Тәрбиесағатының  тақырыбы: «Ел ертеңі-есірткісізболашақ» 

Мақсаты:

1. Есірткізаттарының, ішімдікішу мен темекітартудың, нашақорлықтыңжасағзағатигізерзияндыәсері, өкінішкеұрындырар, келешек  өмірлерінекелтіреркесапаты  туралытүсінік беру. Ғасырдертінеайналыпотырғанкеселдіңзалалынжан-жақтымеңгерту.

2. Зияндыәдеттерденаулақболып, өзін де, өзгені де зияндыәдеттердіңқасіретіненқорғайбілуге, салауатты  өмір   сүругетәрбиелеу.  Нашақорлықтыңалдыналу.

3.Оқушылардың бойындасалауатты  өмір  салтын  берік  қалыптастыру, жекетұлғаның   санасындамыту, өміргедегенкөзқарастарынқалыптастыру.

Көрнекіліктері: интерактивтітақта, плакаттар, суреттер, нұсқаулық-кітапшалар, нақылсөздер.

Дайындықбарысы: Оқушыларғатақырыпқасайматериалдардыоқып, жинастыружәне «Темекінің», «Ішімдіктің», «Нашақорлықтың», адамөмірінезияндыәсерітақырыптарынашығармажаздыру, қабырғагазеттеріншығару, сурет салу, сыныптыбезендіру.

Өту барысы:

• Психологиялық тренинг:   «Мен  өзімесенемін!» 

(Оқушылардың  арасында   жағымды орта,  көңіл- күй  қалыптастыру)

Еңбекетсемертеңгібақытымасенемін!

Мақсатымажеткізеруақытымасенемін!

Достық пенен қасты да жеңерімесенемін!

Ақыл сана білім мен өнерімесенемін!

Арым таза ақкөңіладалдыққасенемін!

Абыройлыақниетадамдыққасенемін!

 «Ұлт денсаулығы-біздің табысты  болашағымыздың негізі»

Нұрсұлтан Назарбаев.

Салауаттылық өмір салтын орнықтыру, халқымыздың денсаулығын жақсарту бағытында жұмыс жүргізуіміз қажет.  Нұрсұлтан Назарбаев.

«Көңіліңді, бойыңды мөлдір бұлақтай таза ұста».  Ыбырай Алтынсарин

     Мұғалімсөзі: Елбасымыз Н.Назарбаевтың «Қазақстан -2030» стратегиялық даму бағдарламасындағыхалқынажолдауында «Қазақстанныңәрбіразаматыныңденсаулығымықты, хал-ахуалыжақсыболуытиіс» депатапкөрсеткенболатын. Яғни, мемлекетттің  біріншікезектегі  атқаратыншараларыныңбіріхалық  денсаулығыннығайту.

ХХІ ғасырдақоғам тек жалаң  адамдартобынанғанаемес, соныменбіргеденсаулығымықты, руханидүниесі бай,  жаны мен тәні  кіршіксіз таза , танымдық  белсенділігі мен өздігіненбілімалуғадеген  ынтасы мен шығармашылыққабілетіерекшетұлғалардантұруытиіс.

Олайболса, біз  «Салауаттыөмірсалтын» насихаттау, келеңсізжағдайлардыңалдыналып «ХХІ ғасыр – салауаттықоғамғасырын» құруымызкерек. Бүгінгі  ұсынылыпотырған«Ел ертеңі-есірткісізболашақ» аттытәрбиесағатымызсалауаттыөмірсалтынсақтауғашақырады.

Видео (нашақорға байланысты)Талдау

  ІІ жүргізуші: Қадірмендікөрермендер,ендіназарымыздыбейнематериалғааударайық.

-Біздіңболашағымыз неге байланысты? Бұл  залалдан  құтылатын  ем, жолы  бар ма?

   І жүргізуші: ХХІ ғасырда  адам  баласының   басына  төнген қауіпті  эпидемия – нашақорлық  қанатын  кең  жайды. Оның  ауқымды  мөлшері  әрлі – берлі  Қазақстан  арқылы  өтеді. Қаншама бейкүнә адамдар осылардың құрығына түсіп, дүние салып, талай ауруларға ұшырады

    ІІ жүргізуші:  Есірткі – бұл адамның көңіл-күйін, сана-сезімін, мінез- құлқын бұзатын қауіпті, тиым салынған химиялық зат. Ол адамның есін алып, құмарлық жиілігіне ұшыратады. Нашақор есірткісіз өмір сүре алмайтын бейшара халге түседі.

Грек тілінде ұйқы мағынасын білдіретін «nаrke» сөзі, ағылшын тілінде «narkotik» деген сөзге айналып, ұйықтау, жансыздандыру, сезімсіздендіру деген мағынаны береді.

    І жүргізуші: Маскүнемдік – алкоголь ішімдіктерін үнемі қолданудан және шектен тыс үйір болудан қанға сіңіп кететін дерт. Ағзаның бірқатар қызметін бұзатын және тереңдей беретін кесел.   Алкоголь ішімдіктеріне тым үйір адамдардың өмір ұзақтығы – халықтың орташа өмір ұзақтығымен салыстырғанда 15-20 жас кем.

    ІІ жүргізуші:   Шылым құрамында никотин және 4 мыңға жуық улы зат бар. Дүние жүзілік «Денсаулық сақтау» ұйымының мәліметі бойынша 2027 жылы темекінің зардабынан қайтыс болатындар саны 10 миллионға жетеді деген болжам бар. Темекі шоғының қызыуы 300 градусқа жеткенде, оны сорған адамның аузының температурасы 60 градусқа дейін барады. Бұл ауыз, өңеш, кеңірдек, тыныс жолдарымен, асқазан қабығының нәзік жасушыларын күйдіреді.

(Слайд) « Есірткісіз болашаққа» Талдау

І жүргізуші:

Ей, ұрпағым, есіңді жи, азбаңдар
Қиыршық құмдай үгітіліп тозбаңдар.
Бойыңдағы қуатыңды жоғалтып
Жақсы үмітпен, сеніміңнен таймаңдар
Салауатты өмір салтын сақтаңдар
Болашаққа нық қадам бастаңдар!-деп  ендігі кезекте  жастарды салауатылыққа шақыратын   үш   топ  мүшелерімен   таныс болайық.

 І кезең: «Таныс  болайық!»

 1.«Болашақ»тобы

Ұстанымы: «Шылымқорлыққа қарсы»

Ұраны:  Денсаулықты қорғауға
Шықтықбіз де топ құрап.
Кілеңсайдыңтасындай

Бес  ұланнантұрамыз.
Сөзсөйлеймізжасқанбай,
Осындай топ боламыз.

 2.«Денсаулық»тобы.     Ұстанымы:   «Ішімдікке  қарсы»

 Ұраны:    Денсаулықты сақтаймыз,

Спортты біз жақтаймыз.

Барша  топ алдында,

Салауатты өмірді мақтаймыз!

3. «Салауат» тобы.

Ұстанымы: «Нашақорлыққа қарсы»

Ұраны: Салауатты мақсатымыз –өмір сүру,

Өмірдіңмағынасынкерекбілу.

 Жауымыз-ішімдік пен нашақорлық

Ұстанамыз–бұлжолданаулақжүру

ІІ кезең: «Бәйге»

   Әртопқа  сұрақтарберіледі. Сұраққажауапдайындауға 2 минут беріледі.

І топқа:

         1-сұрақ:  Жасөспірімдер  арасында  шылым  шегушілік  туралы не айтасыз?  

                         Шылым  шегудіқоюға бола ма?

Жауап:     -Кей балалар  темекітартудыесеюдепсанайды. Еліктейді, бір-біріненартықболыпкөрінгісікеледі, не біреуықпалетеді. Бірақ, олар  өзденсаулығынаөздерізиянкелтірушілер.  Темекінітастауүшінбаланыңқайраты мен қажырлығыкерек. Бос уақытынқызықты  өткізіп, спортпеншұғылданса, темекінітастау оп-оңай. Сонда ғанаөзіңді-өзіңжаманортағаитермейсің.

2-сұрақ: Адам денсаулығынаеңқажеттізат не депойлайсыңдар?

ІІ топқа:

        1.Алкаголь ем бе, әлдекімдерайтқандайжүрекауруынапайдалыма?

        Жауап:    —-Жоқ. Бұлпікірдітартушыларкөбіне –көпарақзауытыныңиелері. Оларөзөнімдерініңкөбіректарап , пайдаға батуды ғанакөздейді. Ал шындығынакелгенде, арақішушінің инфаркт алуы аз ұшыраспайды.Арақтыңқайтүрініңболса да сырқатқадәріретіндеқолданылмайтындығынМұхаммедпайғамбарымыздыңхадисіндегі : «Арақтың ем емесекендігісөзсіз,  керісіншедерт, яғни ауру әкелуші»- дегені  шегелейтүседі.

2. Денсаулықтыңдостарынатапшық.

 ІІІ топқа:

       1.Есірткіге әуестенгенадамныңөміріқысқаболадыдейді. Оныңсебебінеде?

Жауап: — Нашақорлықпенауратындардыңөміріұзаққабармайды. Алғашқыдаляззат алу үшін, кейінненауырмауүшінғанақолданатынболады. Сөйтіп,  денелерінулаптастайдынәтижесіндемидыңтынысалу  орталығытоқтайды.

2. Денсаулықтыңқастарынатапшық.

Сергіту сәті. Денсаулыққа байланысты

ІҮ кезең:  «Ситуациялықжағдаят»    

Салауаттыөмірсалтынқолдайық!
Әдеттенжаманәмандааулақболайық!
Өзөміріңөзқолыңда, ей жастар,
Су ішпегенгүлдейболыпсолмайық!

— Келесікезеңімізде,әртопқа, сайысымызғақатыстымамандарымыздың  дайындағансұрақтары  бойынша  жауапберіп,  «Ситуациялықжағдаятты» талдау. Ойлануға 2 минут уақытберіледі.

1. «Болашақ» тобына: 
 -Саған  жоғарғы сынып оқушысы «Маған күніне бір қорап темекі алып бер.Екеуміз бірлесіп шегеміз.Мұны тек сен екеуіміз ғана білетін болайық. Әйтпесе…» деп жұдырығын көрсетіп шарт қойды.Өзіңді қандай жолмен құтқарасың?

2. «Денсаулық» тобына:

— Сеніңдостарыңныңбәрітемекішегеді.Алсеніңтемекішеккіңкелмейді,солүшіноларсенішеттетебастайды.Сеноларданбөлініп кете алмайсың.Неістередің?

3.«Салауат» тобына:   

-Сенің өте жақсы көретін досыңның аузынан ептеп арақтың иісі шығатынын бір-екі рет байқадың.Ол сені сезеді деп ойлаған жоқ.Ата-анасыны айтайын десең досыңның көңілін қимайсың.Сен досыңды қалай құтқарар едің?

 «Ситуациялықжағдаят»    

1. Бір спортсмен өзі әйгілі болады.Жақсы жұртқа танымал.Бірақ табыс көзі онша болмайды.Енді ол отбасын асырау үшін «арақ»заводына жұмысқа тұрады.Алғашқы кезде жақсы табыс тауып жүреді.Кейіннен ол аз-аздап ішіп,араққа бойы үйреніп кетеді.Енді жұмысты тастайын десе,ақша керек,тастамайын десе,ішіп қоя береді.Ситуациядан қалай шығуға болады?

2.Темекі тартпайтын планетадан келген қонаққа темекі деген не және оны адамдар не үшін тартатыны жайлы түсіндіру қажет.(қонақтың ролін бір оқушы ғана орындайды,қалған оқушылар темекі туралы оған түсіндіреді

3. Сенің достарыңның бәрі темекі шегеді.Ал сенің темекі шеккің келмейді,сол үшін олар сені шеттете бастайды.Сен олардан бөлініп кете алмайсың.Не істер едің,жоқ әлде қойдырудың жолын іздестірер ме едің?

V кезең «Уланбасын өмірің» көрініс  қою.

-Бұл бөлімде әр топ өз көріністерін көрсетеді.
1- топ «Зиянды әдеттер » планетасы
2- топ «Есірткіден аулақ бол»
3- топ «Спортшы жігіт »
1 . «Болашақ» тобы:    «Зиянды әдеттер » планетасы
  Адам: Уһ, жаным –ай! Енді қайда барсам екен? Қайжергебарыпжанымрақаттабарекен!   Не етсемекен!
Арақ: Мен мөлдірмін!  Меніішіпрақаттан. Көңіл—  күйіңкөтеріліп, өміріңқызықболады. Келменімендос бол! Менімендосболсаңқайғырудыұмытасың, жеңілдейсің.
Темекі: Ал мен сымбатты да әдемімін, иісімқандайжағымды.  Меніңәсерімненрахаттанасың. Меніңдосым бол, кел!
Наша:  Бәрінен де мен күштімін. Еңрақаты, еңтиімдісі мен боламын. Менішегіп, күш-  жігеріңартады, көңілкүйіңкөтеріледі. Мен сеніешуақытта  тастамаймын, адалдосболамын.  Кел, менімендосбол!
Денсаулықпланетасыныңтұрғыны:
—  Тоқтатыңдар! Ей, жауыздар,сыртыжылтыр, ішіқотыржауыздар! Кетіңдер, кетіңдерары, босқаерікпеңдер. Меніңадамымныңалдакөрерқызығынасендеркедергіболасыңдар!  Егерсендергееріп, жеңілжоліздеп, еріп кете берсе, өміргеқандайболашақұрпақ  әкелмек!  Жүр, одан да меніменжүрсеңадамболасың! Адам дегенасылатыңдымұндай  жауыззаттарменкірлетпе!

2- топ «Денсаулық» тобының көрінісін тамашалаңыздар!
Көрініс: «Есірткіден аулақ бол!»

Автор: Ерте, ерте , ертеде,
Дәл қазіргі заманда,
Арман деген баланы
Еркелетіп өсірді.
Сұрағанын әперді,
Оқу деген ойда жоқ,
 Өсе келе ол бала,
Жамандыққа бойлайды.
Өз бойына жолатты
Есірткі деген пәлені.

Бала: (Рэп стиліндегі әуен қойылады)
 Керек  емес, үйретпе,
Оқымаймын ереже.
Еркесімін әкемнің,
Кенжесімін атамның,
Қалтам толы ақшаға,
Ауырмайды басым басқаға.
(«Аппақ гүлдер»  әуені )
Тыныш еді өмірім,
Көріп сені өзгердім.
Сүйіп сені көңілім жұлдыздырға тең келдім.
Сөз таппаймын айтуға,
 Сені бойға алғанда,
Түсімде де жүрсің ғой,
Темекі мен есірткіні ұсынып.
(Билеп жүріп құлайды. )

Дәрігер:
Тамырын у мен суарып,
Инемен таза денеңді
Тесуге неге келістің?
Көк түтінмен уланып,
Ащы суды неге іштің?
Төсекке асыл азамат
Аурумын деп  құлапсың.

3-топ «Салауат» тобының көрінісін тамашалайық.

 Спортшы жігіт жаттығу жасап, шынығып жүр. Оның жанына темекі тартып, қолдарына ішімдік бар достары келеді. Арада 5 жылуақытөткенсоң, оларкездеседі.

Спортшыжігітәлем чемпионы атанған, ал баяғы  темекіішкіш, ішімдікқұмардостарыазып –тозған, түрлеріадамшошитындайхалгетүскен. Спортшыжігітсөйлейді.

Спортшыжігіт:

Уа, халқым, назараударденсаулыққа,

Өмірдебақыттысыңденіңсауда.

Денсаулықтереңбақытдегенсөзді,

Құрайтпағанғұламаданамызда.

Сақтахалқым, денсаулығынаналардың,

Болсындесеңденісауұрпақтарың.

 VI  кезең:    «Ғасыр тағдыры үшін, күресейік!».

  Тақырыпбойыншақорғайды.Постер

1. «Болашақ»тобы: Суреттің тақырыбы: «Темекіден түтін сорсаң улайсың,өзіңді-өзің

жіпсізбайлапшырмайсың.»

2.«Денсаулық»тобы:  Нашақордың алдында ақшаны қайдан табамын деген мәселе тұрады. Жағымсыз әдеттері. 
Олар: 
1. Қайтарымсыз ақша алу. 
2. Ең оңай жолы – алдау. Яғни олар алдымен достарынан, туған-туыстарынан, әке-шешесінен қарыз алады. 
3. Үйінен ұрлау, көбінесе нашақордың қылмыстық жолы үйінен басталады. Қымбат заттарды, зергерлік, техникалық заттарды сатады. 
4. Ұрлық – үйдегі ұрлайтын зат біткенде көршілердің, туыстарының заттары және дүкендерге ұрлыққа түседі, қалта ақтаратын болады. 
5. Есірткіні дайындау және сату. Нашақорлар арасында мұндай еңбек «адал еңбек» деп аталады. Бұл ең көп ақша табу үшін қолданылатын жұмыс түрі. 
6. Алдау. Бұлжағы да нашақорларарасындакөпкездеседі (қолдарындағыесірткініөткізунемесеалуүшінтүрліқулыққабарады.) 

3. «Салауат» тобы.  Жігерің бар, талабың бар, қайратың,
Мақсаттұтсаңқанатың бар талмайтын.
Өз-өзіңдіұстайбілсеңтартынып,
Өмірің бар алдаәлісолмайтын, – дейотырып, жаманәдеттерденжирендіретін, зияндыәдеттер,Денсаулыққабайланыстымақалдар мен ұлағаттысөздердіңжалғасынтабуға

 1Ауырып ем іздегенше , (Ауырмайтын жол ізде )

2.Шылымқор өзін ғана емес, (Өзгелерді де улайды)

3.Темекінің көк түтіні (Екі өкпеңді ыстайды)

4.Ұзартқың келсе ғұмырды, (Таста арақ пен шылымды)

5.Ішпеген, шылым тартпаған – (Денсаулығын сақтаған)

6.Жасында темекісін будақтатқан – (Күркілдеп қартайғанда құлап жатқан)

7.Көзге түскен қауыз жаман, (Шылым шеккен ауыз жаман)

8.Шылымды жергетастама, (Айналаңдыластама)

9.Түтіні тісіңдісарғайтады, (Уыертеқартайтады)

10.Темекінің кермегі, (Еріккенніңермегі)

11.Қайғы қартайтады. (Қуанышмарқайтады)

12.Тыста ұзақжүргенің, (Ұзақөмірсүргенің.)

Әдеби-монтаж
Уа халқым, назар аудар денсаулыққа
Өмірде бақыттысың денің сауда.
“Денсаулық – терең бақыт” деген сөзді
Құр айтпаған ұлы Абай данамыз да.

Денің сауда күштісің бұл әлемде
Денің сауда сұлусың жер бетінде. 
Сол мықты денсаулықтың арқасында
Жеңерсің ауыр заман тәлкегін де.

Денің сауда жетерсің арманыңа
Жоспарлап алға қойған мақсатыңа
Денің сауда көрерсің бұл дүниенің 
Бар қызық, рахатын, жарығын да.

Денсаулық – шексіз бақыт халқым менің
Сондықтан көңіл аудар денсаулыққа.
Қолда барда біл оның қасиетін
Күтіп, баптап аяла әр уақытта.

Тәжірибе көрсету (Темекінің өкпені улауы туралы)

Барлығы бірге айтады.
1. Жігер деген ­ Мен
2. Күш деген ­ Мен
3. Кешірім деген ­ Мен
4. Жасөспірім деген ­ Мен
5.Жастық шақ деген ­ Ме
6. Денсаулық деген ­ Мен. 
7.Адалдық деген ­ Мен
8. Жарқындылық деген ­ Мен
9. Бар ғажайып деген ­ Мен
Бәрі маған байланысты,
Бәрі менің қолымда.

Хормен:
Өзөмірімізүшінкүресебілейік!
Салауаттыөмірсалтынқолдаймыз!

Д-демалу

Е-еңбектену

Н-нашақорлыққа жоламау

С-салауатты өмір

А-алғырлық

У-уайымсыз өмір

Л-лайықты өмір

Ы-ынта

Қ-қозғалыс

Есірткі жойылсын!

Ішімдік құрысын!

Дені сау ұрпақтың

Ұрпағы көбейсін!

Видео «Бәрі өз қолыңды»(Талқылау)

Қорытынды бөлім.  «Достық ағашы»

       Мұғалім:  Балалар, енді, жылы жүректеріңнен шыққан тілектеріңді достық ағашына орналастырайық.

-Денісауадамқандайболады?

-Денсаулығыңдысақтауүшін  не істеукерек?

  Достықағашытамырынкеңжайыпөсеберсін, дендеріңсауболсын. ( Жазғантілектеріноқиды).
Мұғалім: «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтынжолізде» дейдіданышпанхалқымыз. «Өміріміздіұзарту да, қысқарту да өзқолымызда.»

Өміргеадамбірақреткеледі,
Жастықшағыңөміріңніңкемелі.
Күтебілсеңсаулығыңдыөрелі,
Табиғаттыңбергенненкөпберері.
-Яғни, адамбақытты болу үшіноғанденсаулықкерек, ал денсаулықтыңкепілі – салауаттылық. «Ел ертеңі-есірткісізболашақ»депбүгінгітәрбиесағатымыздыаяқтаймыз4. .Сұраққою.

1. “Денсаулығыңөзқолыңда” дегендіқалайтүсінесіңдер?

2. Салауаттыөмірсалты не үшінкерек?

3. “Сатыпалғанауруғадауажоқ” дегендімысалдарментүсіндіріңдер

Қорытынды: Елдіңелдігін, азаматтыңажарынашатындайжақсықасиеттердіүлгі, мұраетіпқалдырагөр,-дейотырып:

Айналайынжастарым,

Өн- бойыңдыәрдайым,

Дәлосындайкеселден,

Сақтайжүршіылайым!-дегімкеледі.

Мұғалім сөзі:
Нашақорлық қоғам дерті. Нашақорлықпен күресуге жалғыз адамның шамасы келмейді. Бұл жерде заң сақшылары нарколог мамандар, ата-аналар және сіздер мен біздер әрбір Қазақстан азаматы шетте қалмау керек. Ғасыр дертімен күресу керек. Дүниедегі ең қымбат нәрсе ол сенің өмірің. Сенің өмірің ол өз қолыңда.

«Спорт.Спорт. Спорт» жеке ән орындау

В.В.Маяковский атындағы орта мектеп

Сынып жетекшілерінің аудандық семинары

Тәрбие сағаты

Тақырыбы:«Ел ертеңі-есірткісіз болашақ» 

9 «а» сынып жетекшісі: Нілдібаева Ж.Қ.

2017-2018 оқу жылы