -Баптау (Лента времени –Настройка) есептеуіш техниканың даму тарихы бойынша жасалған интерактивті тапсырманы былай жасауға болады (9-сурет).

9-сурет. Есептеуіш техниканың даму тарихы бойынша жасалған интерактивті тапсырма

Құрастыруға арналған пазлдар жасауға арналған тапсырмалар. Тақырыбын және тапсырманы енгізіңіз. Сіздің басқарғышыңыздың (пазлыныздың) артында суреттер немесе видео болуы мүмкін. Өз компьютеріңізден немесе интернеттегі мекен-жайын көрсетіп жүктеңіз (10-11-суреттер).

10-сурет. Құрастыруға арналған пазлдар жасау терезесі

11-сурет. Енгізу құрылғылары бойынша жасалған пазлдар

Топ бойынша сұрыптау (Сортировка по группам) тапсырмасына мысал.

Бұл үлгі элементтерге сәйкестендіруге ықпалын тигізетін 2-ден 4-ке дейін топтарды құруға мүмкіндік береді (12-сурет).

12-сурет. Топ бойынша сұрыптауға арналған тапсырма.

Жұбын табу (Найти пару) тапсырмалары. Бұл үлгінің көмегімен мәтіннің, суреттер, видео немесе аудиолардың жұптарын табу қажет (13-сурет).

13-сурет. Жұбын табу тапсырмалары.

Бұл қызмет сабақты әртараптандыруға мүмкіндік беріп, оны қызықты етеді, ал әрбір оқушыға оқу үдерісі қарапайым және қолжетімді болады.

Интерактивті қосымшаны құрған кезде қосымша типтерін сабақтың тақырыбын ашатындай таңдап алып, сонымен қатар оқушылардың жас ерекшеліктері мен жеке тұлғалық даму қабілеттерін ескере отырып, олардың пәнге деген қызығушылытарын арттыра отырып, интерактивті бақылау тапсырмаларын жасауға болады.

Сонымен қатар интерактивті бақылау тапсырмаларын жасағанда информатика пәні мазмұнының ерекшеліктеріне сәйкес бақылау түрлері мен әдістерін бөліп алу; информатикадан білімді бақылауды тиімді іске асыру үшін бақылау түрінің ерекшелігін анықтау және есепке алу; білімді бақылауда нормативті-технологиялық және жеке тұлғаға бағытталған әдістің бірлігін қамтамасыз ету қажет.

ҚОРЫТЫНДЫ

XXI ғасырдағы білім беруді дамыту стратегиясы ашық ақпараттық білімдік кеңістіктегі ұшқыр ақпарқатынастықтың өзара әрекеттестігінің негізінде, «ғұмыр бойы оқып үйрену» қағидасы болуы тиіс мектеп бітірушілерді дайындауға бағытталған. Заңды объективтік процесс ретінде бүгінгі таңда мектеп қабырғаларында оларды дайындаудың тұғыры оқытудың жаңа ақпарқатынастық парадигмасы болып саналады.

Оқытудың жаңа парадигмасына өтудің тетігі оқытудың тиімділігін батыл арттыру мен жаппай сапалы білім беруді қамтамасыз ететін педагогикалық және ақпараттық қатынастық технологияларды ұштастыру негізінде электрондық оқыту болып саналады. 2011-2020 жылдары Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасының басым бағыты болып электрондық оқыту мойындалған.

Қазіргі қоғамды ақпараттандыру жағдайында оқушылардың ақпараттық мәдениетін, яғни оқушының жеке тұлғасын қалыптасырып, ақпараттық қоғамда өмір сүруіне, сонымен қатар оның ақпарат ағымында дұрыс бағдар жасап, тиімді шешім табуына қажет ақпараттық технологияларды таңдап алу және оларды қолдану қабілетін қалыптастыруда информатика пәнінің маңызы зор екендігі белгілі.

Сондықтан да, информатиканы оқыту барысында ЦБР-ын пайдалану бүгінгі күні өзекті мәселелердің біріне айналып отыр.

Зерттеу жұмысының орындау барысында мынадай нәтижелерге қол жеткізілді:

• информатикадан цифрлық білім ресурстарын пайдаланудың қажеттілігі негізделді;

• информатикадан бар цифрлық білім ресурстарының жіктемесі жасалды;

• информатика пәнінің мазмұнына сәйкес цифрлық білім ресурстарына қойылатын дидактикалық талаптар нақтыланды;

• информатикадан жинақталған цифрлық білім ресурстарын сабақтың мақсатына сай пайдалану әдістемесі жасалды.

Алдағы уақытта информатиканың өзінің пәндік ерекшелігіне қарай цифрлық білім беру ресурстарының мазмұны мен оны жасаудың технологиясы жетілдіріле береді. Сондықтан да, бұл бағыттағы зерттеу жұмыстары жалғаса береді.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы .

2. Каплан, В.В. Опыт применения цифровых образовательных ресурсов в среднем профессиональном образовании /В.В. Каплан,К.А. Павлюткин // Использование цифровых образовательных ресурсов в обучении студентов педагогического вуза: Материалы научно-методического семинара. -Воронеж, 2007. - С 53-57.

3. Н.П. Безрукова Цифровые образовательные ресурсы в школе: методика

использования. Начальная школа: сборник учебно-методических материалов для педагогических вузов / отв. редактор. —М.: Университетская книга, 2008. - 160 с.

4. Бидайбеков Е.Ы

5. Гриншкун

6. С.Қ. Қариев

7. С.Т. Мұхамбетжанова

8. Ж.Қ. Нұрбекова

9. Бостанов Б.Ғ.

10. А.А. Андреев

11. Д.В. Богданова

12. Л.Х. Зайнутдинова

13. А.В. Могилев

14. А.А. Шарипбаев

15. Л.С. Нуракова

16. Е.С. Полат

17. Уваровтың

18. Григорьев, С.Г Образовательные электронные издания и ресурсы: Учебно-методическое пособие для студентов педагогических вузов и слушателей системы повышения квалификации работников образования / С.Г. Григорьев, В.В. Гриншкун. - Курск: КГУ; М.: МГПУ, 2006. - 98с.

19. Т.О. Балықбаев

20. Г.К Нургaлиевa

21. Н.В. Александров

22. Г.А. Бордовский

23. Е.А. Горнева

24. Д.Н. Грибков

25. Усенов С.С

26. Каракозов, С.Д. Подготовка учителя информатики в контексте

27. Соколова, К.В. О формировании концепции раннего обучения информатике: социально-педагогический подход // Труды Большого московского семинара по методике раннего обучения информатике / Первин. - М.: Издательство РГСУ, 2008. C. 95-99.

28. Босова, Л.Л. Подготовка младших школьников в области информатики и ИКТ: опыт, современное состояние и перспективы [Текст] /Л.Л. Босова. - М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2009. - 271 с.

29. Современные требования к электронным изданиям образовательного характера [Текст] : Коллективная монография / Л.Г. Гордон,Т.З. Логинова, С.А. Христочевский, Т.Ю. Шпакова. - М. : ИЛИ РАН, 2008. – C. 123-130.

30. Колесникова, А.А. Создание условий для системного внедрения информационных и коммуникационных технологий в сфере образования[Текст]/ А.А. Колесникова. // Современные педагогические технологии Интернет-обучения. - М.: 2008. - С. 141-145.

31. Andersen Bent В., van den Brink. Multimedia in Education. Specialized Trianing Course. - Moscow, IITE UNESCO, 2003.

32. Исаев, В.А. О концептуальной модели системы анализа качества информационно-образовательнной среды (ИОС) системы открытого образования / В.А. Исаев // Материалы X симпозиума ≪Квалиметрия в образовании: методология и практика≫. Книга 1. - М.: Исследовательский

33. Байкова, Э.Г. Система использования ЦОР на уроках географии [Текст] / Э.Г. Байкова, О.А. Крутских // Использование цифровых образовательных ресурсов в обучении студентов педагогического вуза: Материалы научно-методического семинара. - Воронеж, 2007. - С. 39-45.

34. Штеймарк, О.В. Повышение качества знаний студентов педагогического вуза средствами цифровых образовательных ресурсов[Текст] : дис.... канд. пед. наук / О.В. Штеймарк. - Москва, 2011. - 206 с.

35. Сборник информационно-методических материалов о проекте ≪Информатизация системы образования≫. - М : Локус-Пресс, 2005. - 52 с.

36. Авдеева, СМ. Учебные материалы нового поколения, или чему

нас научил проект ИСО [Электронный ресурс] / Открытый класс. Сетевые

образовательные сообщества. - НФПК. - 2008. URL: http://www.openclass.ru/node/68

37. Молокова, А.В. Электронные учебные материалы для начальной школы [Текст] : справочно-метод. пос. / А.В. Молокова, Т.В. Осколкова; подред. И.М. Бобко и Ю.Г. Молокова. - Новосибирск: НГУ, 2003. - 32 с.

38. Молокова, А.В. Комплексный подход к информатизации образовательного процесса в начальной школе [Текст] : дис.... д-ра пед. наук / А.В. Молокова. - Новокузнецк, 2008. - 482 с.

39. Использование современных информационных и коммуникационных технологий в учебном процессе [Текст] : учебно-методическое пособие / Д.П. Тевс, В.Н. Подковырова, Е.И. Апольских,М.В. Афонина. -Барнаул: БГПУ, 2006. - 111 с.

40. Татаринцева, Т.Н. Цифровые образовательные ресурсы на уроках технологии / Т.И.Татаринцева. - Самара: Издательский дом ≪Федоров≫, 2008. -96с.

41. Демкин, В.П. Классификация образовательных электронных

изданий: Основные принципы и критерии [Текст] : Методическое пособие для преподавателей / В.П. Демкин, Г.В. Можаева . - Томск : Изд-во ТГУ, 2003.-28 с

42. Осин, А.В Создание учебных материалов нового поколения

[Текст] / А.В. Осин // Информатизация общего образования: Тематическое

приложение к журналу ≪Вестник образования≫. - М. : Просвещение, 2003.- №2. - С.16-23.

43. Осин, А.В. Электронные образовательные ресурсы нового поколения: открытые образовательные модульные мультимедиа системы [Электронный ресурс] / А.В. Осин // В сб. науч. ст. ≪Интернет-порталы:

44. Куклев В.А. Опыт разработки и применения цифровых образовательных ресурсов: от компьютеризированных учебников через сетевые технологии к мобильному образованию // Компьютерные учеб. программы и инновации. - 2006. - № 3. - С. 70-74 ;

45. Зеленев В.М. Новый предметно-методический курс с использованием цифровых образовательных ресурсов (ЦОР) в преподавании

46. Роберт, И.В. Теория и методика информатизации образования (психолого-педагогический и технологический аспекты) [Текст] : монография / И.В. Роберт. - М.: ИИО РАО, 2008. - 274 с.

47. Титоренко, С.А. Основные результаты экспериментальной проверки материалов УМК в рамках курса ≪Новые технологии обучения математике≫ [Текст] / С.А. Титоренко // Использование цифровых образовательных ресурсов в обучении студентов педагогического вуза: Материалы научно-методического семинара. - Воронеж, 2007. - С. 27-30.

48. Молокова, А.В. Вузовская подготовка учителя к применению компьютера в образовательном процессе [Текст] / А.В. Молокова // Начальная школа. - 2005. - № 7. - С. 26-30.

49. Долгова, Л.М. Формирование ключевых компетенций [Текст] /Л.М. Долгова // Тезисы доклада конференции ≪Введение в современные социальные проблемы≫. - М.: 2001. - С. 37-40.

50. Дьяченко, М.И. Готовность к деятельности в напряженных ситуациях: психологический аспект [Текст] / М.И. Дьяченко, Л.А. Кандыбович, В.А. Пономаренко. - Минск: Изд-во ≪Университетское≫,1985.-206 с.

51. Электронные ресурсы : технологии разработки и взаимодействия Н.В. Буханцева ; М-во образования и науки Рос. Федерации, Гос.образоват. учреждение высш. проф. образования "Волгогр. гос. ун-т". - Волгоград : Изд-во Волгоградского гос. ун-та, 2008. - 402 с. - Библиогр.: с. 369-371 (64 назв.).

52. Башмаков А.И. Разработка компьютерных учебников и обучающих систем / А.И. Башмаков, И.А. Башмаков – М. : Филинь, 2003. – 616 с.

53. Электрондық оқытудың тұжырымдамасы: қазақстандық көзқарас. – Алматы: «ҰАО» АҚ, 2011. – 87 б.

18. 206. Современные требования к электронным изданиям образовательного характера [Текст] : Коллективная монография / Л.Г. Гордон,Т.З. Логинова, С.А. Христочевский, Т.Ю. Шпакова. - М. : ИЛИ РАН, 2008. –

19. 96. Колесникова, А.А. Создание условий для системного внедрения

информационных и коммуникационных технологий в сфере образования

[Текст] / А.А. Колесникова. // Современные педагогические технологии

Интернет-обучения. - М.: 2008. - С. 141-145.

20.256. Andersen Bent В., van den Brink. Multimedia in Education.

Specialized Trianing Course. - Moscow, IITE UNESCO, 2003.

21. 24. Босова, Л.Л. Подготовка младших школьников в области

информатики и ИКТ: опыт, современное состояние и перспективы [Текст] /

Л.Л. Босова. - М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2009. - 271 с.

22. 83. Исаев, В.А. О концептуальной модели системы анализа качества

информационно-образовательнной среды (ИОС) системы открытого

образования / В.А. Исаев // Материалы X симпозиума ≪Квалиметрия в

образовании: методология и практика≫. Книга 1. - М.: Исследовательский

23. 16. Байкова, Э.Г. Система использования ЦОР на уроках географии

[Текст] / Э.Г. Байкова, О.А. Крутских // Использование цифровых

образовательных ресурсов в обучении студентов педагогического вуза:

Материалы научно-методического семинара. - Воронеж, 2007. - С. 39-45.

24. 240. Цифровые образовательные ресурсы в школе: методика

использования. Начальная школа: сборник учебно-методических материалов

для педагогических вузов / отв. редактор Н.П. Безрукова. —М. :

Университетская книга, 2008. - 160 с.

25. 250. Штеймарк, О.В. Повышение качества знаний студентов

педагогического вуза средствами цифровых образовательных ресурсов

[Текст] : дис.... канд. пед. наук / О.В. Штеймарк. - Москва, 2011. - 206 с.

26.194. Сборник информационно-методических материалов о проекте

≪Информатизация системы образования≫. - М : Локус-Пресс, 2005. - 52 с.

27. 4. Авдеева, СМ. Учебные материалы нового поколения, или чему

нас научил проект ИСО [Электронный ресурс] / Открытый класс. Сетевые

образовательные сообщества. - НФПК. - 2008. URL:

http://www.openclass.ru/node/68

28. 153. Молокова, А.В. Электронные учебные материалы для начальной

школы [Текст] : справочно-метод. пос. / А.В. Молокова, Т.В. Осколкова; под

ред. И.М. Бобко и Ю.Г. Молокова. - Новосибирск: НГУ, 2003. - 32 с.

29. 152. Молокова, А.В. Комплексный подход к информатизации

образовательного процесса в начальной школе [Текст] : дис.... д-ра пед. наук /

А.В. Молокова. - Новокузнецк, 2008. - 482 с.

30. 16. Байкова, Э.Г. Система использования ЦОР на уроках географии

[Текст] / Э.Г. Байкова, О.А. Крутских // Использование цифровых

образовательных ресурсов в обучении студентов педагогического вуза:

Материалы научно-методического семинара. - Воронеж, 2007. - С. 39-45.

31. 85. Использование современных информационных и коммуникационных технологий в учебном процессе [Текст] : учебно-методическое пособие / Д.П. Тевс, В.Н. Подковырова, Е.И. Апольских,М.В. Афонина. -Барнаул: БГПУ, 2006. - 111 с.

32. 213. Татаринцева, Т.Н. Цифровые образовательные ресурсы на уроках

технологии / Т.И.Татаринцева. - Самара: Издательский дом ≪Федоров≫, 2008. -96с.

33. 51. Демкин, В.П. Классификация образовательных электронных

изданий: Основные принципы и критерии [Текст] : Методическое пособие

для преподавателей / В.П. Демкин, Г.В. Можаева . - Томск : Изд-во ТГУ, 2003.-28 с.

34. 164. Осин, А.В Создание учебных материалов нового поколения

[Текст] / А.В. Осин // Информатизация общего образования: Тематическое

приложение к журналу ≪Вестник образования≫. - М. : Просвещение, 2003.

- №2. - С.16-23.

35.165. Осин, А.В. Электронные образовательные ресурсы нового

поколения: открытые образовательные модульные мультимедиа системы

[Электронный ресурс] / А.В. Осин // В сб. науч. ст. ≪Интернет-порталы:

36. 7. Куклев В.А. Опыт разработки и применения цифровых образовательных ресурсов: от компьютеризированных учебников через сетевые технологии к мобильному образованию // Компьютерные учеб. программы и инновации. - 2006. - № 3. - С. 70-74 ;

37.3. Авдеева, СМ. Учебные материалы нового поколения в проекте

≪Информатизация системы образования≫ [Текст] / СМ. Авдеева,

М.Ю.Барышникова, Л.Л. Босова. - М.: Локус-Пресс, 2008. - 64 с.

38. 91. Каракозов, С.Д. Подготовка учителя информатики в контексте

39. 208. Соколова, КВ. О формировании концепции раннего обучения

информатике: социально-педагогический подход [Текст] // Труды Большого

московского семинара по методике раннего обучения информатике / Сост. и

научн. ред. И.В. Соколова и Ю.А. Первин. - М.: Издательство РГСУ, 2008.

40. 75. Зеленев В.М. Новый предметно-методический курс с

использованием цифровых образовательных ресурсов (ЦОР) в преподавании

41. 186. Роберт, И.В. Теория и методика информатизации образования

(психолого-педагогический и технологический аспекты) [Текст] : монография / И.В. Роберт. - М.: ИИО РАО, 2008. - 274 с.

42. 218. Титоренко, С.А. Основные результаты экспериментальной

проверки материалов УМК в рамках курса ≪Новые технологии обучения

математике≫ [Текст] / С.А. Титоренко // Использование цифровых

образовательных ресурсов в обучении студентов педагогического вуза:

Материалы научно-методического семинара. - Воронеж, 2007. - С. 27-30.

43. 151. Молокова, А.В. Вузовская подготовка учителя к применению

компьютера в образовательном процессе [Текст] / А.В. Молокова // Начальная школа. - 2005. - № 7. - С. 26-30.

44. 116. Кузнецов, А.А. Образовательные электронные издания и ресурсы

[Текст] : методическое пособие / А.А. Кузнецов, В.В. Гриншкун,С.Г. Григорьев. - Дрофа, 2009. - 156 с.

45. 122. Ланчакова, Е.П. Использование компьютерных игр для развития

младших школьников [Текст] / Е.П. Ланчакова. // Опыт и перспективы

использования информационно-коммуникационных технологий в

образовании: сборник материалов Международной научно-практической

конференции (≪ИТО-Томск—009≫). - Томск, 2009. - С. 195-196.

46 . . 144. MuHKwta, О. А. Использование ЦОРов в начальной школе

[Электронный ресурс] / О.А. Минкина URL:

http://nachalnaja.26206s013 .edusite.ru/pl 5aal .html

47. 141. Методические рекомендации для учителя начальной школы по

использованию информационных и коммуникационных технологий (ИКТ) в

учебном процессе [Текст] / ЗАО "Телевизионное объединение

"Продюсерский центр "Школа", Санкт-Петербург, 2004. - 54 с.

48. 166. Осолодкоеа, Е.В. Здоровьесберегающие аспекты использования

аудиовизуальных средств в образовании младших школьников [Текст] /

Е.В. Осолодкова, А.И. Семкина, Л.И. Крупицкая // Младший школьник в

образовательном пространстве. - СПб.: ТЕССА, 2009. - С. 111-116.

49. 239. Цифровые образовательные ресурсы в школе: вопросы

педагогического проектирования: сборник учебно-методических материалов

для педагогических вузов. - М. : Университетская книга, 2008. - 560 с.

50. 246. Шетъко, А.В. Возможность использования информационно-

коммуникационных технологий на уроках в начальной школе [Текст] /

А.В. Шетько. // Опыт и перспективы использования информационно-

коммуникационных технологий в образовании: сборник материалов

Международной научно-практической конференции (≪ИТО-Томск—009≫). -Томск, 2009. - С. 78-79.

51. 45. Григорьев, С.Г Образовательные электронные издания и ресурсы:

Учебно-методическое пособие для студентов педагогических вузов и

слушателей системы повышения квалификации работников образования

[Текст] / С.Г. Григорьев, В.В. Гриншкун. - Курск: КГУ; М.: МГПУ, 2006. -

98с.

52. 55. Долгова, Л.М. Формирование ключевых компетенций [Текст] /

Л.М. Долгова // Тезисы доклада конференции ≪Введение в современные

социальные проблемы≫. - М.: 2001. - С. 37-40.

53. 62. Дьяченко, М.И. Готовность к деятельности в напряженных

ситуациях: психологический аспект [Текст] / М.И. Дьяченко,

Л.А. Кандыбович, В.А. Пономаренко. - Минск: Изд-во ≪Университетское≫,

1985.-206 с.

54. 3. Буханцева Н.В .Электронные ресурсы : технологии разработки и взаимодействия Н.В. Буханцева ; М-во образования и науки Рос. Федерации, Гос.образоват. учреждение высш. проф. образования "Волгогр. гос. ун-т". - Волгоград : Изд-во Волгоградского гос. ун-та, 2008. - 402 с. - Библиогр.: с. 369-371 (64 назв.).

55. 2. Башмаков А.И. Разработка компьютерных учебников и обучающих систем / А.И. Башмаков, И.А. Башмаков – М. : Филинь, 2003. – 616 с.

11. Бабайлова, Е.С. Методические аспекты применения

интерактивной доски в начальной школе: плюсы и минусы [Текст] /

Е.С. Бабайлова, СБ. Густова. // Опыт и перспективы использования

информационно-коммуникационных технологий в образовании: сборник

материалов Международной научно-практической конференции (≪ИТО-

Томск—009≫). - Томск, 2009. - С. 92-95.

191. Рыжова, Н.И. Составляющие профессиональной готовности

специалиста туриндустрии к социально-коммуникативной деятельности в

контексте его профессиональной компетентности [Электронный ресурс] /

Н.И. Рыжова, П.В. Медянова // Электронный журнал "Педагогический

университетский вестник Алтая" (№ 0229905552 "Информрегистр"), 2012;

URL: http://www.uni-altai.ru/info/joumal/vestnik/

Использованная литература

1.  Авдеева С. Цифровые ресурсы в учебном процессе : [о проекте «Информатизация системы образования» и о создании Единой коллекции цифровых образовательных ресурсов] Народное образование. — 2008. — № 1. — С. 176-182.

4.  Деревнина А.Ю. Принципы создания электронных учебников / А.Ю. Деревнина, М.Б. Кошелев Открытое образование. - 2001. - № 2. – C. 14-17.

5.  Зайнутдинова Л.Х. Создание и применение электронных учебников (на примере общетехнических дисциплин) Л.Х. Зайнутдинова. – Астрахань : Изд-во «ЦНТЭП», 1999. – 364 с.

6.  Информатика. Базовый курс/СимоновичС.В. и др.- СПб:Издательство «Питер»,2000.-640с.

7. 

8.  Методическая копилка учителя информатики [Электронный ресурс]-: (http://www.metod-kopilka.ru/)

9.  Опыт разработки и применения цифровых образовательных ресурсов: от компьютеризированных учебников через сетевые технологии к мобильному образованию // Компьютерные учеб. программы и инновации [Электронный ресурс].–: http://www.naukapro.ru/ot2006/1_067.htm

10.  Российский общеобразовательный портал по разработке цифровых образовательных ресурсов нового поколения [электронный ресурс]- :http edu.of.ru/zaoch/default.asp?ob_no=8845

11.  Сайт «Сеть творческих учителей» [электронный ресурс]-: http: school collection.edu.ru/

12.  Цифровые образовательные ресурсы в школе : вопросы педагогического проектирования : сб. учеб.-метод. материалов для педагогических вузов М-во образования и науки Рос. Федерации, Нац. фонд подгот. кадров, Проект Информатизация системы образования ; [отв. за подгот.: Д.Ш. Матрос и др.]. М. : Университетская книга, 2008. - 557 с.

Электрондық адрестер:

1. http://learningapps.org/

2. http://cdn.e.edu.kz/sui/lcms-scorm-player.html?resource=2153183239#

3. /prezi.com/eklbrojnavd6/scorm-2004/

4. http://itlearn.kz/