Тойкенова Кулпынай Темирбековна

Қорабек Гүлмараш Күзенбайқызы

Түркістан облысы, Созақ ауданы, Таукент кенті

"Таукент гүлдері" бөбекжай бақшасы

"Сюжетті ойындар арқылы балалардың танымдық қабілеттерін дамыту"

(Әдістемелік құрал)

2024ж

Түркістан облысы, Созақ ауданы, Таукент кенті

"Таукент гүлдері" бөбекжай бақшасы.

Тойкенова Кулпынай Темирбековна

Қорабек Гүлмараш Күзенбайқызы

"Сюжетті ойындар арқылы балалардың танымдық қабілеттерін дамыту"

(Әдістемелік құрал)

Шымкент 2024 ж.

ӘОЖ

КБЖ

А

Әдістемелік құрал: Таукент кенті "Таукент гүлдері" бөбекжай бақшасы әдістемелік кеңесінің шешімімен аудан көлемінде таратылуға ұсынылған (№ ....хаттама, ..........2024 ж.)

Автор-құрастырушы:

Тойкенова К.Т., Қорабек Г.К. Таукент кенті "Таукент гүлдері" бөбекжай бақшасы.

Пікір бергендер:

Айдарбек Б.Ә., «Өрлеу» БАҰО «Түркістан облысы және Шымкент қаласы бойынша КДИ» филиалының аға оқытушысы, п.ғ.к.

Тағы бір пікір керек.

Сюжетті ойындар арқылы балалардың танымдық қабілеттерін дамыту" Әдістемелік құрал: Тойкенова К.Т., Қорабек Г.К. Созақ, 2024. – 38 б.

Сюжетті рөлдік ойын баланың өмір танымының алғашқы қадамдарының бірі. Балалар ойынды ересек жастан бастап өмірде өз орнын тауып кәсіпті толық меңгеріп алғанынша жалғасады. Сол себепті, бақша балаларын үнемі сюжетті рөлдік ойындар мен тәрбиелеп, ойнатып отыратын болса, ақыл –ойдың қалыпты дамуына және баланың рухани сезімін жасампаз өміріне ұштасып, өзі қоршаған ортамен танысып рухани ләззат алады. Бұл әдістемелік құрал бақша тәрбиешілеріне, мектеп алды даярлық топ мұғалімдеріне таптырмайтын құрал.

ӘОЖ

КБЖ

© Тойкенова К.Т., Қорабек Г.К.., 2024.

Алғы сөз

Жылдан жылға қоғамдық мектепке дейінгі тәрбиенің рөлі артып келеді. Бүгінде ол мемлекеттік маңызы бар бірқатар әлеуметтік функцияларды атқарады. Біздің тәрбиеленушілеріміз балабақшаға келген кезде дене, ақыл-ой, адамгершілік, еңбек, эстетикалық дамудың жоғары деңгейіне жетеді.

Баланың жеке қасиеттері белсенді қызметте және ең алдымен әрбір жас кезеңінде жетекші болып табылатын қызметте қалыптасады, оның мүдделерін, шындыққа көзқарасын, қоршаған адамдармен өзара қарым-қатынастың ерекшеліктерін айқындайды. Мектепке дейінгі жастағы балалардың жетекші қызметі ойын бұл сюжеттік ойындар болып табылады.

Балалар өзара өз бастамасы бойынша бірігеді, ойын сюжетін өздері анықтайды, өзіне тиісті рөлдерді алады, ойын материалын бөледі, қандай да бір ойын әрекеттерін орындай отырып, ойын мазмұнын белгілейді және дамытады. Олардың ойын сюжеті мен мазмұнын қоршаған өмірден алуы, оның назар аударған, қызығушылық тудырған, ерекше әсер қалдырған сәттерін бейнелеуі маңызды.

Кіріспе

Сюжеттік ойынға қатысатын балаға не береді? Ол қандай психикалық қасиеттер мен қабілеттерді дамытады?

Міне сюжеттік ойынның дамушы мәні әр түрлі. Ойында бала қоршаған әлемді таниды, оның ойлауы, сезімі, ерік-жігері дамиды, құрдастарымен өзара қарым-қатынас қалыптасады, өзін-өзі бағалау және өзін-өзі тану қалыптасады. Ойында балалар шындықтың ересектердің әрекеті мен өзара қарым-қатынасы сияқты жақтарымен танысады. Бұған ойын сюжеттері мен мазмұны дәлел.

Ойында ересектер өмірінің қандай да бір жақтарын көрсету үшін балалар олармен, әрине, үлкендердің көмегімен алдын ала танысуы тиіс. Ойын бұл танысуға не қосады? Әрине, ойынды ұйымдастыру кезінде және оның барысында ересектер мен құрдастардан қосымша мәліметтер алынуы мүмкін. Бірақ бұл жерде ең бастысы бала алатын мәліметтердің саны емес, оларды игеру сапасы. Ойын арқылы өткізілген нәрселерді балалар ересектерден естіген немесе өздері байқаған нәрселерден басқаша қабылдайды.

Тәрбиеші ойынды басқару функциясын қалай жүзеге асыруға тиіс, қандай педагогикалық құралдарды пайдалануға болады?

Ойындағы сюжет - ересек адам өзінің мақсатты әсерін қалыптастыратын негіз. Бірақ ойынның қалыптасуы біртіндеп жүріп жатқандықтан, сюжет әр түрлі, ойын кезеңдеріне және балалардың жас ерекшеліктеріне байланысты пайдаланылады.

Балалардың өз бетінше ойнауын ынталандыратын педагогикалық құралдардың бірі ойыншықтар болып табылады. Ойыншықтардың әсіресе ерте және кіші мектеп жасына дейінгі кезеңдерде маңызы зор, мұнда пәндік-ойын жағдайы балалардың өз бетінше ойнауын іске қосу сәті болып табылады.

Бастауыш мектеп жасына дейiнгi балалардың ойыны ойыншықтар мен оларды алмастыратын заттарға едәуiр дәрежеде сүйенудi талап етедi. Ойыншық-орынбасарға қойылатын негізгі талап - ойын әрекеттерін орындаудағы ыңғайлылық, көлемі бойынша басқа ойын материалдарымен мөлшерлестік. Мұндай ойыншықтың бейнеленген затты ортақ контурлармен еске салуы өте маңызды. Мысалы, қуыршақ сүлгіден жасалуы мүмкін, егер оны домалатып, алжапқыш немесе бантик киіп, табақшаның орнына картон шеңбері және т.б. ұсынуға болады, Ойынды дұрыс басқарған кезде мектеп жасына дейінгі балалар ересектерге ұсынылған орын басатын заттарды әуестікпен ғана пайдаланбайды, сондай-ақ өздері де алдын ала таңдайды және не белгілейтінін келіседі («Бұл қуыршақ», «Бұл тостақ»)

Осылайша, ойын мен ойыншық бір-бірінен ажырамайтыны рас. Ойыншық өмірге ойын әкелуі мүмкін, ал ойын дамығанда, жаңа ойыншықтарды қажет етеді. Ойыншық танымдық тұрғыдан бала үшін қоршаған материалдық шындықтың өзіндік жалпыланған эталоны ретінде көрінеді. Бірақ ойындар мен ойыншықтардың құндылығы олардың баланы өмірмен таныстыруында ғана емес, ең бастысы, олар баланың психикалық дамуының кезеңдік қозғалысының маңызды факторы болып табылады, бұл оның барлық қызмет түрлерін неғұрлым жоғары деңгейде жүзеге асыру мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Ойын баланы дамытып, қуантады, оны бақытты етеді. Сәби алғашқы жаңалықтарын жасайды, шабыт минутын бастан өткереді, ойында оның қиялы, қиялы дамиды, демек, бастамашыл, ынталы тұлғаны қалыптастыруға негіз болады. Балаға арналған ойын - ұқыпсыздыққа, мақсатсыз мінез-құлыққа әкеп соғатын бос тұрып қалудың дұрыс құралы.

Көптеген зерттеушілер ойын өзінің шығу тегі бойынша әлеуметтік екенін дәлелдеді, сондықтан сюжеттік ойындар мен оның жалпы мазмұны - этикалық (ең алдымен), зияткерлік, көркемдік, сондай-ақ қозғалыс белсенділігінің ерекшеліктері соншалықты маңызды, бұл ретте балалардың серіктестер, ойын қоғамдастығының мүшелері ретіндегі өзара қарым-қатынастарының сипаты мен мазмұны.

Өзектілігі.

Ерте және төменгі жас сатыларында балалардың өз бетінше, өз қалауы бойынша құрдастарымен қарым-қатынас жасауға, өз білімдері мен дағдыларын іске асыруға және тереңдетуге мүмкіндіктері бар. Балалар ересек болған сайын олардың жалпы дамуы мен тәрбиелену деңгейі жоғары болады, балалардың мінез-құлқын, өзара қарым-қатынасын қалыптастыруға, белсенді позицияны тәрбиелеуге ойынның педагогикалық бағыттылығы соншалықты маңызды болып табылады.

Сюжеттік ойын арқылы бала ересектер әлеміне кіреді, рухани құндылықтарды игереді, алдыңғы әлеуметтік тәжірибені меңгереді. Ойында бала алғаш рет ұжымдық ойлау сабағын алады деп есептеуге болады.

Мектепке дейінгі баланың жетекші қызметі ретіндегі ойын туралы айтқанда, біз көбінесе бірлескен сюжеттік ойынды білдіреміз. Сюжеттік ойын - бұл балалардың бірлескен қызметінің еркін түрі. Мұндай ойындар балаға тартынушылықты, өзіне сенімсіздікті, ұялушылықты жеңуге көмектеседі; олар баланың өзін-өзі көрсетуінің және өзін-өзі көрсетуінің құралы болып табылады.

Осылайша, сюжеттік ойын - баланың шынайы әлеуметтік тәжірибесі, оның құрдастары қоғамындағы шынайы өмірі. Сондықтан ойынды баланы жан-жақты дамыту, оның оң тұлғалық қасиеттерін, адамгершілігін қалыптастыру және қоғам мүшесі ретінде әлеуметтену мақсатында пайдалану проблемасы өзекті болып табылады.

Менің осы бағыттағы жұмысымның мақсаты белсенді және дербес қызмет үшін жағдай жасау, балада ойын процесінде тұлғааралық қарым-қатынас қалыптастыру болып табылады.

Осы мақсатты іске асыру үшін мынадай міндеттерді шешуді болжаймын:

1. Педагогикалық теория мен практикада мектепке дейінгі жастағы балалардың тұлғааралық қатынастарын дамыту проблемаларының әзірлену дәрежесін талдау.

2. Мектепке дейінгі кіші жастағы балалардың тұлғааралық қарым-қатынасын дамытудың теориялық негіздерін ашу.

3. Сюжеттік ойындарды өткізуге жағдай жасау.

4. Сюжеттік ойынды ұйымдастырудың қазіргі заманғы технологиялары мен әдістерін меңгеру.

Сюжеттік ойында, балалардың кез келген әрекетіндегідей, тәрбиеші жетекші рөл атқарады. Ойында ересектер балаларға көп нәрсені үйретеді, олардың моральдық қасиеттерін қалыптастырады.

Менің кеңестерім мен ұсыныстарым балалардың ойынға деген қызығушылығын арттырып, оны соңына дейін жеткізуге көмектеседі. Бұл мектепке дейінгі балалардың табандылығын, мақсаттылығын тәрбиелеу үшін маңызды. Әсіресе, мүддесі тұрақсыз, төзімсіз, тым қозғалмайтын балалар осындай қолдауға мұқтаж. Қиындықтарды еңсеруге, олардың өз күштеріне деген сенімін көтеруге тырысу керек.

Зерттеудің міндеттері.

«Мектепке дейінгі кіші жастағы балалардың дамуындағы сюжеттік-рөлдік ойынның рөлі»

Мектепке дейінгі балалық шақ - тұлғаның қалыптасуының ең маңызды кезеңі. Сюжеттік ойындар арқылы бала қоршаған орта туралы бастапқы білімге ие болады, онда адамдарға, еңбекке белгілі бір көзқарасы өзгереді, дұрыс мінез-құлық дағдылары мен әдеттері қалыптасады.

Мектепке дейінгі жастағы балалардың негізгі қызмет түрі - ойын, онда баланың рухани және дене күші дамиды; оның назары, жады, қиялы, тәртіптілігі, ептілігі. Сонымен қатар, ойын - бұл мектепке дейінгі жасқа тән қоғамдық тәжірибені игерудің өзіндік тәсілі. Ойында бала тұлғасының барлық жақтары қалыптасады және дамиды, оның психикасында айтарлықтай өзгерістер болады, олар дамудың жаңа, неғұрлым жоғары сатысына көшуге дайындайды. Психологтар ойынды мектепке дейінгі баланың жетекші қызметі деп санайды.

Мектепке дейінгі баланың қызметінде балалардың өздері жасайтын ойындар ерекше орын алады: - бұл шығармашылық немесе сюжеттік-рөлдік ойындар. Оларда балалар айналасында ересектердің өмірі мен қызметінде көретін барлық нәрсені ойнап шығарады. Ойында бала өзін ұжымның мүшесі ретінде сезіне бастайды, ол өз серіктестерінің әрекеттері мен әрекеттерін әділ бағалай алады.

Сюжеттік-рөлдік ойынның негізгі ерекшеліктері:

Ережелерді сақтау. Ереже бала мен тәрбиешінің іс-әрекетін реттейді және кейде тіпті қаламаған істі істеу керек дейді. Мектепке дейінгі дамудың маңызды кезеңі сюжеттік-рөлдік ойын болып табылады, онда ережеге бағыну ойынның мәнінен туындайды.

Сюжеттік ойында рөлдік мінез-құлық ережелерін игере отырып, бала рөлдегі моральдық нормаларды да игереді. Балалар ересектер қызметінің уәждері мен мақсаттарын, олардың өз еңбегіне, қоғамдық өмірдегі оқиғаларға, адамдарға, заттарға деген қарым-қатынасын игереді: ойында адамдардың өмір салтына, қоғамдағы іс-әрекеттерге, мінез-құлық нормалары мен қағидаларына оң көзқарас қалыптасады.

Ойындардың әлеуметтік мотиві. Әлеуметтік мотив сюжеттік-рөлдік ойында жатыр. Ойын - бала үшін ересектер әлемінде болу, ересектер қарым-қатынасының жүйесін өз бетінше түсіну мүмкіндігі. Ойын өзінің шыңына жеткенде, баланың қарым-қатынасын ойынмен ауыстыру жеткіліксіз болады, соның салдарынан оның мәртебесін өзгерту ниеті пісіп жетіледі. Оның мұны жасауының жалғыз жолы - мектепке бару.

Негізгі бөлім.

Сюжеттік-рөлдік ойын барысында мектепке дейінгі баланың интеллекті дамиды. Сюжеттік-рөлдік ойын ойынын дамыту баланың жалпы ақыл-ой дамуымен, оның мүдделерін қалыптастырумен байланысты. Мектеп жасына дейінгі балалардың өмірдегі түрлі оқиғаларға, ересектер еңбегінің әртүрлі түрлеріне қызығушылығы туындайды; олардың сүйікті кітаптар кейіпкерлері пайда болады. Осының салдарынан ойынның ойы да әлдеқайда берік болады, кейде ұзақ уақытқа олардың қиялын игереді.

Сюжеттік-рөлдік ойындардың түрлері:

1, Тұрмыстық сюжеттерге ойындар: «үйде», «отбасында», «мерекелерде», «туған күндерде». Бұл ойындарда қуыршақтармен ойнау үлкен орын алады, балалар өздері туралы білгендерін беретін іс-әрекеттер арқылы құрдастары, ересектері, олардың қарым-қатынастары.

2. өндірістік және қоғамдық тақырыптағы ойындар, онда

адамдардың еңбегі көрсетіледі. Бұл ойындар үшін тақырыптар қоршаған ортадан алынады. (балабақша, мектеп, дүкен, кітапхана, пошта, шаштараз, аурухана, көлік (автобус, поезд, ұшақ, кеме), милиция, өрт сөндірушілер, цирк, театр, аңшылық, зауыт, фабрика, шахта, құрылыс, колхоз, армия).

3, Батырлық-патриоттық тақырыптағы ойындар батырлығы (соғыс батырлары, ғарыштық ұшулар) және т.б.).

Сюжеттік ойынға қанша уақыт бөлу керек?

Әрбір бала жеке, дара, сондықтан ойын өткізуге уақытша шектеу жоқ. Әдетте, кез келген ата-ана балаға ойын қандай сәтте шаршағанын түсініп, одан әрі ойынды жалғастырудың қажеті жоқ деп есептейді.

Ойындағы ата-ананың рөлі

Ересектердің сюжеттік-рольдік ойынға ең айқын әсері - ата-ананың қалай және не ойнайтынын көрсету мүмкіндігі болған кезде оның пайда болуы. Баланың үлгі алуға бейім екенін ескере отырып, сюжеттік-рөлдік ойынға бағыт бере отырып, ересек адам баланың болашақ бейімділігіне ықпал етудің күшті құралын алады, осылайша оны тәрбиелейді.

Ата-аналар ойындарды ұйымдастыруда қолданылатын үш ережені есте сақтауы керек:

1. Ойын мәжбүрлеуге негізделмеуі тиіс.

2. Ойын - шығармашылық процесс, баланы қатал шеңберге итермелеудің қажеті жоқ.

3. Ойынның дамуына тырысыңыз.

Ойынды бастай білу оны тоқтату немесе басқа арнаға ауыстыру сияқты маңызды.

Егер бала бірнеше апта бойы бір реттік ойынды ойнап жатқанын байқасаңыз, мысалы, дүкенде, бұл ретте ойын дамымайды және ол бір сюжетті айналдырады - араласу уақыты келді. Алдымен ойынды дамытуға, ойын жағдайын өзгертуге, мысалы, жаңа кейіпкерлер қосуға көмектесу керек. Дүкеннің директоры болып, дүкенде жаңа бөлім ашылып, онда нан-тоқаш өнімдері сатылатын болады. Балаңызға нан, нан, тәтті тоқаш пісіруді ұсыныңыз. Осылайша баланы басқа жағдайға тартасыз.

Сюжеттік ойындар:

«Балабақша»

М ақсаты. Балаларды балабақшада жұмыс істейтін ересектердің еңбегімен таныстыру. Рөлді өзіне алу қабілетін дамыту.

Ойын материалы. Қуыршақтар, ойыншық ыдыстары, алмастырғыш заттар.

Ойын рөлдері. Аспазшы, дәрігер, бала күтуші, тәрбиеші, музыкалық жетекші.

Ойын барысы. Тәрбиеші ойынды балабақшаға экскурсиядан бастай алады. Экскурсия барысында ол балалардың назарын балабақшада топтардың көптігіне және балалардың көптігіне аударады. Барлық балалар бақшада көңілді және қызықты өмір сүреді, себебі оларға ересектер қамқорлық жасайды: аспазшы тамақ әзірлейді, дәрігер балаларға екпе жасайды, оларды емдейді, тәрбиеші көмекшісі топтық бөлмені жинайды, тамақ береді, тәрбиеші балалармен айналысады, олармен ойнайды.

Экскурсиядан кейін тәрбиеші балалардан не көргенін сұрайды және әркімге аспазшы, күтуші, тәрбиеші, музыкалық жетекші болуды ұсынады.

Педагог алдымен пәндермен іс-әрекетті өзі көрсете алады. Мысалы, аспазшы рөлін атқара отырып, тәрбиеші сорпа дайындауға қажетті заттарды дайындайды: кастрюль, қасық, сорпа, сәбіз, картоп және т.б. Бұл ретте тәрбиеші орынбасар заттарды пайдаланады. Содан кейін балалардың біріне сорпа пісіруді ұсынады.

Мәселен, педагог бірнеше сюжет ойындай алады. Бiртiндеп бiрнеше сюжеттер бiртұтас қызықты ойынға бiрiктiрiледi. Мысалы, екі қыз қуыршақтармен ойнайды, оларды төсектен көтереді, киіндіреді, бір-бірімен сөйлеседі, олардан алыс басқа қыз балалар асханасын ұйымдастырады, ол үш қуыршақты үстелге отырғызады және олардың алдына асхана аспаптарын қояды. Тәрбиеші бұл жағдайды былайша пайдалана алады: ол екі қызға аналарға жұмысқа, ал балаларға балабақшаға баратын уақыт келгенін, онда таңғы ас басталатынын айтады. Осылайша, педагог екі ойнайтын топтың бір топқа табиғи түрде бірігуіне ықпал етеді. Ойын қазірдің өзінде жоғары деңгейде жалғасуда. Ал тәрбиеші «автопаркке» қоңырау шалып, неге балабақшаға көлік жіберілмегенін білуі мүмкін - балабақшаға азық-түлік және т.б. қажет.

«Дәрігер»

Мақсаты: Ойын барысында қоршаған тіршілік туралы білімдерін көрсету, медициналық әлеуметтік маңыздылығын меңгеру Медицина қызметкерлерінің еңбегін құрметтеуге, тәрбиелеуге, қоғамдық жерлерде өзін-өзі ұстау ережелерін сақтау. Көрнекіліктер: Халаттар, дәрігердің бас киімі,дәрілер тізімі, дәрігердің ойыншық шамаданы, фонендоскоп, невропатологтің балғасы,шприцтер. Емделуші дәрігердің қабылдауына жазылады, қабылдауға шағыммен келеді, ем тағайындауын сұрайды, алғыс білдіреді. Дәрігер қабылдайды, тыңдайды, тамағын қарайды, қан кысымын өлшейді, дәрілер тізімін жазып береді. Көз дәрігері емделушіні қабылдайды, көзін тексереді, ем тағайындайды, кеңес береді, еңбекке жарамсыздық парағын береді. Медбике дәрігердің жазып бергенін орындайды, укол салады, банкі, кыша, егу қояды, тамак бұлайды, қыздыру жасайды. Санитарка медициналық кабинетті жинастырады (еденді жуады, шаң сүртеді). Тіркеуші науқастың картасын толтырады, талон береді.

С южеттік – рөлдік ойын «Тігінші»

Мақсаты: Балалардың тіл байлығын дамыту, сурет бойынша әңгімелей білуге дағдыландыру. Балалардың коммунактивті дағдыларын арттыру, бір - бірімен диалог арқылы сөйлесуге үйрету, есте сақтау қабілеттерін дамыту, өзіне сенімді болуға, үлкендердің еңбегін құрметтей білуге тәрбиелеу.

Көрнекіліктер: Киімдер, бас киімдер, тігіншіге керек заттар(ине, метр, қайшы, жіп), іс машинасы, киім үлгілері, маталар.

Тәрбиеші: Балалар тігінші не істейді? (Киім тігеді)

Киім тігу үшін қандай құралдар қажет? (ине,жіп,қашы). Балалар Сафия тігінші, басқа балалар көмекші болып ойынды жалғастыруды ұсынады.

(Балалар өз қалауларымен рөлдерді бөлісіп алады)

Тігінші Сафия өз көмекші достарына әр түрлі бұйымдарды тігуді тапсырады. (қоржын,торсық т.б)

Ойын: «Біз шеберміз»

Міндеті.: Ұсақ қол моторикасын дамыту. Түстерді ажыратуға үйрету.

Қазақ халқының тұрмыстық заттарымен таныстыру.

Ойынның шарты: Әр торсық пен қоржынды оюының түсіне сай жіпті тауып, тігіп шығады.

Тігінші Сафия достарын киімдерді түстеріне сай жуып жинауды да өтінеді.

Ойын: «Біз еңбекқор баламыз»

Міндеті: Балалардың сөздік қорын ойындар мен ойын жаттығулары арқылы кеңейту, сөздік қорды заттардың сапасы мен қасиеттерін білдіретін және ерекше белгілері бойынша жалпылаушы сөздермен байыту.

Шарты: Балалар киімдерді түстеріге сай жинап жуады. Кір жуғыш машинадан алып, түстеріне сай кір жайғыштарға жайады.

Ойынды балалар өз қиялдарымен қалаулары бойынша әрі қарай жалғастырады. Бір – бірімен рөлдерді бөлісіп, ұйымшылдықпен ойнайды. Тәрбиеші әр уақытта балаларға көмек көрсетуге тиіс.

« Қоян және оның көжектері»

Мақсаты: Балалардың жануар рөлін өзіне алу қабілетін дамыту. Рөлдік мінез-құлықтың бастапқы дағдыларын қалыптастыру.

Ойынның барысы: Тәрбиеші қоян болып топқа кіреді. Балаларға өзінің көжектерінің жоқ екенін айтып мұңайады да, олардан көжек болып ойнауларын өтінеді. (Балалар қуана келіседі) Көжектеріне топты орман деп, ондағы шашылып жатқан гүлдерді өзіне жинап әкелуді тапсырады. Қос аяқтап секіріп көжектер секілдіу гүлдерді жинап аналары қоянға апарды.

Ойын: «Түрлі – түсті гүлдер»

Міндеті: Түстермен таныстыру. Тепе – теңдікті сақтап, қос аяқпен секіруді үйрету.

Шарты: Жерде төгіліп жатқан гүлдерді түстеріне сай жинайды.

Тәрбиеші қоян өзінің көжектеріне алғыс білдіре отырып, бірге ойын ойнауды жалғастырады. Көжектеріне әдемі әуенге менімен бірге билеп, әуен өшкен кезде өз көжектеріне суреттегі гүлді көрсетеді. Көжектер қос аяқпен секіріп келіп, дәл сол гүлді тауып тұрады. Тәрбиеші қоян жылдам келіп тұрған көжектерін мадақтайды.

Ойын: «Кім жылдам»

Міндеті: Музыканы эмоционалды көңіл-күймен қабылдауға баулу. Тепе – теңдікті сақтап, қос аяқпен секіруді үйрету. Түстерді ажыратуға үйрету.

Шарты: Суреттегі гүлдерді тауып, жылдамдықпен сол гүлге жету.

Тәрбиеші қоян өз көжектерімен мақтанады.

«Аю баласы»

Мақсаты. Балалардың жануар рөлін өзіне алу қабілетін дамыту.

Ойын материалы. Кәмпиттер, жемістер, бәліштер.

Ойынға дайындық. Суреттер, иллюстрациялар бойынша аюдың ерекше белгілерімен танысу. Аю туралы өлеңдер мен әңгімелер оқу.

Ойын рөлдері. Аю.

Ойын барысы. Балаларға ойыншықтар, кәмпиттер, жемістер, бәліштер және т.б. ұсына отырып, тәрбиеші былай дейді: "Балалар, қараңыздар, аю қандай дәмді бәліш пісіріп, біздің топқа жіберді. Ол біздің топта тәтті-дәмді бәлішті ұнататын аюлар бар деп ойлап, оларға тәтті-дәмділер сыйлауды ұйғарды. Аю баласы кім? Аю кімге тәтті торт пісірді? Сен аю баласың ба, Саша? Ал аяқтарың қайда, аю балам? Ал жүнің бар ма, аю балам? Біздің топта қанша аю бар. Жақсы аюлар! Оларға бәліш тарататын уақыт келді! ".

Содан кейін тәрбиеші аю балаларына үлкен үстелдің (жылжытылған үстелдерден жасалған) айналасына тұруды және оның тортты салтанатты түрде тең бөліктерге кесіп тастауын көруді ұсынады.

«Дәрігердің ойыншықтары»

Мақсаты: балалардың науқастарды күту және медициналық құралдарды пайдалану жөніндегі білімдерін кеңейту, балаларды мұқият, сезімтал етіп тәрбиелеу, сөздік қорын кеңейту: «аурухана», «науқас», «емдеу», «дәрі-дәрмек», «температура», «стационар» ұғымдарын енгізу.

Жабдықтар: қуыршақтар, ойыншық аңдар, медициналық құралдар: термометр, шприц, таблеткалар, қасық, фонендоскоп, мақта, дәрі-дәрмек салынған банкалар, бинт, халат және дәрігерге арналған чепчик.

Ойын барысы: тәрбиеші ойнауды ұсынады, Доктор және Медбике таңдалады, қалған балалар ойыншықтар мен қуыршақтарды қолына алады, емханаға қабылдауға келеді. Дәрігерге әр түрлі аурулармен ауыратын пациенттер келеді: аюның тісі ауырады, себебі ол тәтті дәмді көп жеген, Маша қуыршағы есікті саусағымен қысқан және т.б. Әрекетін нақтылаймыз: Дәрігер науқасты қарайды, оған ем тағайындайды, ал медбике оның нұсқауын орындайды. Кейбір науқастар стационарлық емдеуді талап етеді, оларды ауруханаға жатқызады. Қабылдауға келгенде ойыншықтар неліктен

« Кішкентай өрт сөндірушілер»

Мақсаты: Өрт сөндірушілердің еңбегі туралы түсінктерін кеңейту. Сюжеттік – шығармашылық ойын арқылы балаларды дамытып және қауіпсіздік ережелерін сақтауға үйрету.

Ойынның барысы: Балалар, өскенде сендер кім болғыларың келеді ? Ал, тағы қандай мамандық иелерін білесіңдер? Егерде біреу ауырып қалса кімге айтамыз? (Дәрігерге) Бізге тамақты кім дайындайды? (Аспазшы)

Балалар мен сендерге жұмбақ жасырғым келіп тұр, ойланып жауабын табыңдар.

Дабылға тез жететін,

Жалынға сүңгіп кететін.

Қақалса да түтінге,

Тайсалмайтын батыр кім?

Жасқанбайтын батыр кім? (Өрт сөндіруші)

Өрт сөндірушілер қай кезде керек? Өрт қандай себептерден шығады?

1.Шырпымен ойнаса.

2.Үтікті қосып кетіп қалса.

3.Газды ашық қалдырып кетсе.

Ал өрт болған жағдайда не істеу керек? Сөндіруіміз керек. Отты қалай сөндіреміз? (Сумен, құммен, өрт сөндіргіш құралмен)

От көп жамандық әкеледі, сол кезекте түрлі мамандық иелері, жай адамдар көмекке келеді. Балалар біз өзімізді ересек адамдар секілді сезінейік. Біз бір – бірімізге қажетпіз, бір жағдай болған кезде көмекке ұмтыламыз.

Көшеде балалар ойнап жүреді; үйдің өртеніп жатқанын көріп айқайлайды: өрт, өрт, өртеніп жатыр.

Тәрбиеші: балалар не болды?

Балалар: Үй өртеніп жатыр.

Тәрбиеші: балалар енді не істейміз, қалай көмектесеміз?

Балалар: өрт сөндірушілерге хабарласайық. 101 ге

Өрт сөндірушілер келгенше отты немен сөндіреміз?

Балалар күрекпен құм шашып, кішкене шелекпен су шашады.

Өрт сөндірушілер келеді, шлангалармен су шашады.

Міне балалар біздің бір күнгі жұмысымыз аяқталды. Қалай ойлайсыңдар үй неге өртенді?

Шырпымен ойнаған, дұрыс пайдаланбаған.

Оған кімдер көмектесті?

Жай өткінші адамдар, өрт сөндірушілер.

Міне балалар отпен ойнауға болмайды екен. Өрт көптеген қауіп-қатер әкеледі, сондықтан да шырпымен ойнамай, өрт қауіпсіздік ережелерін сақтаңдар. Өрттен сақ болыңыздар!

«Үй салудамыз»

Мақсаты: балаларды құрылыс кәсіптерімен таныстыру, құрылысшылардың еңбегін жеңілдететін техниканың рөліне назар аудару, балаларды күрделі емес конструкциялы құрылыс салуға үйрету, ұжымда достық қарым-қатынасты тәрбиелеу, құрылысшылар еңбегінің ерекшеліктері туралы балалардың білімін кеңейту, балалардың сөздік қорын кеңейту: «құрылыс», «тас қалаушы», «көтергіш кран», «құрылысшы», «краншы», «балташы», «дәнекерлеуші», «құрылыс материалы».

Жабдық: ірі құрылыс материалы, машиналар, көтергіш кран, құрылысты ойнатуға арналған ойыншықтар, құрылыс мамандығының адамдары бейнеленген суреттер: тас қалаушы, ағаш ұстасы, краншы, жүргізуші және т.б.

Ойын барысы: тәрбиеші балаларға "Қандай мұнара тұрады, ал терезеде жарық жанады? Біз осы мұнарада өмір сүріп жатырмыз, және ол...? (үй) ". Тәрбиеші балаларға ойыншықтар орналасатын үлкен, кең үй салуды ұсынады. Балалар құрылыс мамандықтары қандай екенін, құрылыста адамдардың немен

«Шаштараз»

Міндеттері: балалардың шаштараз жұмысы туралы білімдерін кеңейту және бекіту, қоғамдық орындарда мінез-құлық мәдениетін тәрбиелеу, үлкендерге және бір-біріне құрметпен қарау, көрсетілген көмек пен қызмет үшін алғыс айтуды үйрету.

Рөлдері: шаштараз - қыздар шебері, ұлдар шебері, кассир, тазалаушы, клиенттер.

Ойын әрекеттері: Кассир чектерді қағып шығарады. Тазалаушы сыпырады, пайдаланылған сүлгілерді ауыстырады. Келушілер сыртқы киімдерін шешеді, шаштаразға сыпайы сәлем береді, шаш қиюды сұрайды, шаштаразға кеңес береді, кассаға төлейді, көрсеткен қызметтері үшін алғыс айтады. Шаштараз шашты жуады, кептіреді, тарайды, қырқады, шашты бояады, қырады, одеколонмен жаңартады, шашты күту бойынша ұсыныстар береді. «Үй, отбасы» ойынымен қосуға болады.

Алдын ала жұмыс: Балалардың ата-аналарымен шаштаразға баруы. Шаштаразда не істегені туралы балалардың әңгімелері. Қоғамдық орындардағы мінез-құлық мәдениеті туралы этикалық әңгіме. Шаш үлгілері бар альбомды қарау.

Ойын материалы: айна, тарақ жинағы, ұстара, қайшы, шаш қырқуға арналған машинка, кептіруге арналған фен, бигуди, шаш лагы, шаш үлгілері бар альбом, шаш бояуы, халаттар, сүлгілер, касса, чектер, ақша.

«Балабақшаға машинамен барамыз»

Мақсаты: Балалардың сөйлеуін жандандыру және дамыту, ойын ниетін ашу. Рөлдік мінез-құлықтың бастапқы дағдыларын қалыптастыру.

Материал және жабдықтар: Машиналар

Ойын барысы: Тәрбиешінің хабарлауынша, бүгін олар балабақшаға көлікпен барады және бізге адамдар көп жүретін көшелермен жүру керек, ал ол үшін ережелерді білу керек (үйлерге кірмеу, жаяу жүргіншілерді қағып кетпеу, қарсы келе жатқан машиналарды қағып кетпей, жолдарда ұқыпты жүру және т.б.). Одан әрі тәрбиеші балаларды ойын әрекеттеріне итермелейді, ойынның барысын қадағалайды.

«Балабақшаға қонақ келді»

Мақсаты: Балалардың бойында көңілді, қуанышты көңіл-күй қалыптастыру, балалардың коммуникативтік дағдыларын жандандыру.

Материал және жабдық: аспазшы қуыршақ

Ойын барысы: Тәрбиеші: "Балалар, біздің балабақшаға қонақ келді - қуыршақ Катя, ол аспазшы. Оған сорпа пісіру керек. Бірақ, өкінішке орай, ол сорпа үшін қандай көкөністер керек екенін ұмытып кетті. Қуыршаққа қажетті өнімдерді еске түсіріп, таңдауға көмектесіңіз ".

Сәбилер көкөністерді өздері кастрюльге салып, тұздап, шыққан сорпаны қасықпен араластырсын. Дайын сорпаны басқа қуыршақтарға беруге болады.

«Ойыншықтар дүкені»

М ақсаты: Балалардың бойында көңілді, қуанышты көңіл-күй қалыптастыру, балалардың коммуникативтік дағдыларын жандандыру.

Материал мен жабдықтар: Ойын ойын бұрышында - дүкенде өтеді.

Ойын барысы: Тәрбиеші балаларға ойыншық дүкенінде сатушы екенін айтып, балаларға бір нәрсе сатып алуды ұсынады. Балаларға түрлі ойыншықтарды мақтап, олардың қалай жұмыс істейтінін түсіндіреді. Содан кейін балалардың біреуін сатушы етіп таңдайды. Одан әрі ойынды бақылайды және ойын әрекетін бағыттайды.

«Көшедегі қауіпсіздік»

М ақсаты: Көшедегі қауіпсіздік ережелері туралы алған білімдерін пысықтау, балаларды өмірлік қауіпсіздік ережелерін үйретуді жалғастыру.

Ойынның барысы:(Аудио дыбыстар естіледі, көше, көліктердің) Қызықтыру сәті:  (әдемі көңілді  әуенге бағдаршам келеді). 

Балалар амандасады.

Бағдаршам Менің атым бағдаршам,

Мекен жайым тұрақты.

Жақсы білем міндетімді,

Мүдірмеймін ешқашан.

Тәрбиеші:  Қош  келдің,  бағдаршам!

Балалар, бағдаршам біздің өмірімізді қауіптен сақтандыратын көмекшіміз.

Айтыңдаршы, бағдаршамның  көшедегі қызметі қандай?   - Көшедегі жүру тәртібін сақтайды.

Бағдаршам ойын ойнатады:  Ойын: «Сақ  бол!»

Қызыл көзін жағады.   (қозғалмай тұру)
Сары көзін жағады.     (қол шапалақтау)
Жасыл көзін жағады.  (бір орында тұрып жүру).   

Балалар ойынды қызыға ойнады.

(Әдемі әуенге жол сақшысы келеді)

Бұзық бала велосипедімен жол ережесін бұзады.

Жол сақшысы ысқырығымен сықырады.

-Балақай,сен неге жол ережесін бұзасың?

-Кешіріңіз, мен онысын білмедім.

(екі бала ортаға шығып)

Бағдаршамға қара. Біз саған қазір жол ережесін түсіндіреміз.

Бұзық бала: -Жарайды!

Тәрбиеші:

Балалар мына суреттерге мұқият қарайықшы.  Бұлар нені білдіреді?

Балалар:  - Бізге жолдан өтуге көмектеседі. Дұрыс айтасыңдар.

Бұлар «Көрсеткіш белгілер», яғни оларды «Жаяу жүргіншілер өтпесі» деп атайды.

Иә, балалар! Бұл белгілер біздің достарымыз, ал достарын ұмытуға болмайды.

Жол сақшысы.

Егер жол ережесін бұзсақ, тек қауіп төндіріп қоймай, басқа адамдарға да зиянымызды келтіреміз. Сондықтан жолда сақ бол! Көше тәртібін есіңнен шығармаңдар.

«Бауырсақ ертегісін сақыналау»

Ерте-ертеде бір шал мен кемпір болыпты. Шалы бір күні кемпіріне:
- Кемпір, кемпір, қамбаның түбін қақсаңшы, елеуішпен елеші, қарны ашқан шалыңа, бауырсақ пісіріп берсеңші, - депті.
Кемпірі қалақша қолға алыпты, қамбаның түбін қағыпты, елеушпен елепті, табақшаға салыпты, екі уыс ұн болыпты.
Қаймаққа ұнды илепті, дөңгелектеп алыпты, ыстық майға салыпты, Бауырсақты піскен соң, атай баппен жейді деп, суытуға қойыпты.
Бауырсақ суып жатыпты, жатып ойға батыпты, қашайын деп осы үйден, бір ойға нақ бекіпті. Жақтаудан түсті сәкіге, сәкіден түсті еденге, табалдырықтан секіріп, жетіп барды сенекке. Сенектен сыртқа беттеді, аулаға шығып кетеді, аулаға шығып алған соң, домалап соқпақ жолменен, ұзай-ұзай кетеді.

Жол бойымен домалап, келе жатса бауырсақ, қарсы алдынан тап келді, ұзын құлақ Қоянақ. Сонда қоян Бауырсаққа:
– Бауырсақ, бауырсақ, мен сені жеймін, - депті.
Бауырсақ оған былай дейді:
– Жей көрме мені, Қояным, ән айтып берем, тыңдағын, - дейді.
– Жарайды, ендеше, айта ғой, - дейді Қоян.
Менің атым – Бауырсақ,
Қызарып пістім – көңлім шат.
Қамбаның түбін қырнаған,
Елеуішпен елеген.
Қаймақпенен илеген,
Күйдірмей майға пісірген.
Атайдан да құтылдым,
Әжейден де сытылдым,
Қоян сенен құтылу,
Қиын емес – бұл маған!

Осылай деп, Бауырсақ домалады, аңқау Қоян аңырып тұрып қалды.
Бауырсақ зыр домалап жөнеледі, зыр домалап Бауырсақ келе жатса, алдынан сұры Қасқыр кездеседі.
– Бауырсақ, бауырсақ, мен сені жеймін, - дейді Қасқыр.
– Сұры Қасқыр, мені жемеші, ән салып берем, тыңдашы, - деп Бауырсақ әндете жөнеледі.
Менің атым – Бауырсақ,
Қызарып пістім – көңлім шат.
Қамбаның түбін қырнаған,
Елеуішпен елеген.
Қаймақпенен илеген,
Күйдірмей майға пісірген.
Атайдан да құтылдым,
Әжейден де сытылдым,
Қояннан да құтылдым,
Қасқыр сенен сытылу,
Қиын емес – бұл маған!
Бауырсақ ары қарай домалады, аңырып Сұры қасқыр жолда қалды .

 Домалап Бауырсақ тағы жөнеледі, алдынан Аю сонда кез келеді:
– Бауырсақ, бауырсақ, мен сені жеймін, - депті Аю.
– Жей көрме, Аю атайым, тыңдашы саған айтайын, - деп Бауырсақ әнін бастайды:
Менің атым – Бауырсақ,
Қызарып пістім – көңлім шат.
Қамбаның түбін қырнаған,
Елеуішпен елеген.
Қаймақпенен илеген,
Күйдірмей майға пісірген.
Атайдан да құтылдым,
Әжейден де сытылдым,
Қояннан да құтылдым,
Қасқырдан да құтылдым,
Аю сенен сытылу,
Қиын емес – бұл маған!
Осылай деп, Бауырсақ домалады, аңырып Аю маймақ жолда қалды.

Бауырсақ домалаумен келе жатты, осылай талай-талай белден асты, домалап жол үстінде келе жатса, қу Түлкі жылмаң етіп келе қапты.
– Бауырсақ, домалап қайда барасың, - депті сонда Түлкі.
– Жол жүріп кетіп барамын, - депті Бауырсақ.
– Бауырсақ, Бауырсақ, мен сені жеп қоям! - депті Түлкі,
– Жемеші, Түлкі, ән салып берем мен саған! – депті Бауырсақ.
Бауырсақ сонда:
Менің атым – Бауырсақ,
Қызарып пістім – көңлім шат.
Қамбаның түбін қырнаған,
Елеуішпен елеген.
Қаймақпенен илеген,
Күйдірмей майға пісірген.
Атайдан да құтылдым,
Әжейден де сытылдым,
Қояннан да құтылдым,
Қасқырдан да құтылдым,
Аюдан да сытылдым,
Түлкі сенен құтылу,
Қиын емес – бұл маған!

 
– Әнің жақсы-ақ, Бауырсақ, нашар еді бұл құлақ, тұмсығыма шығып ап, айтып берші қайталап, дауыстап бір қаттырақ, - депті сонда Қу Түлкі.
Мақтағанға мәз болды, тұмсығында Түлкінің, Бауырсақ солай ән салды.
Сонда Түлкі:
– Тамаша екен үнің де, тағы бір рет айтшы тыңдайын, отырып алып тілімде! – депті.
Бауырсақ Түлкінің ойын түсінбеді, ойланбастан тіліне секіреді, «Ап!», - дегенде Бауырсақ қу Түлкінің, Азуында әп сәтте күтірледі. Мақтаншақтық – жақсы емес ей, балалар, - деген оймен бітірдік ертегіні.

Қорытынды.

Ойын қызметін кезең-кезеңімен дамыту туралы ғылыми түсінік балалардың түрлі жас топтарындағы ойын қызметіне басшылық ету бойынша неғұрлым нақты, жүйеленген ұсынымдарды әзірлеуге мүмкіндік береді.

Ойын барлық жас сатыларында ойын қызметін уақытылы дамытуды қамтамасыз ететін факторларды ескере отырып, басшылық оны кезең-кезеңмен қалыптастыруға бағытталған жерде серпінді. Бұл жерде баланың жеке тәжірибесіне сүйену өте маңызды. Оның негізінде қалыптасқан ойын әрекеттері ерекше эмоциялық түске боялады. Олай болмаған жағдайда ойынды үйрету механикалық болады.

Ойын, бір жағынан, баланың жақын даму аймағын құрады, сондықтан мектепке дейінгі жастағы жетекші қызмет болып табылады. Бұл онда қызметтің жаңа, неғұрлым прогрессивті түрлерінің пайда болуымен және өз мінез-құлқын ұжыммен, шығармашылықпен, өз бетінше басқару қабілетінің қалыптасуымен байланысты. Екінші жағынан, оның мазмұны өнімді түрлермен байыта түседі.

Сюжеттік ойын - балабақшада ең сүйікті және табиғи қызметі. Тәрбиешінің міндеті - ойынды балалар өмірінің мазмұнына айналдыру, балаларға ойын әлемінің алуан түрлілігін ашу болып табылады.

Ойынды дамыту жолы - тәрбиешінің балалармен бірлесіп ойнауы, балалардың ойыншықтармен, заттармен, еркін өзара іс-қимылында және балалардың бір-біріне жақсы қарым-қатынасын тәрбиелеуде дербес ойын шығармашылығына итермелейтін байытылған ойын ортасын құруға бағыттайды.

Қосымшалар:

Әдебиеттер:

1. Бондаренко А.К., Матусик А.И. Балаларды ойында тәрбиелеу. - М: 1983.

2. Васильева А.И., Бахтурина Л.А., Кобитина И.И. Аға тәрбиеші балабақша. - Минск: Халықтық асвета, 1986.

3. Зворыгина Е.В. Балалардың алғашқы сюжеттік ойындары. - М: 1988.

4. Менжерицкая Д.В. Тәрбиешіге балалар ойыны туралы. - М: 1982.

5. Менжерицкая Д.В. Балалар шығармашылығы мен ойын ойынын дамыту. 1982.

6. Седж Н.В. Шығармашылық ойындардағы белсенділікті тәрбиелеу. - М: 1986.

7. Селченок К.В. Өмірлік проблемалар сөздігі. - Минск: Харвест, 1997.

8. Тендрякова М. Балалар ойыны айнасындағы уақыт .//Мектепке дейінгі тәрбиелеу. – 2002.

9. В.И. Ядешко және Ф.А. Сохина. Мектепке дейінгі педагогика. М: 1986 жыл.

10. А.В. Запорожец А.П. Усова. Мектеп жасына дейінгі бала ойынының психологиясы мен педагогикасы (Симпозиум материалдары )/М., 1966 жыл

11. Эльконин Д.Б. Балалар психологиясы М., 1960 жыл

12. Запорожец А.В. Балалар ойынының кейбір психологиялық проблемалары. - Мектепке дейінгі тәрбие. 1965 жыл.

Басуға 15.10.2024 қол қойылған

Формата А4. Қаріп түрі «Тimes»

Көлемі 3 шартты баспа табақ

Таралымы 100 дана