Шыңғыс Айтматовтың 90-жылдығына арналған әдеби кештің сценарийі

Средняя школа №16 имени Толегена Айбергенова

Сценарий литературной гостиной

«Человек, писатель, гражданин Чингиз Торекулович Айтматов».

Оборудование: растяжка с портретом Ч.Т.Айтматова, компьютерная презентация.

Ведущий: Добрый день, дорогие гости: ученики, учителя. Сегодня мы пригласили вас в нашу литературную гостиную, которая посвящена одному из выдающихся писателей современности, любимому сыну кыргызского народа Чингизу Торекуловичу Айтмтову. К сожалению, 10 июня 2008 года мировая литература понесла невосполнимую потерю в связи с его смертью, но мы также помним, что 2008 год был объявлен Кыргызстаном годом Чингиза Айтматова в связи с его 80-летием, а 2011 – годом памяти. Поэтому наше мероприятие проводится сегодня как дань его светлой памяти и преклонение перед его выдающимся талантом. Готовясь к нашей литературной гостиной, мы подготовили слайды с фотографиями картин. Чингиз Торекулович Айтмтов родился 12 декабря 1928 г. в кишлаке Шекер Киргизской АССР (ныне - Таласская область Киргизии

Отец - Торекул Айтматов видный большевицкий деятель (1903 г. р.),

Мать - Нагима Хазиевна Абдувалиева (Айтматова) (1904 г. р.),

Жүргізуші: Классикалық әдебиеттің шынары... 12 желтоқсан қырғыз жұртының халық жазушысы, атақты қаламгер Шыңғыс Айтматовтың 1928 ж.дүниеге келген күні. Осыдан 90 жыл бұрын он екінші айдың он екісінде өмір есігін ашқан ағамыз осыдан он жыл бұрын маусым айының оны күні о дүниеге аттанды. Өзінің сексен жылдық ғұмырында қырғыз елін әлемге паш ететін классикалық шығармаларды дүниеге әкелді. Артына өлмес мұра қалдырған туындыларды дүниеге әкелді де, өзі дүниеден өтті. Бір ғасырды өткеруге аз қалған өмір жолында ол қырғыздың аса көрнекті жазушысы, қоғам және мемлекет қайраткері, Қырғызстан Республикасының халық жазушысы, Қырғызстан Республикасы А-ның академигі, Социолистік Еңбек Ері атақтарын алды. 2008 жыл Қырғызстанда Айтматов жылы болып жарияланғаны белгілі. Сол жылдың желтоқсан айының 12-де 80 жасқа толатын жазушының мерейтойы халықтық мереке ретінде тойланбақ еді. Жоғарыда айтқан ТҮРКСОY сыйлығы осы 80 жылдық мерейтойына орай тапсырылмақ еді. Тағдыр оны кемеңгер жазушыға тірі көруді жазбапты.

2008 жылы маусымның 10 күні «Адамзаттың Айтматовы» атанған Айтматов 79 жасында Алманияның Нүрнберг қаласындағы ауруханада бүйрек ауруынан қайтыс болды. Жазушының мүрдесі маусымның 14 Бішкек 10 км маңындағы Чон-Таш (Шын-тас) ауылындағы «Ата-Бейіт» мемориалды-мұражай кешеніне қойылды. Сол күн Қырғызстанда ұлттық қайғылқ деп жарияланды.

8- е класс Дарья

Чтение стихотворения А.Никитенко «На смерть Чингиза Айтматова».

***

Пегие псы

побежали краями морей,

воя в тоске,

на песке километры отматывая,

чуя звериным нутром:

на земле поднебесной моей

не стало Айтматова.

Падают горы,

когда угасает звезда.

День этот горестный

веком явился.

Белый его пароход навсегда

в Нюрнберге остановился.

Процессуальный Нюрнберг

отсюда хотя и далек,

болью его

выматывал наши жилы.

В красной косынке

его тополек

в каждом из нас прорастает,

покуда мы живы.

Ведущий: В «Восхождении на Фудзияму» у Чингиза Айтматова есть такие строки:

Читает ученица 8-е класса Аязова Даяна

Нет, нескончаем вечный спор –

Как человеку человеком быть?

И на войне все тот же спор –

Как человеку человеком быть?

В победных кликах слышу спор –

Как человеку человеком быть?

В предсмертных криках слышу спор…

Как человеку человеком быть?

Вот победим, и тот же спор –

Как человеку человеком быть?

Кто навязал нам этот спор, -

Кто ниспослал нам вечный спор –

Как человеку человеком быть?

Ведущий: Чингиз Айтматов вошел в мировую историю как выдающийся писатель и мыслитель XX века. Все его произведения пользуются огромной популярностью, переведены более чем на 170 языков народов мира, многократно издавались огромными тиражами на всех континентах планеты. По многим произведениям Чингиза Айтматова сняты фильмы, в театрах поставлены спектакли.

8 б сынып оқушылары.

1-оқушы

Тарихи танымы мен рухани дамуы есте жоқ ескі замандардан бермен қарай сабақтасып жататын қазақ-қырғыз ұлыстарының ұлағат биігінен орын алған ортақ мұралары туралы сөз болғанда, ойға оралатын құндылықтар шоғыры адамзат өрке­ниетінің өзекті бір бөлшегін құрайтынын байқаймыз. Санадан туындайтын салт пен дәстүр, таныммен сабақтасатын тылсым сырлы толғаулар жүйесі тоғысатын тұстарда да қазақ пен қырғыз жұртының рухани үндестігі менмұндалап тұрады.

Басыма кидім ақ қалпақ,

Оюлап шетін сырғызған.

Менің де бетім жап-жалпақ

Айырмам қане қырғыздан!?

2 – оқушы

Адам бойындағы асыл қасиеттердің арда тармағын алаулы азаптар құрсауында ғұмыр кешкен, біреулер үшін - көптің бірі, енді біреулер үшін - биік рухтың, бірегей болмыстың иелері - Жәмила мен Данияр бейнесі арқылы жеріне жеткізе ай­шықтап берген жас Айтматов "тау мен дала жыршысы" биігінен ешқашан аласарған жоқ. Қарапайым тіршілік пен қатыгез болмыстың ара-қатынасында жататын иірімдердің илеуінен шыққан жазушы кейіпкерлері, зерделі оқырмандардың сансыз толқынын: "Қайткенде адам қалады адам болып?..." - дейтін тереңге жетелеп келеді, әлі де жетелей берері сөзсіз. Суреткер мұраты - Расул Ғамзатов айтпақшы: "Адамдар менің жұлдызым, соларға жетсем болғаны" - десек, Шыңғыс Айтматов сол мұраттан көрінген жазушы.

Әсема

Шыңғыс Айтматовтың шығармалары дүниежүзінің 128 елінде 176 тілге аударылып, 80 миллион данамен таратылды.Өзінің тұңғыш әңгімелерін 1952 жылы бастырды, ол – әлемге танымал бірнеше повестер мен романдардың авторы.

Айтматовтың соңғы шығармаларының бірі – «Когда падают горы»(« Таулар шөккенде») романы. Бұл роман 2006 жылы Мәскеуде жарық көрді.

Шыңғыс Айтматовтың шығармашылығы мен өмірі қазақ халқымен тығыз байланысты болды. Қырғыз жазушысының тағы да басқа шығармалары рухы мен мінезі жағынан қазақ халқына өте жақын.

Жазушының өзі де қазақ халқымен іргелес, қоныстас жерде туып – өскен.

Айпери

Әйгілі жазушы «Ақ кеме» повесінде кішкентай ғана баланың көзімен күллі әлемнің қуанышы мен қайғысына үн қосқан аңыз бен мифті шындықпен астастыра суреттейді. «Қош бол, Гүлсары!» — жүйрік жылқының тағдыры арқылы қоғамдық — әлеуметтік болмысты тереңнен тануға арналған.

«Жан пида»романын қалың қазақ оқырманы кезінде жақсы қабылдаған. Роман қасқырлар тіршілігі арқылы табиғат пен адам баласы арасындағы күрделі қарым – қатынасты биік адамгершілік деңгейде көтеруімен терең ой салады.

Жанайым

«Ғасырдан да ұзақ түн» романында және «Шыңғысханның ақ бұлты» повесінде заман зарын, адамзаттың трагедиялы тағдырын толғайды.

Табиғаттың жазы мен күзі, қысы мен көктемі алмасып келіп отыратынындай, адам баласының да қилы – қилы мінездері «Қызыл алма» шығармасында сәтті ашылған.

Ш.Айтматовтың «Жәмилә» повесі кезінде Ресей ғана емес, Еуропаның өзін таңырқатқан.

8 г класс

Станислав

 Чингиз Айтматов был писателем счастливой творческой судьбы. В 30 лет он написал повесть, которая принесла ему мировую известность и по числу изданий могла соперничать с лучшими произведениями литературных корифеев того времени – Хемингуэя и Шолохова. В 34 года он стал лауреатом Ленинской премии

Гашимов Х

В 60-70 годах Айтматов был, пожалуй, самым популярным и обожаемым в среде литературоведов и критиков автором. И при этом некоторые из них считали, что «Джамиля» - его первое произведение.

 В те времена широко цитировались слова французского писателя Луи Арагона из предисловия к французскому переводу «Джамили»: «Для меня это самая прекрасная повесть о любви. Свою жизнь Чингиз Айтматов только начинает, но он уже предстает как писатель, в сердце и руках которого огромный опыт человечества».

Милена

«Боже мой, до чего еще молод и прекрасен мир! Благодарю тебя, Боже, в которого я не верю, за эту августовскую ночь – в нее я верю так же беззаветно, как в любовь». Луи Арагон называл повесть «Джамиля» песней, пришедшей к нам из «благоухающего и цветущего Таласа».

Пак Кирилл

Литературные образы Айтматова заставляют всех нас задуматься и подняться на более высокую нравственную орбиту, пока человеческий разум не обернулся в силу противоречий человеческой природы в сатанинскую силу зла, как это случилось с волчицей Акбарой и героем романа Бостоном. Сегодня, в начале третьего тысячелетия, человечество стало более образованным, но, к сожалению, не более нравственным.

Михаил Дудин, прочитав роман «Плаха», написал стихотворение, которое впоследствии стало надписью на книге.

8-е

Не знают про свои дела

Правители и боги.

Гудят, гремят колокола

Погибельной тревоги.

Колокола тревогу бьют,

Литая медь – в осколки!

Из одного истока пью

И человек, и волки.

У каждого - своя тропа

И место водопоя.

И для Поэта и Попа

Нет на Земле Покоя.

Жизнь превращая в тихий прах,

Бунтует сила в прахе.

Не может жизнью править страх

Или топор на плахе.

Но обнадёживает нас

Свободы добрый гений,

Все еще веря в звёздный час

Покоя и прозрений.

Жүргізуші.

Адамзаттың ортақ арманын, ортақ мақсатын, ізгі үмітін оңаша отырып ой елегінен өткізгендер тобын тарлан тарих тұлғалар қатарына қосады. Жарық пен көлеңкенің көлбеуінде жатқан көмескі сызықта күн кешумен өркениет өрімдерін еселейтін - адамдардың ара-қатынасындағы айтса ауыз бармайтын, айтпасаң арың шыдамайтын, арпалыстарды ақ пен қара деп ежіктемей суреттеп беру үшін де тұлғалық тұрпат керек. "Жәмиладан" басталып, "Жанпидамен" жалғасып, "Кас­сандра таңбасымен" дами түскен сөз дәуірінің Шыңғыс Айтматов өнерінің шоқтығын биіктетіп тұрған, әрбіреуі бір-бір кезеңіне татитын шығармалар шоғыры бұл күнде адамзатқа ортақ құндылықтарға айналды

Ведущий

Сила писательского дара Чингиза Айтматова в том, что, рассказывая о трудных, а порой и трагических судьбах своих героев, он утверждает жизнь. Всеми своими творениями писатель доказывает: даже если литература, искусство показывают человека в беде, и тогда они помогают людям жить. Не смотря ни на что, добро, справедливость и сила человеческого духа торжествуют над злом и жизненными невзгодами. В повести «Белый пароход» писатель, как и во всех своих произведениях, затрагивает тему духовности, нравственности человека. После выхода повести Чингиз Айтматов писал: «Показывая гибель мальчика в «Белом пароходе», я отнюдь не возвышаю зло над добром, а преследую цель жизнеутверждающую – через неприятие зла в его самой непримиримой форме…».

Чтец: Знаменитый аварский поэт Расул Гамзатов посвятил Ч.Айтматову такие строки:

Даруй, душа, устам всевластным слово,

Налей-ка, кравчий, в кубок мне кумыс.

Прекрасна жизнь – в том убеждаюсь снова,

Приветствуя тебя, мой друг Чынгыз!

На праздник твой сквозь дымчатые дали

Слетелись мы, но в этот звездный час

Я оттого не в силах скрыть печали,

Что нет твоих родителей меж нас.

И мысленно склоняю я колени

Пред матерью твоей. И не впервой

С ней заодно и не в обличье тени

Мне предстает отец погибший твой.

Сумел, Чынгыз, порадовать ты маму

И не подвел отца наверняка

Тем, что когда взошел на Фудзияму,

Ни на кого не глянул свысока.

Шипучий дар играет в кубке, пенясь,

Пью за тебя до дна, названый брат,

Мой именитый полуевропеец,

Мой знаменитый полуазиат.

И как бы волны ни метались шало

И чёлны ни менялись в свой черёд,

Но в гавани всего земного шара

Входил и входит белый пароход.

Ты не суди Гамзатова Расула,

Завидует тебе он с той поры,

Как Джамиля аварского аула

Платком венчала шею Гульсары.

Скачи, наездник, на коня надеясь,

Касайся неба и не знай преград,

Мой именитый полуевропеец,

Мой знаменитый полуазиат.

К отечеству в любви мы все едины,

И в том твоя заслуга велика,

Что сделались кыргызские вершины

Во много раз видней издалека

Ведущий:

В древних китайских летописях кыргызов называли «цзиго», что в переводе означает «счастливый народ». Разве не является счастьем то, что у нас есть такая яркая личность с мировым именем, как Чингиз Айтматов? Каждый раз, когда имя Айтматова достигало новых вершин, это возвеличивало честь и достоинство нашего народа. Мы вновь и вновь благодарны судьбе за то, что имеем в лице Чингиза Айтматова великую духовную опору.

А сейчас нам бы хотелось предоставить слово нашему уважаемому зам. директору школы № 16 им.Т.Айбергенова Абдрахмановой Гульнар Нурмагамбетовне.

Сценарий подготовила:Расулова Е.А.