САУАТ АШУ ПӘНІ

«Сауат ашу» пәні бойынша оқу жоспары
(орта білім беру мазмұнын жаңарту аясында)
1-сынып

1-нұсқа
Қыркүйек 2014 ж.

Мазмұны

Орта мерзімді жоспар

7

1-бөлім. Өзім туралы

7

2-бөлім: Менің мектебім

20

3-бөлім: «Менің отбасым және достарым»

34

4-бөлім: Бізді қоршаған әлем

44

5-бөлім: Саяхат

54

6-бөлім: Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті

63

7-бөлім: Тағам және сусын

73

8-бөлім: Дені саудың – жаны сау

82

Қысқа мерзімді жоспар
Сабақ жоспары

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

91
91

Ұзақ мерзімді жоспар
«Сауат ашу» пәні
1-сынып
1-тоқсан

2-тоқсан

Тыңдалым және айтылым:
Оқушылар:
Оқушылар:
 диалогке қатысу барысында
 тыңдалған ақпаратты және
сөйлеу мәдениетін сақтап
әңгімелерді түсіне бастайды;
сұраққа орынды жауап бере
 диалогке қатысу барысында
бастайды;
сөйлеу мәдениетін сақтап, өзі

сюжетті суреттер негізінде
туралы сұрақтарға жауап
әңгіме құрастыра бастайды;
береді;
 мәтіннің негізгі тұстарын
 қарапайым сюжетті суреттер
анықтап, өздері тыңдаған
негізінде әңгіме құрастыра
ақпарат туралы сұрақ қояды;
бастайды;
 тыңдаған әңгімені жетекші
 өз ойын және сезімін
сұрақтар арқылы ретімен
өзгелермен бөлісуді үйрене
мазмұндайды;
бастайды;
 сезімін өзгелерге түсіндірген
кезде еркін, сенімді сөйлей
 тыңдаған қарапайым өлеңдерді
бастайды
және әңгімелерді жетекші
сұрақтар арқылы мазмұндай
бастайды;
 суретіне/тақырыбына қарай не
туралы екенін болжай алады;
 өлеңдер, санамақтарды хормен
айтады
Оқылым:
Оқушылар:
 әңгіме мен деректі
мәтіндердің (ақпараттық,

Оқушылар:
 әңгіме мен көркем емес
мәтіндердің мағыналық

3-тоқсан

4-тоқсан

Оқушылар:
 тыңдалған ақпаратты және
әңгімелерді нақты түсінеді,
әңгімеге байланысты
қойылған сұрақтарға ойлана
жауап қайтарады;
 тыңдалған ақпаратқа
қатысты орынды сұрақтар
қояды және жауап береді;
 қарапайым әңгімелердің
басты
оқиғаларын мазмұндауды
және әңгіме не туралы
болатынын болжауды
үйренеді;
 өз ойы, сезімдерін және
идеяларын өзгелерге
түсіндіруде сөздік қоры
толыға бастайды, тыңдалым
қабілеті арта түседі

Оқушылар:
 тыңдалған ақпараттарға
және әңгімелерге өз
ойынбілдіреді;
 қойылған сұрақтарға
жауап беру үшін зейін
қойып тыңдай бастайды;
 әңгімедегі негізгі
оқиғаларды ретімен
мазмұндайды;
 тыңдайды, өз сезімін
білдіреді және диалогке
қатысады

Оқушылар:
 шағын мәтіндерді мәнерлеп
оқи бастайды;

Оқушылар:
 шағын мәтіндерді
мәнерлеп түсініп оқиды

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

3






нұсқаулық, т.б)
ерекшеліктерін ажырата
бастайды
сызба бойынша сөз,
сөйлем құрастыра алады
және оқиды;
сөздерді буындап оқиды;
әріптерді таниды, буын
мен сөзді оқи бастайды,
жиі кездесетін сөздерді
мәтіннен танып тұтас
оқиды;

ерекшеліктерін түсінеді,
мысалы, мазмұны берілген
беттен тақырыптар, кейбір
белгілері бойынша;
 суретті кітаптарда және
қарапайым әңгімелердегі
кейіпкерлерді анықтайды;
 сөз бен сөйлемдерді ажыратады,
шағын мәтіндерді буындап
қатесіз оқиды және мағынасын
түсінеді;
 жиі кездесетін сөздерді танып
тұтас оқиды










оқыған мәтіндердің
мазмұнын жүйелі
баяндайды;
әңгіменің басын, ортасын
және соңын анықтауды
үйренеді және осы ойларын
суреттер арқылы көрсетеді;
қарапайым деректі
мәтіндердің , көркем
шығармалардың
ерекшеліктерін тани
бастайды;
кітаптың мазмұны
көрсетілген беттен
ақпаратты (бөлімдері,
тақырыптары,беттері) іздеп
табуды үйрене бастайды;
жиі кездесетін сөздерді
сенімді тұтас оқиды және
жаңа сөздерді оқу үшін
дыбыс туралы білімін дұрыс
пайдаланады.

және іштей оқуды үйрене
бастайды;







оқығаны бойынша
сұрақтарға жауап береді;
әліпби ретімен берілген
мәтіндерден (сөздіктер,
анықтамалықтар, бейнелі
кітаптар) ақпараттарды
табу жолын үйренеді,
кітаптың мазмұны
көрсетілген беттен
ақпаратты (бөлімдері,
тақырыптары,беттері)
іздеп табады;
оқыған мәтіндері
бойынша кейіпкерлердің
іс- әрекетіне, ақпараттың
берілуіне өз пікірін
айтады, талқылайды; (не
ұнайды/не ұнамайды,
себебі...)
жиі кездесетін сөздерді
сенімді тұтас оқиды және
жаңа сөздерді оқыған
кезде дыбыс туралы
білімін пайдаланады.

Жазылым

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

4

Оқушылар:







Оқушылар:
 дыбыстың сәйкес әріппен
дыбыстың сәйкес әріппен
таңбалануын біледі;
таңбалануын біледі;
 әріптерді анық, бірдей
әріп элементтерін дұрыс
арақашықтықта және
байланыстырып, үзбей жазуға
сызықтарды үзбей дұрыс
дағдыланады;
байланыстырып жазады;
бас әріп және кіші әріптерді
 жеке сөздер мен жай
ажыратады және жазады;
сөйлемдерді сауатты жаза
өтілген әріптерді қолданып,
бастайды;
буын және сөз жазады немесе
 жазылым дағдыларын әңгімені
графикалық сызбамен
жазу немесе ақпаратты көрсету
белгілейді (өз есімі);
үшін пайдаланады;
шағын
мәтін
мазмұнын
суреттер
немесе
белгілер  қысқа әңгімелер мен қарапайым
деректі мәтіндердің
қолданып көрсетеді.
айырмашылықтарын ескере
отырып, сөздерден сөйлемдер
құрап жаза бастайды.


дыбыстарды дұрыс айтуға,
сөз құрамында ажыратуға
үйрене бастайды;



дауысты (жуан, жіңішке)
және дауыссыз
дыбыстарды ажырата
бастайды;



сөздерді буынға бөледі,
буын мен сөзді ажыратады;



көптік жалғауды дұрыс
қолдана бастайды;



жіктеу есімдіктерін ауызекі
сөйлеуде дұрыс қолдана



дыбыс пен әріптің
айырмашылығын түсінеді, сөз
құрамында дұрыс дыбыстайды;
 сөз құрамында дауысты және
дауыссыз дыбыстарды ажырата
алады;
 есту арқылы дыбысталуы мен
жазылуы бірдей сөздерді жаза
бастайды;
 сөз бен сөйлемді ажыратады;
 тәуелдік жалғауларын ауызекі
сөйлеуде дұрыс қолдана
бастайды.

Оқушылар:
 сөйлемдерді, шағын
мәтіндерді көшіріп көркем
жазады;
 жай сөйлемдерді үлгі
бойынша сауатты жазады,
грамматикалық тапсырмаларды
(керекті әріпті қою, буын қосып
сөз құрап жазу) орындайды;
 сөйлемдерде шақты дұрыс
қолданып көркем жазады, сызба
және суреттермен толықтырып
шағын мәтіндер/сөйлемдер
жазады.

 сөйлемнің жазылу ережесі мен
тыныс белгілерін (нүкте, үтір,
леп белгісі, сұрақ белгісі)
қолдана бастайды;
 бас әріппен жазылатын сөздерді
(адамдардың есімдерін, жер-су
аттарын, үй жануарларына
берілген атауларды) ажыратады
және дұрыс жаза бастайды;
 заттың атын, санын, сынын,
қимылын білдіретін сөздерді
сұрақ қою арқылы ажырата
бастайды;
 өз cезімін баяндауда іс-қимылды
білдіретін сөздерді (етістік

Оқушылар:
 сөйлем құрастыруда
орынды/көркем сөздерді
қолданады;
 мұғалім көмегімен сөйлем
түрлерін құрастырады және
жазады;
 мұғалімнің көмегімен
жоспар құрастырады және
бірнеше сөйлемнен тұратын
қарапайым мәтін құрастырып
жаза бастайды;
 көркем жазу дағдысы
қалыптасады.








сөйлем түрлерінің тыныс
белгілерін дұрыс қойып
жазады;
бас әріппен жазылатын
сөздерді (адамдардың
есімдерін, жер-су аттарын,
үй жануарларына берілген
атауларды) дұрыс
қолданады;
заттың атын, санын,
сынын, қимылын
білдіретін сөздерді сөйлем
құрамында орынды
қолданады;
жіктеу есімдіктерін
ауызекі және жазбаша

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

5

бастайды.



шақтарын) дұрыс қолданады;
есту арқылы дыбысталуы мен
жазылуы бірдей сөздерді жаза
бастайды.

сөйлеуде дұрыс
қолданады;


тәуелдік жалғауларын
ауызекі және жазбаша
сөйлеуде дұрыс
қолданады.

Ескерту:
Оқу жоспарындағы оқыту іс-әрекеттері мен ресурстар ұсыныс ретінде берілген.
Бөлім дегеніміз - белгілі бір тақырыпты қамтитын сабақтар жүйесі.
Ұ = ұжым жұмыс, барлық сынып.
Т = топтық жұмыс.
Ж = жұптық жұмыс.
Ө = өздік жұмыс.
ОТ = оқушы тәжірибесі.
МК = Мұғалім көрсетуі
Қ= қалыптастырушы бағалау.

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

6

Орта мерзімді жоспар
«Сауат ашу» пәні. 1-сынып
1-бөлім. Өзім туралы
Осыған дейін меңгерілген білім
1-бөлім үйде/балабақшада алынған білім мен дағдыларға негізделеді. Оқушылар әңгімелер мен өлеңдерді, өздерін сипаттайтын кейбір сөздерді
біледі деп жоспарланады.
Контекст
Бірінші бөлім оқушыларға бірін-бірі танып білуге мүмкіндік береді. Бұл бөлімнің қоғамдық-гуманитарлық пәндермен (Дүниетану,
Жаратылыстану) байланысы бар. Бөлімде дыбыс және әріппен таныстыру, буындап оқуға және жазуға дағдыландыру қарастырылады. Мұғалімдер
тапсырмаларға қатысты әңгімелер, өлеңдер немесе санамақтар айтуы және оларды хормен қайталау арқылы оқушылардың үйренуіне жағдай
туғызады. Сабақ арасында бастауыш сынып оқушыларын шаршатып алмау үшін сергіту сәтін өткізген дұрыс.
Қысқаша шолу
Бұл бөлімде «Әліппеге дейінгі кезеңі» қамтылып, «Әліппе кезеңі» басталады. «Менің ұнататын заттарым» атты тақырыптан бастап, үйі және өзі
туралы ойларын ортаға салуға ауысады. Осы арқылы оқушылар топта, жұпта бір-біріне сұрақтар қояды және жауап береді, бірігіп өлең шумақтары
және көркем емес мәтіндер құрастыруды бастайды.
Оқу
бағдарламас
ына сілтеме

Оқу
мақсаттары

Ұсынылатын оқыту іс-әрекеттері

Мұғалімге арналған ескертпелер
(оқыту әдістемесі бойынша)

Оқыту ресурстары

ТА 9 Сөз бен
буын туралы
түсінік
қалыптастыру

(МК, ОТ) Оқушыларға дауысты және
дауыссыз
дыбыстарды
анықтау
жолдарын көрсетіңіз.
Оқушылармен
артикуляциялық жаттығулар орындаңыз.

http://kzБөлімде әліппеге дейінгі кезеңде тіл en.ru/index/skazki_na_ka
дамыту, буын, сөз, сөйлем құрау, жазуға zakhskom/0-9
дайындық жұмыстары жүргізіледі.

Ж7
Графикалық
жазу
дағдыларын
қалыптастыру

Сөздерді буынға бөліп айтқызыңыз.
Сөзде қанша буын барын анықтату, оң
қолды иектің астына қойып сөзді
дыбыстау, әр буын сайын жақ сүйек

Бөлімді
меңгеру үшін фонетиканы Балаларға арналған
жүйелі түрде үйрету қажет. Осы бөлімде өлеңдер, санамақтар:
оқушылардың қабілетіне қарай А, Н, Л, www.balakai.kz/
Р, О, Т, Й дыбыстары және оларға сәйкес
әріптерді оқытуды бастауға болады.

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

7

қозғалып,
қолды
төмен
қарай
жылжытатынын бақылайды немесе қол
соғу арқылы
сөздегі буын санын
анықтай алады.

О 6 Оқу

стратегияла
ры мен
түрлерін
қолдану

Алғашқы
күннен
оқушылардың
дыбыстарды анық дыбыстап сөйлеуіне
назар аудару керек.

О9
Әліпбимен
танысу

ТА1
Тыңдалған
ақпараттың
мазмұнын
түсіну

ТА 3
Тыңдалған

Артикуляциялық жаттығуларды айна
көмегімен
ұйымдастырыңыз.
Дыбыстарды жеке дыбыстау барысында
айнаға қарап сөйлеу аппаратының (ауыз
қуысы
мүшелерінің)
қозғалысын
бақылайды,
қорытынды
жасайды.
Оқушылар сөз, буын, дауысты және
дауыссыз дыбыс ұғымдарын толық
меңгергенше жұмысты жалғастырыңыз.
Сөздің графикалық сызбасы, дауысты
дыбыс, дауыссыз дыбыс белгілерін
қолдануын ұйымдастырыңыз.

Буындап оқуды, әріптен буын, буыннан
сөз құрап оқуды үйрету. Оқушылардың
қызығушылығын,
жас
ерекшелігін
ескеріп үнемі жұмысты түрлендіріп отыру
керек. Белсенді оқыту әдіс-тәсілдерін
қолданумен
қатар
«Сөйлеу
қабырғаларына» оқушыларға көмекші
болатын тақырыпқа сәйкес суреттер мен
көрнекіліктерді қолдануды ұмытпаңыз.
Бөлім бойы күнделікті:
 артикуляциялық жаттығулар;
 ұйқастар, өлеңдер, санамақтар,
жаңылтпаштар,
жұмбақтарды
айтып тіл ұстарту;
 сұраққа толық сөйлеммен жауап
беру;
 «сөйлем - сөз – буын – дыбыс»
ажырата білу және графикалық
сызбасын оқу, сызба бойынша
буын/сөз/сөйлем құрастыру;
 сөз құрамында дыбыстың орнын
анықтау, сәйкес әріпті есте
сақтауға көңіл бөлінеді.

http://kzen.ru/index/zh_mba_zaga
dki_na_kazakhskom_jaz
yke/0-8

Сұрақ қою
ТА1.1 Сөздің,
сөйлемнің,
қарапайым және
қысқа мәтіннің
мағынасын
түсінеді.
ТА 3.1 Оқиғаны

(МК) Берілген бөлімді өзіңізге ұнайтын
бір затты көрсетіп, оның сізге несімен
ұнайтынын, біршама дәлдікпен жанжақты сипаттаудан бастаңыз.
(Ұ) Оқушыларды сіз ұстаған зат
бойынша көбірек сұрақ қоюға
ынталандырыңыз, жетекші сұрақтардың
көмегімен мазмұндауға үйрете

Оқушылар үшін пайдалы болатын затты
анықтап алыңыз, (мысалы, ойыншықтар,
киімдер, мектеп құралдары). Оқушының
қызығушылығына сәйкес келетін сөздік
қор мен сұрақтар үлгісін көрсетіңіз. «Бұл
зат сізге неге ұнайды? Сіз оны қайдан
алдыңыз?» т.б.

Қазақ тілінің
дыбыстары мен
әріптеріне арналған
ойын түрлері
http://erketai.kz/category/
balalarga/ertegiler-alemi/

Өзіңіз оқушылар тарапынан қойылуы

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

8

материалды
мазмұндау

ретімен
баяндайды
(мұғалімнің
ТА 4 Оқиғаны көмегімен)
болжау

Ж7
Графикалық
дағдыларды
қалыптастыру

ТА 9 Сөз бен
буын туралы
түсінік
қалыптастыру

ТА 4.1 Мәтіннің
мазмұнын
тақырыбы
немесе
иллюстрациясы
бойынша
болжайды.
Ж 7.1
Сөз/сөйлем
сызбасын салу;
сызбаға сәйкес
сөз табу,
берілген сызба
бойынша сөйлем
құрау
ТА 9.3 Сөйлем
сөзден
тұратынын
түсінеді

бастаңыз;

мүмкін деген кейбір сұрақтарды алдын
ала болжап жазып қойыңыз және оның
(МК,Ұ) Дыбыстарды анық дұрыс айтуы ішінде қайсысы тақырыпты ашуға http://www.labirint.ru/bo
үшін қолайна қолданып артикуляциялық көмектесетінін анықтап, сабақ барысын oks/200665/
жаттығуларды орындатыңыз. Сөз
соған сәйкестендіріп құрыңыз. Мысалы:
құрамындағы дыбыстарды анықтатыңыз, Сіз оны қашаннан бері ұстап жүрсіз? Ол
сөздің графикалық сызбасымен жұмыс
сізге неліктен қымбат? т.б. Мағыналы
ұйымдастырыңыз. Сөзді буынға бөлу
сұрақ қойған оқушыларды мадақтаңыз.
тәсілін көрсетіңіз.
Жақсы қойылған сұрақтарды кейінірек
еске салу үшін жазып отырыңыз.
(Ұ) «Өз есіміңді буынға бөле аласың
ба?» ойынын ұйымдастырыңыз.
Тақырыпты
толығырақ
ашу
үшін:
әңгімелер,
өлең-тақпақтар,
шағын
(Ж,Қ) Берілген суреттердің атауын
ертегілер, жұмбақ және санамақтар
буынға бөліп, сөздердің буын санына
айтыңыз.
Бірнеше
рет
қайталап
қарай суреттерді топтастырады. Буынға
оқушылардың ертегі, өлең
және
дұрыс бөлуін бағалайды.
санамақты жаттап, есте сақтап алуына
және өздері айтуына мүмкіндік беріңіз.
(Ұ,Қ) Оқушыларды тұрғызып,
ойыншықты қолданып бір-біріне сұрақ
Интерактивті ойындар ойнату үшін
қойып, сұрақтарына жауап беруін
қосымша
құралдар
қажет
болады.
ұйымдастырыңыз. Толық жауап берген
Мысалы: қандай да бір фонемадан
оқушыларды мадақтаңыз.
басталатын заттар, суреттер, т.с.с
Тіл дамыту жұмыстарын бірнеше сағат
жалғастырыңыз.
(МК,Ө) Оқушыларға дәптерді қолдану,
қаламды дұрыс ұстау үлгісін көрсетіңіз.
Өздерінің не білетінін көрсетуге
мүмкіндік беріңіз. Саусақтарға арналған
жаттығулар жасатыңыз (ермексаз
қолдануыңызға болады). Жазу бағытын,
көлбеу сызық, таяқша, т.б. элементтерді
ауада, тақтада жаздырыңыз. Оқушылар
өзіне сенімді болуы үшін қарындашпен

Әрқашан оқушылар жаңа ортада екенін
назардан шығармаңыз. Барынша жағымды
орта құруға, оқушылардың өзін
көрсетуіне мүмкіндік жасаңыз.
Сыныптағы тәртіп ережелерін
оқушылармен ақылдасып құрыңыз. Бұл
ережелерді басшылыққа алыңыз.

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

9

жазуға да болады. Сөз, сөйлем
сызбаларын салуды үйретіңіз.
Тыңдау дағдыларын бағалаңыз:

ТА1
Тыңдалған
ақпараттың
мазмұнын
түсіну

О 4 Сұрақтар
қоя білу және
бағалау

ТА 5
Әлеуметтік
ортада тілдік
нормаларды
қолдану
О 5 Мәтіннің
түрлері мен

ТА1.1 Сөздің,
сөйлемнің,
қарапайым және
қысқа мәтіннің
мағынасын
түсінеді.
ТА1.2 Сөйлеу
барысында сөз
және сөйлемді
ажыратады.
О 4.1 Қарапайым
мәтін немесе
сурет бойынша
сұрақтар қоя
біледі және
оқығанының
мазмұны
бойынша
сұраққа жауап
береді
ТА 5.2 Өзгенің
пікірін



Оқушылар ақпараттың бір немесе
бірнеше бөлігін есте сақтай алды;



Оқушылар жұппен жұмыс істеген
кезде бір-біріне кезек беріп сөйлей
алады.

Өлең оқу
(Ұ) Бірнеше күн бойы оқушылардың
сүйікті заттары туралы дауыстап
өлеңдер оқыңыз. Мысалы, ойыншықтар,
ұнайтын жерлері немесе ойындар
туралы. Олардан нені жақсы көретінін
және неліктен жақсы көретінін сұраңыз.

Әртүрлі кітаптарды көрсетіңіз және
оқушыларға сабақ барысында халық ауыз
әдебиетінің үлгілерін пайдаланыңыз, Бастауыш сыныпқа
арналған сергіту сәттері
жаттатыңыз, оқып беріңіз.

Тыңдалған
шығармалардағы http://sc0018.kokshetau.a
қайталанатын сөздерді немесе ұйқасты kmoedu.kz/
(Т) Кейбір өлеңдерді оқушылармен бірге тапқызыңыз.
дауыстап оқыңыз. Өлеңнің ерекше
талқылауға
мынадай
ұнаған тұстарын айтқызыңыз. Мысалы: Оқушылармен
ұйқас, мәтіндегі оқушының күлкісін сұрақтар ұсынылады:
тудыратын сөздер (мысалы: өтірік
өлеңдер т.б) және қызықты суреттер.  Берілген өлең не туралы?
Бір-бірімен келісе ме, келіспей ме соны  Сендерге өлең ұнады ма? Неліктен
біліңіз. Барлығының
ой-пікірі бірдей
ұнады?
ме? Әлде әркімнің ойы әртүрлі ме?
 Бұл өлең нені еске түсірді?
(Ө,Қ) Оқушылардың өлеңдегі өздеріне  Мәтіннің қай бөлігінде сенің күлкің
ұнаған сөздері мен шумақтары туралы
келді?
ойларын
сұраңыз.
Өлеңдердің
ұқсастықтары мен айырмашылықтарын  Қай сөздер ұқсас болып естіледі?

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

10

стилдік
ерекшелігін
тану
О8
Мәтіндерді
салыстыру

ТА 9 Сөз бен
буын туралы
түсінік
қалыптастыру

тыңдайды және
тапқызыңыз.
сыйлайды, қысқа
Оқушылардың келесі қабілеттерін
диалогке
бағалаңыз:
қатысады.
О 5.1 Түрлі
мәтіндерге тән
негізгі белгілерді
анықтайды
(өлең, әңгіме,
газет және
журнал
мақаласы және
т.б.)
О8.1 Көркем
мәтін мен
көркем емес
мәтіндерді
салыстыра
отырып,
мұғалімнің
көмегімен
оларды ажырата
біледі
ТА 9.1 Сөздегі
дыбыстарды
(дауысты,
дауыссыз, жуан
және жіңішке
дауыстылар)
ажыратады
және сызбада
шартты
белгілермен



өлең туралы шағын пікір айта алады.



өлеңді ұнататын/ұнатпайтынын
қарапайым дәлелдер келтіре отырып
түсіндіреді.

(Ұ) Өлеңді әндетіп айтыңыз және оны
орындауға оқушыларды тартыңыз.
Өлеңге іс-қимыл немесе әуен қосыңыз.



Ең ұнаған өлең қайсы?



Бәріміздің ойымыз бір жерден шығып
отыр ма, әлде әркімнің ойы әртүрлі
ме? т.б.

Назар аударыңыз:
Оқылым дағдысын қалыптастыру үш
кезеңнен тұрады:
1-кезең: мәтіннің түрімен танысу және оқу
(оқушылар көптеген мәтін түрлерін оқып
үйренеді, оның ішінде фильм мәтіндері де
бар)
2-кезең: жазу үшін идеялар жинақтау
(драма, рөлдік ойын, өнер, сұрақ қою
және жауап беру, болжау)
3-кезең: жоспарлау, оқу және өңдеу.
(«Бірлесіп жазу» әдісі арқылы (екінші
бөлімді қараңыз) ойды жинақтау процесін
түсіндіру және оқуды, оқушылардың
ойларын жүйелеуді көрсету.
«Бағытталған жазу» әдісі арқылы топта
жоспарлау, жобалау, өңдеу және оқу).
Жазылым дағдысы осы ретпен үйретілуі
керек. Оқылым тапсырмалары осы
процесті қамтуы керек.

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

11

белгілейді
ТА 9.2 Сөздің
буыннан
тұратынын
түсінеді және
сөздегі буын
санын
анықтайды.
ТА 9 Сөз бен
буын туралы
түсінік
қалыптастыру

О9
Әліпбимен
танысу

Ж7
Графикалық
дағдыларды
қалыптастыру

ТА 9.1 Сөздегі
дағы
дыбыстарды
(дауысты,
дауыссыз, жуан
және жіңішке
дауыстылар)
ажыратады
және сызбада
шартты
белгілермен
белгілейді
ТА 9.2 Сөздің
буыннан
тұратынын
түсінеді және
сөздегі буын
санын
анықтайды
ТА 9.3 Сөйлем
сөзден
тұратынын
түсінеді
О 9.1 Әріптің

(МК) Аллитерацияны пайдаланыңыз.
Мысалы, Анар алма алды. Сөйлемнің
ерекшелігін, а әрпінің сөз құрамындағы
орнын
графикалық
сызбасында
анықтатыңыз.
(Ұ)
Суреттер
бойынша
жұмыс
ұйымдастырыңыз. Сөз құрамында А
дыбысының орнын анықтау, дыбыстық
буындық талдау жасау. «А» әрпінің
баспа және жазба түрімен таныстыру.
«А» бас әрпіне не ұқсайды? Әріпті
таяқшадан өздері құрастырады және
оқиды.
(Т,Ө) А әрпінің баспа түрін түрлі
ресурстарды пайдаланып жасау.
(МК) Мұғалім көзін жұмып бір
минуттың
ішінде
пернетақтада
әріптерді кездейсоқ тереді. Оқушылар
интерактивті тақтада бақылап отырады.
Құжатты
шығарып,
әр
оқушыға
таратады. Олар аталған әріпті тауып,
санын анықтайды. Келесі сабақтарда
буын (сөз) іздетуге болады.
(Т) А дыбысынан басталатын сөздерді
қатыстырып сөйлемдер құру.

«Дыбыс
пен
нұсқаулығы

әріпті

таныстыру» erketai.kz/ana-janebala/bala...

Осы бөлімді оқу үшін әріптің баспа/жазба
үлгілері жазылған көлемді карточкалар
Қазақ әліпбиімен
дайындау қажет.
танысу
Жазу сабақтарында төмендегі жұмыстар http://kaztube.kz/ru/video
жүргізіледі:
/121666
 Жазуға дайындық: (оқушылардың
дұрыс
отыруы,
қаламдарын
дұрыс
ұстауы,
дәптерлерінің
партада дұрыс қойылуы).
 Жаңа
әріптің
элементтері
бөлшектеліп
көрсетіледі,
мұғалім
оны тақтаға жазып
тұрады, оқушылар дәптерлеріне
жазады.
 Мұғалім жаңа әріпті тақтаға
жазады; оқушылар осы әріптен
басталатын сөздер ойлап табады,
сонан
соң
олар
әріпті
дәптерлеріне жазып алады.

Әліппенің
алғашқы
кезеңдеріндегі
Оқушылардың сабаққа қатысу сабақтар
осындай
жүйеде
мен жұмыс орындауларын мадақтаңыз: ұйымдастырылады. Ал әліппенің екінші,

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

12

таңбасын тану
және оны
дыбыспен
сәйкестендіреді
Ж 7.1
Сөз/сөйлем
сызбасын
салады; сызбаға
сәйкес сөзді
табады, берілген
сызба бойынша
сөйлем
құрастырады



сөздің ішінен
табуын;



сөзді
қатыстырып
құрауын.

қажетті

үшінші
кезеңдерінде
жаңадан
үйретілетін әріпті меңгерту жұмысы
көбірек жүргізіледі. Мұнда өтілген www.balakai.kz
сөйлем әріптерді қайталау, бірнеше буыннан
құрастырылған сөздерді оқу, кеспе
әліппеден сөз құрастыру және оларды
оқу жұмыстары басым болып отырады.
Сонымен қатар әріптері, буындары
ұқсас жұп сөздер мен буындарды
салыстырып оқу, жазу жұмыстары да
жүргізіледі.
әріпті

Оқушыларға үнемі сөзді буынға,
буынды
дыбысқа
ажырату
және
керісінше, дыбыстардан буын, буыннан
сөз құрастыру үдерісін орындату қажет.

Ж 7.2 Әріп
элементтерін,
бас әріптер мен
кіші әріптерді
және олардың
бір-бірімен
байланысын
каллиграфиялық
талапқа сай
жазады
ТА 1
Тыңдалған
ақпараттың
мазмұнын
түсіну

О 4 Сұрақтар
қоя білу және

ТА1.2 Сөйлеу
барысында сөз
және сөйлемді
ажыратады.

Ұнататын заттарын ортаға салу

(Т) Оқушыларды өздерінің ұнататын
заттарын бір-біріне көрсетуі әрі
түсіндіруі үшін топқа бөліңіз. Сүйікті
туыс атауларының бірі нағашы,
О 4.1 Қарапайым атасының баласы, немере сөздеріне
мәтін немесе
көңіл аудару.
сурет бойынша
сұрақтар қоя
(Ұ) Сынып болып бір-біріне қоятын
біледі және

Оқушыларға өздерінің жақсы көретін Балаларға арналған
ойыншықтарын немесе сүйікті жерлерінің ойындар:
суреттерін, фотоларын алып келуді
www.playhead.net/kz/ga
тапсырыңыз.
mes/for_boys/
Фото, сурет әкелген оқушылар коллаж
немесе суретті кітап құрастырады.
Алдында

қойылған

сұрақтарды

қайта

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

13

бағалау

ТА 5
Әлеуметтік
ортада тілдік
нормаларды
қолдану

оқығанының
мазмұны
бойынша
сұраққа жауап
береді

сұрақтарды анықтап алыңыз.

қарап шығыңыз. Мағыналы сұрақтарды
жазып алып, постер ретінде қабырғаға
(Ж,Қ)
«Менің нағашым», «Мен іліңіз. Сұрау есімдіктерін пайдаланыңыз.
атамның немересімін» т.б. тақырыбында Мысалы: кім? не? неге? қашан?
ойын ойнау арқылы өз ата-әжесін,
нағашыларын, өзін (атасы, әжесі, ағасы Мағыналы/қызықты сұрақтар қойған және
т.б)
мақтау.
Жұпта
бірі-біріне сұрақтарға
нақты
жауап
берген
нағашылары,
ата-әжелері
туралы
оқушыларды,
сонымен
қатар
көбірек
ТА 5.2 Өзгенің
сұрақтар қойып, оларға жауап береді. қолдауды қажет ететін оқушыларды
пікірін
Бұл тапсырманы жұптағы оқушылардың бақылап,
аты-жөндерін
белгілеп
тыңдайды және
сыйлайды, қысқа орнын ауыстыра отырып, бірнеше рет отырыңыз.
қайталатып және әрдайым қойылған
диалогке
Дыбысты дыбыстату арқылы оқушыларға
сұрақтарды жетілдіріп отыру керек.
қатысады.
дыбыстау кезінде ауыз қуысындағы
(Ұ) Нағашы, немере сөзін буынға бөлу. өзгеріс пен кедергілер туралы айтуларына
Сөзден н дыбысын бөліп алып, «Бұл және дыбыстың дауыссыз соның ішінде
мен» әдісі арқылы қолайнаға қарап үнді дауыссыз екеніне оқушылардың
дыбыстау арқылы ауыз қуысындағы өздерінің көздерін жеткізіп айтуларына
өзгеріске назар аударту. Осы сөздерді мүмкіндік беріңіз.
қатыстырып сөйлем құрату.
Оқушылардың келесі қабілеттерін
бағалаңыз:

Ж7
Графикалық
жазу
дағдыларын
қалыптастыру

Ж 7.1
Сөз/сөйлем
сызбасын
салады; сызбаға
сәйкес сөзді
табады, берілген
сызба бойынша



лайықты, орынды сұрақтар қоюын;



оқушылардың қарапайым сөздерді
қатыстырып сөйлем құрауын.

Өлең жазу (құрастыру)
(МК) Оқушылармен біріге отырып
сыныптағы заттар туралы қарапайым
өлең жазудың үлгісін көрсетіңіз.
Сөздерді және сөз тіркестерін жинақтап,
қарапайым шумақтар немесе ұйқастар

Қарапайым өлеңнің жазылу үлгісін
көрсеткенде алдынғы сабақта оқыған
өлеңдердің құрылымын жүйе ретінде
пайдаланыңыз.

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

14

Ж5
Оқыған/тыңда
ған,
аудиовизуалд
ы
материалдард
ың
мазмұнын
жазу
Ж 10
Орфографиял
ық
нормаларды
сақтау

сөйлем
құрастырады
Ж 7.2 Әріп
элементтерін,
бас әріптер мен
кіші әріптерді
және олардың
бір-бірімен
байланысын
каллиграфиялық
талапқа сай
жазады
5.1 Мұғалім
көмегімен
аудиовизуалды
мәтіндердегі
ақпаратты
сурет, сызба,
белгі көмегімен
жеткізеді.
Ж 10.1 Әріп пен
дыбысты
ажырата біледі,
дыбыстардың
дыбысталу
ерекшелігін
ескере отырып,
сөздерді дұрыс
жазады/көшіреді
, мұғалім
көмегімен
сөздерді дұрыс
тасымалдайды

құрыңыз.
(Т,Ө) Оқушыларға өздеріне ұнайтын
заттың атының бірінші әрпін немесе
толық сөзді жазуды тапсырыңыз.
(Т) Оқушыларға «Бағытталған жазу»
әдісі арқылы әріпті, дыбыстарды
таңдауда, дыбыстарға екпін қоюда көмек
көрсетіңіз.

Оқушылардың топпен немесе өз бетінше www.balalaralemi.kz/
жұмыс жасауын таңдаңыз. Оқушыларға
өз бетінше, мұғалімнің көмегімен және
топта
жұмыс
істеу
мүмкіндігін
қамтамасыз
ете
отырып,
берілген
тапсырманы бірнеше рет қайталатыңыз.
Оқушыларға әртүрлі қағаз, қарындаш http://www.balakai.kz/
және түрлі- түсті борлар беріңіз. Сөздерді
белгілеу үшін белгіні пайдаланыңыз,
дыбыс
пен
әріптің
арасындағы http://erketai.kz/
байланысты
ескеріңіз. Оқушылардың
сөздік қорын және сөз оқу, сөз жазу
дағдыларын ары қарай дамыту процесі
барысында тіл дамытуға аса мән беріңіз.

(Ұ,К) Оқушылар өз бетімен жазған
әріптерді/сөздерді қосып, топтық өлең
құрастырады. Олардың құрастырған
өлеңдерін оқушыларға оқыңыз. Олар
бір-бірінің сөздерін ажырата ала ма?
Олар аяқталған өлең туралы не Төменде берілген «Бағытталған жазу»
ойлайды? Өлеңнің қай тұстары ұнайды? әдісінің нұсқауына қараңыз:

Бірігіп отырып
жазған қарапайым
өлеңдер оқылады, ән болып айтылады, іс(Ұ,Т) Оқушылардың өз бетімен жазған қимылмен билеп көрсетіледі.
тіркестерін топтық өлең жазу үшін «Бағытталған
жазу»
әдісін
біріктіріңіз.
Өлеңдерді
сыныпта пайдаланыңыз:
оқытыңыз. Олар бір-бірінің заттарын
тани ала ма? Жазылған өлеңдер туралы  кіріспе (оқушыларға оқу мақсатын
не ойлайды? Қай бөлімдері ұнады?
түсіндіріңіз)

Өтілген әріп, буын
көшіруге беріңіз.

және



есте сақтау (жазылымға арналған
ойларды/идеяларды
есте
сақтау,
қайталау)



үлгі
жасау/жобалау
(мұғалім
сыныптағы
оқушының
қабілетін
ескеріп жазылым үлгісін береді)

сөздерді

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

15



қолдану/жазу
жазады)



жұмысын
қорғау
(өз
жазған
жұмыстарын
сенімділікпен
сыныптастарына таныстырады)



қайта қарау/түзету (өзін-өзі және бірінбірі бағалайды)

(оқушы

өз

бетімен

«Бағытталған жазу» әдісі бойынша
жазылым кезеңінің мақсаттары мен
оқушылары
дұрыс таңдалуы қажет.
Мақсат
оқушылардың
жазылымын
жақсартуда және өз бетімен жұмыс істеу
қабілетін арттыруға көмегін тигізетіндей
болуы керек. Топ ішіндегі жеке
оқушылардың мұқтаждықтарын ескеріңіз,
мысалы:


нәтижеге жету үшін кедергіні жеңуге;



жазылым барысы туралы талқылаудың
белсенді
қатысушылары
болуға
талпындыру;



өзіне деген сенімділік қалыптастыру;



үйрену
барысында
мүмкіндік беру.

бағалауға

Оқушыларды бағалау жалпы сынып
деңгейін ескере отырып қолданылады. Әр
топтағы оқушылар саны да, сыныптағы
топ саны да әр түрлі болуы мүмкін.
«Бағытталған жазу» әдісі кезінде
бастысы,
топтар
оқушылардың
мұқтаждықтарын ескеріп құрылуы және
2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

16

басқаруға оңай болуы керек. Оқушының
саны төрт пен алты аралығында болуы
мүмкін.
ТА1
Тыңдалған
ақпараттың
мазмұнын
түсіну

О 6 Оқу
стратегиялар
ы мен
түрлерін
қолдану
ТА 5
Әлеуметтік
ортада тілдік
нормаларды
қолдану
ТА 9 Сөз бен
буын туралы
түсінік
қалыптастыру

О9
Әліпбимен
танысу

ТА1.1 Сөздің,
сөйлемнің,
қарапайым және
қысқа мәтіннің
мағынасын
түсінеді.
ТА1.2 Сөйлеу
барысында сөз
және сөйлемді
ажыратады.
О 6.1
Оқылымның
негізгі
амалдарын
игереді
(буындап оқу,
жиі кездесетін
сөздерді тұтас
оқуға өту)
ТА 5.2 Өзгенің
пікірін
тыңдайды және
сыйлайды, қысқа
диалогке
қатысады.

Үйлер мен баспана түрлері
(МК) Сыныпқа үйдің түрлері туралы әр
түрлі мәтіндерді дауыстап оқып беріңіз.
Әртүрлі
тақырыптағы
кітаптың
құрылымын
көрсетіңіз.
Қажетті
ақпаратты табу үшін кітаптың мазмұны
жазылған бетін қалай қолдану керектігін
көрсетіңіз. Әрбір беттегі ақпаратты,
тақырыптарды,
суреттердің
және
диаграммалардың қасындағы атауларды
қалай оқу керектігінің үлгісін көрсетіңіз.
Осыны әр сабақ сайын жаңа ақпаратты
көрсете отырып қайталаңыз.

Кітап таңдау барысында тақырыпқа сай http://bilimkozy.idhost.k
мазмұны жазылған бетті, суреттер, z/
диаграммалар болуын ескеріңіз.
Есік, терезе, шатыр, бақша, аула, еден,
қабырға, бұрыш, төбе,
т.б. секілді
қарапайым сөздерді алуға болады. Оқу
қабілеттеріне байланысты оқушыларды
топқа, жұпқа біріктіріп, кейбіреуіне
күрделі сөздерді беріңіз.
Оқушыларға жаңа сөздер кездескенде
білетін дыбыстарын барынша пайдаланып
оқуға ынталандырыңыз.

(Ж,Т) Жиі кездесетін сөздер мен
баспана түрлері туралы суреттерді
оқушыларға
таратып
беріңіз.
Оқушыларға сөздерді бірге дауыстап
оқытыңыз және суреттегі бейнеге сай
сөздерді тауып қойғызыңыз.
(Ө,Қ) Суреттер мен карточкаларды
көрсетіңіз. Арасында бос карточкаларды
қалдырыңыз және оқушылар оларды
атаумен толықтырсын.
Оқушылардың қабілетін бағалаңыз:


қарапайым сөздерді түсінуін;

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

17

Ж7
Графикалық
жазу
дағдыларын
қалыптастыру

ТА 9.1 Сөздегі
дағы
дыбыстарды
(дауысты,
дауыссыз, жуан
және жіңішке
дауыстылар)
ажыратады
және сызбада
шартты
белгілермен
белгілейді
ТА 9.2 Сөздің
буыннан
тұратынын
түсінеді және
сөздегі буын
санын
анықтайды
О 9.1 Әріптің
таңбасын тану
және оны
дыбыспен
сәйкестендіреді
Ж 7.2 Әріп
элементтерін,
бас әріптер мен
кіші әріптерді
және олардың
бір-бірімен
байланысын
каллиграфиялық
талапқа сай



сөздерді әріптерге қарап немесе
суретіне қарап оқуға талпынуын.

Өз үйін сипаттау
(Ұ) Оқушылар үйлерінің фотоларын
немесе салынған суреттерін сыныпта
көрсетеді және ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын
табады.
Оқушыларды алдыңғы сабақта берілген
сөздерді қолдана отырып сөйлем құрауға
ынталандырыңыз.
(Т) Оқушыларды бір-біріне үйлерін
сипаттату үшін топқа біріктіріңіз.
Олардың бір-бірінің сүйікті заттары
туралы қойған сұрақтарын естеріне
түсіріңіз. Сипаттамаларын жетілдіре
түсу үшін оқушыларға осы жаттығуды
топтарын ауыстырта отырып бірнеше
рет орындатыңыз.

Оқушыларға үйлерінің фотоларын әкелуді
немесе суретін салып келуді тапсырыңыз.
Ұқсастықтары мен айырмашылықтарын
талқылаған кезде баланың намысына
тиетін айырмашылықтарды талқылаудан
аулақ болыңыз.
Алдыңғы сабақта пайдаланған сұрақтарды
көрсетіңіз. Сыныптағы әрбір оқушыны
кем
дегенде
бір
сұрақ
қоюға
талпындырыңыз. Әртүрлі баспананың
(адамдардың, жануарлардың, құстардың,
жәндіктердің т.б.) сипаттамасын айта
отырып оқушыларға болжай білуге
жетелеңіз.
Осы
әдісті
керісінше
ұйымдастыруға
болады.
(Мысалы:
тақырып беріп оның мазмұнын болжау).
Мағыналы, көркем сөздер қолданған
оқушыларды мадақтаңыз.

(Ө,Қ) Диктофон немесе бейнекамераны
пайдаланып
мұғалім
оқушылардың
үйлерін сипаттау сәтінің соңғы нұсқасын
жазып алады.
Мұғалімдер
құрылғыларды
сабақта
қолданбас бұрын жұмыс істей білуі керек
Тапсырманы күрделендіру: оқушылар (диктофон немесе бейнекамера). Сіз
сипаттау барысында өздері білетін жекелеген оқушылардың сипаттамасын
әріптерден буын құрап тұтас, оқуға құрылғыға
жазып
жатқанда
өзге
дағдыланады, тіл байлығын көрсете оқушылардың
тапсырма
орындауын
отырып үйлерінің сипаттамасын толық бақылап отырыңыз, осы жерде
өзге
айтып бере алады.
мұғалімдердің көмегі қажет болуы мүмкін
(сабақ үстіндегі іс-әрекетті зерттеу).
Оқушыларға қолдау көрсету үшін таныс

2-нұсқа
Қараша 2014 ж.

18

жазады

дыбыстарды қолданып әріп, буы