Косжанова Аягоз Ериковна

Бекітемін:

Пәні:География

Күні: 07.04.15

Класы: 8 «В»

Сабақтың тақырыбы: Сауыр – Тарбағатай

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға Сауыр-Тарбағатай тауының геграфиялық орнын,пайдалы қазбаларын,өсімдік, жанурларын түсіндіру.

Дамытушылық:Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту,пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Тәрбиелік:Оқушылардың жеке жұмыс жасауға жауапкешілікті сезіне білуге ,нәтижеге жетуге жағдай жасау арқылы қабілетін дамыту.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Көрнекілігі: Қазақстанның физикалық картасы,оқулық,суреттер,слайд т.б.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

I.Оқушылармен амандасу

II.Шаттық шеңбер арқылы сабақты бастаймыз.Оқушылар енді қолымызды үстап алақан жылуы арқылы бір-біріне жылы лебіздер айтып,сабағымызды бастайық.

2.Үй тапсырмасын тексеру

Слайд арқылы оқушылар үй жұмысын түсіндіреді.

«Сандар сөйлейді»өткен сабақтар бойынша қайталау сұрақтары:

1.4506-Мұзтау

2.2739м-Тарбағатай

3.3373м-Сарымсақты

4.2386м-Нарын

5.3483м-Оңтүстік Алтай жотасы

6.3300м-Сарытау

7.2644м-Күршім

8.1750м-Рахман қайнары биіктігі

9.1558м-Сарышоқы

10.5510км²-Зайсан ауданы

11.455км²-Марқакөл ауданы

12.328-Алтай тауында мұздық бар

3.Жаңа сабақ

Оқушыларды 4 топқа бөлу..

1 топ Географиялық орны

2 топ Жер бедері,пайдалы қазбалары

3 топ Климаты мен өсімдіктері

4 топ Табиғат зонасы,өсімдігі мен жануары

Жаңа сабақты бастамас бұрын тақырыпқа байланысты видео көрсетіледі.

Әр топ атауына байланысты мәлімет береді және оны картадан көрсетеді,суреттер арқылы түсіндіреді.

Сергіту сәті

Жаңа сабақты бекіту тапсырмалары

1 топ Географиялық диктант

1.Сауыр жотасының ...............................мен...................бітеді,........................тіреледі.

2.Алтай.....................басталып,.....................алып жатқан.....................деп аталады.

3.Сарыарқа батыста.....................,шығыста......................тау жүйесімен,......................жазығымен,.......................шектеседі.

4.Мұғалжар тауының.....................200км,ені.....................,орташа биіктігі......................Ең биік нүктелері..................

5.Шығыс Еуропа жазығы..............................шектеседі.

2 топ Тест

1.Сауыр жотасының ең биік нүктесі?

А.Желтау Ә.Ақсоран Б.Мұзтау

2.Тарбағатайдың ең биік нүктесі?

А.Мұзтау Ә.Тастау Б.Шыңғыстау

3.Зайсанда қай жылы жер сілкінісі болған?

А.1991жӘ.1990ж Б.1992ж

4.Алтай қанша ауданға бөлінеді?

А.2 Ә.4 Б.3

5.Қалба жотасының ең биік нүктесі?

А.Сарышоқы Ә.Сарытау Б.Сарымсақты

3 топ Кестені толтыру

Таулардың атауы	Ең биік нүктесі	биіктігі	өзендері

4 топ Венндиограммасы

Сауыр-Тарбағатай айырмашылыгы Алтай

ұқсастығы

4.Қорытындылау

Әртоптың партасында тест жатыр.Сендер тесті орындап жауаптарын жазыңдар .Әр сұраққа төрт жауап беріледі,олардың тек біреуі ғана дұрыс .Дұрыс жауапты тауып ,оқушылар бірін бірі тексеру арқылы бағалайды.

1.Сауыр-Тарбағатайдың жауын-шашын мөлшері қанша?

А.300-450мм

Ә.250-350мм

Б.350-500мм

В.450-500мм

2.Тарбағатайдың Алакөлге құятын өзендері?

А.Ертіс ,Қызылсу,Ақ берел

Ә.Жарма,Аягөз,Қайыңдысу

Б.Үржкар,Қатынсу,Емел

В.Тобыл,Есіл,Ертіс

3.Қалба тауында қандай пайдалы қазбалар өндіреді?

А.Қалайы мен вольфрам

Ә.Мырыш пен қалайы

Б.Фольфрам мен күміс

В.Күміс пен алтын

4.Алтай тауының жауын-шашын мөлшері?

А.300-400мм

Ә.200-300мм

Б.250-350мм

В.350-450мм

5.Алтай тау мұздықтарының жалпы ауданы?

А.89,3км²

Ә.80,6км²

Б.89,6км²

В.80,5км²

6.Қазақстанның «Қызыл кітабына »енген жануарлар?

А.Бүркіт,Үкі

Ә.Бұғы,Таутеке

Б.Аю,Қасқыр

В.Арқар,Түлкі

7.Сауыр-Тарбағатайдың табиғат зонасы?

А.Шөл

Ә.Дала

Б.Орманда дала

В.Шөлейт

8.Мұғалжар тауының ең биік нүктелері?

А.Сарышоқы,Мұзтау

Ә.Ақсоран,Қызыларай

Б.Үлкен Боқтыбай,Айрық

В.Тастау,Бесшоқы

9.Тарбағатай тауының биіктігі?

А.2300-2500м

Ә.2000-2500м

Б.1500-2200м

В.2000-2100м

10.Тарбағатай тауында қандай өсімдіктер өседі?

А.Жусан,қарақат

Ә.Итмұрын,шырша

Б.Көк терек,ақ терек ағашы

В.Май қарағай,бал қарағай

5.Үйге тапсырма беру

$ 47 Сауыр-Тарбағатай оқу,қосымша мәлімет әкелу слайд жасап келу.

6.Бағалау

Сабақ барысында әр оқушының орындаған жұмыстарының ұпай сандары бағалау парағында белгіленеді,сабақтың соңында нәтижесі есептелініп ,өздерінің қаншалықты дәрежеде тақырыптымеңгергендігін анықтайды ,бағалау парағы бойынша оқушылардың білімін бағалайды.

Осымен біздің сабағымыз аяқталды.Сабаққа қатысқандарыңызға рахмет!Сау болыңыздар!

1 топ Географиялық диктант

1.Сауыр жотасының ...............................мен...................бітеді,........................тіреледі.

2.Алтай.....................басталып,.....................алып жатқан.....................деп аталады.

3.Сарыарқа батыста.....................,шығыста......................тау жүйесімен,......................жазығымен,.......................шектеседі.

4.Мұғалжар тауының.....................200км,ені.....................,орташа биіктігі......................Ең биік нүктелері..................

5.Шығыс Еуропа жазығы..............................шектеседі.

1 топ Географиялық диктант

1.Сауыр жотасының ...............................мен...................бітеді,........................тіреледі.

2.Алтай.....................басталып,.....................алып жатқан.....................деп аталады.

3.Сарыарқа батыста.....................,шығыста......................тау жүйесімен,......................жазығымен,.......................шектеседі.

4.Мұғалжар тауының.....................200км,ені.....................,орташа биіктігі......................Ең биік нүктелері..................

5.Шығыс Еуропа жазығы..............................шектеседі.

1 топ Географиялық диктант

1.Сауыр жотасының ...............................мен...................бітеді,........................тіреледі.

2.Алтай.....................басталып,.....................алып жатқан.....................деп аталады.

3.Сарыарқа батыста.....................,шығыста......................тау жүйесімен,......................жазығымен,.......................шектеседі.

4.Мұғалжар тауының.....................200км,ені.....................,орташа биіктігі......................Ең биік нүктелері..................

5.Шығыс Еуропа жазығы..............................шектеседі.

1 топ Географиялық диктант

1.Сауыр жотасының ...............................мен...................бітеді,........................тіреледі.

2.Алтай.....................басталып,.....................алып жатқан.....................деп аталады.

3.Сарыарқа батыста.....................,шығыста......................тау жүйесімен,......................жазығымен,.......................шектеседі.

4.Мұғалжар тауының.....................200км,ені.....................,орташа биіктігі......................Ең биік нүктелері..................

5.Шығыс Еуропа жазығы..............................шектеседі.

1 топ Географиялық диктант

1.Сауыр жотасының ...............................мен...................бітеді,........................тіреледі.

2.Алтай.....................басталып,.....................алып жатқан.....................деп аталады.

3.Сарыарқа батыста.....................,шығыста......................тау жүйесімен,......................жазығымен,.......................шектеседі.

4.Мұғалжар тауының.....................200км,ені.....................,орташа биіктігі......................Ең биік нүктелері..................

5.Шығыс Еуропа жазығы..............................шектеседі.

2 топ Тест

1.Сауыр жотасының ең биік нүктесі?

А.Желтау Ә.Ақсоран Б.Мұзтау

2.Тарбағатайдың ең биік нүктесі?

А.Мұзтау Ә.Тастау Б.Шыңғыстау

3.Зайсанда қай жылы жер сілкінісі болған?

А.1991жӘ.1990ж Б.1992ж

4.Алтай қанша ауданға бөлінеді?

А.2 Ә.4 Б.3

5.Қалба жотасының ең биік нүктесі?

А.Сарышоқы Ә.Сарытау Б.Сарымсақты

2 топ Тест

1.Сауыр жотасының ең биік нүктесі?

А.Желтау Ә.Ақсоран Б.Мұзтау

2.Тарбағатайдың ең биік нүктесі?

А.Мұзтау Ә.Тастау Б.Шыңғыстау

3.Зайсанда қай жылы жер сілкінісі болған?

А.1991жӘ.1990ж Б.1992ж

4.Алтай қанша ауданға бөлінеді?

А.2 Ә.4 Б.3

5.Қалба жотасының ең биік нүктесі?

А.Сарышоқы Ә.Сарытау Б.Сарымсақты

2 топ Тест

1.Сауыр жотасының ең биік нүктесі?

А.Желтау Ә.Ақсоран Б.Мұзтау

2.Тарбағатайдың ең биік нүктесі?

А.Мұзтау Ә.Тастау Б.Шыңғыстау

3.Зайсанда қай жылы жер сілкінісі болған?

А.1991жӘ.1990ж Б.1992ж

4.Алтай қанша ауданға бөлінеді?

А.2 Ә.4 Б.3

5.Қалба жотасының ең биік нүктесі?

А.Сарышоқы Ә.Сарытау Б.Сарымсақты

2 топ Тест

1.Сауыр жотасының ең биік нүктесі?

А.Желтау Ә.Ақсоран Б.Мұзтау

2.Тарбағатайдың ең биік нүктесі?

А.Мұзтау Ә.Тастау Б.Шыңғыстау

3.Зайсанда қай жылы жер сілкінісі болған?

А.1991жӘ.1990ж Б.1992ж

4.Алтай қанша ауданға бөлінеді?

А.2 Ә.4 Б.3

5.Қалба жотасының ең биік нүктесі?

А.Сарышоқы Ә.Сарытау Б.Сарымсақты

3 топ Кестені толтыру

Таулардың атауы	Ең биік нүктесі	биіктігі	өзендері

3 топ Кестені толтыру

Таулардың атауы	Ең биік нүктесі	биіктігі	өзендері

3 топ Кестені толтыру

Таулардың атауы	Ең биік нүктесі	биіктігі	өзендері

3 топ Кестені толтыру

Таулардың атауы	Ең биік нүктесі	биіктігі	өзендері

3 топ Кестені толтыру

Таулардың атауы	Ең биік нүктесі	биіктігі	өзендері

1.Сауыр-Тарбағатайдың жауын-шашын мөлшері қанша?

А.300-450мм

Ә.250-350мм

Б.350-500мм

В.450-500мм

2.Тарбағатайдың Алакөлге құятын өзендері?

А.Ертіс ,Қызылсу,Ақ берел

Ә.Жарма,Аягөз,Қайыңдысу

Б.Үржкар,Қатынсу,Емел

В.Тобыл,Есіл,Ертіс

3.Қалба тауында қандай пайдалы қазбалар өндіреді?

А.Қалайы мен вольфрам

Ә.Мырыш пен қалайы

Б.Фольфрам мен күміс

В.Күміс пен алтын

4.Алтай тауының жауын-шашын мөлшері?

А.300-400мм

Ә.200-300мм

Б.250-350мм

В.350-450мм

5.Алтай тау мұздықтарының жалпы ауданы?

А.89,3км²

Ә.80,6км²

Б.89,6км²

В.80,5км²

6.Қазақстанның «Қызыл кітабына »енген жануарлар?

А.Бүркіт,Үкі

Ә.Бұғы,Таутеке

Б.Аю,Қасқыр

В.Арқар,Түлкі

7.Сауыр-Тарбағатайдың табиғат зонасы?

А.Шөл

Ә.Дала

Б.Орманда дала

В.Шөлейт

8.Мұғалжар тауының ең биік нүктелері?

А.Сарышоқы,Мұзтау

Ә.Ақсоран,Қызыларай

Б.Үлкен Боқтыбай,Айрық

В.Тастау,Бесшоқы

9.Тарбағатай тауының биіктігі?

А.2300-2500м

Ә.2000-2500м

Б.1500-2200м

В.2000-2100м

10.Тарбағатай тауында қандай өсімдіктер өседі?

А.Жусан,қарақат

Ә.Итмұрын,шырша

Б.Көк терек,ақ терек ағашы

В.Май қарағай,бал қарағай

5.Үйге тапсырма беру

№56 жалпы орта білім беретін мектеп

Ашық сабақтың тақырыбы: «Сауыр-Тарбағатай»

Класы: 8 «В»

Орындаған:Косжанова А.Е.

2014-2015ж

Бекітемін:

Класы: 9 «а», «ә»

Күні: 16.04.15,18.04.15

Тақырыбы: Ел ордасы -Астана
Сабақтың түрі : Жаңа тақырыпты  меңгерту  
 Сабақтың мақсаты:
Білімділік:   Оқушыларға сұрақ беру  арқылы жаңа сабақтың тақырыбын ашу, сөздерді өзара байланыстырып, ойды жүйелеп айту дағдысын қалыптастыру. Ұжымдық түрде білім алуға баулу,қалалар жайлы білетін мәліметтерін талқылай отырып, жаңа мағлұматтар алуына жағдай туғызу, қалалар туралы өткен сабақтарда алған білімдерін  кеңейту.
Дамытушылық: Түрлі әдістерді пайдалана отырып, оқушылардың ойлау қабілеттерін, сөздік қорларын, байқағыштық қасиеттерін , шығармашылық қабілеттерін, сөйлеу мәдениетін дамыту. 
Тәрбиелік: Отанға деген сүйіспеншілік рухында тәрбиелеу.   Оқушылар туған Отанын, елін, жерін  сүюге ,  құрметтеуге тәрбиелеу , отансүйгіштік сезімдерін ояту және өз Отанына, еліне, қаласына деген сүйіспеншіліктерін арттыру.
 Міндеттері:
–    тақырып бойынша білімдерін кеңейту; 
–         мәтін ішінен негізгілерін тауып, айта білуге, тақырып бойынша сөйлем құрастыру және тапсырмалар арқылы сөйлеу дағдыларын қалыптастыру ;
–         сөйлемде сөз тәртібін сақтауға үйрету;
 Әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, талдау,әңгімелеу,  іздену,  жинақтау.
Сабақ көрнекіліктері: Сызба,  интерактивті тақта.
Пәнаралық байланыс: тарих, архитектура

                Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі. ( 4 мин)

 1.Оқушылармен амандасу
– Сәлеметсіңдер ме, балалар.
– Көңіл – күйлерің қалай?

  2. Сабаққа дайындық деңгейін тексеру
3. Кезекшілермен сұхбаттасу
 ІІ Негізгі кезең (8 мин). Оқушыларға сұрақ беру  арқылы жаңа сабақтың тақырыбын ашу.
Ой қозғау стратегиясы:
1.      Қазақ елінің Отаны қалай аталады?
2.      Қазақстан қандай мемлекет?
3.      Қазақстанның елбасы кім?
4.      Қазақстанның ірі  қалаларын  атаңдар.
5.      Қазақстанның астанасы қай қала?
6.       Астана қандай қала?
7.       Қазақстан қандай өңірлерге бөлінеді?
8.       Астана қай өңірге жатады?
– Ал, балалар , айтыңдаршы қалай ойлайсыңдар, бүгінгі сабақтың тақырыбы не туралы болады?
– Иә, бүгінгі сабақтың тақырыбы: Астана қаласы туралы.
– Сендер Астана қаласы туралы не білесіңдер?
– Ендеше, балалар, біздің бүгінгі тақырыбымыз: «Ел ордасы – Астана» деп аталады.
– «Ел» деген сөздің синонимдерін айтыңдаршы, қандай сөздер бар екен?
– Жақсы, ал «Орда»  деген сөз бас, негізгі деген мағынаны береді.
 ІІІ. Мақсатты жобалау кезеңі (3 мин)
– Осы тақырып бойынша не біліп, үйренгілерің келеді.? Сабақтың мақсатын  айту. (Балалар өздері айтады).
Сызбаға түсіру
Астана қандай екенін айтқыза отырып, сызбаға түсіру.
– Енді, балалар, жаңа өздерің Астана туралы айтып өткендеріңді тамашалайық. (слайд көру).
–         Жақсы
Мәтінмен жұмыс:
Астана
Біздің мемлекетіміздің бас қаласы – Астана. Бүгінде Астананың аты әлемге әйгілі. Бұл өңір – талай тарихи оқиғаларды бастан өткізген қастиетті өлке.
Астана қаласы Солтүстік Қазақстан аймағында орналасқан. Бұл жердің ауасы таза, қысы қатал, жазы ыстық болады.
Астана – болашағы үлкен қала. Мұнда әсем, зәулім ғимараттар салынып жатыр. Ол – әлемдегі көрікті қалалардың бірі.
Астана іскерлік және мәдени орталыққа айналды. Астана қаласы – жаңа Қазақстанның белгісі.
Қала төрінде алып «Бәйтерек» кешені – тәуелсіздіктің символы.
«Бәйтерек» жобасының авторы – ағылшын архитекторы   Норман Фостер. Құрылыстың биіктігі  97 метрді құрайды . Шарымен біріктіргенде — 105 метр.  Алтындатылған шардың көлемі –  22 метр.
Бәйтеректің төменгі бөлігі төрт жарым метрі жердің астына кеткен. Онда кафе,  аквариумдер,  «Бәйтерек» кішігалереясы бар.
Келген қонақтарға  экскурсиялар қазақ, орыс және шет тілдерінде өткізіледі.

Мәтінді мәнерлеп, түсініп оқу.

Оқушылар бір – біріне сұрақ қояды.
Мәтін ішіндегі жай сөйлемдерден 1-ші қатар ыңғайлас, 2-ші қатар қарсылықты, 3- ші қатар себеп –  салдар салалас құрмалас сөйлем құрастыра қойыңдар.
ІҮ. Бекіту тапсырмалары ( 15 мин)
Тақтамен жұмыс:
Сызба бойынша сөйлем құрастырыңдар.
І қатар          ________ _._._._._._._       =====.   
ІІ қатар          Қашан?  Ненің?  Несі?Неге?  Қандай?
  ІІІ қатар        Аймағында ,Астана, Солтүстік, қаласы ,орналасқан ,Қазақстан
 Ү. Рефлексия
Бәйтерек туралы сұрақтар бекітуге арналған слайд
Қорыту.
Слайд  толтыру
Ал енді сабақта бүгін

 

Білемін	білгім келеді	үйрендім

 ҮІ. Үйге тапсырма: Астана қаласы презентация жасау.
Нені білгім келеді деген тақырыптар бойынша мағұлымат дайындаңдар.
ҮІІ. Бағалау: бағалау парақтары бойынша бағалау

 Мәтінмен жұмыс:
Астана
Біздің мемлекетіміздің бас қаласы – Астана. Бүгінде Астананың аты әлемге әйгілі. Бұл өңір – талай тарихи оқиғаларды бастан өткізген қасиетті өлке.
Астана қаласы Солтүстік Қазақстан аймағында орналасқан. Бұл жердің ауасы таза, қысы қатал, жазы ыстық болады.
Астана – болашағы үлкен қала. Мұнда әсем, зәулім ғимараттар салынып жатыр. Ол – әлемдегі көрікті қалалардың бірі.
Астана іскерлік және мәдени орталыққа айналды. Астана қаласы – жаңа Қазақстанның белгісі.
Қала төрінде алып «Бәйтерек» кешені – тәуелсіздіктің символы.
«Бәйтерек» жобасының авторы – ағылшын архитекторы   Норман Фостер. Құрылыстың биіктігі  97 метрді құрайды . Шарымен біріктіргенде — 105 метр.  Алтындатылған шардың көлемі –  22 метр.
Бәйтеректің төменгі бөлігі төрт жарым метрі жердің астына кеткен. Онда кафе,  аквариумдер,  «Бәйтерек» кішігалереясы бар.
Келген қонақтарға  экскурсиялар қазақ, орыс және шет тілдерінде өткізіледі.

Мәтінді мәнерлеп, түсініп оқу.
Бір – біріне сұрақ қою.
Мәтін ішіндегі жай сөйлемдерден 1-ші қатар ыңғайлас, 2-ші қатар қарсылықты, 3- ші қатар себеп –  салдар салалас құрмалас сөйлем құрастырады..
  3- тапсырма. Берілген сөйлемдерге синтаксистік талдау жасаңдар.
 Мәтінмен жұмыс:
Астана
Біздің мемлекетіміздің бас қаласы – Астана. Бүгінде Астананың аты әлемге әйгілі. Бұл өңір – талай тарихи оқиғаларды бастан өткізген қасиетті өлке.
Астана қаласы Солтүстік Қазақстан аймағында орналасқан. Бұл жердің ауасы таза, қысы қатал, жазы ыстық болады.
Астана – болашағы үлкен қала. Мұнда әсем, зәулім ғимараттар салынып жатыр. Ол – әлемдегі көрікті қалалардың бірі.
Астана іскерлік және мәдени орталыққа айналды. Астана қаласы – жаңа Қазақстанның белгісі.
Қала төрінде алып «Бәйтерек» кешені – тәуелсіздіктің символы.
«Бәйтерек» жобасының авторы – ағылшын архитекторы   Норман Фостер. Құрылыстың биіктігі  97 метрді құрайды . Шарымен біріктіргенде — 105 метр.  Алтындатылған шардың көлемі –  22 метр.
Бәйтеректің төменгі бөлігі төрт жарым метрі жердің астына кеткен. Онда кафе,  аквариумдер,  «Бәйтерек» кішігалереясы бар.
Келген қонақтарға  экскурсиялар қазақ, орыс және шет тілдерінде өткізіледі.
Мәтінді мәнерлеп, түсініп оқу.
Бір – біріне сұрақ қою.
Мәтін ішіндегі жай сөйлемдерден 1-ші қатар ыңғайлас, 2-ші қатар қарсылықты, 3- ші қатар себеп –  салдар салалас құрмалас сөйлем құрастырады.

Ұқсас жазбалар

Бекітемін:

Класы:

Күні:

Сабақтың тақырыбы: Оңтүстік Қазақстан экономикалық ауданы

Сабқтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға сұрақ беру  арқылы жаңа сабақтың тақырыбын ашу, сөздерді өзара байланыстырып, ойды жүйелеп айту дағдысын қалыптастыру. Ұжымдық түрде білім алуға баулу,қалалар жайлы білетін мәліметтерін талқылай отырып, жаңа мағлұматтар алуына жағдай туғызу, қалалар туралы өткен сабақтарда алған білімдерін  кеңейту.
Дамытушылық: Түрлі әдістерді пайдалана отырып, оқушылардың ойлау қабілеттерін, сөздік қорларын, байқағыштық қасиеттерін , шығармашылық қабілеттерін, сөйлеу мәдениетін дамыту. 
Тәрбиелік: Отанға деген сүйіспеншілік рухында тәрбиелеу.   Оқушылар туған Отанын, елін, жерін  сүюге ,  құрметтеуге тәрбиелеу , отансүйгіштік сезімдерін ояту және өз Отанына, еліне, қаласына деген сүйіспеншіліктерін арттыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі:сұрақ-жауап

I.Ұйымдастыру бөлімі: Амандасу ,оқушыларды түгелдеу
Оңтүстік Қазақстан экономикалық ауданы
Аудан құрамына: Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстары кіреді
Экономикалық географиялық жағдайы
Оңтүстік Қазақстан аумағы бойынша Батыс Қазақстаннан кейінгі екінші экономикалық аудан (елдің жалпы аумағының 27%- ы).
Ауданның шекарасы батысында Арал теңізінен басталып, шығысында Қытаймен аралықтағы мемлекеттік шекараға дейінгі 200 км қашықтыққа созылып жатыр. Ал солтүстігінде Бетпақдала мен Балқаш көлінен басталып, оңтүстігінде Орталық Азия мемлекеттері аралығындағы шекараға дейінгі 700 км қашықтықты қамтиды.
Оңтүстік шығысында көптеген өзендер бастау алатын Солтүстік Тянь-Шань жоталары орналасқан.
Табиғат ресурстары
Жер ресурсы Су ресурсы
Су ресурсы
Аудан су ресурсына бай, еліміздегі су ресурстарының 49%- ы осы ауданда кездеседі. Су ресурстары аумақ бойынша біркелкі таралмаған. Ішкі су қорының
62 %-ы тиеді.
Су энергетика ресурстарына бай өзендер
Сырдария
Іле
Талас
Қаратал
Ақсу
Лепсі
Ірі СЭС-тері
Шардара
Мойнақ (Алматыда)
Қапшағай
Климаты
Аудан аумағының солтүстік бөлігін Республикадағы ең құрғақ климат-құмды шөл алып жатыр. Оңтүстігін қоңыржай ылғалды климатты тау белдеулері алып жатыр.
Оңтүстікте қардың қалыңдығы 20-30см, 40-60 күн қар жатады. Жылдық жауын-шашынның 50-60 % тиесілі.
Халқы
Аудан халықтың тығыздығы жөнінен республикада 1-ші орын алады
Республика халқының-38, 7 %-ы осында тұрады.
Қоныстану тығыздығы-1 км2 жерге 8-10 адам.
Халықтың басым көпшілігі Тянь-Шаньның, Жоңғар Алатауының тау бөктерлері мен Қаратау жоталарында, Сырдария өзенінің бойында қоныстанған.
Ең үлкен агломерация - Алматы
Урбандалу-51 %. Ең үлкен көрсеткіші - Қызылорда облысы-60%
Ең саны көп диаспора - өзбектер және ұйғырлар
Қазақстанда тұратын 370 мың өзбектердің 360 мыңдайы - Оңтүстік Қазақстанда. 1992 жылы Оңтүстік Қазақстан облыстық Өзбек коғамы құрылған болатын, қазір - өзбек мәдени орталығы деп аталады.
Өнеркәсібі
Оңтүстік Қазақстанда өнеркәсіптен – түсті металлургия, химия, құрылыс материалдары, жеңіл және тамақ өнеркәсібі салалары дамыған.

Түсті металлургия
Ащысай полиметалл комбинаты
Текелі қорғасын-мырыш комбинаты
Шымкент қорғасын-мырыш зауыты
Машина жасау зауыттарын ұмытпа
Машина жасау1950 жылдан бастап дамыды
Кентау трансформатор, экскаватор
Шымкент жоғарғы вольтты аппаратура, алып – пресс автомат
Алматы тұрмыстық машиналар, ауыр машина, Камаз,
газель құрастыру, төменгі вольтті аппаратура
Құрылыс материалдары
Цемент зауыттары-Шымкент, Сазтөбе
Шифер-Тараз
Гранит-Қаскелең(Алматы)
Қабырғалық қағаз – Алматы
Қатырма қағаз – Қызылорда
Қызғылт гранит-Қордай
Химия өнеркәсібі
Тараз-Суперфосфат зауыты
Шымкент – Шина, Химфарм, Синтетикалық жуу зауыттары, Фосфор тұздары
Көлік кешені
Ірі темір жол магистральдары:
Орынбор-Ташкент,
Алматы-Үрімші,
Шымкент-Мерке-Құлан-Ақтоғай
Ірі автомобиль жолдары
Алматы-Ташкент
Алматы-Текелі
Алматы-Нарынқұл
Мұнай құбыры
Омбы-Павлодар-Шымкент
Газ құбыры
Мүбәрәк-Алматы
Жеңіл өнеркәсібі
Оңтүстік Қазақстанда Республика бойынша жеңіл және тамақ өнеркәсібі жақсы дамыған. Оның көлемі бойынша алдынғы орында. Оңтүстік Қазақстан облысы мақта өсіретін жалғыз аудан. Республика бойынша мақта, мата, жүн тері 70 % құрайды
Мақта тазалау зауыттары: Алматы, Шымкент
Былғары аяқ-қиім фабрикалары: Тараз, Қызылорда
Байпақ – шұлық, костюм шығаратын фабрика: Шымкентте
Тамақ өнеркәсібі
Алматы: ет, жеміс-жидек, темекі
Тараз, Талдықорған: қант
Арал, Алакөл: балық өңдеу
Қызылорда күріш тазалау
Облыстары
Алматы облысы — Қазақстан Республикасының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлік.. Облыс аумағында 16 аудан және 3 облыстық бағыныстағы қала (Қапшағай, Талдықорған, Текелі) бар. Әкімшілік орталығы — Алматы қаласы. Алматы облысы батысында Жамбыл, солтүстігінде Балқаш көлі арқылы Қарағанды, солтүстік-шығысында Шығыс Қазақстан облыстарымен, шығысында Қытай Халық Республикасымен, оңтүстігінде Қырғызстан Республикасымен шектеседі.

Жамбыл облысы — Қазақстан Республикасының оңтүстігінде орналасқан. Алматы, Оңтүстік Қазақстан, Қарағанды облыстарымен және Қырғызстанның Талас пен Шу облыстарымен көршілес болып табылады. Облыстың аты қазақ және кеңес ақыны Жамбыл Жабайұлының құрметіне қойылған. Жамбыл облысының территориясы Бетпақ-даласынан Тянь-Шаньға дейін, Шудан Қаратауға дейін созылып жатыр. Жер аумағы — 144, 2 мың км².
Облыс орталығы, әрі ең үлкен қаласы — Тараз.
Қызылорда облысы – Қазақстанның оңтүстігінде орналасқан. 1938 жылдың 15 қаңтар күні құрылған.
Орталығы – Қызылорда қаласы. 1938 жылы Оңтүстік Қазақстан облысының аумағында құрылған.
Ежелгі жерде өмір сүрген Қорқыт баба, Әйтеке би және Жалаңтөс Бахадүр, Жанқожа, Бұхарбай, Тоғанас батырлары халықтың мақтанышы. Осы жерде туған Ғани Мұратбаев, Мұстафа Шоқай және белгілі жер өңдеуші Ибрай Жахаев – Отанның патриоттары, өз елінің батыр ұлдары. Олардың аттары өлкетану тарихна кіріп, үйлердің қабырғаларында қашалған.
Тарихи қалалар Сауран және Сығанақ, археологиялық ескерткіштері және кесенелер Сунақ Ата, Айқожа ишан, кесенлер Қарасопы, Оқша Ата, Досбол би, Есабыз, Ақтас мешіті, Қорқыт Ата мемориалды комплексі Ұлы Жібек жолының туристік бағыттарына кіреді.
Оңтүстік Қазақстан облысы – Қазақстан Республикасының оңтүстігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. 1932 жылы 10 наурызда құрылған. 1962 – 92 жылы Шымкент облысы деп аталды. Аумағы 117, 3 мың км2. Орталығы – Шымкент қаласы
V.Үйге тапсырма: қосымша мәлімет әкелу

VI.Бағалау.оқушыларды бағалау.

с/ тақырыбы: Алматы
с/мақсаты: 
білімділік: Алматы қаласы, көрікті жерлері туралы мәлімет беру, жаңа сөздерді меңгеру, буынды түсіндіру, түрлі тапсырмаларды орындау арқылы пысықтау.
дамытушылық: сөздік қорын дамыту, ауызша сөйлеу мәдениетін, ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту, жетілдіру, грамматикалық ережені практикалық жолмен меңгерту.
тәрбиелік: оқушыларды өз Отанын,елін, туған жерін құрметтеуге, адамгершілік қасиеттеріне тәрбиелеу.
с/әдісі: СТО – ның элементтері, әңгімелеу, өзіндік бағалау.
с/түрі: интерактивті тақтамен аралас сабағы.
с/көрнекілігі: Алматы қаласының суреттері, итерактивті тақта, карта, оқушылардың шығармашылық жұмыстары (суреттер, буклеттер)
пәнаралық байланыс: информатика, тарих.

Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі:
- Сәлеметсіңдер ме балалар!
- Бүгін сыныпта кім кезекші?
- Бүгін сыныпта кім жоқ? Жақсы, алдымен сендердің көңіл – күйлерінді көрейік. Кімде қандай көңіл – күй болса, мына парақшаларға смайликтардың суреттерін салыңдар. Көңіл күйлерің тамаша екен.
- Қане, сабаққа дайындалайық: 
Мен қазақша жақсы білемін
Мен қазақша жақсы түсінемін
Мен қазақша жақсы сөйлеймін
Мен қазақша сауатты жазамын.
-Ал енді үй жұмысын тексерейік. Үйге қандай тапсырма берілді?

ІІ.Үй жұмысын тексеру
4 жаттығу (49 б.) Қазақ тіліне аудару керек.
Древний город – көне қала
Южный Казахстан – Оңтүстік Қазақстан
Город Тараз – Тараз қаласы
Архитектурные памятники – сәулет ескерткіштері
Красивые узоры – әдемі ою – өрнектер
Самая первая баня – ең алғашқы монша

ІІІ.Жаңа сабақ
-Жаңа сабағымызды бастамас бұрын тақтаға қараңдар, мынау ватманда бағалау парақтары бар. Кім дұрыс әрі толық жауап беріп, сабаққа белсене қатысып өзіне сабақтың соңында «5» – бағасын қояды, кім дұрыс бірақ белсенділігін танытпай тұрса «4» бағасын қояды, кімнің жауаптары қате және сабаққа белсене қатыспаса «3» деген бағаға ие болсын.
Сендер топ – топпен отырсыңдар, берілген пішіндер бойынша орыңдарыңды ауыстырыңдар. Енді өз топтарының атауларың білу үшін мына сөздерді аударыңдар. 1 – топ Белая вода – «АҚСУ» ,2 – топ «ЕКІБАСТҰЗ»,
3 –топ«АҚТАУ».
Ал бүгінгі сабағымыздың тақырыбын білу үшін мына сөзжұмбақты шешейік: 1 – яблоко – алма, 2 – большой – үлкен, 3 – кошка – мысық, 4 – доска- тақта, 5 – столица – астана, 6 – посуда – ыдыс.

А л м а
ү Л к е н
М ы с ы қ
т а қ т А
а с Т а н а
Ы д ы с

Дұрыс сабағымыздың тақырыбы:Алматы. (1 слайд)
Сабағымыздың мақсаты: (2 слайд)
Алматы қаласы, сәулетті ескерткіштер туралы мәлімет алу, буын, буын түрлерін түсіну, ажырата білу, жаңа сөздерді меңгеру.
- Яғни сабағымызда біз не істейміз?
(3 слайд) 1. Қайталау (өткен тақырыпты)
2. танысу (жаңа сөздер, мәтін)
3. үйрену (сөйлеу, жазу,әңгімелесу)
- Дұрыс айтасыңдар. Балалар жаңа тақырыпты меңгеру үшін біз не білуіміз керек?

1.Сөздік:
Әрине жаңа сөздерді. Қане тақтаға назар аударайық:
(4 слайд) Алатаудың етегінде – у подножия Алатау
Спорт кешені – спортивный комплекс
Бүкіл – весь, всего
(жаңа сөздерді хормен, жеке айту, аудармасын табу, сөйлем құру)

2.Мәтінмен жұмыс
«Алматы» 49 бет, мәтінді оқу, аудару. 

Оқушыларға фотоларды көрсету. Бір оқушы Алматы туралы деректер оқиды:

Алматы - Ресейде — Алма́-Ата́ - Бір мың тоғыз жүз жиырма бірінші жылға дейін — Верный; орта ғасырларда — Алмалы , кейін Алматы Қазақстанның ең үлкен қаласы. Алматы қаласының атауы алма сөзінен шыққан. Дәл осы жерде аты әлемге танымал апорт алмасы өседі. Қазақстан Республикасының оңтүстік-шығысында орналасқан. Алматыда бір миллионнан астам адам тұрады. Бір мың тоғыз жүз жиырма тоғызыншы жылдан бастап бір мың тоғыз жүз тоқсан жетінші жылға дейін Қазақстанның астанасы болған. Алматы климаты континенттік. Ең ыстық айлар — Шілде, Тамыз. Ең суық ай — Қаңтар.
Алматы қаласы 7 ауданнан тұрады:
• Алмалы ауданы;
• Алатау ауданы;
• Әуезов ауданы;
• Бостандық ауданы;
• Жетiсу ауданы;
• Медеу ауданы;
• Түрксiб ауданы.
Алматының әкімі: Ахметжан Есімов.
Алматыда көптеген көрікті жерлері бар: 28 панфиловшылар паркі. Паркте атақты мемориал, естелік аллеясы мен мәңгі алау от бар. 
Тәуелсіздік монументі. Аталған монументтің авторы — Шота Уәлиханов. Монументтің ұшында барысқа мінген алтын адам бейнесі бейнеленген. 
А.Қастеев атындағы өнер музейі мен мемлекеттік орталық музей . Қазақ халқының ұлттық инструменттері Ықылас атындағы ұлттық музей де бар.
Әлемге әйгілі Медеу мұз айдыны. Және де көптеген театр, мұражайлар, ескерткіштер мен көрікті орындар, метрополитен, әуежай, саяжай бар.
-Енді әр топқа сұрақтар беремін сол сұрақтарға жауап беріңдер:

1 – топ: Алматы қандай қала?
Ол қайда орналасқан?
2 – топ: Қалада нелер бар?
Алматы қай сөзден шықты?
3 – топ: Алматы қай жылдарда астана болды?
Алматыда қандай таулар бар?

3.Грамматикалық ереже:
(5 слайд)
Буын, Буын түрлері.
Буын – сөз құрамындағы дыбыстардың бір немесе бірнеше дыбыстардың топтамасы. Мысалы: ме- ре- ке – 3 буынды сөз.
Сөзде қанша дауысты дыбыс болса, сонша буын болады. Буынның үш түрі бар: ашық – дауыстыдан, не болмаса дауыссыздан басталып, дауыстыға аяқталса : а – ға.
Тұйық – дауыстыдан басталып, дауыстыға аяқталса : ар, ел, өрт
Бітеу – дауыссыздан басталып, дауыссызға аяқталса :мек-теп, бұлт

4.Тапсырмалар
Енді тақырыбымызды бекіту үшін жаттығуларды орындайық.
1.Тапсырма . 2- жаттығуды орындау (50 б.) Сөздерді буынға бөліп, буындарды ажырату. Топтық жұмыс. Әр топтпн бір адамнан шығасыңдар.
1 топ – 1 жолды, 2 топ – 2 жолды, 3 топ – 3 жолды орындайды.
Сергіту сәті: 
оң қолымда бес саусақ,
сол қолымда бес саусақ, 
қосып едім екеуін – 
болып шықты он саусақ.
оң аяқта бес бәшпай,
сол аяқта бес бәшпай,
қосып едім екеуін – 
болып шықты он бәшпай.
Он саусақ пен он бәшпай – 
Бәрі таза, бәрі ай – ай.
(рэп сияқты айтады)

Жақсы енді келесі тапсырма:

2 Тапсырма. «Мозайка» ойыны. Балалар тақтаға қараңдар, буындар бар. Оларды жинап, сөйлем құру керек. Буынның түрлерін ажырату керек.
Алматы қаласы- еліміздің оңтүстік астанасы.

3 Тапсырма (суреттерді сөйлету) Тақтада сендердің суреттері, буклеттері бар. Бұлардың тақырыбы: «Қалалар». Қане кім тақтаға шығып, өз дайындаған қаласы туралы баяндап береді?

ІV.Тақырыпты бекіту:
- Балалар тақырыбымызды бекіту үшін алған білімдерін бойынша Венн диаграммасы арқылы тексерейік. Әр топқа ватман бар. Сол ватманға Астана мен Алматы туралы ұқсастығы мен айырмашылықтарын көрсетіңдер.

V.Бағалау
Енді мына стикерлерге аттарыңды жазып, кім қандай бағаларға ие болғанын көрсетіңдер.
Үйге: 3 жаттығу (50 бет) Тиісті буындарды қойып, сөз тіркестерін жазу.

Мақсаты:
Білімділік: Алматы қаласы туралы жаңа мәліметтер беру; Туған жерге деген сүйіспеншілік пен құрметке баулу;
Дамытушылық: Оқушылардың танымдық қабілеттерін, байланыстырып сөйлеу, есте сақтау қабілеттерінің дамуына ықпал ету;
Тәрбиелік: Атамекенін сүю, мақтаныш сезімдерін ояту. Эстетикалық, экологиялық тәрбие беру;
Сабақ түрі: аралас
Әдісі: сұрақ-жауап, аударма, ойын элементтері
Көрнекілігі: Суреттер,Алматы қаласының суреттері, интерактивті тақта

Сабақ барысы
1. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен жүздесу, сәлемдесу. Оқушылар назарын сабаққа бұру
2. Жаңа сабақ
Бүгінгі біздің жаңа тақырып «Алматы қаласы»
Жаңа сөздер:
Алатаудың етегінде – у подножия Алатау
әлемге әйгілі – известный всему миру
мұзайдын – ледовый каток
балдай – сладкий как мед

Оқушыларға сөйлемдер құрату.

Алматым – жүректің жыры!
Алматым – жанардың нұры!
Алматым – сөнбес күнім!
Алматым - өлмес гүлім!

Алматы қаласы Алатаудың етегінде орналасқан. Алматы бізге тәп-тәтті алмаларымен белгілі. Алматыда ірі орталықтар бар, экспонаттар көп. Алматы өте әдемі, сұлу, көркем. Қала көшелері түзу, кең, жарық. Саябақтар мен демалыс үйлері бар. Жазы ыстық емес, қысы жылы.

Оқылым: Мәтінмен жұмыс
Алматы - өте әдемі қала. Ол Алатаудың етегінде орналасқан. Алматыда әлемге әйгілі «Медеу» мұзайдыны бар. Онда түрлі спорт ойындары өтеді. Қаланың ортасында әдемі алаңдар, биік ғимараттар, театрлар, цирк, музейлер орналасқан.

Сұрақ-жауап
Енді, балалар бізге «Сұрақтар әлемінен» хат келіпті. Ол хатта сұрақтар бар екен. Кәне, сұрақтарға жауап берейік.

Алматы қандай қала?
Ол қайда орналасқан?
Алматыда нелер бар?
Медеу мұзайдынында нелер өтеді?

Мәнерлеп оқу
Алматым менің

Алматының бағы қандай?
Алмасының дәмі балдай.
Аспанынан арайлы,
Алтын сәуле тарайды. (Н. Әлімқұлов)

Айтылым: Кел, сөйлесейік! (диалог)
- Асыл, сен Алматы қаласына бардың ба?
- Иә, демалыс кезінде апаммен қыдырып бардым.
- Алматы қаласының қандай көрнекті жерлерін көрдің?
- Көктөбеге бардым. Көктөбедегі әйгілі мұнараны көрдім.
- ....
Жазылым: Фонетикалық жаттығу
Мәтіннен қазақ тіліне тән дыбыстарға басталатын сөздерді тауып жаз.
«Ә» -
«Ө» -
«Қ» -
Мәтіннен жуан және жіңішке сөздерді тап.
Жуан Жіңішке
....... .........
3. Сергіту сәті
Бір, екі, үш,
Орнымыздан тұрамыз.
Төрт, бес, алты,
Аққу болып ұшамыз,
Жеті, сегіз, тоғыз,
Орнымызға қонамыз.

Ойындар
Көп нүктенің орнына тиісті сөз жаз.
Алматы ......(қаласының, өлкесінің) оңтүстік жағынды Алатау бар. Алатаудың ... (жағасында, етегінде) «Медеу» мұзайдыны бар. Алматыда ... (көп, аз) адам тұрады.

«Ойлан, тап!»
1. Өте, әдемі, қала, Алматы.
2. етегінде, Алатаудың, орналасқан.
3. «Медеу» мұзайдыны, бар, Алматыда.
4. Алматыда, бар, цирк.

«Буынға буын қос!»
Ал...
Қа...
Өде..
Мек...
Оқу...
Оқушыларға хормен оқыту
«Сандар сөйлейді!»
…….
«Шатыспақ!» Сөздердің дұрысын тап!
Лаам
Матыал
Аалқ
Сөздердің аудармасын тап!
Край -..
Комната - ...
Флаг - ...
Вода – су
Город - ...
Мальчик - ...

4.Үй тапсырмасы.
Алматы қаласы туралы әңгіме құрау.

5. Қорытынды.
Алматы қаласы туралы не білдік?
Алматы қаласында тұрғанымызға мақтан ете аламыз ба?

Кері қайту

Материал рейтингісі:

• Жариялады: admin

• |

• Пікірлер: 0

• |

• Оқылды: 1354

Саран қаласының ЖОББ №16 
мектібінің қазақ тілі мен әдебиет
пәні мұғалімі 
Байсалбаева Арайлым Ерланқызы

Қоршаған ортаны қорғау

Сабақ жоспары: 03.02.2014 Дүйсенбі Уақыты: 14.05-14.50
Пәні: қазақ -тілі Сынып: 6 «А»
Cабақтың тақырыбы: Қоршаған ортаны қорғау
Пәнаралық байланыс: әдебиет, география
Негізгі түсініктер:
Есімдіктің түрлері Өткен сабақпен байланысы: Есімдіктің түрлері, жалпы есім Бағалау: 
• Бақылау
• Жұмысты бағалау
• Сапалы білімді бағалау (оқушылар комментариясымен) Керекті құрал жабдықтар: АКТслайд, оқулық, дәптер, мақал- мәтелдер, жағдаяттық суреттер, видио, мәтін.
Сабақтың әдісі: интербелсенді , жеті модульдің стратегиялары, Блум таксономиясы.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушылардың сөйлемдегі сөздердің мағыналық, тұлғалық жағынан өзара байланысын түсіндіре отырып, қоршаған ортаны қорғау әр адамның міндеті екенін түсіндіру.
Дамытушылық: сөйлем ішіндегі сөздердің байланысын сұрақ қою арқылы таба білу, сөйлемді дұрыс құрай алу дағдыларын арттыру.
Тәрбиелік: мақал-мәтелдер, тыйым сөздер арқылы сабақтың тәрбиелік мәнін ашу. Оқушыларға сабақ барысында адамгершілікке, қоршаған ортаны қорғауға, табиғатты аялауға тәрбиелеу
Күтілетін нәтиже:
1. Қоршаған ортаны қорғау туралы білім алады.
2. Білімді өз беттерімен меңгереді.
3. Сөздік қоры артады.
4. Бірін-бірі тыңдауға үйренеді.
5. Сыни ойлайды.
Уақыты Жұмыстың түрі Мұғалімнің рөлі
Қолданған модульдер: Оқушының рөлі
Сабақтың барысы:
Басталуы:
(білім)
5 мин

Үйге тапсырма: Ендеше бүгінгі тақырыбымыз: Қоршаған ортаны қорғау.
-Дәптерлерімізді ашып ,бүгінгі күнді, тақырыпты жазып қоямыз. («Қоршаған орта туралы»видео ролик көрсету) Сөздікпен жұмыс: қоршаған орта-окружающая среда,мәселе-проблема,болашақ-будущее,мөлдір-прозрачный,реки-өзен, леса-орман/тоғай,поля-дала,равнины-жазық/ тегістік, водапады-сарқырама,цветы-гүлдер.Осы сөздерді қатыстыра отырып, сөзтіркестерін, сөйлемдер құрату.
Топтық жұмыс:Мәтінмен жұмыс. 
Мәтіннің мазмұнын ашу;Мәтінді іштей оқып шығып,мәтінге атқойыңдар,орыс тілінде аударту; не себепті осындай ат қойдың/түсіндіріңдер. 


Тақтамен жұмыс:Тақтаға екі оқушы шығады;
I-топЕсімдіктің түрлерін қайталай отырып /Берілген сөйлемдерден жалпылау есімдіктерін тауып,астын сызыңдар.
1.Бір құмырсқа барлық құмырсқаға жол көрсетіпті.2.Құстың ұшатынын жұрттың бәрі біледі. 3.Еріншектік-күллі дүниедегі өнердің дұшпаны.4.Баршаның міндеті табиғатты қорғау. II-топ Қоршаған, табиғат деген сөзге фонетикалық талдау.
Топтық жұмыс:Тақтаға әрбір топтан бір оқушыдан шығып суретті көре отырып табиғатқа байланысты мақал-мәтелдер айтқызу. Мәтінге жоспар құру; «Қоршаған ортаны қорғаудың дүниежүзілік күнінің мақсаты қандай?» деген сұраққа жауап беріңдер.
Жұмбақтар шешу.Кел балалар ойнайық, Ойнайық та ойлайық.Қандай жұмбақ болса да Шешпей оны қоймайық: Бар ма, жоқ па ,оны білмейсің. Ол жоқ жерде өмір сүрмейсің.(Ауа) Еш жерге тұрақтамайды ,Ол жоқта жер құрғайды.(Су) Көктемде көгереді. Жазда ырысқа бөленеді. Күзде пісіп марқаяды, Қыста ақ көрпе жамылады.(Жер)
Ұстап ал ойыны: «Жер.Су.Ауа». Шеңбер болып бәрі тұрады. Ортадағы ойын бастауышы допты лақтырады. «Жер»дегенде жерде жүретін жануар, жәндіктерді, «Су»дегенде суды мекендейтін жәндіктерді, «Ауа»дегенде құстарды атаулары керек.
Ендеше балалар әрі қарай: « Алма бағына саяхат» жасайық (Алманы үзіп алып сұрақтарға жауап беріңдер)



Ой толғау. Қорықтар неге керек? Қорық- дегеніміз не? 
Оқушылардың жауабы(Кейбір жан - жануарлар мен өсімдіктер дүниесін алғашқы табиғи тіршілігін сақтап қалу үшін қорықтар қажет.Қазіргі кезде дүниежүзі бойынша неше қорық бар?(2600 қорық бар);«Қызыл кітап» бірінші рет қашан шықты? (1966жылы); «Қызыл кітап »неше томнан тұрады?(5томнан); Не себепті жануарлар, өсімдіктер «Қызыл кітапқа »кіреді?(Жер бетінде аз болғандықтан); Не себепті жануарлар, өсімдіктерді қорғаймыз?(Бізге пайдасыбар болғандықтан ).Балалар,біз бүгінгі сабақта қорықтар туралы мағлұматта аламыз:
Оқулықпен жұмыс.4 -тапсырма «Қорықтар неге керек?»деген мәтіннен бастауышы бар сөйлемдерді тауып, оған сұрақ қойыңдар. 
Қорық деген сөздің түбірі «қор», «қорғау»деген сөзден алынған .Ал Қазақстанда он қорық бар;-Ақсу-Жабағылы,Алматы, Барсакелмес,Наурызым, Қорғалжың, Марқакөл, Үстірт, Батыс Алтай, Алакөл, Алтын Емел.
Енді кім тапқыр ,әрі жылдам екенін көрейік: I-топқа«Қорықтар»деген сөздің құрамынан сөздер тапқызу 
(Қор, қорық,ора,тар,ор,қар,ық,т.б) 
II-топқаКөп нүктенің орнына керекті жалғауларды қойыңдар. 
1. Жан-жануар... мен өсімдік... дүниесі. 
2. Құс... сайрап, көбелек...ұшып,гүл... гүлдеп 
тұруы үшін біз... Өз Отанымыз... табиғатын қорғауы... керек. 
3.Табиғат...ар-ұжданы таза,саналы адам... ғана қорғай алады. 
4.Орман...мен өсімдіктер..., жануар... мен 
аң-құстар...қорғап сақтайтын қорық көп. 
Тестпен жұмыс:
1.Қазақстанданешеқорықбар?А)8 Б)5 С)10 Д)12 Е)20 
2.Қорғалжынқорығықайжердеқұрылған? 
А) Астананыңқасында Б)Алматыныңқасында С)Арал теңізініңқасында
Д)Торғайоблысында Е)Қаратаудыңжанында
3.Барсакелмесқорығықайжылы құрылды? 
А)1930 Б)1935 С)1968 Д)1939 Е)2004 
4. Алматы қорығықайжердеқұрылған? 
А) Астана облысында Б)Алматы облысында С)Арал теңізініңқасында
Д)Торғайоблысында Е)Қаратаудыңжанында
5. 1939 жыпықандайқорыққұрылды? 
А)Алматы Б)Ақсу-Жабағалы С)Қорғалжын Д)Барсакелмес Е)Науырзым
6.Ақсу- жабағалықорығықайжылықұрылды? 
А)1930 Б)1935 С)1926 Д)1939 Е)2004 


7. 1992 жылы қай қорық құрылды? 
А)Алматы Б)Ақсу-Жабағалы С)Қорғалжын Д)Батыс Алтай Е)Науырзым 
8. Қорғалжын қорығы қай жерде құрылған? 
А) Астана қаласынан 140 км жерде облысында Б)Алтайда С)Арал теңізінің қасында 
Д)Торғай облысында Е)Қаратаудың жанында 
9. 1998 жылы қандай қорық құрылды? 
А)Алакөл Б)Ақсу-Жабағалы С)Қорғалжын Д)Қаратау Е)Науырзым 
10.Үстірт қорығы қай жерде құрылды? 
А) Астана облысында Б)Алтайда С)Маңғыстау облысында 
Д)Торғай облысында Е)Қаратаудың жанында 


Бағалау:

3мин Бағалау критериилеріне қысқаша қайталау:
Оқушының төменгі жетістігі : сөйлемді талдай алмауы

Оқушының орташа жетістігі : сөйлемге сұрақ қойып талдайды, Граматиканы қайталай отырып,ажыратуда мұғалімнің көмегіне жүгінеді.

Оқушының жоғарғы жетістігі: сөйлемді толық талдай алады, белсенді. Мұғалім талдайды, 


талантты және дарынды балалар көмектесе
ді. Оқушылар өзін-өзі, сыныптастарын да бағалайды Оқушылар мұғаліммен бірге талдайды 

Орындарында отырып өздеріне баға береді

Қорытынды(жинақтау): 
Сөз тіркесінің мағыналық байланысы туралы түсініктері кеңейе түсті. 
Мұғалім сабақты қорытын- дылап, оқушылар
ды критерий
лер бойынша бағалайды Оқушылар алған білімдерін қорытындылап, бағаларын тексереді

Критериалды бағалау көрсеткіші (рубрикторлар дискрипторлармен бірге)
Рубрикторлар- әрбір критерийге байланысты оқушының оқудағы жетістігін бағалауға қажетті ұпай саны.
Дискриптор – әрбір нақты ұпайға жету деңгейінің сипаттамасы
Критерий Күтілетін нәтиже Ең жоғарғы ұпай
А 
Тіліміздің құрылысы Оқушының ана –тілін қадірлей білуі, сыпайы, әсерлі, дәлелді сөйлей білуі, өз ойын жүйелі де түсінікті етіп жеткізуі, сөйлеу дағдыларын қалыптастыруы.
6
Сіз төменде ұсынылған деңгейдің ешқайсысына жеткен жоқсыз 
0
Cіз тілдің грамматикалық құрылысын жүйелі байланыстыра алмайсыз. 1-2
Сіз сөйлемді толық талдай аласыз, сөз мағынасы мен күрделі сөздерге сөйлем құрайсыз. Бірақ өте қарапайым. 3-4
Cіздің тақырыптық материал жайлы түсінігіңіз бар, теориялық алған біліміңізді іс- тәжірибеде қолдана аласыз. Сабаққа белсенді қатысасыз. 5-6
С
Емле Берілетін тапсырмаларды орындай отырып, оқушы мағынасы жағынан «қиындық деңгейі жоғары дәрежедегі» тақырыптарға байланысты сөзді кең көлемде қолданып, тілдің грамматикалық құрылысын тиімді пайдаланып, сөз мағынасын өте жоғары дәрежеде түсіне алады 
6
Cіз төменде ұсынылған деңгейдің ешқайсысында жоқсыз
0
Сіз берілген мәтіннен ақпаратты табуда қиналасыз, ақпаратты талдай білмейсіз. Тақырып бойынша проблемаларды шешуге алған деректеріңіз мақсатқа сай келе бермейді
1-2
Сіз тақырыпқа сай ақпараттармен мәліметтерді жинақтай аласыз, бірақ орынды қолдана алмайсыз
3-4
Сіз тақырып бойынша алған мәліметтеріңізді қолдана аласыз және сөйлемдерді бір -бірімен байланыстыра аласыз. Сабаққа белсенді қатысасыз.
5-6
Е
Тіл дамыту Оқушылар ұсынылған деректер бойынша тілдің грамматикалық құрылымын, сөз мағынасы мен құрамын меңгере отырып сөйлеу мәдениеті мен тілдерін дамытады.
6
Cіз төменде ұсынылған деңгейдің ешқайсысында жоқсыз
0
Сіз өз бетіңізше жұмыс жүргізе алмайыз, қателіктер жібересіз 1-2
Сіз сөйлем құрастырғанда қателіктер жібересіз, мұғалімнің көмегіне көп жүгінесіз.
3-4
Сіз заңдылықтардың бәрін қолдана аласыз, нақты дәлелдей аласыз. 5-6

Бізді қоршаған табиғат

• sairan

 

• 10 ақпан 2013

 

• 7977

 

• 0

• 0

Бізді қоршаған табиғат (презентация)
Мақсаты: оқушылардың табиғат жөнінде ой - өрістерін дамыту; білуге құштарлығын, логикалық ойлау қабілетін және сөйлеу мәдениетін олардың бойларында дамыту; табиғатты сүйе білуге, оны қорғауға, ұйымшылдыққа және өзара сыйластыққа тәрбиелеу.
Орны: сынып кабинеті
Көрнекілігі: интертақта, слайд - шоу, «Экологиялық жағдайлар»- жайлы фотосуреттер.
1) Кіріспе сөз
Табиғат – күрделі де көп түрлі, Біз оны неғұрлым көп танып түсінсек, соғұрлым табиғат бізге қызықтырақ бола түседі. Өмір сүруге қажеттінің бәрін береді тамақ, киім, баспана.
Табиғатқа басталған сүйіспеншіліктен махаббат пен Отан басталады. Табиғаттың әсемдігін сезініп оның тілін оқу, білу, байлығын қорғау керек.
Бүгін өздеріңізбен сынып сағатында танымдық саяхат жасаймыз. Саяхат барысында білім, достық, тапқырлық, шапшаңдық және тапсырманы ұқыптылықпен орындауды қажет етеді. Өздеріңіздің білетіндей адам табиғаттың сырын ұғып жапырақтың сыбдырымен, бұлақтың сылдырын естіп, бұлбұлдың әнімен, шегірткенің дыбыстауын тыңдап, адам болғаны бәрімізге мәлім, яғни адам табиғатпен тығыз байланыста болады.Қазіргі таңда экология сөзін жиірек еститін болдық.. Экология сөзі грек тілінен аударғанда «үй - жай» және «мекен» туралы ілім. Ол бірнеше бөлімге бөлінеді: аутэкология, синэкология, демэкология, биоэкология, адам экологиясы. Ал енді біз саяхатқа шығамыз.
І аялдама: «Қорық»
Елімізде 9 қорық бар. Қорықта қаншама жануар түрлері кездеседі, көбісі әрине бізге таныс. Тапсырма: «Сен білесің бе?» - айдарымен жануарлардың ерекшеліктерін айтып беру.
1оқушы: Орлов сәйгүлігі - әріптерден сөз құрастыра біледі және дыбыстап жауап та бере алады екен.
2 оқушы: Тоты құс - адамша сөйлей алады және оны орнымен айта алады: «Сәлем!», «Қайырлы түн!», «Тамақ бер!», «Тоңып қалдым»- деген сияқты.
3 - оқушы: Қарғалар қатып қалған нанды шалшық суға салып, жібітіп жейді екен. Шоқып,
қайта салып жібіген кезде жеп отырады екен.
4 - оқушы: сауысқан - өз ұясына жылтыр заттарды жинап отырады екен.

ІІ аялдама: Ботаникалық бақ
Айналаға қарасандар өздеріңізге таныс және таныс емес те өсімдіктер қаншама! Осыған байланысты дәрілік өсімдіктер туралы айтып берсеңіздер.
1. Итмұрын 2. Жалбызтікен 3. Меңдуана
4. Түймедақ 5. Өгейшөп 6. Усарғалдақ
«Неге?» деген білуге құштарлық сөз бар! Ол сөз әр кезде әр қашанда өмірдің мәнін аңғаруда туындайды. Бұл сөз айнала қоршаған дүниені танып білуге көмектеседі.
Ендігі кезектегі ойынымыз
«Ең, ең, ең......» - айдарымен бірнеше сұрақтар беріледі жауабын табыңдар
1. Ең үлкен гүл? (Раффлеза, салмағы 24 кг, диаметрі 1 м)
2. Ең үлкен шырынды жеміс? (асқабақ)
3. Ең улы саңырауқұлақ?(мухамор)
4. Ең жеңіл сабақ? (бальза)
5. Ең ұзақ жасайтын ағаш? (Секвоя 3000 - 5000 жыл)
6. Ең ұзын сабақ? (Ротанг пальмасы)
7. Ең ұзын жапырақты ағаш? (Цейлон пальмасы)
8. Ең үлкен құрғақ жеміс? (Оң. Азия өсетін Ентада ағашының бұршақ қынының ұзындығы - 1, 8м, ені – 1, 5м)

ІІІ аялдама: Зоологиялық бақ
Біз білеміз азайып бара жатқан жануарлар мен құстардың Қызыл кітапқа енгізілгенін, білгендеріңше айтып беріңдер.
Құлан, жайран, келес, бүркіт, қызғылт бірқазан, лашын, арқар түрлері: Алтай, Қызылқұм, Қара тау, қыран, жалман, шағала, қабылан, ақ тырна, ителгі, Жетісу бақатісі.
Ал енді ойын жүргізейік «Құстар туралы кім көп біледі айдарымен білімдерімізді байқасақ»
1. Пингвин – құстардың ішіндегі ең жүзгіші, ол сағатына 30 шақырым жерге дейін жүзе алады.
2. Бүркіт – дүниеде күн көзіне қарай алатын құс. Аң аулау үшін құс салады. Бұл қыран құс.
3. Тырна - өте сақ құс, ол су құсы бірақ аспанда ұшбұрыш жасап тізбектеліп ұшады.
4. Аққу – құстың сұлуы, табиғаттың көркі, достық пен махаббаттың белгісі
5. Үкі – айналасындағы заттарға екі көзімен бірдей қарай алатын құс.
6. Торғай – дыбыс шығармай бұтақта қонақтап отырса, жел болмайды.
7. Қарға - олар топтанып қарқылдаса аяз болады, ал аспанда ұшып қарқылдаса қар жауады.

VІ аялдама: «Көгілдір экран»
Бірнеше ақпараттар беріледі. Осыған қарап қандай экологиялық мәселелер көтеруге болады
1. Адамдар өздері дамыған кезінде қаншалықты көп уақыт өтседе соның соңғы ғасырында жер қойнауынан құнды байлықтардың жүз есе көбін алған екен
2. Қазіргі кезде бос жерлер 20 пайызға дейін жетті
3. Өндіріс қалдығы өте көп. Табиғат шикізаттан улануда.
4. Ауаға көмірқышқыл газдың орасан мол мөлшері шығарылуда. Соның әсерінен көктемелік әсер пайда болуда.
5. Тірі ағзаға зиянын тигізер озон тесігі пайда болуда және қышқылдық жаңбырлар жаууда.
6. Қазақстанның орталығында орналасқан Байқоңыр космодромы экологияға кері әсерін тигізуде.

Көтерілетін мәселелер:
1. Ормандардың жоғалып кетуі мен өрттердің алдын алу.
2. Пайдалы қазбалармен орман байлықтарына аса жауапкершілікпен қарау. Табиғатты қорғау.
3. Полигондар мен атомдық қару - жарақтарын жою.
4. Азайып бара жатқан өсімдіктер мен жануарларды білу және сақтау.
5. Ауыз суды таза ұстау: Арал, Балқаш су көздерін қорғау.
6. Өзіміз тұрып жатқан қаламызды, өлкемізді таза ұстау. Ағаштарды көбейту.
Қорытынды:«Табиғатым, аспаным, Бізден қорғау сұрайды»- дей отыра оқушылар мынадай қорытындыға келеді:

Орманды сақтаймыз! Өзенді тазалаймыз!
Соғыстарға жоқ дейміз! Жер шарымызды қорғаймыз!

Үндеу!
Табиғат - нағыз сұлулықтың ортасы. Оны түсінген адам қуаныш көзі ретінде сақтауы керек. Табиғат - емші, денсаулық көзі. Су мен ауаны ластауға жол бермеңдер.
Флора мен фаунаны қорғайық! Табиғат байлықтарын үнемдейік. Жер шарының болашағы сіздердің қолдарыңызда!

Тәрбие сағаты оқушының «Табиғатым, Жер Ана!» өлеңін мәнерлеп
оқуымен аяқталады.

Жер - Ана, сенсіз өмір жоқ
Тұрса да мәңгі күн шығып
Гүлденсең болды көңіл тоқ
Сенсіз өспес бір шыбық

Қандай ғажап кереметті табиғат,
Уа, бауырым, пейіл қойшы пайымдап
Игіліктің көкше гүлдер, өзендер
Сеңгір таулар, гүлді орман, қайын бүр

Ей, замандас, ең алдымен досыңды ұқ
Досың - жер, мөлдір ауа, өсімдік
Ала жүріп осылардың сыйлығын
Осыларды қорлау деген не сұмдық?

Білсең егер, табиғатта зор мән бар
Онда аң, құс, жануар, ормандар
Жерің, суың, таза ауа қажетті
Шын жүректен оны сендер қорғандар

Сабақтың тақырыбы Ұлттық саябақтар мен қорықшалар

Сабақтың мақсаты:             

1. Білімділігі:  Қазақстан Республикасынның ұлттық саябақтары  мен қорықшалары туралы  жалпы мағлұмат бере отырып, олардың ерекшелігі, маңызы туралы экологиялық білім беру;

2. Дамытушылығы:  Оқушылардың танымдық білімін, ой – өрісін арттыру, есте сақтау, шығармашылық қабілеттерін дамыту.

3. Тәрбиелілігі: Қоршаған ортаны, табиғатты аялауға, өсімдіктері мен   жануарларын қорғауға, өз ойларын ашық айта білуге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі:  Қазақстанның физикалық картасы, интерактивті тақта, үлестірмелер, бағалау парақшалары, слайдтар

Сабақтың түрі:     Аралас сабақ

Сабақтың әдісі:    сұрақ – жауап, топтастыру, ойын.

Сабақтың  технологиясы сатылай кешенді талдау, СТО, СТН,рефлекция,сәйкестендіру.

Пәнаралық байланыс:  биология, жаратылыстану, экология;

Сабақтың барысы:      

І.  Ұйымдастыру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

V. Үйге тапсырма.

VI. Бағалау.

VІІ. Қорытындылау.        

І.  Ұйымдастыру.

        а) Сәлемдесу.

        б) Сыныпты түгендеу.

(Бүгінгі сабақтың ерекше сабақ екендігін және 3-мамыр д\ж «Күн»күні екенін атап өту.)

ІІ. Үй жұмысын сұрау.(Үй тапсырмасын сұрар алдында оқушыларға сұрақ қою арқылы ЭКСПО-2017 көрмесі туралы айтып өту. Осыған байланысты бағалау парақшалары таныстырылады.)

        1-тапсырма   1топ (тест)

        2-тапсырма   2топ (сәйкестендіру)

        3-тапсырма   3топ (тақтамен жұмыс)

1.Тест

1. «Малиус боката» қай қорықта кездеседі?

а. Алматы

в. Наурызым

с. Үстірт

д. Алакөл

      2.  Қорғалжың қорығы қай жылы ұйымдастырылған?

а. 1968ж

в. 1984ж

с. 1926ж

д. 1934ж

     3. Марқакөл қорығының дәрілік өсімдігі?

а. дермене

в. жолжелкен

с. аралий

д. жалбыз

       4. Ең соңғы ұйымдастырылған қорық?

а. Алакөл

в. Қаратау

с. Үстірт

д. Марқакөл

       5. Үстірт қорығының эндемик жануары?

а. қоқиқаз

в. ақбөкен

с. муфлон

д. дуадақ

       6. Аққұм – Қалқан «әнші тауы»қай қорықта?

а. Алакөл

в. Алматы

с. Ақсу - Жабағылы

          д. Алтай

        7. «Аққу, реликт шағала, тырна» қай қорықтың құстары?

а. Алтай

в. Қорғалжың

с. Алакөл

д. Барсакелмес

2-топқа.   Сәйкестендіру

    Қорықтар                                                          ерекшелігі

1.Қорғалжың                                           а.аралий, «алтын тамыр»

2.Наурызым                                             в.бадам бұтасы, ақ тырнақты аю

3.Алматы                                                 с.қоқиқаз, сусар

7.Батыс Алтай

Бұл қай қорық?

1. Маңғыстау облысында орналасқан қорық?(Үстірт)

2. «Ән салғыш құмдар» құмды төбесі бар қорық?( Алматы)

3. Екі өзеннің атауынан құрылған қорық? (Ақсу - Жабағалы )

4. Суда жүзетін құстарды қорғау мақсатында құрылған қорық? ( Қорғалжын)

5. «Аралий» дәрілік өсімдігі кездесетін қорық? ( Марқакөл)

 6. Шөлейтті аралда орналасқан қорық? ( Барсакелмес)

 7. Жаңа қорық? (Қаратау)

3. Суреттер сөйлейді.(Слайдта суреттер беріледі, кайда кездесетінін, ерекшелігін айтып өтеді.)

р\с	Сенесің бе? Сенбейсіңбе?	Иә	Жоқ
1.	Қорғалжың қорығы ЮНЕСКО-ның тізіміне ерекше қорғалатын батпақты-шөлді ландшафт ретінде алынғанына	+
2.	Батыс Алтай қорығының 1995ж құрылғанына		---
3.	Ақсу –Жабағылы қорығында қабан, ақ тырнақты аю бар екендігіне	+
4.	Республика аймағында ұйымдастырылған 11қорық бар екендігіне		---
5.	Марқакөл қорығы Алтай тауында орналасқандығына	+

ІІ. Жаңа сабақ. Ұлттық саябақтар елімізде қорғалатын ландшафтылардың жаңа түрі. Олар әлі де толық өріс алып, дами қойған жоқ. Мұның қорықтардан айырмашылығы - туристер мен тынығушылардың кіріп көруіне рұқсат етіледі. Бірақ олардан табиғатты қорғау ретін сақтау талап етіледі. Қазақстанда 5 саябақ ұйымдастырылған.

Баянауыл ұлттық саябағы.

        Ол 1985 жылы Павлодар облысындағы Баянауыл орман шаруашылығының негізінде құрылған, ауданы 50,7 мың гектар. Саябақ аумағына енетін таулы-орманды ландшафтылары тамаша табиғат ерекшеліктерімен көзге түседі. Қарағай, қайың ормандары өскен, гранитті, үгіліп мүжілген Баянауыл таулары Сарыарқаның шөлейтті жазықтарында орналасқан. Мұнда құстардың 54 түрі, сүтқоректілердің 54, балықтың 8, өсімдіктің 438 түрі бар. Биік жері - Ақбеттауы, биіктігі 1026 метр. Табиғатының қолайлы жағдайына байланысты Баянауыл тауларын «шөлді даладағы таулы-орманды шұрат» деп атайды. Бұл аймақ жаппай демалыс пен туризмнің дамыған жері. Мұнда көптеген демалыс үйлері, емдеу мекемелер, туристік базалар орналасқан. Саябақта ұзақ уақыт үгілу әрекетінен қайталанбас жартас, шоқылар қалыптасқан. Олар сыртқы түріне орай «Жалмауыз кемпір», «Найзатас», «Тас және Ат басы» т.б. деп аталады.

Іле Алатауы саябағы

1996 жылы ұйымдастырылған. Ауданы 199,7 мың гектар. Іле Алатауының солтүстік беткейінде Түрген шатқалынан бастап, батыста Қаскелең асуына дейінгі ерекше ландшафтыларды қорғау және демалыс, тынығу мақсатында пайдаланылады. Мұнда қорғауға аңның 43 түрі, құстың 138 түрі, балықтың 8 түрі, өсімдіктің 1282 түрі алынды.Қарқаралы саябағы1998 жылы кұрылған. Ауданы 90,3 мың гектар. Қарағанды облысындағы Қарқаралы ауданында орналасқан. Қарқаралы жәнө Кент тау жүйелерін қамтиды. Осында әйгілі Шайтанкөл орналасқан. Мұнда аңның 39 түрі, қүстың 55 түрі, балықтың 11 түрі, өсімдіктің 68 түрі қорғалады.

Алтынемел табиғи саябағы

1996 жылы Алматы облысының Кербұлақ, Панфилов аудандары жерінде орналасқан. Ауданы 161,1 мың гектар. Алтынемел тауын қамтиды. Мұнда аңның 6 түрі (таутеке, қарақұйрық, құлан, қызыл қасқыр және т.б. ), сонымен бірге құстың 231 түрі, балықтың 30, өсімдіктің 1800 түрі қорғауға алынған.

Көкшетау саябағы

Ол 1996 жылы ұйымдастырылған. Ауданы 182,1 мың гектар. Мұнда аңның 305 түрі, қүстың 223, балықтың 22 түрі, өсімдіктің 800 түрі қорғауға алынған. Дүние жүзінің әр түрлі елдерінде құрылған қорықтардың қорғау тәртібі, атқаратын қызметі мен негізгі бағыты әр түрлі. Сондықтан қорғауға алынған жерлерді қорықтар, қорықшалар, резерваттар, ұлттық парктер, табиғат ескерткіштері деп бөледі. Қазір дүние жүзінің 124 елінде 2600-ден артық ірі қорық бар екен. Олардың ішіндегі ең үлкені Гренландия ұлттық паркі. Оның жер көлемі 7 млн. гектар. Біздің республикамызда жалпы 784,1 мың гектар жерді алып жатқан 7 қорық бар. 50-дей аңшылық қорықша, 42 зоологиялық және 24 ботаникалық бақтар мен қорықша, 3 табиғат ескерткіштері бар.

        Ал Ұлттық парктердің қорықтардан айырмасы бар. Ұлттық парктерде өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін әрі бағалы түрін сақтаумен қатар, адамдардың мәдени демалысын ұйымдастыратын, туризммен шұғылдануға мүмкіндік жасайтын орындар бар. Қазақстанда алғаш рет ұлттық пак Баянауыл таулы орман алқабында ұйымдастырылды. Мұнда 40-қа тарта аңдардың, 50-ден аса құстардың түрлері қорғалады. Олардың көпшілігі "Қызыл кітапқа" енген.

         Табиғат ескерткіштері деп сирек, құрып бара жатқан, желдің, судың әрекетінен мүжіліп, бұзылып жатқан ғылыми, тарихи және мәдени жағынан құнды табиғат обьектілерін айтады.

 Табиғат ескерткіштерін қорғау – бұл жанды табиғатқа тән затты қорғау деген сөз. Табиғат ескерткіштері дүние жүзінің көптеген елдерінде бар. Қазақстанда қазір 24 табиғат ескерткіші бар. Олардың ішіндегі аса маңыздыларына "Жетісу маржаны", "Шың түрген" шыршасы, Павлодардағы "Жыл құстары" табиғат ескерткіштерін жатқызуға болады. Ұлттық табиғи саябақтар

Ұлттық табиғи саябақтарда табиғат қорғау жұмыстарымен бірге табиғат қорғауды насихаттау, экологиялық білім мен тәрбие беру, туризмді үгіттеу жұмыстары қоса жүргізіледі. Елімізде 10 ұлттық табиғи саябақ ұйымдастырылған. Ұлттық табиғи саябақтар көбіне табиғаттың көрікті жерлерінде ұйымдастырылып, шаруашылық жұмыстарды табиғат қорғау жұмыстарымен үйлесімді жүргізуге ерекше мән беріледі.

Табиғи қорықшалар

Табиғи қорықшалар — белгілі бір ерекше табиғи аумақтардағы барлық табиғат байлықтарын кешенді корғауға немесе өсімдіктер мен жануарлардың жеке түрлерін корғау мақсатында үйымдастырылады. Сондықтан қорықшалар кешенді, зоологиялық, ботаникалық, геологиялық және т. б. деп бөлінеді. Кейде қорықшалар уақытша (он не жиырма жыл мерзіміне) немесе тұрақты түрде ұйымдастырылады. Қорықшаларда табиғат корғау жұмыстары онша қатаң түрде жүргізілмейді және шаруашылық жұмыстардың жекеленген түрлеріне ғана тыйым салынады.

 

Табиғат ескерткіштері

Табиғат ескерткіштері — көбіне тарихи-табиғи және ғылыми мәні зор жеке табиғат нысандарын ғана (өсімдіктердің, жануарлардың жеке түрлері, үңгірлер, сарқырамалар және т.б.) қорғауды көздейді. Олардың ғылыми-танымдық мәніне ерекше көңіл бөлінеді. Елімізде республикалық мәні бар "Қаз қонақ" (Ертіс өзенінің жағалауында), "Шарын шаған тоғайы", "Шынтүрген шыршалары" (Алматы облысында) "Баум тоғайы" (Алматы қаласында) жәнө т.б. табиғат ескерткіштері бар.

 

Табиғи резерваттар

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жаңа түрі — табиғи резерваттар. Елімізде Ертіс өзенінің алқабындағы реликті қарағайлы ормандарды қорғау мақсатында 2003 жылы "Ертіс орманы" және "Семей орманы" деген табиғи резерваттар ұйымдастырылды. Табиғи резерваттарда қорықтық белдем де, шаруашылық жүргізілетін алқаптар да бірге қорғалады. Табиғи резерваттарда, негізінен, биологиялық сан алуан түрлілікті сақтауға және оны қалпына келтіруге айрықша көңіл бөлінедіМемлекеттiк ұлттық табиғи парк — ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қорының бiрегей табиғи кешендерi мен объектiлерiнiң биологиялық және ландшафтық саналуандығын сақтауға, оларды табиғат қорғау, экологиялық-ағартушылық, ғылыми, туристiк және рекреациялық мақсаттарда пайдалануға арналған табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

Ұлттық табиғи парктер мен қорықшалар

Атауы	Құрылған	Ауданы мың/га	Орналасқан жері	Ерекшелігі
Баянауыл ұлттық паркі	1977	50,7	Павлодар облысы, Баянауыл орман шаруашылығы	Биік жері – Ақбет тауы (1026м). Құстар – 54, балық – 8, өсімдік – 438 түрі бар. Мұнад қайталанбас жартас, шоқылар «Найзатас», «Жалмауыз кемпір», «Тас және Ат басы» т.б. қалыптасқан.
Іле Алатауы ұлттық паркі	1996	181,6	Іле Алатауының солтүстік беткейінен қаскелең асуына дейін	Ерекше ландшафты қорғау мақсатында құрылған. Андар – 43, құстар – 138, балық – 8, өсімдік – 1282 түрі бар.
Қарқаралы ұлттық паркі	1998	90,3	Қарағанды облысының, Қарқаралы ауданында	Әйгілі «Шайтанкөл» орналасқан. Андар – 39, құстар – 55, балық – 11, өсімдік – 68 түрі бар.
Алтынемел табиғи ұлттық паркі	1996	212,1	Алматы облысының Кербұлақ, Панфилов ауданында орналасқан	Аңдар – 6, құстар – 231, балық – 30, өсімдік – 1800 түрі бар.
Көкшетау п      аркі	1996	135,8	Ақмола облысы	Аңдар - 305, құстар – 223, балық – 22, өсімдік – 800 түрі бар.

ІV.Бекіту.

                              Сәйкестендіру

1.Баянауыл                                                        Шайтанкөл                  

2. Іле Алатауы                                         Ақмола облысы

3.Қарқаралы                                            алғашқы саябақ

4.Алтынемел                                            ауданы-199,7мың.га

5.Көкшетау                                                        Алматы облысы

Топтастыру

Рефлекция Басбармақ

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін. 

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

VІ. Үй жұмысы қорықтаршалар оқу,кескін картаға салу.

V.Бағалау.

Табиғат-тіршілік нәрі

• Нұрлыбек

 

• 22 қазан 2014

 

• 954

 

• 0

• 0

Сабақтың тақырыбы: «Табиғат – тіршілік нәрі»
Сабақтың мақсаты: Сабақтан тыс уақытта ойын элементтерін пайдалана отырып, өзіндік ізденуге тәрбиелеу.
- Қазақ жеріндегі экологиялық апаттар мен табиғат туралы экологиялық білім және тәрбие беру;
- оқушыларды шыдамдылыққа, басқа адамның пікірін сыйлауға үйрету;
- туған өлкенің табиғатын аялауға баулу;
- салауатты өмір сүру салтының негізгі ұғымдарын қалыптастыру.
Сабақтың түрі: «Ғажайып жетілік» сайыс сабақ
Барысы:
Табиғат заңдылықтары:
- табиғат бәрі бір – бірімен байланысты;
- бәрі біржола жоғалады;
- табиғат бәрін жақсы көреді.
Мұғалім: Сәлеметсіңдер ме, достар! Сәлеметсіңдер ме орман, тоғай, өзен, көлдер, таулар, құстар мен аңдар. Біздер күн сайын тек жақын адамдарымыз бен таныстарымызға осылай амандасып қоймай, бізді тірі және өлі табиғатқа осылай амандасар болсақ, жер бетінде құстар мен аңдар жоғалып, азайып қызыл кітапқа енбес еді. Жер бетіндегі барлық тірі нәрселер дүниеге келген соң дем алады, қоректенеді, қартаяды және жаңа өмір беріп өледі.
Сайыста «Экология және табиғатты қорғау» тақырыбында 7 адамның әрқайсысы 3 сұрақ әзірлеу керек.
Жүргізуші: Қайырлы күн, құрметті оқушылар мен сайысқа қатысушылар! «Ғажайып жетілік» деп аталатын сайыс сабағымызға 7 адам қатысып отыр, олардың арасында 6 сайыс өтеді. Әр сайыс сайын ойыннан бір адам шығып қалып
отырады. Сайыстың соңында бір адам қалады. Ол адам сайысымыздың жеңімпазы болып табылады.
Әділқазылар алқасын таныстыру. Сайысқа қатысушыларды таныстыру. Музыкалық сәлем жолданады.
Бірінші сайыс: «Ой сергіту»
Нүктенің орнына тағы бір элементті қосу керек.
1. Қазақстандағы экологиялық апат аймақтар: Семей, Азғыр, Тайсоған, Нарын, Балқаш... «Каспий).
2. Дәрілік өсімдіктердің шоғырланған жерлері: Іле Алатауы, Жетісу, (Жоңғар) Алатау, Алтай таулары... (Қаратау жоталары).
3. 7 ұлттық саябақ, 17 ботаникалық, 40 зоологиялық, 2... (ботаникалық – геологиялық қорықтар құрылған).
4. Қорғауға алынған құстар: ұлар, дуадақ, безгелдек, саңырау құр, бұлдырық, дегелек, қоқиқаз, қарамойнақ, шағала, сарыала қаз, шалшықшы... (Аққу).
5. Қорғауға алынған аңдар: қар барысы, иқұдыр, қызыл қасқыр, арқар, үстірт қойы, тау ешкі, қабылан, дала мысығы, сілеусін, қарақұйрық, кәмшат, көксуыр, күзен, сусар, құндыз, қаракөл, сабаншы... (қоңыр аю).
6. Арам шөптер: сасық меңдуана, құмайық, у қорғасын, қыздырма, у кекіре, дала арам сояуы, жусан жапырақты ойран шөп... (ақмия).
7. Дәрілік өсімдіктер: алтын тамыр, маралоты, дәрмене жусан, қыша, шайқурай, жалбыз, тартар жапырақ, мыңжапырақ, тау жуасы, сарымсақ, тасжарған, алтай рауғашы, қызыл жидек, сасыр... (бәйшешек).
1 – оқушы: Қазақстан дейтін менің бар елім,
Жатыр алып жарты дүние әлемін!
Бұл даланы анам жаспен суарған,
Бұл далада атам қолға ту алған.
Бұл далада жылан келіп уланған,
Бұл даланы көріп алғаш қуанғам,
Бұл далада өскен жанда жоқ арман.
Екінші сайыс: «Сөздерді оқы»
1. Экология терминін ең алғаш ұсынып, анықтамасын берген адамның есімі.
ЕКГЕЬКЛ
2. 1974 жыл 20 сәуір қай елде қышқыл жауын жауды?
ЯДШЛОАНТИ
3. «Қышқыл жауындар» ұғымын алғаш рет енгізген адам есімі
ТЫШМЕКН
4. Қазақстаның қай қаласында дәрілік өсімдіктерден (дәрмене жусан) дәрі - дәрмек жасайтын фармацевтикалық зауыт бар?
ТЫШМЕКН
5. БҰҰ ұйымдастырған халықаралық кітаптың аты.
ҚЫЛЫЗПІТКА
6. Адам денсаулығына зиян келтіретін химиялық зат.
КЕТІМЕ
2 – оқушы: Есіліп самалындай кең даланың,
Ешқашан басылмайды,
Елге алаңым!..
Сөнеді аспандағы жұлдыздар да,
Туған ел жүрегіңде мен қаламын!..
Сарылып, сағынышпен сен қарадың,
Аңырап, Анашым деп, мен барамын.
Ұшақтар, күні - түні ұшып жатыр,
Жоқ сынды қашықтығы енді араның!
Үшінші сайыс: «Сұрақ – жауап»
1. Экология сөзі грек тілінен аударғанда қандай мағына береді?.
2. Экология сөзіне анықтама бер.
3. Қышқыл жауындар деген қандай жауындар?
4. Қазақстанда «Қызыл кітап» қай жылы шығарылды?
5. Қазақстанда қашан Елбасының бұйрығымен атом қаруын сынау біржола тоқтатылды?
6. «Азықсыз аш адамға ат басындай алтыннан түк пайда жоқ» - деген нақыл сөз қай мәтіннен алынған. Авторы кім?
Ескерту: Әрбір қатысушы жауабын жазып, әділқазыларға тапсырады, уақыт есептеледі.

3 – оқушы: Бұл тағдыр бабын алсын, бағын алсын,
Тілесе тіпті тіл мен жағын алсын.
Тек қана туған жерден айырмасын,
Тұл қалған тіршілікті жалын алсын.

Мәңгілік айырылғандай жыр көзінен,
Жаутаңдай жан - жағына нұр көзіңмен.
Осынау туған жердің бір кесегін,
Келеді ала кеткің бір өзіңмен...
Төртінші сайыс: «Мен саған, сен маған»
Қарсыласына сұрақ қойып 1 балл алады. Дұрыс жауапқа - 2 балл. Кім бірінші қол көтерсе сол жауап береді.
1. Қазақстанның жер көлемі қанша?
2. Қазақстанның алғашқы астанасы қай қала болған?
3. Ақ тары өсетін облысты ата?
4. Қара алтынның отаны?
5. Қызыл бидай қоймасы қай облыс?
6. Мақталы облыс қай өңір?
Бесінші сайыс: «Сандар сөйлейді»
1. 1 га орман бір күнде қанша кг көмірқышқыл газын сіңіріп, қанша кг оттек бөліп шығарады?
2. Қазақстанда қанша қорық бар?
3. Қазақстанда қанша табиғат ескерткіштері бар?
4. Қазақстан жер көлемі бойынша дүние жүзінде нешінші орын алады?
Қорытынды: Жеңімпазды құттықтау, марапаттау.
Үйге тапсырма: Туған өлке табиғатына байланысты сурет салу.

Кері қайту

№56 жалпы орта білім беретін мектеп

Өз білімін жетілдіру

География пәнінің мұғалімі: Косжанова А.Е.

2014-2015ж