Тақырыбы: «Бастауыш сыныптарда қозғалысқа байланысты есептермен жұмыс» Курстық жұмыс

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Шығыс Қазақстан гуманитарлық колледжі

«Қорғауға жіберілді»

«___»_________2018 ж.

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Бастауыш сыныптарда қозғалысқа байланысты есептермен жұмыс»

Мамандығы: 0105000 «Бастауыш білім беру»

Біліктілігі: 0105013 «Бастауыш білім беру мұғалімі»

Орындаған 4-шк-2

тобының білім алушысы Г.Ерболат

Ғылыми жетекшісі

«___»__________2018 ж. Г.К.Аманова

Норма бақылаушы

«___»__________2018 ж. Ж.А.Слямбекова

Өскемен 2018 ж.

Мазмұны

Кіріспе
1. Бастауыш мектепте қозғалыс есептерін оқытудың теориялық негіздері......6
1.1 Қозғалысқа берілген есептерді шешудің ғылыми-теориялық негіздері....................................................................................................................6
1.2 Қозғалысқа байланысты есептерді шешу жолдары.....................................9
2. Бастауыш сынып оқушыларына қозғалыс есептерін шешуді оқытудың әдістемелік тәсілдері.............................................................................................17 2.1 Қозғалысқа берілген есептердің негізгі түрлері...........................................17
2.2 Бастауыш сыныптарда қозғалысқа берілген есептердің ерекшеліктері....24
2.3 Бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлау қабілетін дамытуда қозғалысқа берілген есептердің маңызы...........................................................29
Қорытынды............................................................................................................33
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................35

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда білім беру жүйесін реформалаудың маңызды бағыттары қатарынан білім сапасын көтеру мәселесі жетекші орын алады. Соңғы жылдарда педагогикалық процесті ізгілендіру тенденцияларын күшейтуі математика пәндерін оқытуға аса көңіл бөлініп, болашақ ұрпақтың техникалық білімдерінің терең болуын талап етіп отыр. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында: «Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдардың бірі. Бізге экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет», - делінген. Ал, оның негізі бастауыш сыныпта қаланбақ.

Тақырыптың өзектілігі: бастауыш сынып оқушыларының ой-өрісін, ізденісін, тапқырлығын, зеректігін дамытуда қозғалысқа берілген есептердің маңызы зор. Қазіргі кезде көптеген мұғалімдерге, әсіресе, бастауыш сынып оқытушыларына сабақта фронтальды жұмыс істеу міндеті қойылды. Өйткені, сабақ кезінде оқушылардың басым көпшілігі мұғалімнің нұсқауымен қозғалысқа берілген есептерді шешуге енді кіріскенде, сыныптағы басқа оқушылар есептің шешімін тауып қояды. Кейбір оқушылар есептің шешімін тауып қана қоймай, есептің әр түрлі шешімдерін көруге қабілетті болады. Ал оқушылардың ендігі бір бөлігіне жай ғана тапсырманы шешудің өзіне едәуір көмек керек болады. Бұл ретте сыныптың бір бөлігі сабаққа қатыстырылмай қалуы мүмкін, өйткені ұсынылып отырған міндеттер олар үшін тым оңай болып табылады. Осыған байланысты мынандай сұрақ туындайды: «Сабақта қозғалысқа байланысты есептермен жұмыс істеуді оқушылардың мүмкіндіктеріне сай келетіндей қалай ұйымдастыруға болады?» Қозғалысқа берілген есептердің көпшілігі 4-сынып бағдарламасында берілген. Бұл сыныптың бірінші жарты жылдығында оқушылар жалпы ұғыммен таныстырылып, мағлұмат беріледі, яғни қозғалысқа берілген есептердің шешілу жолын үйренеді. «Жылдамдық пен уақыттың көбейтіндісі қашықтықты беретіндігін», «қашықтықты уақытқа бөлгенде жылдамдық алынатындығын» және «қашықтықты жылдамдыққа бөлгенде уақыт алынатындығын» оқушылар меңгеретін болса, жылдың екінші жартысында қозғалысқа берілген есептерді шығару дағдыларын қалыптастырып, бекіту үшін қарастырылған есептердің берілгендігі бәрімізге мәлім. Балалар қозғалысқа берілген есептер туралы жыл бойына оқығанымен, машық кезінде оқушылардың есепті шығару деңгейлерінің төмендігін байқағандықтан курстық жұмысымда олардың деңгейлерін көтеру үшін есептің мазмұнын түсініп оқуға және толық талдауға, есептерді шығаруда тапсырмаларды түрлендіріп қолдануға көңіл бөлдім.

Курстық жұмысымда қозғалысқа байланысты есептермен жұмыс істеу кезінде оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту, қозғалыс есептерін шығарудың әдістерін зерттеу және оны есеп шығару барысында қолдану мәселелері қаралды.

Зерттеу нысаны – Бастауыш сыныптағы математика сабағында қозғалыс есептерін шығару тәсілдерін қолдану арқылы оқушылардың ой-өрісін дамыту жолдары мен әдістері.

Зерттеу пәні – Бастауыш мектептегі математиканы оқыту процесі.

Зерттеу мақсаты: Бастауыш сыныптарда қозғалысқа берілген есептердің ерекшеліктерін анықтау. Оқушыларға қозғалыс есептерімен жұмыс істеу әдістемесін меңгерту; оқушы білімін дамыта отырып, оның іс-әрекетін тиімді ұйымдастыруын зерделеу. Бастауыш сыныпта математика сабағында есептің мазмұнын түсініп оқуды және толық талдауды қолдану арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру жолдарына талдау жасау. Зерттеу міндеттері:

- Сабақта қозғалыс есептерімен жұмыс істеуді ұйымдастыру мәселесі бойынша ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді зерделеу және талдау;

- Қозғалысқа берілген есептерді оқытудың теориялық негізін ашу;

- Балалардың қозғалыс есептерін шығарудағы математикалық білімін белгілі бір жүйе бойынша дамыту мүмкіндіктерін анықтау, іс-тәжірибе кезінде енгізу;

- Бастауыш сыныптағы қозғалысқа берілген есептермен жұмыс түрлерінен кітапша құрастыру.

Зерттеудің ғылыми болжамы – Егер бастауыш сыныпта математика сабағында қозғалыс есептерін шығару тәсілдеріне талдау жасауды қолдану арқылы оқушылардың ой-өрісі дамытылатын болса, онда олардың математикадан білім деңгейі жоғарылайды, қозғалыс есептерін өз бетімен шығара алады.

Жұмыстың практикалық маңыздылығы – Бастауыш мектепте математика сабағындағы есептеуді үйретудің және оны оқытудағы әдістемелік тәсілдердің мүмкіндіктерін ашып, қолдану жолдарын білімгер өзі әдістерін құру арқылы ұсынады. Зерттеудің теориялық мәні – Қозғалыс есептерінің жалпы ғылыми-теориялық негіздеріне, бастауыш сынып оқушыларына қозғалыс есептерін шешуді оқытудың әдістемелік тәсілдеріне, қозғалыс есептерінің ерекшеліктеріне шолу жасалынды. Зерттеу әдістері:

- Ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді зерделеу және талдау;

- Педагогикалық жұмыста озық тәжірибені талдау және қорыту;

- Бастауыш сыныптың математика сабағына бақылау және талдау жасау.

1. Бастауыш мектепте қозғалыс есептерін оқытудың теориялық негіздері

1. Қозғалысқа берілген есептерді шешудің ғылыми-теориялық негіздерін ашу

Қозғалыс – заттар мен құбылыстардың жалпы өзгерісін, бір-біріне әсер етуін білдіретін ұғым. Қозғалыссыз өмір болмайды, ол-барлық нәрсенің өмір сүру тәсілі.

Бастауыш сыныпта қозғалысқа берілген есептердің көпшілігі 4-сынып бағдарламасында қарастырылады. Бұл түрдегі есептердің негізгі компонеттері: а) жүрілген жол (S); б) жылдамдық (ʋ); в) уақыт (t). Бұл шамалардың арасындағы байланыс келесі формулалармен өрнектеледі: s=ʋ·t ; ʋ=s:t ; t=s:ʋ. Бұл шамалар бір бірлік жүйесінде болулары керек. Мысалы, егер жол километр-мен, ал уақыт сағат-пен есептелетін болса, онда жылдамдық км/сағ-пен есептеледі. Қозғалысқа байланысты есептерді шығаруға дайындық жұмысы оқушылардың қозғалыс туралы түсінігін қорытуды, жаңа шамалармен-жылдамдық, уақыт, қашықтықпен танысуын, осы шамалардың арасындағы байланыстарды айқындай түсу жағын қарастырады.

Қозғалысқа берілген есептерді және оларды оқытуды көптеген ғалым, педагогтар зерттеп, қарастырған.

Л.М.Фридман қозғалыс есептерінің құрамын талдап, олардан келесі компоненттерді бөліп алды: - шарт, оның құрамында көптеген аталған элементтер, байланыстар және олардың арасындағы қарым-қатынастар бар; - талап, ол есепті шешуге бағытталған нұсқау ретінде түсіндіріледі; - оператор, ол есептерді шешу үшін қойылатын талаптардың «жиынтығы» болып табылады. Сондай-ақ, Ю.М.Колягин төртінші компонентті бөліп көрсетеді – есепті базис арқылы шешу, бұл есептің теориялық немесе практикалық негізі. Ю.М.Колягин есептердің шығу тегін есептер жүйесінің пайда болуымен және қажетті жағдайда туындаған есептер жүйесінің мәселелерімен байланыстырады. Фридманда «есеп» терминінің өзі белгілі бір проблемалық жағдайды сипаттайды, сондықтан да адамдарда есептерді шешу кезінде қандай да бір қиындықтар туындай ма, есептердің шешімін іздеу және оны жүзеге асыру ақыл-ой іс-әрекетіне күш түсіре ме деген сұрақтарды шешуде қолданылады. Ал Колягин: «егер де берілген есептер адамдарға қиындық тудырмаса, онда бұл тапсырмалар есеп болып табылмайды», - деп санайды. Психологиялық әдебиеттерде «есеп» терминін объектінің екінші санатты категориясы ретінде пайдалану кең таралған. Г.А.Балл есептерді шешуді анықтауды былайша түсіндірген: «Жалпылама түрдегі есеп – бұл міндеттелген компоненттері бар жүйе болып табылады: а) бастапқы жай-күйдегі есептер; б) жай-күйді талап ететін есептер. А.К.Артемованың пікірі бойынша, есеп – бұл шарттары мен мақсаттары бар бірлік, егер осы компоненттердің біреуі болмаса, онда есеп те жоқ. Осыған байланысты, есептің шарттары орындалған жағдайда ғана есепті шешілді деп айтуға болады. Ал В.И.Крупичтің пікірінше, мектептегі математикалық есептерді субъектінің материалдық формасына тәуелсіз күрделі объект ретінде қарастыруға болады. Бұл тәсіл есептердің ойлау субъектісінде болуы мүмкін екенін теріске шығармайды. Бұл жағдай оқушы берілген тапсырманы қабылдап, өзінің мүмкіндіктеріне сәйкес тапсырманы шешуге мақсат қойған жағдайда туындайды. Н.Б.Истомина мәтінді есептерді шығарудың келесі кезеңдерін бөліп көрсетеді: - есепті шешуге дайындық жұмысы; - мәтінді оқу және түсіну; - есептің шешілу жолдарын іздеу, жоспар құру;

- есептің шешімін жазу; - шешілген есепті талдау. Әр кезеңде мұғалім әр түрлі әдістемелік тәсілдерді пайдаланады. Есептерді шешудің әдістемелік тәсілдеріне шектеу қоюға болмайды. Өйткені, мұғалім оқыту процесінде есептерді шешу үшін өз әдіс-тәсілдерін қолданады. Нәтижесінде оның тиімділігіне көзі жетеді.

Жылдамдық, уақыт, қашықтық шамалары арасындағы байланыстарды анықтау басқа пропорционал шамалар арасындағы байланыстарды анықтау әдістемесімен жүргізіледі. Осы жұмыстың нәтижесінде балалар мынадай байланыстарды ұғынулары тиіс: егер қашықтық пен жүрілген уақыт белгілі болса, онда жылдамдықты жүріп өтілген қашықтықты уақытқа бөлу арқылы табуға болады; егер жылдамдық пен жүрілген уақыт белгілі болса, онда қашықтықты жылдамдық пен уақытты көбейту арқылы табуға болады; егер қашықтық пен жылдамдық белгілі болса, онда жүрілген уақытты қашықтықты уақытқа бөлу арқылы табуға болады. Бұдан әрі қарай, осы білімдерге сүйене отырып балалар қозғалысқа берілген есептерді шығарады.

2. Қозғалысқа байланысты есептерді шешу жолдары

Қозғалысқа берілген есептермен жұмыс жасағанда сызба түріндегі иллюстрацияны жиірек пайдалану керек, өйткені ол сызба есепте айтылған жағдайды адамның көз алдына келтіруде көмектеседі. Ол үшін балалардың транспорттық қозғалысын бақылауға арналған арнайы экскурсия өткізген пайдалы. Экскурсиядағы және сыныптағы жұмыста балалар өздерінің транспорттық қозғалысын иллюстрациялап көрсетеді. Мысалы, оқушылар екі дененің кездесу қозғалысын мынадай көрнекілік бойынша көрсетеді:

Мұндағы, кесінді денелер кездескенге дейінгі жүрілген жолды көрсетсе, жалауша – кездескен орынды, А және В нүктелері - денелердің шыққан пункттерін, стрелкалар – қозғалыс бағыттарын көрсетеді. Оқушыларды жылдамдықпен, уақытпен және қашықтықпен таныстырғанда өздерінің жаяу жүргендегі жылдамдықтарын, қашықтығын, уақытын таба білетіндей етіп ұйымдастыру керек. Ол үшін аулада немесе спорт залында «тұйық жол» сызып, жол бойына әр 10 метр қашықтықты белгілеу керек, содан кейін әр оқушы қандай жол жүргенін, қанша уақытта жүріп өткендігін және қандай жылдамдықта жүргенін табу керек. «Тұйық жолды» көрнекілік бойынша көрсетейік. Мұғалім балаларға 4 минут жол жүруді ұсынады:

Балалар 10 метрлік белгі бойынша 10 минутта жүретінін есептеп табады. Мұғалім оқушы 1 минутта жүріп өткен қашықтық оның жылдамдығы болатынын айтады. Аталған есептерді шығарумен қатар 4-сыныпта бір бағыттағы қозғалысқа, бір-біріне қарама-қарсы бағыттағы қозғалысқа және бірінен-бірі қарама-қарсы бағыттағы қозғалысқа арналған есептер енгізіледі.

Бастауыш мектеп бағдарламасында оқушылар есептерді әр түрлі тәсілдермен шешуге үйренуі керек деп айтылады. «Есептерді әр түрлі тәсілдермен шешу» дегеніміз не? Әдістемеде есептерді шешу тәсілдері төмендегідей: - арифметикалық; - алгебралық; - графикалық; - кестелік. Есептердің қайсысын қай тәсілмен шешу керектігін орынды ажырата білу керек. Есептерді шешудің әр түрлі әдістері әр түрлі шешілу жолдарына әкеледі. Есептерді әр түрлі тәсілдермен шешкеннен кейін, есептердің шешімдерін міндетті түрде салыстыру керек. Бұл тәсіл қай тәсілдің тиімді, қай тәсілдің артықшылығы бар екендігін көрсетеді.

Математикалық есептерді шешуде кез-келген адамдарда туындайтын мәселелерді шешу және олардың алдын алу бұрыннан оқытылып келеді. Бірақ осы уақытқа дейін олардың жалпы қабылданған түсініктемесі жоқ. Қозғалыс есептерін шығару әдістерін қарастыру алдында, қазіргі кезде қолданылып жүрген есеп шығарудың жалпы әдістемесіне тоқталайық.

1. Есептің шартымен танысу Есепті шешуге арналған жұмыс алдымен оның мазмұнымен танысудан басталады. Есептің мазмұнымен таныстыру дегеніміз – оны оқып шығып, онда келтірілген жайттардың өмірде болатын ситуацияларын көз алдына келтіру. Есепті дұрыс түсіну үшін есеп мәтінін әрбір оқушы жеке-жеке оқуы тиіс. Есепті, әдетте, оқушылар оқиды. Мұғалім есепті тек балаларда есептің тексті жоқ жағдайда немесе олар оқи алмайтын кезде ғана оқиды. Егер есептің шарты шиеленіскен болса, онда оқушыға есептің шартын оқып, оны ойша елестетіп түсінуі үшін уақыт (1-2 минут) беру керек. Есепті дұрыс оқи білудің маңызы зор. Егер есептің текстінде түсініксіз сөздер кездессе, онда оларды түсіндіру керек немесе есепте айтылатын нәрселердің, мысалы, бульдозер, шөп шапқыш машинаның суреттерін көрсету керек. Есепті балалар бір-екі рет, кейде одан көп оқып шығады, бірақ біртіндеп оларды есепті бір оқығанда есте сақтап қалатындай етіп үйрету керек, өйткені бұлай еткенде олар бірден зейін қоя оқитын болады. Есептің шартын оқу кезінде оқушылардың логикалық ойлауын дұрыс қалыптастыра білу керек. Бұл математикалық терминдерді, белгісіз шамаларды түсінуге көмектеседі. Мәтінді есеппен жұмыс істеу кезінде оқушы әр сөзге, әр санға назар аударуы қажет. Мәтінмен ауызша жұмыс жасалғаннан кейін оны математикалық терминдерге (схема,кесте,сызба...) айналдыру керек, яғни есепті мдельдеу керек. Есептің қысқаша шартын құру барысында белгілі шамалар мен белгісіз шамалардың арасындағы байланыс анықталады. Содан кейін оқушылар қандай шаманы табу керектігін біле алады. 2. Есептің мазмұнын талдау және шешімін іздеу Есептің мазмұнымен танысқаннан кейін оның шешімін іздестіруге кірісуге болады: оқушылар есепке кірістірілген шамаларды, берілген сандар мен ізделінді сандарды айқындай білуі тиіс, сөйтіп осылардың негізінде сәйкес арифметикалық амалдарды таңдап ала білулері тиіс. Жаңа түрдегі есепті енгізгенде оның шешуін табу жұмысына мұғалім басшылық жасайды, сонан кейін мұны оқушылар өздігінен орындайды. Екі жағдайда да балалардың шамаларды, берілген және ізделіп отырған сандарды мүшелерге бөлуге көмектесетін, олардың арасындағы байланыстарды тағайындайтын арнайы әдістер пайдаланылады. Мұндай әдістерге есептерді иллюстрациялау, есептерді қайталау, есепті шығару жоспарын талдау және оны құру жатады. Есептердің шешімін іздеуде мәтінге талдау жасау ең көп тараған тәсілдердің бірі. Есептерді талдау ойлау тізбегі арқылы жүзеге асады. Талдау кезінде есептердегі белгілі және белгісіз шамалардың арасындағы байланысты анықтау керек. Кейін жоспар құрылады. Ойлау бұл кезде кері тәртіппен жүргізіледі. Есептерді талдауды аналитикалық-синтетикалық әдіспен жүргізуге де болады. Есептерді мұғалім түсіндіре отырып шығару керек. Мысалы: «Мектеп пен үйдің арасы 300 м. Оқушы минут сайын 60 м жүреді. Ол 3 мин жүрді. Мектепке жету үшін ол тағы неше метр жүруі керек?»

t=3 мин

М ектеп Үй

300 м

Есепті оқыған соң мәтін бойынша әңгіме жүргізіледі. Оқушылар тақтада және дәптерлерінде мұғалімнің көмегімен есептің шартының моделін құра бастайды. Мәтін бойынша сұрақ қоя отырып, мұғалім дауыс ырғағымен тірек сөзді бөліп оқиды. Жазуды орындаймыз. Модельдің бірінші жолы:

Болғаны – 300 м Оқушы қанша метр жолды жүріп өтті? (Белгісіз) Жүріп өткен жол туралы не білеміз? (Оқушы минут сайын 60м жүреді) Оқушы жолда қанша уақыт болды? (3 минут) Жазылу моделі: Жүргені - ? м, минут сайын 60 м, 3 мин Есептің сұрағы қандай? (Мектепке жету үшін, ол тағы неше метр жүруі керек?) Жазылу моделі: Қалғаны - ? м Мәтінді есеппен жұмыс істеу нәтижесіндегі соңғы жазылу моделі: Болғаны – 300 м Жүргені - ? м, минут сайын 60 м, 3 мин Қалғаны - ? м Мәтінді есеппен жұмыс істеудің келесі кезеңі – оны шығару жоспарын құру. Ол үшін моделі бойынша есепті талдаймыз. Бұл жағдайда мақсатты талдауды пайдаланамыз (сұрақтан берілгенге қарай). Мұғалім сыныпқа сұрақ қойып әңгімелесе отырып, есепті талдау сызбасын салады. - Есепте нені білу керек? (Оқушыға мектепке дейін жүретін қанша жол қалды?) - Қанша қалғанын білу үшін не істейміз? (Арақашықтық қанша еді және оқушы қаншасын жүріп өтті?) - Қалған жолды қандай амал арқылы табамыз? (Азайту) - Үйден мектепке дейінгі ара қашықтықты білеміз бе? (Иә,300 м) - Оқушы қанша жол жүріп өткенін білеміз бе? (Жоқ. Бірақ ол әр минут сайын 60 м жол жүргенін білеміз) - Оқушы жолда қанша уақыт болды? (3 минут) - Жүріп өткен жолын қандай амалмен табамыз? (Көбейту) Егер есепті синтезді қолданып талдасақ (берілген сұраққа қарай), онда әңгімеміз мына түрде болады: - Оқушы әр минут сайын 60 м жүргенін білеміз және жолда барлығы 3 минут жүрген, біз нені біле аламыз? (Жүріп өткен жолды) - Жүріп өткен жолын қандай амалмен табамыз? (Көбейту) - Үйден мектепке дейінгі қашықтық 300 м екенін білеміз және жүріп өткен жолын біле отырып, енді нені таба аламыз? (Оқушы мектепке дейін неше метр жол жүруі керек?) -Қалған жолды қандай амалмен табамыз? (Азайту) Келесі кезеңде екі амалды орындау керек.

Мәтінді есептермен жұмыс істеудің келесі кезеңі – оны шығару жоспарын орындау. Есепті амалдарды орындау арқылы шығаруға болады (түсіндіре отырып немесе түсіндірмей де), сол сияқты өрнек құрып та шығаруға болады. Берілген есепті амалдар арқылы шығаруды жазайық:

1) 60*3=180 м – оқушы жүріп өтті 2) 300 – 180=120 м Енді есепті шығаруды өрнек түрінде жазып көрсетейік: 300 – 60*3=300 – 180=120 м Жауабы: 120 м жол жүруі керек.

3. Есепті жалпы түрде шығару Есептегі белгілі және белгісіз шамалар анықталғаннан кейін есептің қысқаша шарты құрылады. Белгісіз шаманы табуға қажетті формула анықталады. 4. Есептеу Есепте берілген шамалардың барлығын ХБЖ өлшемдеріне келтіру керек. Кейін формулаға шамалардың сандық мәндерін қойып, математикалық есептеулер жүргізу қажет. 5. Есептің шешімін тексеру Есептің шешімін тексеру – бұл есептің дұрыстығын немесе қате орындалғанын белгілеу. Тексеру кезінде ақыл-ой іс-әрекеттерін және практикалық іс-әрекеттерді пайдалана отырып, қорытынды ой шығарылады: «олай болса ..., бұл есеп дұрыс (немесе дұрыс емес)». Егер есеп әр түрлі тәсілдермен шешілген жағдайда есептердің шешімдері бірдей болса, онда есеп дұрыс шешілген болып есептеледі. Мысалы: «Екі ауыл арасындағы қашықтық 13 км, ауылдан бір мезгілде бір-біріне қарама-қарсы бағытта екі мотоциклші шықты және 5 минуттан кейін кездесті. Бірінші мотоциклші минутына 1 км 200 м жол жүрді. Екінші мотоциклші минутына қанша метр жол жүрген?» 1км=1000м s=ʋ·t Шешімі: s₁=ʋ₁·t=1200*5=6000м s₂=s-s₁=13000-6000=7000м ʋ₂=s₂:t=7000:5=1400м/мин Тексеру: ʋ=s:t=13000:5=2600м/мин ʋ₂=ʋ-ʋ₁=2600-1200=1400м/мин Жауабы: 1400 м/мин Есеп дұрыс шешілген 6.Есепті шешу кезіндегі шығармашылық жұмыс Шығармашылық сипаттағы есептерге қиындығы жоғары есептер, әр түрлі тәсілдермен шығарылатын есептер, бірнеше шешімі бар есептер жатады. Қиындығы жоғары есептер оқушылардың ойша есептеуіне, есептегі шамалар мен деректердің арасындағы байланысты ұғынуына көмегін тигізеді. Есептердің көпшілігі әр түрлі тәсілмен шешіледі. Есептердің әр түрлі шешімдерін іздеу оқушылардың есептегі шамалар арасындағы жаңа байланыстарды ашуына мүмкіндік береді. Кейбір шамалары жеткіліксіз немесе артық шамалары бар есептермен жұмыс істеу кезінде оқушылар шамалардың арасындағы байланысты терең ұғынуға үйренеді. Кейбір есептерді шешкеннен кейін оқушыларға есептің шартындағы қойылған сұрақты өзгертуді ұсынудың пайдасы мол. Мысалы: «Мәскеуден және Киевтен екі пойыз бір мезгілде бір-біріне қарама-қарсы бағытта жолға шықты. Мәскеуден шыққан пойыз 68 км/сағ жылдамдықпен, ал Киевтен шыққан пойыз 75 км/сағ жылдамдықпен жүрді. Егер Мәскеу мен Киевтің арақашықтығы 858 км болса, онда пойыздар бір-бірімен неше сағаттан кейін кездеседі?» Есеп шешіліп болғаннан кейін сұрақты мынадай етіп өзгертуге болады: «Пойыздар Мәскеуден қандай қашықтықта болғанда кездесті?», «Кездесуге дейін әрбір пойыз қанша жол жүрген?» және т.б. Қозғалысқа берілген мәтінді есептер – ауызша моделі бар процестердің бірі. Барлық мәтінді есептерде бірдей тапсырма толығымен сипаттала бермейді, тек тапсырманың ең маңызды сандық сипаттамалары беріледі. Мысалы, «Автомобиль А пунктінен 60 км/сағ жылдамдықпен жолға шықты. 2 сағаттан кейін оның артынан екінші автомобиль 90 км/сағ жылдамдықпен шықты. Екінші автомобиль біріншісін А пунктінен қандай қашықтықта қуып жетеді?» Тапсырмада екі автомобильдің қозғалысы сипатталады. Кез-келген қозғалыс 3 шама арқылы сипатталады: жүріп өтілген қашықтық, жылдамдық және уақыт. Аталған тапсырмада кейбір шамалар белгілі болса, ал кейбірін табу қажет (жүріп өтілген қашықтық). Осылайша, мәтінді есептердің кейбір құбылыстардың қандай да бір компоненттеріне сандық сипаттама беруге мүмкіндігі бар.

2. Бастауыш сынып оқушыларына қозғалыс есептерін шешуді оқытудың әдістемелік тәсілдері

2.1 Қозғалысқа берілген есептердің негізгі түрлері

1. Бір пункттен екінші пунктке қарай бір бағыттағы қозғалысқа байланысты есептермен жұмыс. Қозғалысқа берілген есептердің негізгі түрлерінің бірі – бағыттас қозғалысқа тоқталайық. Бір пункттен екінші пунктке қарай бір бағыттағы қозғалысқа берілген есептерге артынан қуып жету қозғалысы және қалып қою қозғалысына берілген есептер жатады. Бағыттас қозғалыста екі дене қозғалысты бір мезгілде бастайтын болса, онда олар кездесетін жағдайда, екі дене қозғалыс басталғаннан кездескенге дейін бірдей уақыт жұмсайды. Ал, екі дене қозғалысты әр түрлі уақытта бастайтын болса, онда олар кездескенге дейін қозғалысты алғашқы бастағаны көбірек уақыт жұмсайды. Бір бағыттағы қозғалыс есептеріне мысалдар келтірейік. Артынан қуып жету қозғалысына берілген есептер Мысал №1. Мектеп пен үйдің арасындағы қашықтық 200 м. Бір мезгілде мектептен оқушы, ал үйден әжей шығып, олар бір бағытта жүрді. Оқушының жүру жылдамдығы 110 м/мин, ал әжейдің жүру жылдамдығы 60 м/мин. Қанша уақыттан кейін оқушы әжейді қуып жетеді?

110м/мин 60м/мин

М ектеп Үй

Оқушы 200 м Әжей

Есепті оқыған соң мәтін бойынша әңгіме жүргізіледі. Оқушылар сызбаны пайдаланып, есептің шартын құра бастайды. Мұғалім мәтін бойынша сұрақтар қоя отырып, есептің берілгенін талқылайды.

-Есепте не туралы айтылған? (Оқушы мен әжей туралы айтылған) -Есепте не белгілі? (мектеп пен үйдің ара қашықтығы, оқушы мен әжейдің жүру жылдамдығы)

-Есептің сұрағы қандай? (Қанша уақыттан кейін оқушы әжейді қуып жетеді?)

-Есептің шартын құрамыз. -Мектеп пен үйдің ара қашықтығы – S -Оқушының жүру жылдамдығы – ʋ₁ -Әжейдің жүру жылдамдығы – ʋ₂ -Табу керек – t (қуып жету уақыты) Берілгені: S=200 м ʋ₁=110м/мин ʋ₂=60м/мин Табу керек: t - ? Шешуі: Оқушы мен әжейдің бір-біріне жақындау жылдамдығы – ʋ_жақын. = ʋ₁ – ʋ₂ ʋ

975тг - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Материал жариялау Сертификатты жүктеу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру