Пәні: қазақ әдебиеті.

Тақырыбы: Қадір Мырзалиев «Қызыл кітап» поэмасы

Сабақ авторы: Махмутова Ақнұр

Қолданылған видео,жазба, таныстырылым слайдтары

- Сәлеметсіздер ме!

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Қадір Мырзалиевтің «Қызыл кітап» пэмасы

1-бет

(слайд)

Бүгінгі сабақта:

Ақын Қадір Мырзалиевтің «Қызыл кітап» поэмасының тақырыбы, идеясымен танысамыз. Ондағы көркемдеуіш құралдарды тауып, сөздікпен жұмыс жасаймыз, тәрбиелік мәнін ашамыз.

Тапсырмаға көшпес бұрын алдымен экранға назар аударайық.

Ой шақыру!

Қызыл кітап —

Бұл өзі қызық кітап:

Тысы жұқа,

Астары қалыңырақ!

Қадыр Ғинаятұлы Мырзалиев. Қадыр Мырза Әлі 1935 жылы 5 қаңтарда Орал облысы, Жымпиды ауда-нында дүниеге келген. 2011 жылдың 24 қаңтарында Алматы облысында дүниеден озған.

Жыр жинақтары
«Ой орманы» (1965);
«Дала дидары» (1966);
«Ақ отау» (1968);
«Домбыра» (1971);
«Көш» (1973);
«Жерұйық» (1976);
«Алақан» (1977);
«Қорамсақ» (1980, 1981);
«Қызыл кітап» (1983);
«Күміс қоңырау» (1970 — 1985);
«Мәңгі майдан» (1993);
«Биік баспалдақ» (1993);
«Үкілі үзінділер» (1996);
«Алаштың арманы» (2001);
«Жазмыш» (2001);
«Еңіреп өткен ерлер-ай» (2001);
«Иірім» (2004);
«Шырғалаң» (2004);
«Алмас жерде қалмас» (2004).

Видео мәтінмен жұмыс

• youtube.com/watch?v=ODEC3d6AM-E

• Режиссер Эрик Сейдахметтің Қадір Мырза Әлі атамыздың рухына арналған бейнебаянды тамашалу.

Есте сақтаңыз! Алған білімді толықтырыңыз!

Қызыл кітап — халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабы” — халықаралық дәрежедегі құжат. Қызыл кітапқа сирек кездесетін, жылдан жылға азайып не жойылып бара жатқан, сондықтан да айрықша қорғауды қажет ететін жануарлар мен өсімдіктердің түрлері тіркеледі. Жануарларды халықаралық дәрежеде қорғау мәселесі 20 ғасырдың бас кезінде қолға алынды. Қызыл кітаптың қара, қызыл, сары, жасыл, сұр және ақ түсті беттері бар. Қара беттерде жануарлар мен өсімдіктердің жойылып кеткен түрлердің тізімі беріледі. Қызыл беттерде жойылу қаупі бар жануарлар мен өсімдіктер тізімі беріледі. Сары беттерінде саны тез азайып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер әлемінің өкілдерінің тізімі берілген. Ақ беттерінде қашанда саны аз болып келген жануарлар тізімі берілген. Жасыл беттерде жойылып кету қаупінен аман қалған жануарлар мен өсімдіктер тізім берілген. Адамдар көбінесе кейде түсінбей, кейде салақтықтан табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын ойламастан, оған қалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде ластанған өзендер. Осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен өсімдіктердің құруына әкеп соғады. Табиғатта пайда болған әрбір түр өзінше бірегей және ешқашан қайталанбайды, сондықтан да оның жойылуы - орны қайта толмайтын нәрсе.

Мәтінмен жұмыс. 1-бөлім.

Мылтық көрсем төрлерден іліп қойған,
Менің мазам кетеді күдікті ойдан.
Жұртпен бірге мəз болып,
Ду-ду етіп
Қайта алмаймын одан соң күліп тойдан.

Аңшылыққа қалай жұрт қызығады?!
Қан жуады олардың ізін əлі.
Көргеннен-ақ мылтықты
Менің үшін
Дүниенің дидары бұзылады.
 
 
Аяймын мен анасыз,
Атасызды.
Аяймын мен құлынсыз,
Ботасызды.
Хайуанатқа жасаған қиянатың –
Бауырыңа жасаған опасыздық!

Қызыл түлкі даланың көрігі еді.
Жаға болып ол енді «керіледі».
Бөкебаймен бүркеулі анау қалпақ –
Қалпақ емес –
Қақпан боп көрінеді.

Тымырсығы-ай!
Қалада жел еспейді.
Жел есетін бұл жайлау емес дейді.
Анау киім ілгішке көзім түссе,
Бұғылардың мүйізі елестейді.

Ауылда, өспе, мейлі, сен қалада өспе,
Анаң сенің бəрібір
Дала емес пе?!
Терезеге ұстаған анау шілтер
Құсқа құрған торларды салады еске.

Айналайын бұлбұлым,
Бал таңдайым,
Саған тор да,
Қасқырға қақпан дайын.
Шынтақтаған жастықты
Көрінеді
Аққу-қазды жаныштап жатқандайын.

Өкпелетпеу керек қой қожайынды.
Айта алмайсың халыңды,
Не жайыңды.
Ұстай беріп айырды
Шошып кетем
Шаншығалы жатқандай дəужайынды!
Тартып алған аңдардың бір киерін,
Қыз-келіншек үшін мен құр күйемін.
Кешіре гөр біздерді,
Əулие көл!
Кешіре гөр біздерді,
Қыр киелі!

1-тапсырма
Өлеңнің тақырыбы мен идеясын анықтаңыз

Жауабы:

2-тапсырма
Өлеңнің неше шумақ, тармақ, бунақ, буыннан тұратынын көрсетіңіз. Ұйқас түрін табыңыз.

• Шумақ – аяқталған синтаксистік біртұтас ойды білдіреді.

• Тармақ – өлеңнің әр жолы.

• Бунақ – белгілі бір дауыс ырғағымен бөлінуі.

• Буын – сөйлеу мүшелерінің тұтастай қимылынан пайда болған бір немесе бірнеше дыбыстық тіркесі.

• Ұйқас - өлең тармақтарындағы аяққы сөздердің дыбыстас естілуі, үндестігі.

ЖАУАБЫ:

Шумақ саны: 9

Тармақ саны: 50

Бунақ саны: 2-3

Буын саны: 11-12

Ұйқас түрі: (а-а-б-а)қара өлең ұйқасы

3-тапсырма.

Өлеңнен көркемдегіш құралдарды табыңыз

Метафора - құбылыстар мен заттардың ұқсастық белгілері негізінде астарлы мағынада қолданылуы.

Теңеу - затты, нәрсені, құбылысты немесе заттың, нәрсенің, құбылыстың белгісін, қасиетін, сапасын көрсететін көркемдік ұғым.

Эпитет - заттың, яки құбылыстың ерекшелігін, сыр-сипатын бейнелі түрде танытатын поэтикалық және стилистикалық ұғым, экспрессивті айқындаушы сөз.

Жауабы:

Метафора – дүниенің дидары, бір киері

Теңеу – бал таңдайым

Эпитет – күдікті ойдан, қыр киелі

4-тапсырма

Түсіндірме сөздікпен жұмыс жасаңыз

Жауабы:

5-тапсырма
Өлеңнің тәрбиелік мәнін айтыңыз

ҮЙ ЖҰМЫСЫ

ҚАДІР МЫРЗАЛИЕВ
“ҚЫЗЫЛ КІТАП” поэмасы 2-3-4-бөлім

2-бет

(слайд)

3-бет

(слайд)

4-бет

(слайд)

5-бет

(слайд)

6-бет

(слайд)

7-бет

(слайд)

8-бет

(слайд)

9-бет (слайд)

10-бет (слайд)

11-бет (слайд)

12-бет (слайд)

13-бет (слайд)

Жүктеу

ЖИ арқылы жасау

ЖИ арқылы жасау

Бөлісу

Материалға шағымдану

Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз

Жариялаған:

Махмутова Акнур Ермуханбетқызы

21 Сәуір 2023

7880

Шағым жылдам қаралу үшін барынша толық ақпарат жіберіңіз

Шағымды қалдыру

Тақырыбы: Қадір Мырзалиев «Қызыл кітап» поэмасы

Тақырып бойынша 11 материал табылды

Тақырыбы: Қадір Мырзалиев «Қызыл кітап» поэмасы

Материал туралы қысқаша түсінік

Ақын Қадір Мырзалиевтің «Қызыл кітап» поэмасының тақырыбы, идеясымен танысамыз. Ондағы көркемдеуіш құралдарды тауып, сөздікпен жұмыс жасаймыз, тәрбиелік мәнін ашамыз. Тапсырмаға көшпес бұрын алдымен экранға назар аударайық. Ой шақыру! Қызыл кітап — Бұл өзі қызық кітап: Тысы жұқа, Астары қалыңырақ! Қадыр Ғинаятұлы Мырзалиев. Қадыр Мырза Әлі 1935 жылы 5 қаңтарда Орал облысы, Жымпиды ауда-нында дүниеге келген. 2011 жылдың 24 қаңтарында Алматы облысында дүниеден озған.

Материалды жүктеу

Материалдың қысқаша нұсқасы

Пәні: қазақ әдебиеті. Тақырыбы: Қадір Мырзалиев «Қызыл кітап» поэмасы Сабақ авторы: Махмутова Ақнұр	Қолданылған видео,жазба, таныстырылым слайдтары
- Сәлеметсіздер ме! Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Қадір Мырзалиевтің «Қызыл кітап» пэмасы	1-бет (слайд)
Бүгінгі сабақта: Ақын Қадір Мырзалиевтің «Қызыл кітап» поэмасының тақырыбы, идеясымен танысамыз. Ондағы көркемдеуіш құралдарды тауып, сөздікпен жұмыс жасаймыз, тәрбиелік мәнін ашамыз. Тапсырмаға көшпес бұрын алдымен экранға назар аударайық. Ой шақыру! Қызыл кітап — Бұл өзі қызық кітап: Тысы жұқа, Астары қалыңырақ! Қадыр Ғинаятұлы Мырзалиев. Қадыр Мырза Әлі 1935 жылы 5 қаңтарда Орал облысы, Жымпиды ауда-нында дүниеге келген. 2011 жылдың 24 қаңтарында Алматы облысында дүниеден озған. Жыр жинақтары «Ой орманы» (1965); «Дала дидары» (1966); «Ақ отау» (1968); «Домбыра» (1971); «Көш» (1973); «Жерұйық» (1976); «Алақан» (1977); «Қорамсақ» (1980, 1981); «Қызыл кітап» (1983); «Күміс қоңырау» (1970 — 1985); «Мәңгі майдан» (1993); «Биік баспалдақ» (1993); «Үкілі үзінділер» (1996); «Алаштың арманы» (2001); «Жазмыш» (2001); «Еңіреп өткен ерлер-ай» (2001); «Иірім» (2004); «Шырғалаң» (2004); «Алмас жерде қалмас» (2004). Видео мәтінмен жұмыс youtube.com/watch?v=ODEC3d6AM-E Режиссер Эрик Сейдахметтің Қадір Мырза Әлі атамыздың рухына арналған бейнебаянды тамашалу. Есте сақтаңыз! Алған білімді толықтырыңыз! Қызыл кітап — халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабы” — халықаралық дәрежедегі құжат. Қызыл кітапқа сирек кездесетін, жылдан жылға азайып не жойылып бара жатқан, сондықтан да айрықша қорғауды қажет ететін жануарлар мен өсімдіктердің түрлері тіркеледі. Жануарларды халықаралық дәрежеде қорғау мәселесі 20 ғасырдың бас кезінде қолға алынды. Қызыл кітаптың қара, қызыл, сары, жасыл, сұр және ақ түсті беттері бар. Қара беттерде жануарлар мен өсімдіктердің жойылып кеткен түрлердің тізімі беріледі. Қызыл беттерде жойылу қаупі бар жануарлар мен өсімдіктер тізімі беріледі. Сары беттерінде саны тез азайып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер әлемінің өкілдерінің тізімі берілген. Ақ беттерінде қашанда саны аз болып келген жануарлар тізімі берілген. Жасыл беттерде жойылып кету қаупінен аман қалған жануарлар мен өсімдіктер тізім берілген. Адамдар көбінесе кейде түсінбей, кейде салақтықтан табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын ойламастан, оған қалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде ластанған өзендер. Осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен өсімдіктердің құруына әкеп соғады. Табиғатта пайда болған әрбір түр өзінше бірегей және ешқашан қайталанбайды, сондықтан да оның жойылуы - орны қайта толмайтын нәрсе. Мәтінмен жұмыс. 1-бөлім. Мылтық көрсем төрлерден іліп қойған, Менің мазам кетеді күдікті ойдан. Жұртпен бірге мəз болып, Ду-ду етіп Қайта алмаймын одан соң күліп тойдан. Аңшылыққа қалай жұрт қызығады?! Қан жуады олардың ізін əлі. Көргеннен-ақ мылтықты Менің үшін Дүниенің дидары бұзылады.     Аяймын мен анасыз, Атасызды. Аяймын мен құлынсыз, Ботасызды. Хайуанатқа жасаған қиянатың – Бауырыңа жасаған опасыздық! Қызыл түлкі даланың көрігі еді. Жаға болып ол енді «керіледі». Бөкебаймен бүркеулі анау қалпақ – Қалпақ емес – Қақпан боп көрінеді. Тымырсығы-ай! Қалада жел еспейді. Жел есетін бұл жайлау емес дейді. Анау киім ілгішке көзім түссе, Бұғылардың мүйізі елестейді. Ауылда, өспе, мейлі, сен қалада өспе, Анаң сенің бəрібір Дала емес пе?! Терезеге ұстаған анау шілтер Құсқа құрған торларды салады еске. Айналайын бұлбұлым, Бал таңдайым, Саған тор да, Қасқырға қақпан дайын. Шынтақтаған жастықты Көрінеді Аққу-қазды жаныштап жатқандайын. Өкпелетпеу керек қой қожайынды. Айта алмайсың халыңды, Не жайыңды. Ұстай беріп айырды Шошып кетем Шаншығалы жатқандай дəужайынды! Тартып алған аңдардың бір киерін, Қыз-келіншек үшін мен құр күйемін. Кешіре гөр біздерді, Əулие көл! Кешіре гөр біздерді, Қыр киелі! 1-тапсырма Өлеңнің тақырыбы мен идеясын анықтаңыз тақырып идея Бұл - өнер туындысының іргетасы. Бұл – шығарма. Әдеби шығарма дегеніміз – белгілі дәуірдегі қоғамдық шындықтың сәулесі. Автор тақырып арқылы шындық өмір көріністерін суреттегенде, оны өз көзқарасы , өз дүниетанымы тұрғысынан бейнелейді. Сол арқылы өз мақсат-мүддесін, арманын білдіреді. Жауабы: тақырыбы идеясы Халықаралық табиғатты қорғау одағының халықаралық дәрежедегі құжаты “Қызыл кітап” туралы. Сирек кездесетін, жылдан жылға азайып не жойылып бара жатқан, айрықша қорғауды қажет ететін жануарлар мен көптеген бағалы аңдарды және өсімдіктердің түрлерін қорғау, табиғатты аялау, мейірімділікпен қарау. 2-тапсырма Өлеңнің неше шумақ, тармақ, бунақ, буыннан тұратынын көрсетіңіз. Ұйқас түрін табыңыз. Шумақ – аяқталған синтаксистік біртұтас ойды білдіреді. Тармақ – өлеңнің әр жолы. Бунақ – белгілі бір дауыс ырғағымен бөлінуі. Буын – сөйлеу мүшелерінің тұтастай қимылынан пайда болған бір немесе бірнеше дыбыстық тіркесі. Ұйқас - өлең тармақтарындағы аяққы сөздердің дыбыстас естілуі, үндестігі. ЖАУАБЫ: Шумақ саны: 9 Тармақ саны: 50 Бунақ саны: 2-3 Буын саны: 11-12 Ұйқас түрі: (а-а-б-а)қара өлең ұйқасы 3-тапсырма. Өлеңнен көркемдегіш құралдарды табыңыз Метафора - құбылыстар мен заттардың ұқсастық белгілері негізінде астарлы мағынада қолданылуы. Теңеу - затты, нәрсені, құбылысты немесе заттың, нәрсенің, құбылыстың белгісін, қасиетін, сапасын көрсететін көркемдік ұғым. Эпитет - заттың, яки құбылыстың ерекшелігін, сыр-сипатын бейнелі түрде танытатын поэтикалық және стилистикалық ұғым, экспрессивті айқындаушы сөз. Жауабы: Метафора – дүниенің дидары, бір киері Теңеу – бал таңдайым Эпитет – күдікті ойдан, қыр киелі 4-тапсырма Түсіндірме сөздікпен жұмыс жасаңыз өлеңдегі қолданысы мағынасы бөкебаймен - тымырсығы-ай! - шілтер - дүниенің дидары - жаныштап - айыр - бір киер - Жауабы: өлеңдегі қолданысы бөкебаймен -орамал, шәлі. Түйе, қой жүнінен, ешкі түбітінен иірілген жіптен тоқылады тымырсығы-ай! – желсіз,ыстық шілтер - терезе пердесі дүниенің дидары – жер жүзі жаныштап - мыжғылау айыр – шөп жинайтын құрал бір киер - аңның сыртқы терісі 5-тапсырма Өлеңнің тәрбиелік мәнін айтыңыз ҮЙ ЖҰМЫСЫ ҚАДІР МЫРЗАЛИЕВ “ҚЫЗЫЛ КІТАП” поэмасы 2-3-4-бөлім	2-бет (слайд) 3-бет (слайд) 4-бет (слайд) 5-бет (слайд) 6-бет (слайд) 7-бет (слайд) 8-бет (слайд) 9-бет (слайд) 10-бет (слайд) 11-бет (слайд) 12-бет (слайд) 13-бет (слайд) Материалды жүктеу Жүктеу Сақтау Бөлісу ЖИ арқылы жасау Файл форматы: docx Қаржылық сауаттылық пәні Презентация 10 сынып 21.04.2023 7880 Жүктеу Сақтау ЖИ арқылы жасау Жариялаған: Махмутова Акнур Ермуханбетқызы Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз, шағым қалдыра аласыз Қазақстандағы ең үлкен материалдар базасынан іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде керек материалды іздеп, жүктеп алып сабағыңызға қолдана аласыз Іздеу Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз! Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі. Толығырақ Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз! Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз! Жариялау Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз! Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз! Жариялау Министірлікпен келісілген курстар тізімі Химия пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Тарих пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Биология пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Ағылшын тілі пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ География пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Информатика пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Мектепке дейінгі білім беру бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ «Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті» бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Дене шынықтыру пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Білім алушылардың білім сапасын арттыру мақсатында сабақта цифрлық технологияларды қолдану 80/108 сағат Толығырақ Инклюзивті білім беру жүйесінде ерекше білім беру қажеттілігі бар білім алушыға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету бойынша педагогтердің кәсіби және пәндік құзыреттіліктерін дамыту 80/108 сағат Толығырақ