Ахметов Габит Муслимович

Қызылорда қаласы, №145 «Бірқазан» орта мектеп

Тарих пәні мұғалімі

ТАРИХ ПӘНІНІҢ МЕКТЕПТЕРДЕ ОҚЫТЫЛУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ БҮГІНГІ КҮНГІ МАҢЫЗЫ

Тарих пәні – бұл тек өткеннің оқиғаларын зерттеу ғана емес, адамзаттың өміріндегі маңызды өзгерістер мен жетістіктердің себебін түсінуге бағытталған білім саласы. Ол оқушыларға әлем мен өз елінің даму тарихы туралы түсінік беріп, оларды ұлттың өткені мен бүгіні арасындағы байланысты терең ұғынуға үйретеді. Бұл мақалада тарих пәнінің мектептерде оқытылуы және оның бүгінгі күнгі маңызы туралы сөз қозғай отырып, оның жастарды патриотизмге, ұлттық сананы қалыптастыруға, қоғамдық өмірге белсене қатысуға тәрбиелеудегі рөлі туралы талқылаймыз.

Пәннің басты мақсаты – оқушыларға өткеннің оқиғаларын таныстыру және осы оқиғалардың бүгінгі қоғамға тигізетін әсерін түсіндіру. Бұл пәннің мәні тек оқиғаларды баяндаумен шектелмейді, ол жастарға болашақта дұрыс шешімдер қабылдай білуге көмектесетін, әлемді кең тұрғыдан түсінуге мүмкіндік беретін құралы болып табылады. Өткенді білу арқылы адамдар қазіргі таңдағы мәселелерді тереңірек түсінеді, өз тарихына, мәдениетіне, дәстүріне деген құрмет пен сүйіспеншілік оянады. Сондай-ақ, тарих оқыту барысында оқушыларға сыни тұрғыдан ойлау, аналитикалық қабілеттерді дамыту да маңызды.

Тарих пәнінің өзектілігі қазіргі кезеңде айрықша сезіледі. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері, елдің тарихи санасын қалыптастыру мәселесіне ерекше назар аударылды. Әрбір елдің өткенін білу, ұлы тарихи тұлғалар мен оқиғаларды дәріптеу – жас ұрпақтың өз мәдениетін құрметтеп, мемлекетінің болашағына жауапкершілікпен қарауына ықпал етеді.

Тарих пәнін оқыту – ұлттық бірегейлікті қалыптастырудың, патриотизмді тәрбиелеудің негізгі жолы болып табылады. Әрбір ұрпақ өзінің ата-бабаларының күресі мен жетістіктерін білуі керек. Тарих арқылы оқушылар өз елінің өткенінен сабақ ала отырып, бүгінгі өмірде кездесетін қиындықтарды жеңуге дайын болады.

Қазақ халқының тарихы терең әрі күрделі. Қазақ хандығының құрылуы, Алаш Ордасы үкіметінің тарихы, Ұлы Отан соғысы кезіндегі ерліктер, қазақ халқының өз жерін қорғау жолындағы күресі – бұл тарихтың маңызды кезеңдері, олар жастарға патриоттық тәрбие беруге үлкен үлес қосады. Мысалы, Қазақстанның тәуелсіздігін алуы және оның жолындағы күрес халықтың ерлік дәстүрін жалғастыруға, ұлттың бірлігін сақтауға бағытталған маңызды факторларға айналды.

Тарих пәні әлемдік тарихты да қамтиды, бұл оқушыларды халықаралық деңгейде ойлауға, басқа елдермен өзара байланыстарды түсінуге үйретеді. Оқушылар әлемдегі маңызды тарихи оқиғаларды, мемлекеттер арасындағы соғыстарды, мәдени алмасуларды зерттей отырып, дүниежүзілік тарихтың біздің елмен байланысын түсінеді.

Қазақстан тарихы оқытудың өзіндік ерекшеліктеріне ие. Тәуелсіздікке дейінгі кезеңдерде халқымыз көптеген саяси өзгерістер мен қиыншылықтарды бастан өткерді. Ресей империясының құрамында болу, Кеңес Одағының саясаты, сталиндік қуғын-сүргін, соғыс жылдары – бұл тарихи кезеңдер тек Қазақстан ғана емес, тұтас халықтар үшін ауыр сынақтар болды. Қазақстан тарихын оқыту барысында оқушыларға осы қиын кезеңдердегі халықтың жанқиярлық күресін, батырлықтарын, өз халқының тағдыры үшін күрескен тарихи тұлғаларды таныту маңызды.

Ұлы Отан соғысына қатысқан қазақ жауынгерлерінің ерлігі, қазақ батырларының тарихы – бұл оқу бағдарламасында басты назарға алынатын мәселелердің бірі. Қазақстандық жауынгерлердің Отан қорғаудағы үлесі, миллионнан астам адамды соғысқа жіберіп, 400 мыңнан астам қазақтың майданда қаза тапқаны туралы деректер жастарға өз елінің тарихына құрметпен қарауды үйретеді. Бұл ерлікті білу, еске алу – жастардың патриоттық сезімін күшейтеді.

Бүгінгі таңда "Мәңгілік ел" ұлттық идеясы, "Ұлы Дала Елі" жобасы сияқты бастамалар арқылы ұлттық тарихты қайта бағалау, тәуелсіздіктің маңызын ұғындыру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұл жобалар еліміздің тарихын жаңаша тұрғыда оқып, ұлттық сананы қалыптастырудың негізін қалауға бағытталған.

Тарих пәнін оқытуда жаңа әдістемелер мен технологияларды қолдану маңызды. Мектеп оқушыларының тарихи білімге деген қызығушылығын арттыру үшін әртүрлі интерактивті әдістер мен құралдарды пайдалану қажет. Оқушылар тек теориямен шектелмей, тарихи деректермен жұмыс істеп, оларды талдауды үйренуі тиіс. Бұл үшін дереккөздерді талдау, мұражайларға, көрмелерге бару, тарихи фильмдер мен құжаттарды көру сияқты әдістер тиімді болып табылады.

Бұған қоса, пәнаралық байланыстарды орнату да маңызды. Тарих пен әдебиет, тарих пен өнер, тарих пен философия арасындағы байланыстарды көрсету арқылы оқушылардың әлемдік тарихқа деген қызығушылығын арттыруға болады. Мысалы, қазақ халқының әдебиеті мен тарихы, Шоқан Уәлихановтың саяхаттары мен зерттеулері, Абай Құнанбайұлының философиясы – бұлар тарих пәнінің пәнаралық байланыс арқылы оқытылуына тамаша мысалдар.

Интернет-ресурстар мен цифрлық технологияларды қолдану тарихты оқытудың тиімділігін арттырады. Оқушылар тарихты тек оқулықтан ғана емес, әртүрлі онлайн платформалардан, цифрлық архивтерден, виртуалды мұражайлардан зерттей алады. Бұл әдіс оқушыларды тарихқа деген қызығушылықтарын арттырады, сонымен қатар олардың зерттеу дағдыларын қалыптастырады.

Тарих пәнін оқыту арқылы оқушылар өздерін қоғамның бір бөлігі ретінде сезінеді. Тарихты дұрыс түсінген адам өзінің азаматтық борышын жақсы түсінеді, өз қоғамына жауапкершілікпен қарайды. Қазақстанның тәуелсіздігі мен оның болашағының дамуы жастардың тарихи санасының деңгейіне тікелей байланысты. Тарихты оқытудың маңызды мақсаттарының бірі – жастарды қоғамның дамуына өз үлесін қосуға, елдің болашағы үшін еңбек етуге шақыру болып табылады.

Тарих пәнінің әлеуметтік маңызы сондай-ақ, мемлекетаралық байланыстарды нығайтуда да көрінеді. Әлемнің әр түрлі елдерімен тарихи, мәдени байланыстар орнату арқылы Қазақстан халықаралық аренада өзінің тәуелсіздігін сақтап қалуға, басқа мемлекеттермен бейбітшілік пен достық қарым-қатынастарын нығайтуға бағытталған саясат жүргізеді.

Тарих пәні мектептерде оқытылатын ең маңызды пәндердің бірі. Оның мәні тек өткен оқиғаларды оқып, жаттап алу ғана емес, өткеннен сабақ алу, бүгінгі күн мен болашақты дұрыс бағдарлай білу. Тарих пәні ұрпақтар сабақтастығын сақтап, жастардың өз елінің тарихына құрметпен қарауына, патриоттық сезімдерін қалыптастыруға, қоғамның дамуына белсене араласуына ықпал етеді.

Тарихты терең зерттеу арқылы жастардың дүниетанымы кеңейіп, сын тұрғысынан ойлау дағдылары қалыптасады. Олардың ұлттық сана-сезімдері артып, тарихи тұлғалар мен оқиғаларға деген құрметі молаяды. Тарихтың болашаққа деген маңызы ерекше: өткенді дұрыс түсіну арқылы біз қоғамның тұрақты дамуын қамтамасыз ете аламыз.