Сәулеленудің тұтас және сызықтық спектрлерін бақылау

Модуль/пән атауы

Физика

Сабақтың тақырыбы

Сәулеленудің тұтас және сызықтық спектрлерін бақылау

Педагог

Төлебаева Жанерке Мархабатқызы

Курс

1

Топ

Сабақтың өткізілетін күні

Сабақтың түрі

Тәжірибелік

Сабақтың мақсаты немесе оқыту нәтижелері

Спектрлер және спектрлік анализ ұғымын қалыптастыру, оқушылардың эксперименттік дағдыларын дамытуды жалғастыру тәжірибе арқылы өлшеп анықтау 

Бағалау критерийлері

Сәулеленудің тұтас және сызықтық спектрлерін есептей алады. Сутегі спектрінің көрінетін бөлігіндегі барлық сызықтардың жиілігін анықтай алады.

Оқу - әдістемелік құралдар, әдебиеттер

Физика:Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық,1-2 бөлім, Алматы: «Мектеп», 2019ж.

Деңгейлік саралау технологиясы

Техникалық құралдар, материалдар

Оқулықтар, үлестірме материалдар, стикерлер, плакаттар

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

1.Ұйымдастыру кезеңі: (5 минут)

а) сәлемдесу, оқушыларды түгендеу;

б) сабақтың жүру жоспарын түсіндіру.

2 Үй тапсырамасын тексеру кезеңі

(20 минут)

Өткенді еске түсіру:

Есіңе түсір (теорияны қайталау)

1. Трансформатор негізгі екі бөлшектен турады?

А) Магнитөткізгіш және екі орамнан

В) Бір фазалы кернеу және екі орамнан

С) Магнитөткізгіш және бір фазалы кернеуден

Д) Электрмагниттік өткізгіш және магнитөткізгіштен

Е) Екі орам жіне электрмагниттік өткізгіштен

2. Магнитөткізгіштің негізгі қызметі оған бекітілген орамдар арасында мүмкіндігінше жоғары қандай байланысты қаматамасыз етеді?

А) Магнитөткізгішті

В) Электрмагнитті

С) Магнитті

Д) Магнит ағынды

Е) Кернеу трансформаторлы

3. Трансформатордың магнитөткізгішін қандай материалдан жасайды?

А) Жоғары өтімді темір

В) Мыс

С) Кедергісі төмен қорғасын

Д) Электр-техникалық болат

Е) Жоғары өтімді алюминий

4. Ом заңы бойынша құйынды тоқтың күші магнитөткізгіштің қандай шамасын азайтады.

А) Жоғары кедергісін

В) Электр шығынын

С) Магниттік шығынын

Д) Кернеу шығынын

Е) Төменгі кедергісін

5. Кернеу трансформаторының орамдары нешеге бөлінеді?

А) 2

В) 3

С) 4

Д) 6

Е) 8

3. Жаңа материалды түсіндіруге дайындық кезеңі (жаңа тақырыпты болжау) / Практикалық, зертханалық жұмысқа дайындық кезеңі (5 минут)

Жоспары:

Спектр, спектрлік құрам, сызықтық спек тр

4. Жаңа материалды түсіндіру кезеңі (Практикалық, зертханалық жұмысты орындау кезеңі)

(35 минут)

«Блум таксономиясы» әдісі арқылы жаңа сабақты түсіндіру.

Әр түрлі заттардың сәуле шығаруының спектрлік құрамы түрліше болады. Бірақ бұған қарамастан, тәжірибе көрсеткендей, барлық спектрлерді бір-бірінен тіпті өзгеше үш түрге болуге болады. Үзіліссіз сперктрлер. Күн сәулесінің немесе доғалық фонарьдың спектрі үзіліссіз болып табылады. Бұл - спектрде барлық толқын ұзындықтары бар деген сөз. Үзілзіліссіз (немесе тұтас спектрлерді, тәжірибе көрсеткендей тек қатты немесе сұйық күйдегі денелер, сондай-ақ қатты сығылған газдар береді. Үзіліссіз спектр шығарып далу үшін денені жоғары температураға дейін қыздыру керек. Үзіліссіз спектрді сондай-ақ жоғары температурадағы плазма береді. 
Сызықтық спектрлер. Сызықтық спектрлерді газ күйіндегі атомдық (бірақ молекулалық емес) барлық заттар береді. Бұл жағдайда іс жүзінде бірімен бірі өзара әсерлесетін атомдар жарық шығарады. Бұл — спектрлердің ең іргелі, негізгі түрі. Дараланған атомдар қатаң белгілі ұзындықтағы толқын шығарады. Әдетте сызықтық спектрлерді бақылау үшін жалындағы зат буларының жарқылы немесе зерттелетін газ толы түтіктегі газ разрадының жарқылы пайдаланлады. Жолақ спектрлер. Жолақ спектр өзара аралықтармен бөлінген жеке жолақтардан тұрады. Өте жақсы спектрлік аппараттардың жәрдемімен әрбір жолақтың өте тығыз орналасқан көп сызықтардың жиынтығы екенін байқауға болады. Сызықтық спектрлерді атомдар беретін болса, жолақ спектрлерді бір-бірімен байланыспаған немесе нашар байланысқан молекулалар туғызады. Қандай да бір заттың сәуле шығаруындағы жиіліктер немесе толқын ұзындықтары жиынтығы сол заттың шығару спектрі деп аталады. Берілген зат жұтатын жиіліктер немесе толқын ұзындықтары жиынтығы сол заттың жұту спектрі деп аталады.  Заттың спектріне қарап оның химиялық құрамы мен оған енетін атомдар концентрациясын анықтауды спектрлік анализ деп атайды. Сандық спектрлік анализде концентрацияны анықтау үшін спектрлік сызықтар мен жолақтардың орналасуы ғана емес олардың интенсивтілігі де қарастырылдаы. Сандық спектрлік анализ әдісімен күрделі зат құрамындағы берілген элементтің өте аз мөлшерін анықтауға мүмкіндік туады

5. Жаңа материалды бекіту кезеңі. (Практикалық, зертханалық жұмысты тапсыру кезеңі)

( 15 минут)

Сабақ соңында қорытындылау жұмысы: «Кім жылдам» ойынымен қорытындыланады.

1. Спектрлер дегеніміз не?

2. Сызықтық спектр дегеніміз?

3. Ток күші 1А болғанда 50 мин ішінде электролиттік хромдау кезінде шардың массасықаншаға артты?
   Хромның электрохимиялық эквиваленті 0,18 ·10 кг/Кл.
   а) 0,09г; б) 0,17г; в) 0,54г; г) 0,27г; д) 0,18г.

4. Фарайдей санының физикалық мағынасын түсіндіріңіз.

5. Фотоэффектінің күміс үшін қызыл шекарасына сәйкес толқын ұзындығы 0,15 мкм. Электрондардың күмістен шығу жұмысы (h = 6,62 10-34 Дж·с, с = 3 108 м/с)

6. Фотонның энергиясы Е =4,6 эВ-қа тең толқынның ұзындығы
   (һ = 6,63·10-34 Дж·с, с = 3·108 м/с; 1эВ=1,6∙10-19Дж)

6.Үй тапсырмасы туралы ақпараттандыру кезеңі (3 минут)

Трансформатор орамасындағы орам санын анықтау тақырыбы бойынша есептер:

1. Толқын ұзындығы 720нм қызыл сәуле толық жұтылған кездегі фотонның импульсі неге тең: (h=6,62*10-34 Дж.с)

2. электрон сутегі атомының бір энергетикалық деңгейінен екіншісіне ауысқанда жилігі 4,57 сәуле шығарады. Сонда атомның энергиясы қанша өзгереді.

3. Қандай шарт орындалғанда Бальмер – Ридберг өрнегі Бор формуласына ауысады?

4. Энергиясы тыныштық күйден 3,3В потенциалдар айырмасы арқылы үдетілген электронның кенетикалық энергиясына тең болатын фатонның толқын ұзындығын тап. (h=6,6*10-34 Дж.с; e=1,6*10-19 кл.)

Бағалау(2 минут)

Студенттерді 100 балдық жүйе арқылы бағалау

7.Сабақты қорытындылау және рефлексия (5 минут)