Маңғыстау облысы Бейнеу ауданы Үстірт орта

мектебінің химия пәні мұғалімі Реисова Айнагүл

Сабақ тақырыбы: Сутектің физикалық, химиялық қасиеттері, қолданылуы ж/е алынуы. № 5 зертханалық жұмыс.

Білімділік:

Сынып оқушыларына сутектің физикалық ж/е химиялық қасиеттерін оқып – үйрену сутектің қолданылуын еске сақтау арқылы реакция теңдеулерін құра білу дағдысын дамытып қалыптастыру.

Дамытушылық:

Сутектің қасиеттерін оттек тақырыбымен салыстырмалы түрде түсіндіре отырып, бейімделу дағдысын дамыту.

Тәрбиелік:

Сынып оқушыларына оқулықпен жұмыс істеу кезінде тақырыптағы басты мәселені анықтап, ойлау қабілетін дамыта отырып, сутектің таралуын, қолданылуын айта отырып, қолданыста абайлап жүрулеріне тәрбиелеу.

Ұйымдастыру бөлімі:

• Сынып оқушыларымен амандасу;

• Сынып оқушыларының оқу – құралдарын тексеру;

• Зейіндерін сабаққа аудару;

Сабақ түрі: Дәстүрлі

Сабақ типі: Аралас

Үй тапсырмасын сұрау.

Өткен тақырып б/ша формулаларды сұрау, есептер шығарту арқылы білімдерін тексеру, үйге берілген есептерді тексеру.

Жаңа сабақты түсіндіру:

Физикалық қасиеті.

Қ.ж. сутек түссіз, иіссіз газ. Суда нашар ериді. 100 көлем суда 2 көлем газ ериді. -253⁰С темп. сұйылады. Газ күйінде сутек жеңіл болғандықтан, стаканның аузын төмен қаратып жинап, оны екінші ыдысқа құюға болады. Резенке шарды сутекпен толтырса, ол жоғары көтеріледі. Сутекпен толтырылған сабын көпіршіктері жоғары қарай ұшады.

Химиялық қасиеті.

Қыздырғанда сутек оттекпен шабытты әрекеттесіп, көп жылу бөледі. Жану нәтижесінде су түзіледі.

2H₂+O₂= 2 H₂O + 572 кДж

Күкіртті балқыта отырып, оған сутек газын жіберсе, шіріген жұмыртқаның иісіндей иісі бар күкіртсутек газы бөлінеді.

H₂+S= H₂S↑

Сутек газы хлормен әрекеттесіп, өткір иісті хлорсутек газын бөледі.

H₂ + Cl₂= 2HCl↑

Сутек басқа бейметалдармен ж/е металдармен реакцияға түседі. Қыздырғанда белсенді Ме натрий мен кальций сутекпен әрекеттесіп, гидридтер түзеді.

2Na + H₂= 2NaH натрий гидриді

Сутек күрделі заттармен әрекеттеседі.

CuO+H₂ = Cu + H₂O

Қолданылуы.

Оксидтерден Ме бөліп алу

Хлорсутек синтезі

Тұз қышқылын алу

Қозғалтқыш отыны

Метанолды синтездеу

Аммиак синтезі

Металды кесу және өндіру

Азот қышқылын өндіру

Өсімдік майын қатты майға айналдыру

Тыңайтқыштар өндіру

№ 5 зертханалық жұмыс.

Сутекті зертханада алу, оның қасиеттерін зерттеу.

Құралдар мен реактивтер: сутек газын алатын қарапайым құрал, тұрғы, сынауықтар, спиртшам, сіріңіке, ұстағыш, мырыш түйірлері, 30 % - дық тұз қышқылы ерітіндісі.

Жұмыстың орындалуы.

1. Оқулықтағы 23,24 – суреттегідей сутек алатын қондырғы даярлаңдар.

2. Сынауыққа 4-5 түйір мырыш салып, металл тұрғыға орналастырыңдар.

3. Үстінен сынауықтың ¼ бөлігіне келтіріп тұз қышқылынан құйыңдар

4. Екінші сынауықтың аузын төмен қаратып сутек газын жинаңдар да, сутектің тазалығын тексеріңдер.

5. Бөлініп жатқан сутекті жағыңдар. Не байқадыңдар? Тиісті реакция теңдеулерін жаза отырып, жұмыстарыңды қорытылаңдар.

Жаңа сабақты бекіту.

Сутектің ПЖО

Сутектің қолданылуы

Сутекпен оттектің айырмашылығы?

Сутектің физикалық ж/е химиялық қасиеттері

Есептер: 83 бет. 8, 9, 10, 11, 12.

Бағалау.

Үйге тапсырма:

Сутектің физикалық, химиялық қасиеттері, қолданылуы ж/е алынуы.

Сау болыңыздар!

2 нші сабағым.

Сабақ тақырыбы: Химиялық элементтердің тотығу дәрежесі. Қосылыстардың формулалары б/ша т.д. анықтау.

Білімділік:

Тотығу дәрежесі. Тотығу-тотықсыздану реакцияларын жазу дағдысын қалыптастыру.

Дамытушылық:

Атомдардың электрондарын беріп жіберу н/е қосып алу себебін ж/е ортақ электрондық жұп арқылы байланыс түзілуін түсіндіру. Тотығу-тотықсыздану реакциясын жазып, оны талдай білу дағдысын дамыту.

Тәрбиелік:

Сынып оқушыларының тотығу-тотықсыздану реакция теңдеулерін жазып, есепке деген қызығушылықтарын оятып, шапшаңдыққа, жылдамдыққа тәрбиелеу.

Ұйымдастыру бөлімі:

• Сынып оқушыларымен амандасу;

• Сынып оқушыларының оқу – құралдарын тексеру;

• Зейіндерін сабаққа аудару;

Сабақ түрі: Дәстүрлі

Сабақ типі: Аралас

Үй тапсырмасын сұрау.

«Кім жылдам?» 8 «Б» 3 қатар, 8 «В» 2 қатар. Осы қатар оқушылары кезекпен кезек деңгейлік тапсырмаларға жауап беріп, алма ағашын гүлдендіреді.

1. «3» Авагадро саны нешеге тең?

2. «3» қ.ж. көлем нешеге тең

3. «3» газдардың салыстырмалы тығыздығы қалай белгіленеді, ол неге тең?

4. «3» массаға байланысты зат мөлшері қалай анықталады?

5. «3» Экзотермиялық реакциялар дегеніміз не?

6. «3» жылу сіңіре жүретін реакциялар

7. «3» Күн жүйесі ғаламшарының неше пайызын сутек атомы алады?

8. «3» Сутектің судағы массалық үлесі?

1. «4» Кестені толтыр.

Жауабы:

2. «4» Сутектің жай зат екенін анықтаған кім ж/е оған қандай ат берген? А. Лавуазье «гидрогениум» «су тудырушы»

3. «4» Реакцияны аяқтап, типін анықтаңыз

Н₂+ О₂ =

Zn + HCl =

Ca + H₂=

4. «4» Н₂О, 11%, СаН₂, 4%, КН, 2,5% осылардың құрамындағы сутектің массалық үлесін есептеңіз

5. «4» сутекке тән химиялық қасиетті атаңыз.

6. «4» сутекті не үшін қолданылады?

1. «5» Аммиак газының ауа 0,59 ж/е сутек 8,5 бойынша тығыздығын есептеңіз

2. «5» Сутекті алудың қандай әдістерін білесіз? Өнеркәсіпте қалай аламыз?

3. «5» зертханада сутекті қалай аламыз?

4. Реакция теңдеуін аяқтаңыз.

Fe + H₂SO₄= Zn + HCl =

Al + HCl = Na + H₂O =

5. Сутекке тән ерекше қасиет -

Жаңа сабақты түсіндіру:

В аленттілік электрондары электртерістігі кіші атомдардан электртерістігі үлкен атомдарға ауысатын н/е ығысатын процестер тотығу – тотықсыздану реакциялары д. а.

4Na⁰ + O₂⁰ = 2Na⁺₂O^-2

2Na⁰ + S⁰ = Na₂S^-2

Магнийдің күкіртпен әрекеттесуі:

Mg + S = Mg⁺² S^-2

Mg⁰ – 2e^- = Mg ⁺² тотығады

S^{0 +} +2e^- = S^-2 тотықсызданады.

Mg – тотықсыздандырғыш, S – тотықтырғыш. Магний сульфидіндегі +2, -2 т.д. мәні айтылады.

Электрондарды беру процесі тотығу, ал қосып алу процесі тотықсыздану , д.а. осы реакцияларды электрондарды қосып алатын атомдар н/е иондар тотықтырғыш, ал беретіндері тотықсыздандырғыш болады.

Ионды қосылыстардағы ионның заряды, полюсті ковалентті қосылыстардағы атомдардың шартты заряды тотығу дәрежесі д.а.

Тотығу дәрежесінің мәні осы элементтің атомынан басқа элемент атомына шартты түрде ығысқан электрондар санымен анықталады.

Тотығу дәрежесін «+» н/е «-» белгілейді.

Тотығу – тотықсыздану реакциясы жүргенде тотықсыздандырғыш атом электрондар беріп, тотықтырғыш атом оларды қосып алады. Кез келген элемент атомының тотығу дәрежесін, оның басқа бір атомға шартты түрде берген не қосып алған электрондар саны б/ша анықтайды. Оның сандық мәні мен таңбасы элементтің электртерістігіне б/ты. Электртерістігі аз болатын Ме үнемі тотығу дәрежесін көрсетеді. Ал бейметалдардың т.д. оң да теріс те бола алады.

Жаңа сабақты бекіту.

Тотығу дәрежесі дегеніміз не?

Тотығу тотықсыздану д/з не?

Тотығу-тотықсыздану реакц. Не?

Тотығу дәрежесінің мәні қалай анықталады?

Тотығу дәрежесін нелермен белгілейді?

Кітаппен жұмыс.

177 б. № 2, №3, №4, №5. 179 б. № 1, №2, №3.

Бағалау.

Деңгейлік тапсырмалар б/ша бағалаймын ж/е бекітуде қойылған сұрақтар мен есептер шығарған оқушыларды бағалаймын.

Үйге тапсырма:

Химиялық элементтердің тотығу дәрежесі. Қосылыстардың формулалары б/ша т.д. анықтау.

Мектепке аяқталмай қалған есептер.

Сау болыңыздар!