ЖИ көмекші
Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз
06 Ақпан 2025
126
Бонусты жинап картаңызға (kaspi Gold, Halyk bank) шығарып аласыз
Семантикалық карталар қазақ тілі
|
№ |
Мысалдар |
Кәсіби сөз |
Термин сөз |
Диалект сөз |
Неологизм (жаңа сөздер) |
|
А |
Ә |
Б |
В |
||
|
1 |
синус |
|
|
|
|
|
2 |
қауашақ |
|
|
|
|
|
3 |
леген |
|
|
|
|
|
4 |
ұстаз |
|
|
|
|
|
5 |
теңдеу |
|
|
|
|
|
6 |
шырпы |
|
|
|
|
|
7 |
үнпарақ |
|
|
|
|
|
8 |
алым |
|
|
|
|
|
9 |
науа |
|
|
|
|
|
10 |
сөйлем |
|
|
|
|
|
11 |
шемішке |
|
|
|
|
|
12 |
әңгелек |
|
|
|
|
|
13 |
атыз |
|
|
|
|
|
14 |
экватор |
|
|
|
|
|
15 |
құсбегі |
|
|
|
|
|
16 |
желім |
|
|
|
|
|
17 |
шаппа |
|
|
|
|
|
18 |
жасуша |
|
|
|
|
|
19 |
бақыр |
|
|
|
|
|
20 |
сараптама |
|
|
|
|
Дауысты дыбыстар
1-нұсқа
|
№ |
Дыбыстар |
жуан |
жіңішке |
ашық |
қысаң |
еріндік |
езулік |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
А а |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Ұ ұ |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
И и |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
О о |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
Ы ы |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
О о |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
Ұ, ү |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
И, ы |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
А, о |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
Ә, ө |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
Ұ, ү, у, о |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
А, о, ә, е |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
Ә, і, ү, и |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
Ө, е, ү, и |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
Ы, і, е, ә |
|
|
|
|
|
|
Дауысты дыбыстар
2-нұсқа
|
№ |
Дыбыстар |
жуан |
жіңішке |
ашық |
қысаң |
еріндік |
езулік |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
Ө ө |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Ү ү |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
І і |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
Е е |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
Ә ә |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Ү, і |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
А, ұ |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
У, ө |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
Ұ, ы |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
Ө, ұ |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
Ы, и, і, е |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
О, а, ә, е |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
А, о, ұ, ы |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
О, ө, ұ, ү |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
А, ә, е, и |
|
|
|
|
|
|
|
Дауыссыз дыбыстар 1-нұсқа
|
Дауыссыз дыбыстар 2-нұсқа
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Дауыссыз дыбыстар 1-нұсқа
|
Дауыссыз дыбыстар 2-нұсқа
|
Буын түрлері
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Ашық буын |
Тұйық буын |
Бітеу буын |
Аралас буын |
|
А |
Ә |
Б |
В |
||
|
1 |
алаша |
|
|
|
|
|
2 |
дүлдүл |
|
|
|
|
|
3 |
от |
|
|
|
|
|
4 |
аласа |
|
|
|
|
|
5 |
ор |
|
|
|
|
|
6 |
бағбан |
|
|
|
|
|
7 |
аналық |
|
|
|
|
|
8 |
тамаша |
|
|
|
|
|
9 |
қант |
|
|
|
|
|
10 |
болжаусыз |
|
|
|
|
|
11 |
боса |
|
|
|
|
|
12 |
бағалау |
|
|
|
|
|
13 |
жазайық |
|
|
|
|
|
14 |
сәл |
|
|
|
|
|
15 |
ағеке |
|
|
|
|
Буын түрлері
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Ашық буын |
Тұйық буын |
Бітеу буын |
Аралас буын |
|
А |
Ә |
Б |
В |
||
|
1 |
жол |
|
|
|
|
|
2 |
күл |
|
|
|
|
|
3 |
айт |
|
|
|
|
|
4 |
қас |
|
|
|
|
|
5 |
тарс |
|
|
|
|
|
6 |
аласапыран |
|
|
|
|
|
7 |
дәстүрлі |
|
|
|
|
|
8 |
оңаша |
|
|
|
|
|
9 |
белбеу |
|
|
|
|
|
10 |
ант |
|
|
|
|
|
11 |
мазмұн |
|
|
|
|
|
12 |
төртінші |
|
|
|
|
|
13 |
ору |
|
|
|
|
|
14 |
бара береді |
|
|
|
|
|
15 |
жегім келіп отыр |
|
|
|
|
Ықпал түрлері
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Сөз ішіндегі ілгерінді ықпал |
Сөз аралығындағы ілгерінді ықпал |
Сөз ішіндегі кейінді ықпал |
Сөз аралығындағы кейінді ықпал |
Тоғыспалы ықпал |
Үндестік заңына бағынбайтын қосымша |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
бір күні |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
жанбады |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
боз жігіт |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
айтып бар |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
атың кім? |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Меңдіқұл |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
қара көз |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
жұмыс шамасы |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
тұзсыз |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
ары қарай |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
Қандыағаш |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
сенбі |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
дүниеқор |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
өсімтал |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
жанға рахат |
|
|
|
|
|
|
Ықпал түрлері
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Сөз ішіндегі ілгерінді ықпал |
Сөз аралығындағы ілгерінді ықпал |
Сөз ішіндегі кейінді ықпал |
Сөз аралығындағы кейінді ықпал |
Тоғыспалы ықпал |
Үндестік заңына бағынбайтын қосымша |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
Қараөзек |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Есжан |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
Асанбек |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
жүз жол |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
дәріхана |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
бес жыл |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
қазжуа |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
айлакер |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
мұраттікі |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
жылы қора |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
басеке |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
қаракүйе |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
байқошқар |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
қара ала сиыр |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
оң қол |
|
|
|
|
|
|
|
Орфография, орфоэпия 1-нұсқа
|
Орфография, орфоэпия 2-нұсқа
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Орфография, орфоэпия 1-нұсқа
|
Орфография, орфоэпия 2-нұсқа
|
Қолданылу өрісі тар лексика
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Кәсіби сөз |
Термин сөз |
Диалект сөз |
Кірме сөз |
|
А |
Ә |
Б |
В |
||
|
1 |
синус |
|
|
|
|
|
2 |
қауашақ |
|
|
|
|
|
3 |
леген |
|
|
|
|
|
4 |
ұстаз |
|
|
|
|
|
5 |
теңдеу |
|
|
|
|
|
6 |
шырпы |
|
|
|
|
|
7 |
тәлім-тәрбие |
|
|
|
|
|
8 |
алым |
|
|
|
|
|
9 |
науа |
|
|
|
|
|
10 |
сөйлем |
|
|
|
|
|
11 |
шемішке |
|
|
|
|
|
12 |
биржа |
|
|
|
|
|
13 |
атыз |
|
|
|
|
|
14 |
құдірет |
|
|
|
|
|
15 |
раунд |
|
|
|
|
Қолданылу өрісі тар лексика
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Кәсіби сөз |
Термин сөз |
Диалект сөз |
Кірме сөз |
|
А |
Ә |
Б |
В |
||
|
1 |
жүйек |
|
|
|
|
|
2 |
пайғамбар |
|
|
|
|
|
3 |
құсбегі |
|
|
|
|
|
4 |
бақыр |
|
|
|
|
|
5 |
әңгелек |
|
|
|
|
|
6 |
шабындық |
|
|
|
|
|
7 |
өтемақы |
|
|
|
|
|
8 |
шаппа |
|
|
|
|
|
9 |
шөміш |
|
|
|
|
|
10 |
жүгендеу |
|
|
|
|
|
11 |
алгебра |
|
|
|
|
|
12 |
бұғаз |
|
|
|
|
|
13 |
сәкі |
|
|
|
|
|
14 |
тақта |
|
|
|
|
|
15 |
әдебиет |
|
|
|
|
|
Көнерген, жаңа сөздер 1-нұсқа
|
Көнерген, жаңа сөздер 2-нұсқа
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Көнерген, жаңа сөздер 1-нұсқа
|
Көнерген, жаңа сөздер 2-нұсқа
|
Табу, эвфемизм, дисфемизм
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Табу сөз |
Эвфемизм |
Дисфемизм |
|
А |
Ә |
Б |
||
|
1 |
Кекілдім |
|
|
|
|
2 |
Төре жігіт |
|
|
|
|
3 |
Аяғының сылтымасы бар |
|
|
|
|
4 |
Езбалдақ |
|
|
|
|
5 |
Жіңішке ауру |
|
|
|
|
6 |
Жай түсу – жасыл |
|
|
|
|
7 |
Көк мылжың – бес қырт |
|
|
|
|
8 |
Қылтамақ – жаман ауру |
|
|
|
|
9 |
Ит-құс |
|
|
|
|
10 |
Сүмелек |
|
|
|
|
11 |
Арайлым |
|
|
|
|
12 |
Дімкәс |
|
|
|
|
13 |
Түзге шығу |
|
|
|
|
14 |
Ұзын құрт, қамшы |
|
|
|
|
15 |
Төсек тарту |
|
|
|
Табу, эвфемизм, дисфемизм
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Табу сөз |
Эвфемизм |
Дисфемизм |
|
А |
Ә |
Б |
||
|
1 |
Аяғы ауыр |
|
|
|
|
2 |
Құлағы мүкіс |
|
|
|
|
3 |
Езбелтек |
|
|
|
|
4 |
Тұрмыс құру |
|
|
|
|
5 |
Аузы жеңіл |
|
|
|
|
6 |
Қолының сұғанағы бар |
|
|
|
|
7 |
Күн байыды |
|
|
|
|
8 |
Ат байлар босанды |
|
|
|
|
9 |
Ұзын құлақ |
|
|
|
|
10 |
Шешек – әулие, қорасан |
|
|
|
|
11 |
Жеңіл жүрісті |
|
|
|
|
12 |
Қолының жымысқысы бар |
|
|
|
|
13 |
Мұрнына жел түскен |
|
|
|
|
14 |
Албасты |
|
|
|
|
15 |
Дәрет сындыру |
|
|
|
Сөз мағыналары
1 -нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Сөздің ауыспалы мағынасы |
Омоним |
Антоним |
Синоним |
|
А |
Ә |
Б |
В |
||
|
1 |
қайратты, қуатты |
|
|
|
|
|
2 |
қаз |
|
|
|
|
|
3 |
қара |
|
|
|
|
|
4 |
жақсылық, жамандық |
|
|
|
|
|
5 |
ниеті қисық |
|
|
|
|
|
6 |
жаңбырсыз жер жетім |
|
|
|
|
|
7 |
ойыс, дөңес |
|
|
|
|
|
8 |
сабыр, шыдам |
|
|
|
|
|
9 |
зәулім, асқар |
|
|
|
|
|
10 |
арық, семіз |
|
|
|
|
|
11 |
есті, ақылды |
|
|
|
|
|
12 |
су жүрек, жүрек жұтқан |
|
|
|
|
|
13 |
көргенді, көргенсіз |
|
|
|
|
|
14 |
қал, шаш |
|
|
|
|
|
15 |
техниканың тілі |
|
|
|
|
Сөз мағыналары
2 -нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Сөздің ауыспалы мағынасы |
Омоним |
Антоним |
Синоним |
|
А |
Ә |
Б |
В |
||
|
1 |
таңдау, талғау |
|
|
|
|
|
2 |
ат, қала |
|
|
|
|
|
3 |
жылы сөз |
|
|
|
|
|
4 |
көкірегі ояу |
|
|
|
|
|
5 |
жуас, асау |
|
|
|
|
|
6 |
ара |
|
|
|
|
|
7 |
қайғы, мұң |
|
|
|
|
|
8 |
ауыр ой |
|
|
|
|
|
9 |
жең |
|
|
|
|
|
10 |
түс |
|
|
|
|
|
11 |
ертелі-кеш |
|
|
|
|
|
12 |
қара хабар |
|
|
|
|
|
13 |
ұзақ жол |
|
|
|
|
|
14 |
бау-бақша |
|
|
|
|
|
15 |
жақ, шақ |
|
|
|
|
Сөзжасам
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Түбір сөз |
Туынды сөз |
Қос сөз |
Біріккен сөз |
Қысқарған сөз |
Тіркескен сөз |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
жаздыгүні |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
су-су |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
оқулық |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
жасыл |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
оқта-текте |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
отыр |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
сулы |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
ұшып-қонды |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
ақ құба |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
орманды |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
сауысқан |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
он екі |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
ҚР |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
болат |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
еңбеккүн |
|
|
|
|
|
|
Сөзжасам
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Түбір сөз |
Туынды сөз |
Қос сөз |
Біріккен сөз |
Қысқарған сөз |
Тіркескен сөз |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
апар |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
жаңбыр |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
шекара |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
бала-шаға |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
білім |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
ала жаздай |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
ТМД |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
көре-көре |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
дауыл |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
доп додасы |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
қалалық |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
ҚазМҰУ |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
биыл |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
қара торы |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
арман |
|
|
|
|
|
|
Қосымшалар
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Жіктік жалғау |
Көптік жалғау |
Септік жалғау |
Тәуелдік жалғау |
Жұрнақ |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
||
|
1 |
балам |
|
|
|
|
|
|
2 |
кітаптың |
|
|
|
|
|
|
3 |
оқушы |
|
|
|
|
|
|
4 |
мұғаліммін |
|
|
|
|
|
|
5 |
қалада |
|
|
|
|
|
|
6 |
доссыңдар |
|
|
|
|
|
|
7 |
ағалар |
|
|
|
|
|
|
8 |
терезесі |
|
|
|
|
|
|
9 |
сыныбымыз |
|
|
|
|
|
|
10 |
атпенен |
|
|
|
|
|
|
11 |
үлкенсің |
|
|
|
|
|
|
12 |
егеулер |
|
|
|
|
|
|
13 |
тәлімгер |
|
|
|
|
|
|
14 |
құштарсыз |
|
|
|
|
|
|
15 |
әкем |
|
|
|
|
|
Қосымшалар
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Жіктік жалғау |
Көптік жалғау |
Септік жалғау |
Тәуелдік жалғау |
Жұрнақ |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
||
|
1 |
құстар |
|
|
|
|
|
|
2 |
қыздар |
|
|
|
|
|
|
3 |
есігіміз |
|
|
|
|
|
|
4 |
ақылды |
|
|
|
|
|
|
5 |
емхана |
|
|
|
|
|
|
6 |
ауылым |
|
|
|
|
|
|
7 |
үйшік |
|
|
|
|
|
|
8 |
кілемдер |
|
|
|
|
|
|
9 |
қаламыз |
|
|
|
|
|
|
10 |
жоқсыздар |
|
|
|
|
|
|
11 |
балақай |
|
|
|
|
|
|
12 |
орманда |
|
|
|
|
|
|
13 |
суретің |
|
|
|
|
|
|
14 |
алаңнан |
|
|
|
|
|
|
15 |
есенбіз |
|
|
|
|
|
Зат есім
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Жалпы есім |
Жалқы есім |
Деректі зат есім |
Дерексіз зат есім |
Негізгі зат есім |
Туынды зат есім |
Дара зат есім |
Күрделі зат есім |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
Д |
Е |
||
|
1 |
әке |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Мұхтар Әуезов |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
Құлагер |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
қайғы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
достық |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Жамбыл көшесі |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
домбыра |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
қойшы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
өнер |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
саудагер |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
шешен |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
тіршілік |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13 |
Қарағанды |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14 |
жігіттер |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
Қызылордалық |
|
|
|
|
|
|
|
|
Зат есім
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Жалпы есім |
Жалқы есім |
Деректі зат есім |
Дерексіз зат есім |
Негізгі зат есім |
Туынды зат есім |
Дара зат есім |
Күрделі зат есім |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
Д |
Е |
||
|
1 |
жаңбыр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Алматы қаласы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
дәріхана |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
халық |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
Бірлік ауылы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Біржан сал |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
ақыл |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
жапырақ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
арман |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
шекарашы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
күрек |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
білім |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13 |
кемпірқосақ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14 |
мәдениет үйі |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
әке-шеше |
|
|
|
|
|
|
|
|
Сын есім
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Негізгі сын есім |
Туынды сын есім |
Дара сын есім |
Күрделі сын есім |
Сапалық сын есім |
Қатыстық сын есім |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
биік |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
таулы |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
ірілі-ұсақты |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
кішірек |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
қара торы |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
сары-көк |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
қара |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
шөптесін |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
ұялшақ |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
семіз |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
жылы |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
қой көзді |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
тамаша |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
сөзщең |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
әсемпаз |
|
|
|
|
|
|
Сын есім
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Негізгі сын есім |
Туынды сын есім |
Дара сын есім |
Күрделі сын есім |
Сапалық сын есім |
Қатыстық сын есім |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
ауыспалы |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
ашық |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
ардақты |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
биік-биік |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
балалы |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
сұлу |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
ұзын |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
сұр ала |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
қой мінезді |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
аппақ |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
пайдалы |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
қызғаншақ |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
семіз |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
ащы |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
ап-аласа |
|
|
|
|
|
|
|
Шырай түрлері 1-нұсқа
|
Шырай түрлері 2-нұсқа
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Шырай түрлері 1-нұсқа
|
Шырай түрлері 2-нұсқа
|
Сан есім
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Есептік сан есім |
Реттік сан есім |
Жинақтық сан есім |
Болжалдық сан есім |
Топтау сан есім |
Бөлшектік сан есім |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
бір мың екі жүз бес |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
отызыншы |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
елулерде |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
оннан беа |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
жетеу |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
жиырма жеті |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
қырық бірінші |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
он шақты |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
екі-екіден |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
екіден бір |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
он-оннан |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
жетідей |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
екі мыңыншы |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
екі жүздей |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
бес бүтін екіден бір |
|
|
|
|
|
|
Сан есім
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Есептік сан есім |
Реттік сан есім |
Жинақтық сан есім |
Болжалдық сан есім |
Топтау сан есім |
Бөлшектік сан есім |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
үш-төрттен |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
үшеу |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
алпысыншы |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
жиырма үш |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
он-оннан |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
алпыстарда |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
үш жарым |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
он бүтін оннан төрт |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
он тоғызыншы |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
бесінші |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
оныншы сынып |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
елу шақты |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
он-он бес бала |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
бестен |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
бір бүтін оннан бес грамм |
|
|
|
|
|
|
Есімдік
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Жіктеу есімдігі |
Сілтеу есімдігі |
Сұрау есімдігі |
Өздік есімдігі |
Белгісіздік есімдігі |
Болымсыздық есімдігі |
Жалпылау есімдігі |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
Д |
||
|
1 |
барлық |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
кейбіреу |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
олар |
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
мыналар |
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
өздері |
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
ешқашан |
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
біздің |
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
мынау |
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
баршасы |
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
қайда |
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
ешкім |
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
әркім |
|
|
|
|
|
|
|
|
13 |
қайсыбір |
|
|
|
|
|
|
|
|
14 |
әлдеқашан |
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
қашаннан |
|
|
|
|
|
|
|
Есімдік
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Жіктеу есімдігі |
Сілтеу есімдігі |
Сұрау есімдігі |
Өздік есімдігі |
Белгісіздік есімдігі |
Болымсыздық есімдігі |
Жалпылау есімдігі |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
Д |
||
|
1 |
өзіміздің |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
осынау |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
біреуге |
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
кімде-кім |
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
әрқайсысы |
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
әлдекім |
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
ешқайда |
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
әрқашан |
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
дәнеңе |
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
өзді-өзіне |
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
ештеңе |
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
түгел |
|
|
|
|
|
|
|
|
13 |
әне |
|
|
|
|
|
|
|
|
14 |
қалай |
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
тегіс |
|
|
|
|
|
|
|
Етістік
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Негізгі етістік |
Туынды етістік |
Дара етістік |
Күрделі етістік |
Болымды етістік |
Болымсыз етістік |
Салт етістік |
Сабақты етістік |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
Д |
Е |
||
|
1 |
баста |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
келе жатыр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
жаза бастады |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
ойлап отыр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
шақырмады |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
отыр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
өртеген жоқ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
жүгіріп жүр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
айта салды |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
көрген емес |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
айқайламаған |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
салған екен |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13 |
тоқтайтынсың |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14 |
хабарласып тұрды |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
сұрай жаздады |
|
|
|
|
|
|
|
|
Етістік
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Негізгі етістік |
Туынды етістік |
Дара етістік |
Күрделі етістік |
Болымды етістік |
Болымсыз етістік |
Салт етістік |
Сабақты етістік |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
Д |
Е |
||
|
1 |
алғайсың |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
қағу |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
төлепті |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
теуіп қалды |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
шыққысы келмеді |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
сарғайып қалыпты |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
өндірілуде |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
байқап қойды |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
көмектеспеспін |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
барар емес |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
уәде берді |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
көз жұмды |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13 |
күлімсірейді |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14 |
тоқтап тұр екен |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
көгеріп кетті |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Етістік түрлері 1-нұсқа
|
Етістік түрлері 2-нұсқа
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Етістік түрлері 1-нұсқа
|
Етістік түрлері 2-нұсқа
|
Сабақтас құрмалас сөйлем
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар
|
Шартты бағыныңқы |
Қарсылықты бағыныңқы |
Себеп бағыныңқы |
Мезгіл бағыныңқы |
Қимыл-сын бағыныңқы |
Мақсат бағыныңқы |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
Ол жұмыстан келген соң, бүгінгі гезеттерді қарап шықты. |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Тұрмыс жақсы болу үшін, еңбек өнімді болу керек. |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
Бірлік болмай, тірлік болмас. |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
Ұлберген кедей болғанымен, киім-кешегін таза ұстайтын. |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
Жетпіс жыл өмір сүрсем де, аз секілді білгенім. |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Айтқандарым жаққан соң, алыс-жақын тыңдайды. |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
Іші-бауыры елжіреп, сорлы шеше балапанын қорғайды. |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
Бұрын көрмегендіктен, таңдана қарады. |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
Сөйлесіп болған соң, телефон тұтқасын іліп қойды. |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
Бүркіт қартайса, тышқаншыл болады. |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
Көктем болғанымен, күн әлі жылына қойған жоқ. |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
Шаршап келгендіктен, жөнді сөйлеспейді. |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
Көзге қораштау көрінгеніне қарамастан, бұл кісі елге танымал. |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
Өзен жағасы аздап жарлау болса да, екі бала суға еркін секіреді. |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
Әдейі танытпайын деп, ол бет-аузын таңып алды. |
|
|
|
|
|
|
Сабақтас құрмалас сөйлем
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар
|
Шартты бағыныңқы |
Қарсылықты бағыныңқы |
Себеп бағыныңқы |
Мезгіл бағыныңқы |
Қимыл-сын бағыныңқы |
Мақсат бағыныңқы |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
Жақсы ұстаздық етсең, болашақтан тірек табасың. |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Оспанның қазір жүзі қызарып, қабағы түйіліп қалыпты. |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
Мен саған сенбесем, бұл сырды айтпас та едім. |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
Осынша әзірлігі бола тұра, ол тойын жасамай кетті. |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
Абай үйге кіргенде, Әбіш конверттегі қағазды оқып шыққан еді. |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Бесеуің тұтас қосылсаң, Құлтайды сайлаймыз да шығамыз. |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
Өдек үй ішінің қамын күйеуіне айтпай, өзі басқарып кетті. |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
Аздың азаншысы болғанша, көптің қазаншысы бол. |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
Олар ауылға жете қонбақ болып, сар желіске сала жөнелді. |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
Кісі қалай жүрсе, көлеңке солай жүреді. |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
Базаралы әңгімесін бітіргенде, ол бір қызық ойын қысқа түйді. |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
Сіз тоя тамақтанып алғанша, біз досымызбен сөйлесе тұрайық |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
Тоқашты іздеп, ертеңіне екеуі қалаға барды. |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
Күзетші сезіп қалмау үшін, біз жыраның ішімен кеттік. |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
Жалғыз жүріп жол тапқанша, көппен бірге адас. |
|
|
|
|
|
|
|
Шылау 1-нұсқа
|
Шылау 1-нұсқа
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Шылау 2-нұсқа
|
Шылау 2-нұсқа
|
Нүкте
|
№ |
|
Хабарлы сөйлемнен кейін |
Екпінсіз айтылған бұйрықты сөйлемнен кейін |
Драмалық шығармада кейіпкер атынан соң |
Авторлық ремаркадан кейін |
Сөздер қысқартылып жазылғанда |
Үзіндінің қайдан алынғанын айқындайтын жақшаға алынған сөзден кейін. |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
|||
|
Ғ |
|||||||
|
1 |
Білім – елге, су - жерге. |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Жамбыл Жабаев – Ж.Ж. |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
Ағатай, мені де ала кетші. |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
Терлемеген – терең білмес. (Мақал). |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
Қараман. Солар үшін шықсаң етті әуелі. |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Оқусыз білім жоқ. |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
Т.б., т.с.с. , т.т. |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
Шуақ. Ел ме, жау ма қайдан жүр? (шығады.) |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
Көке, мені таңертең ерте оятыңызшы. |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
Ақырын жүріп, анық бас, Еңбегің кетпес далаға. (А.Қ.) |
|
|
|
|
|
|
Нүкте
|
№ |
|
Хабарлы сөйлемнен кейін |
Екпінсіз айтылған бұйрықты сөйлемнен кейін |
Драмалық шығармада кейіпкер атынан соң |
Авторлық ремаркадан кейін |
Сөздер қысқартылып жазылғанда |
Үзіндінің қайдан алынғанын айқындайтын жақшаға алынған сөзден кейін. |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
|||
|
Ғ |
|||||||
|
1 |
Білім – елге, су - жерге. |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Жамбыл Жабаев – Ж.Ж. |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
Ағатай, мені де ала кетші. |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
Терлемеген – терең білмес. (Мақал). |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
Қараман. Солар үшін шықсаң етті әуелі. |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Оқусыз білім жоқ. |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
Т.б., т.с.с. , т.т. |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
Шуақ. Ел ме, жау ма қайдан жүр? (Шығады.) |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
Көке, мені таңертең ерте оятыңызшы. |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
Ақырын жүріп, анық бас, Еңбегің кетпес далаға. (А.Қ.) |
|
|
|
|
|
|
Леп белгісі
|
№ |
|
Леп белгісі көтеріңкі дауыспен айтылған лепті сөйлемдерден соң қойылған |
Ерекше бір көңіл күйіне байланысты көтеріңкі дауыспен бұйыру, өтініш мағынасында айтылған сөйлемдерден соң леп белгі қойылған |
Ұранды сөйлемдерден соң қойылған |
Ерекше көтеріңкі дауыспен айтылған қаратпа, одағай сөздер мен «жоқ», «иә» деген сөздерден кейін қойылған |
Ерекше мән бере көтеріңкі айтылған атаулы сөйлем сияқты сөздерден кейін қойылуы мүмкін. |
Сәлемдескенде айтылатын, ішінде сұраулық шылауы бар тіркестерден кейін |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
Ғайниза жеңгей, сүйінші! |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
-Тарт тіліңді! Қысқарт! Жап аузыңды!-деп арс-арс етті. |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
-Тоқтамаңдар! Алға! Отан үшін алға! |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
Дәрмен! Дәрмен! Еңлік жыры сенікі. |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
«Ақ бөкеннің жәудіреген көзіндей» деп қызықтырған, тамсандырған қалыңдық! Ақбота! Мұның жары! |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Амансыз ба!-деді Рақила Сырбайға қарап. |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
Ұят-ай! Соны да білмеп пе едің? |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
Қарағым, Саматжан! Хабарласып тұрғайсың! |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
Әке, мерекеңіз құтты болсын! |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
Жә! Жетер енді! Оттай берме! |
|
|
|
|
|
|
Леп белгісі
|
№ |
|
Леп белгісі көтеріңкі дауыспен айтылған лепті сөйлемдерден соң қойылған |
Ерекше бір көңіл күйіне байланысты көтеріңкі дауыспен бұйыру, өтініш мағынасында айтылған сөйлемдерден соң леп белгі қойылған |
Ұранды сөйлемдерден соң қойылған |
Ерекше көтеріңкі дауыспен айтылған қаратпа, одағай сөздер мен «жоқ», «иә» деген сөздерден кейін қойылған |
Ерекше мән бере көтеріңкі айтылған атаулы сөйлем сияқты сөздерден кейін қойылуы мүмкін. |
Сәлемдескенде айтылатын, ішінде сұраулық шылауы бар тіркестерден кейін |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
Ғайниза жеңгей, сүйінші! |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
-Тарт тіліңді! Қысқарт! Жап аузыңды!-деп арс-арс етті. |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
-Тоқтамаңдар! Алға! Отан үшін алға! |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
Дәрмен! Дәрмен! Еңлік жыры сенікі. |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
«Ақ бөкеннің жәудіреген көзіндей» деп қызықтырған, тамсандырған қалыңдық! Ақбота! Мұның жары! |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Амансыз ба!-деді Рақила Сырбайға қарап. |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
Ұят-ай! Соны да білмеп пе едің? |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
Қарағым, Саматжан! Хабарласып тұрғайсың! |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
Әке, мерекеңіз құтты болсын! |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
Жә! Жетер енді! Оттай берме! |
|
|
|
|
|
|
|
Көп нүкте |
||||
|
1 2 |
...Үшінші тілек тілеңіз, Үшкілсіз көйлек кимеске, Төртінші тілек тілеңіз, Төрде төсек тартып жатпасқа... Исаның анық, қазір ғана дүниеден кешкен өлімінің үстінде отырғандай, қаралы... |
Цитата алдынан не соңынан қойылған |
Ой аяқталмай, шашыранды айтылғандықтан қойылған |
Ойға өте алшақ нәрсе қосылғандықтан қойылған |
|
А |
Ә |
Б |
||
|
3 |
Таң алды...көзіме ыстық-ыстық жас келді. |
|
|
|
|
4 |
...Көп жылдар өткеніне іштей мұңайды. Бірақ қолдан келер шара бар ма? |
|
|
|
|
Сұрау белгісі |
||||
|
5 |
Қазақ қазақ болғалы іргелі дауының үлкені – жер дауы емес пе? |
Сұраулы сөйлемдерден кейін |
Сұраулық мәнін көтеру үшін кейде бірыңғай мүшенің әрқайсысынан кейін қойылған |
Сұрау белгісі кейде сөйлемдегі белгілі бір сөздің мәні оқушыға түсініксіз, неге олай деген күдік туғызғанда аңғарту үшін қойылған |
|
6 |
Осы көктемгі күзеу Қарақұдық па? Төреқұдық па? Қоғалы ма? |
|
|
|
|
7 |
Дредноуттар (?) крейсерлер жайындай, Канонирка (?) Минонестер тайындай. |
|
|
|
|
Қабаттаса қойылған тыныс белгілер |
||||
|
8 |
Абай Дәрменге жалт етіп үмітпен қарап қалып: - Айтшы, сен айтып көрші! – деді. |
Егер сұраулы сөйлем лептік интонациямен айтылса, сұрау мен леп белгілері қоса қабат қойылған |
Жалғаулықсыз қарсылықты салалас құрмалас құрамындағы жай сөйлемдердің арасына үтір, сызықша қойылған |
Төл сөзбен автор сөзі арасына сызықша үтірмен, сұрау, леп белгілерімен қабаттаса келуі мүмкін; тырнақша мен нүкте, үтір, сұрау, леп белгілері, көп нүкте қабаттаса қойылған. |
|
9 |
Желп-желп еткен ала ту, Жиырып алар күн қайда?! Орама мылтық тарс ұрып, Жауға аттанар күн қайда? |
|
|
|
|
10 |
Біз Алатаудай ел едік, - теңемек болды ойға жау. |
|
|
|
|
Көп нүкте |
||||
|
1 2 |
...Үшінші тілек тілеңіз, Үшкілсіз көйлек кимеске, Төртінші тілек тілеңіз, Төрде төсек тартып жатпасқа... Исаның анық, қазір ғана дүниеден кешкен өлімінің үстінде отырғандай, қаралы... |
Цитата алдынан не соңынан қойылған |
Ой аяқталмай, шашыранды айтылғандықтан қойылған |
Ойға өте алшақ нәрсе қосылғандықтан қойылған |
|
А |
Ә |
Б |
||
|
3 |
Таң алды...көзіме ыстық-ыстық жас келді. |
|
|
|
|
4 |
...Көп жылдар өткеніне іштей мұңайды. Бірақ қолдан келер шара бар ма? |
|
|
|
|
Сұрау белгісі |
||||
|
5 |
Қазақ қазақ болғалы іргелі дауының үлкені – жер дауы емес пе? |
Сұраулы сөйлемдерден кейін |
Сұраулық мәнін көтеру үшін кейде бірыңғай мүшенің әрқайсысынан кейін қойылған |
Сұрау белгісі кейде сөйлемдегі белгілі бір сөздің мәні оқушыға түсініксіз, неге олай деген күдік туғызғанда аңғарту үшін қойылған |
|
6 |
Осы көктемгі күзеу Қарақұдық па? Төреқұдық па? Қоғалы ма? |
|
|
|
|
7 |
Дредноуттар (?) крейсерлер жайындай, Канонирка (?) Минонестер тайындай. |
|
|
|
|
Қабаттаса қойылған тыныс белгілер |
||||
|
8 |
Абай Дәрменге жалт етіп үмітпен қарап қалып: - Айтшы, сен айтып көрші! – деді. |
Егер сұраулы сөйлем лептік интонациямен айтылса, сұрау мен леп белгілері қоса қабат қойылған |
Жалғаулықсыз қарсылықты салалас құрмалас құрамындағы жай сөйлемдердің арасына үтір, сызықша қойылған |
Төл сөзбен автор сөзі арасына сызықша үтірмен, сұрау, леп белгілерімен қабаттаса келуі мүмкін; тырнақша мен нүкте, үтір, сұрау, леп белгілері, көп нүкте қабаттаса қойылған. |
|
9 |
Желп-желп еткен ала ту, Жиырып алар күн қайда?! Орама мылтық тарс ұрып, Жауға аттанар күн қайда? |
|
|
|
|
10 |
Біз Алатаудай ел едік, - теңемек болды ойға жау. |
|
|
|
Сөздердің байланысу түрлері
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
қиысу |
матасу |
меңгеру |
қабысу |
жанасу |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
||
|
1 |
Алғашқы айлар |
|
|
|
|
|
|
2 |
Халықтың еңбегі |
|
|
|
|
|
|
3 |
Уақыттан озған |
|
|
|
|
|
|
4 |
Сендер сөйлеңдер |
|
|
|
|
|
|
5 |
Біз саламыз |
|
|
|
|
|
|
6 |
Жинақталған тәжірибе |
|
|
|
|
|
|
7 |
Былтыр тапсырды |
|
|
|
|
|
|
8 |
Әлсін-әлсін құлақ түреді |
|
|
|
|
|
|
9 |
Білгенге маржан |
|
|
|
|
|
|
10 |
Екі дос |
|
|
|
|
|
|
11 |
Біздің ауыл |
|
|
|
|
|
|
12 |
Қуалай соғады |
|
|
|
|
|
|
13 |
Таудай талап |
|
|
|
|
|
|
14 |
Күмістей жалтырау |
|
|
|
|
|
|
15 |
Күнмен шағылысқан |
|
|
|
|
|
Сөздердің байланысу түрлері
2-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
қиысу |
матасу |
меңгеру |
қабысу |
жанасу |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
||
|
1 |
Сылдыраған бұлақ |
|
|
|
|
|
|
2 |
Ауыр күрсіну |
|
|
|
|
|
|
3 |
Көзін жұму |
|
|
|
|
|
|
4 |
Шамның жарығы |
|
|
|
|
|
|
5 |
Сен таныссың |
|
|
|
|
|
|
6 |
Алма ағашы |
|
|
|
|
|
|
7 |
Достық парыз |
|
|
|
|
|
|
8 |
Кешегі оқиға |
|
|
|
|
|
|
9 |
Халық қаһарманы |
|
|
|
|
|
|
10 |
Жазда келді |
|
|
|
|
|
|
11 |
Хат жазды |
|
|
|
|
|
|
12 |
Жауын жауды |
|
|
|
|
|
|
13 |
Әрең сөйледі |
|
|
|
|
|
|
14 |
Төмен қарады |
|
|
|
|
|
|
15 |
Сәлем берді |
|
|
|
|
|
Сызықша
1-нұсқа
|
№ |
|
Атау тұлғалы бастауыш пен баяндауыш арасына қойылатын сызықша |
Бірыңғай мүшелерге ортақ жалпылауыш сөздің алдынан қойылған сызықша |
Оңашаланған айқындауыштың екі жағынан қойылған сызықша |
Жалғаулықсыз қарсылықты, түсіндірмелі салалас құрмалас құрамындағы жай сөйлемдердің арасына қойылған сызықша |
Төл сөз, автор сөзі, диалогта қойылған сызықша |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
||
|
1 |
Қайың – күй таңдамайтын ағаш. |
|
|
|
|
|
|
2 |
Қисық, Роза және мен - үшеуміз бұларды жататын үйлеріне апарып, орналастырып келдік. |
|
|
|
|
|
|
3 |
Заман жыршыларының – баспасөз, эфир, экран – үндері құлақтан кіріп бойды алды. |
|
|
|
|
|
|
4 |
Бас болмақ оңай, - бастамақ қиын. |
|
|
|
|
|
|
5 |
«Есікті керме», - деді әжем. |
|
|
|
|
|
|
6 |
Әуелі оқып алайық, жолдастар, - деді Айбарша,-күні бұрын мазмұнын айтып қойса, қызығы болмайды. |
|
|
|
|
|
|
7 |
Балалрдың білуге құштарлығы соншалық – әр жерден сұрақтарды жаудыртты. |
|
|
|
|
|
|
8 |
Оқу – білім бұлағы. |
|
|
|
|
|
|
9 |
Мектеп – кеме, білім – теңіз. |
|
|
|
|
|
|
10 |
Асан, Ақан, Әлия – бәрі осында. |
|
|
|
|
|
Сызықша
2-нұсқа
|
№ |
|
Атау тұлғалы бастауыш пен баяндауыш арасына қойылатын сызықша |
Бірыңғай мүшелерге ортақ жалпылауыш сөздің алдынан қойылған сызықша |
Оңашаланған айқындауыштың екі жағынан қойылған сызықша |
Жалғаулықсыз қарсылықты, түсіндірмелі салалас құрмалас құрамындағы жай сөйлемдердің арасына қойылған сызықша |
Төл сөз, автор сөзі, диалогта қойылған сызықша |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
||
|
1 |
Бөрік – адамға көрік. |
|
|
|
|
|
|
2 |
Өзі әнші, өзі сұлу Байтасқа екеуі де – бірі кәрі, бірі жас бала – қызғана да, тамашалай да қараған еді. |
|
|
|
|
|
|
3 |
Үйде шешен, - дауда жоқ. |
|
|
|
|
|
|
4 |
-Екі көзің не үшін керек? -Жақсыларды көру үшін |
|
|
|
|
|
|
5 |
Әбен мен Әбді және Мұқа, Дәрмен-төртеуі ер қайратына бекініп қару алысты. |
|
|
|
|
|
|
6 |
Жастардың білімге құмарлығы соншалық-қолдарынан кітап түспейді. |
|
|
|
|
|
|
7 |
Алдау – зұлымдық, Алдану – ақымақтық. |
|
|
|
|
|
|
8 |
«Табалдырықта тұрма»,- деді әжем. |
|
|
|
|
|
|
9 |
Менің мақсатым – еліме пайдалы азамат болу. |
|
|
|
|
|
|
10 |
Айдың жарығы түсіп тұр, - ол ештеңе көре алмады. |
|
|
|
|
|
|
Еліктеу сөздер. Одағай. 1-нұсқа
|
Еліктеу сөздер. Одағай. 1-нұсқа
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Еліктеу сөздер. Одағай. 2-нұсқа
|
Еліктеу сөздер. Одағай. 2-нұсқа
|
Сөзжасам
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Түбір сөз |
Туынды сөз |
Қос сөз |
Біріккен сөз |
Қысқарған сөз |
Тіркескен сөз |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
жаздыгүні |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
су-су |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
оқулық |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
жасыл |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
оқта-текте |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
отыр |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
сулы |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
ұшып-қонды |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
ақ құба |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
орманды |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
сауысқан |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
он екі |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
ҚР |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
болат |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
еңбеккүн |
|
|
|
|
|
|
Сөзжасам
1-нұсқа
|
№ |
Мысалдар |
Түбір сөз |
Туынды сөз |
Қос сөз |
Біріккен сөз |
Қысқарған сөз |
Тіркескен сөз |
|
А |
Ә |
Б |
В |
Г |
Ғ |
||
|
1 |
жаздыгүні |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
су-су |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
оқулық |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
жасыл |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
оқта-текте |
|
|
|
|
|
|
|
6 |
отыр |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
сулы |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
ұшып-қонды |
|
|
|
|
|
|
|
9 |
ақ құба |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
орманды |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
сауысқан |
|
|
|
|
|
|
|
12 |
он екі |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
ҚР |
|
|
|
|
|
|
|
14 |
болат |
|
|
|
|
|
|
|
15 |
еңбеккүн |
|
|
|
|
|
|
|
Шырай түрлері 1-нұсқа
|
Шырай түрлері 2-нұсқа
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Шырай түрлері 1-нұсқа
|
Шырай түрлері 2-нұсқа
|
06 Ақпан 2025 126
