Сүйінбай мен Қатағанның айтысы

Бөлім:

Толғауы тоқсан қызыл тіл

Педагогтің аты-жөні:

Адайбекова Айгерім Қаһарманқызы

Күні:

24.11.2022 ж

Сыныбы:

7

Қатысушылар саны: 14

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Сүйінбай мен Қатағанның айтысы

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты

7.2.2.1. Шығармадағы кейіпкерлер образына талдау жасау;

7.3.3.2.Әдеби шығармадағы бейнелерді салыстыру ;

Сабақтың мақсаты:

Барлық оқушылар үшін: Кейіпкерлер образына талдау жасап, әдеби шығарманы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдайды

Сабақ кезеңі/Уақыты

Педагогтің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

5 минут

Ұйымдастыру кезеңі:

• Амандасу

• Үй тапсырмасын сұрау

• Жаңа сабақтың тақырыбын ашу

• Сабақ мақсатын оқушыларға таныстыру

• Амандасу

• Үй тапсырмасын көрсетеді

• Жаңа сабаққа көңіл бөледі

• Сабақ мақсатын есте сақтайды

«Жарайсың!», «Тамаша!», «Өте жақсы!», «Бәрекелді!» сөздері арқылы мадақтау

Сабақтың ортасы

20 минут

10 минут

Жаңа сабақ

«Жаңа ақпарат айдары» әдісі

Айтыс өнерінде Сүйінбайдың атын шырқау биікке көтерген Қатағанмен сайысы. Өйткені Сүйінбай қазақ халқына қандай танымал болса, Қатаған да қырғыз еліне мəшһүр ақын екен. Екеуі екі елдің тілі, тілегі, мұрат-мақсатындай болған. Қай ел өзінің атақ-абыройын төмендеткісі келеді. Қазақтар Сүйінбай мықты ақын десе, қырғыздар Қатағанды кем соқты демеген. Қатағанды жоғары бағалаған ел-жұрты оны «Арыстан, Арыстанбай» деп атаған. Сүйінбай мен Қатағанның айтысы тартыс-таласы мол, қақтығысқа толы жағдайда өтеді. Осы айтыс туралы көптеген зерттеу еңбектерінің авторы Сұлтанғали Садырбайұлы өзінің «Өлең — сөздің жарық жұлдызы» атты мақаласында былай жазады: «Асылы, бұл айтыстың өтілу тарихын əркім əрқалай баяндайды. Мəселен, Жамбыл Сүйінбай мен Қатаған Орман ханның анасына арналған аста айтысыпты десе; Жамбылдың шəкірті Өмірзақ Қарғабаев аталған екі ақынның бұл айтысы қырғыздың шоң манабы Алыбайдың асында айтылған деп түсіндіреді.

«Мен Қырғыз Ғылым академиясы Тіл жəне əдебиет институтының қолжазбалар қорында Сүйінбай мен Қатағанның айтысына қатысты бірнеше нұсқасын қарадым. Соның бірі бұл айтыстың тарихын былай деп баяндайды: 1847 жылы, томаға тұйық, хандық қозғалыстың кейбір басшылары Шу өзенінің жағасындағы қырғыз еліне жəбір көрсетеді, бірнеше ауылдар зардап шегеді, кісі өлімі болады, ақыры өздері де жазаға ұшырайды.

Осы бір трагедиядан соң, бір жыл өтеді: енді екі елдің арасында өкпе-наз қалмасын, достық, туысқандық салтымызды сақтап, Ыстықкөлдің жағасына жиналалық, ат жарыстырып, ақындарымызды айтыстырып, тамашалап тарасалық деген екі жақтан ұсыныс болады. Осыған орай, 1848 жылы жазда, уағдалы жерде, қазақ-қырғыз елінің беделді уəкілдері бас қосқан үлкен ас болады. Асқа қатынасушылар: «Бұдан былай екі елдің бауырластық бесігіне ешкімнің қолы тимесін» деген тоқтамға келеді.

Астың төртінші күнінде екі елдің көрнекті адамдары Орман ханның жүз кісілік шатырына жиналады. Мəслихатты Қара Бəйтік басқарады.

– Қазақ халқының игі жақсылары! Құмырсқадай қаптаған мына отырған қырғыз-қазаққа алыстан келген ақының сəлем берсін», — дейді. Міне , бұл айтыс осы күні болған деседі.

1-тапсырма

С деңгейі

Дескриптор:

- Сүйінбай мен Қатаған образдарына мінездеме береді.

- Кейіпкерлер образдарына талдау жасайды.

2-тапсырма

В деңгейі

Тапсырма №2

Айтыста Сүйінбай қазақ халқының батырлығын, бірлігін қалай сипаттайды? Ақынның отты сөздерінен айтыстан үзінділер тауып жазыңыздар.

Дескриптор:

• айтыс мазмұнын, маңыздылығын ұғынады;

• қазақ халқының батырлығын, бірлігін сипаттайтын жолдардан үзінділер келтіреді.

Өзіңді тексер!

Сұраншы Саурық аттанса,

Сыртқы жауға өлім бар...

Қарасай үлкен ер еді,

Есімі елге белгілі...

Шапырашты батыр ел,

Батыр туған мен едім...

Есқожа деген батыр ел,

Көсе-көме көктеген...

Қалың жатқан Ошақты,

Атамыз қойған осы атты.

Талай елді олжалап,

Талай жерді босатты.

Оқушы нұсқасы да қарастырылады.

3-тапсырма

А деңгейі

Өз ой, пікіріңізді негізге ала отырып баға беріңіз.

Егер Сүйінбай қазіргі заман айтысына қатысқан болса, қандай мәселелерді тілге тиек еткен болар еді? Қазақтар туралы не айтқан болар еді деп ойлайсыңдар?

Дескриптор:

• өз ойын білдіре отырып, проблемалық сұраққа жауап береді;

• ақын әрекетіне бүгінгі күнмен байланыстыра отырып, баға береді;

Бүгінгі алған білімдеріңіз бойынша семантикалық картаны толтырыңыздар.

Үй тапсырмасы: Сүйінбаймен Қатаған айтысының толық нұсқасын оқып, сол кезең мәселесін анықтау, саралау;

Айтылым

Оқушылар жаңа сабақтағы жаңа ақпаратпен танысады

.

Саралау тапсырмасы

Жазылым.

Оқушылар дескриптор арқылы тапсырманы орындайды

Оқушылар дескриптор арқылы шығарма мазмұнын түсініп, ондағы бейнелерді саралайды.

Оқушылар проблемалық сұрақ аясында ой бөліседі.

Жазылым.

Оқушылар алған білімдерін бекіту мақсатында кестені толтырады.

Үй тапсырмасын түртіп алу