«ТОҒЫЗҚҰМАЛАҚ: ЛОГИКА МЕН СТРАТЕГИЯ ӘЛЕМІНЕ САЯХАТ»

АВТОРЛЫҚ БАҒДАРЛАМА

5-7 сынып

Алматы, 2024

«ТОҒЫЗҚҰМАЛАҚ: ЛОГИКА МЕН СТРАТЕГИЯ ӘЛЕМІНЕ САЯХАТ»

АВТОРЛЫҚ БАҒДАРЛАМА

5-7 сынып

Авторы: Ходжаниязова Дилафруз Базарбаевна

Батырхан Бауыржан Саржанұлы

Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы

«Рахат ауылдық округі №1 орта мектеп» КММ

дене шынықтыру пәні мұғалімі

Алматы, 2024

ӘОЖ 42.197.1

ҚБЖ 78.210

Х 15

Баспаға «Әдіснама және педагогикалық инновация» кафедрасының № 3 кафедра мәжілісінің 09.03. 2024 жылғы шешімімен ұсынылды.

Редакция алқасы: К.Нұрлыбеков, АОБКДИ филиалы директоры

Пікір жазған: Кошербаев Р.Н., PhD докторы, «Әдіснама және педагогикалық инновация» аға оқытушысы

Авторы: Ходжаниязова Дилафруз Базарбаевна, Батырхан Бауыржан Сержанұлы Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы, «Рахат ауылдық округі №1 орта мектеп» КММ дене шынықтыру пәні мұғалімі

Тоғызқұмалақ авторлық бағдарламасы – бұл бағдарлама мектеп оқушыларына арналған, логикалық ойлауын дамытуға бағытталған. Бағдарламаның негізгі мақсаты — тоғызқұмалақ ойыны арқылы балалардың ақыл-ойын дамыту, логикалық ойлау қабілетін арттыру, стратегия құру дағдыларын қалыптастыру және математикалық ойлау мен сандық қабілеттерін жетілдіру.

Бағдарлама мектептерде, арнайы даму орталықтарында қолдануға ыңғайлы, сондай-ақ оның көмегімен балалар мен жасөспірімдер өздерінің интеллектуалды қабілеттерін арттырып, мәдениет пен тарихты тануға мүмкіндік алады.

ISBN 989-606-398-609-09

© ИПКПРАО, 2024

Түсінік хат

Тоғызқұмалақ – қазақ халқының ұлттық интеллектуалдық ойыны, тарихы тереңнен бастау алатын мәдени мұра. Бұл ойын логикалық ойлау, математикалық есептеу, стратегиялық шешім қабылдау қабілеттерін дамытумен қатар, тұлғаның шығармашылық және зияткерлік әлеуетін жетілдіруге көмектеседі. Тоғызқұмалақ – ұлттық құндылықтарды насихаттай отырып, оқушылардың жан-жақты дамуына ықпал ететін бірегей құрал.

Бұл авторлық бағдарлама 5-7 сынып оқушыларына арналған және Тоғызқұмалақ ойынының теориялық негіздерін, практикалық дағдыларын меңгеруге бағытталған. Бағдарлама оқушылардың логикалық ойлауын дамыту, математикалық қабілеттерін арттыру және ұлттық мәдениетке қызығушылығын оятуды көздейді. Сондай-ақ, бұл бағдарлама оқушыларды шығармашылық тұрғыда ойлауға, зейін қоюға, шыдамдылық пен табандылыққа тәрбиелейді.

Бағдарлама келесі мақсаттарды көздейді:

• Тоғызқұмалақ ойынының негізгі ережелері мен стратегияларын үйрету;

• Логикалық және стратегиялық ойлауды дамыту;

• Коммуникация және командада жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру;

• Ұлттық мәдениетке деген сүйіспеншілікті қалыптастыру.

Бағдарлама мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктері мен білім деңгейлеріне сәйкес әзірленді. Әр сабақ ойынның теориялық және практикалық аспектілерін қамтиды, сонымен қатар қосымша тапсырмалар арқылы білімді тереңдету мүмкіндігін береді.

Бұл бағдарлама арқылы оқушылар Тоғызқұмалақтың тек ойын емес, тұлғалық даму құралы екендігін түсінеді және оны күнделікті өмірде қолдануға дағдыланады.

Мақсаты:

5-7 сынып оқушыларына тоғызқұмалақ ойынын үйрету арқылы логикалық ойлау қабілетін дамыту, ұлттық құндылықтарға деген сүйіспеншілікті арттыру және оқушылардың зияткерлік әлеуетін дамыту.

Бағдарламаның міндеттері:

1. Тоғызқұмалақ ойынының ережелерін меңгерту.

2. Оқушылардың аналитикалық ойлау дағдыларын дамыту.

3. Шыдамдылық пен стратегиялық жоспарлау қабілетін қалыптастыру.

4. Ұлттық ойынға қызығушылықты ояту.

Ғылымилығы:

Тоғызқұмалақ ойыны аналитикалық ойлауды, есте сақтау қабілетін және логикалық байланыстыру дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Бағдарлама танымдық іс-әрекетті күшейтуді көздей отырып, оқушылардың математикалық және стратегиялық ойлауын жетілдіруге бағытталған.

Өзектілігі:

Ұлттық ойындарды үйрету арқылы жас ұрпақтың мәдени және рухани құндылықтарға деген қызығушылығын арттыру маңызды. Тоғызқұмалақтың танымалдылығы артып келе жатқан жағдайда, бұл бағдарлама оқушылардың зияткерлік қабілеттерін дамытып, ұлттық мұраны сақтауға септігін тигізеді.

Күтілетін нәтижелері:

1. Оқушылар тоғызқұмалақ ойынының негізгі ережелері мен тактикаларын меңгереді.

2. Логикалық ойлау, зияткерлік дағдылар және стратегиялық жоспарлау қабілеттері артады.

3. Ұлттық мұраға деген құрметі мен қызығушылығы қалыптасады.

4. Турнирлерге қатысып, жарыс тәжірибесі арқылы жетістіктерге жетеді.

Оқыту әдістері:

1. Лекция және түсіндіру.

2. Практикалық ойындар.

3. Жұптық және топтық жұмыстар.

4. Видео және интерактивті материалдар.

Бағалау критерийлері:

1. Ойын ережелерін толық меңгеру.

2. Стратегиялық ойлау деңгейін бағалау.

3. Турнирлердегі жетістіктері.

4. Теориялық тест нәтижелері.

Қажетті ресурстар:

Тоғызқұмалақ тақталары.

Оқу құралдары (нұсқаулықтар, жұмыс дәптері).

Электронды ресурстар (бейнематериалдар, қосымшалар).

Тақырыптық-күнтізбелік жоспар

34 сағат, аптасына 1 рет

№	Тақырыбы	Сағат саны
	Кіріспе (1 сағат)
1	Тоғызқұмалақтың шығу тарихы. Ұлттық ойынның маңызы. Бағдарламаның құрылымы мен оқу жоспарымен таныстыру.	1
	2-тарау: Тоғызқұмалақ тақтасы және фигуралары (2 сағат)
2	Тоғызқұмалақ тақтасының құрылымы. Құмалақтардың орналасуы мен мағынасы.	1
3	Ойынның негізгі элементтері.	1
	3-тарау: Ойын ережелері (5 сағат)
4-5	Құмалақтарды жүру ережелері.	2
6-7	Қазан, ұя, және отаулардың қызметі.	2
8	Алып кету және қосу тәсілдері.	1
	4-тарау: Стратегия және тактика (10 сағат)
9-12	Ойынның негізгі тактикалары.	4
13-15	Қорғаныс және шабуыл әдістері.	3
16-18	Оппоненттің жүрісін болжау.	3
	5-тарау: Практикалық ойындар (15 сағат)
19-27	Жеке ойындар.	9
28-33	Топтық турнирлер.	6
	Қателіктерді талдау және түзету.
34	6-тарау: Қорытындылау (1 сағат)	1
	Оқушылардың жетістіктерін талдау.
	Сертификаттау және марапаттау.
	Қосымша материалдар бойынша ұсыныстар.

Сабақ жоспары

Тақырыбы: Тоғызқұмалақтың шығу тарихы және ұлттық ойынның маңызы

Уақыты: 1 сағат

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының шығу тарихы мен ұлттық мәдениеттегі маңызын түсіндіру.

2. Тоғызқұмалақтың интеллектуалдық дамуға әсерін талқылау.

3. Оқушыларды бағдарлама құрылымы және оқу жоспарымен таныстыру.

Сабақтың міндеттері:

• Білімділік: Оқушыларға тоғызқұмалақ туралы тарихи мәліметтер беру.

• Дамытушылық: Ұлттық ойындар арқылы оқушылардың логикалық ойлауын, қызығушылығын арттыру.

• Тәрбиелік: Ұлттық құндылықтарға деген құрмет пен қызығушылықты қалыптастыру.

Сабақтың құрылымы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут):

   • Сәлемдесу, оқушылардың қатысуын тексеру.

   • Сабақтың мақсаттарымен таныстыру.

   • Оқушыларға сабақтың маңызын түсіндіру.

2. Кіріспе (10 минут):

Тоғызқұмалақтың шығу тарихы:

Тоғызқұмалақтың мыңдаған жылдық тарихы бар, ол көшпелі халықтың өмірінен бастау алады. Бұл ойын жауынгерлер мен даналардың уақытты тиімді өткізуі және ақыл-ойын дамытуы үшін қолданылған. Ол математика, логика, стратегияны біріктірген әлемдік деңгейдегі интеллектуалдық ойын.

Тоғызқұмалақтың қазақ халқының мәдениетіндегі маңызы:

Тоғызқұмалақ ұлттық дәстүрлерді сақтаудың құралы болып қана қоймай, интеллектуалдық ойындардың әлемдік қауымдастығына ену арқылы Қазақстанның мәдени имиджін көтереді.

3. Негізгі бөлім (25 минут):

Бағдарламаның құрылымы және оқу жоспары:
Бағдарлама 34 сағатқа жоспарланған, әр сағатта келесі тақырыптар қарастырылады:

1. Тоғызқұмалақ ережелері мен негізгі терминологиясы.

2. Логикалық ойлау дағдыларын дамытуға арналған жаттығулар.

3. Стратегиялық ойындар мен комбинациялар.

4. Практикалық ойындар және турнирлер.

• Оқушыларды оқу жоспарымен таныстыру:

Теориялық және практикалық сабақтардың арақатынасы.

Сабақта қолданылатын оқу құралдары: тоғызқұмалақ тақтасы, тас жинағы.

Бағалау критерийлері: белсенділік, ойын ережелерін меңгеру, стратегиялық ойлауды дамыту.

4. Қорытынды бөлім (10 минут):

   • Сабақтағы негізгі ақпараттарды қайталау.

   • Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының өздерінің ақыл-ой дамуына тигізетін пайдасы туралы ойлануды тапсыру.

   • Сұрақ-жауап: оқушылардың сұрақтарына жауап беру.

Қажетті құрал-жабдықтар:

Тоғызқұмалақ тақтасы.

Интерактивті тақта немесе презентациялық материалдар (тарихи суреттер мен мәліметтер).

Үй тапсырмасы:

Тоғызқұмалақ ойынының шығу тарихы мен маңызы туралы қысқаша баяндама жазу.

Ойын ережелерін түсіну үшін интернет немесе кітапханадан қосымша материалдарды оқып келу.

Нәтиже:

Сабақ соңында оқушылар тоғызқұмалақ ойынының тарихын түсініп, оның ұлттық мәдениеттегі орны мен интеллектуалдық дамуға әсерін біледі. Олар бағдарлама құрылымы және оқу жоспарымен танысып, алдағы сабақтарға қызығушылық танытады.

Сабақ жоспары

Тақырыбы: Тоғызқұмалақ тақтасының құрылымы және құмалақтардың орналасуы мен мағынасы

Уақыты: 1 сағат

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушыларды тоғызқұмалақ тақтасының құрылымымен және құмалақтардың орналасуымен таныстыру.

2. Тоғызқұмалақ тақтасы элементтерінің мағынасын түсіндіру.

3. Ойынға деген қызығушылық пен ынтаны арттыру.

Сабақтың міндеттері:

• Білімділік: Тоғызқұмалақ тақтасының құрылымын меңгерту.

• Дамытушылық: Логикалық ойлау қабілетін дамыту.

• Тәрбиелік: Ұлттық ойынның құндылығын түсініп, құрмет көрсетуге тәрбиелеу.

Сабақтың құрылымы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут):

   • Сәлемдесу, оқушылардың қатысуын тексеру.

   • Сабақтың мақсаттарымен және жоспарымен таныстыру.

2. Кіріспе (10 минут):

Тоғызқұмалақ тақтасы туралы жалпы мәлімет:
Тоғызқұмалақ ойыны арнайы тақтада ойналады. Тақта екі ойыншыға арналған және 18 ұядан (9 әр ойыншыда), 2 қазаннан тұрады. Әр ұя "отау" деп аталады.

Тақтаның негізгі элементтері:

1. Отау: Әр ойыншының 9 отауы бар, олар оңнан солға қарай 1-ден 9-ға дейін нөмірленеді.

2. Қазан: Әр ойыншының құмалақ жинайтын қазаны бар.

3. Құмалақ: Әр отауда ойын басталғанда 9 құмалақтан болады (барлығы 162 құмалақ).

1. Негізгі бөлім (30 минут):

   • Тақтаның құрылымын түсіндіру:

Оң жақтағы 9 отау – бірінші ойыншының (шартты түрде "А" ойыншы) аймағы.

Сол жақтағы 9 отау – екінші ойыншының (шартты түрде "Б" ойыншы) аймағы.

Әр ойыншы құмалақтарды өз аймағынан бастап таратады.

• Құмалақтардың орналасуы:

• Әр отауға 9 құмалақтан орналастырылады.

• Ойын барысында құмалақтар қозғалып, әр отаудағы құмалақ саны өзгеріп отырады.

• Құмалақтардың мағынасы:

• Құмалақтар – ойынның негізгі элементі. Олардың қозғалысы ойыншының логикасы мен стратегиясына байланысты.

• Құмалақ жинау – жеңіске жетудің негізгі мақсаты. Қазанға көп құмалақ жинаған ойыншы жеңіске жетеді.

• Практикалық тапсырма:

• Оқушыларға тақтадағы құмалақтарды дұрыс орналастыруды көрсетіп, өздері орналастыруға тапсырма беру.

• Құмалақтарды отауларға тарату арқылы қозғалысты түсіндіру.

4. Қорытынды бөлім (10 минут):

   • Тақтаның құрылымын және құмалақтардың рөлін қайталау.

   • Сұрақ-жауап сессиясы:

• Отаулар не үшін қажет?

• Қазанның рөлі қандай?

• Құмалақтардың дұрыс таралуы неге маңызды?

Қажетті құрал-жабдықтар:

Тоғызқұмалақ тақтасы.

Құмалақтар (ойын тастары).

Интерактивті тақта немесе көрнекілік суреттер.

Үй тапсырмасы:

Тоғызқұмалақ тақтасының құрылымын дәптерге сызу және оның элементтерін түсіндіретін қысқаша сипаттама жазу.

Құмалақтардың отауларға дұрыс орналасуын қайталау.

Нәтиже:

Сабақ соңында оқушылар тоғызқұмалақ тақтасының құрылымын толық меңгереді, құмалақтардың орналасу тәртібін түсінеді және ойынды бастау үшін қажетті базалық білімді алады.

Сабақ жоспары

Тақырыбы: Құмалақтарды жүру ережелері

Уақыты: 2 сағат

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушыларды тоғызқұмалақ ойынында құмалақтарды жүру ережелерімен таныстыру.

2. Құмалақтарды тарату және жинау тәсілдерін меңгерту.

3. Ойын барысында стратегия құру дағдыларын дамыту.

Сабақтың міндеттері:

• Білімділік: Құмалақтарды жүру ережелерін түсіндіру және оларды дұрыс қолдануды үйрету.

• Дамытушылық: Логикалық ойлау мен тактикалық қабілеттерін дамыту.

• Тәрбиелік: Ұлттық ойынды үйрену арқылы табандылық пен зейін қоюға тәрбиелеу.

Сабақтың құрылымы:

1-сағат

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут):

   • Сәлемдесу, оқушылардың қатысуын тексеру.

   • Сабақтың мақсаттары мен жоспарын түсіндіру.

2. Кіріспе бөлім (10 минут):

   • Құмалақтарды жүру ережелеріне шолу:

     1. Әр ойыншы өз отауынан құмалақтарды таратады.

     2. Құмалақтар сағат тіліне қарсы бағытта әр отауға бір-бірден салынып, таратылады.

     3. Соңғы құмалақ түскен отаудағы жалпы құмалақ саны тақ болса, олар сол отауда қалады. Жұп болса, ойыншы оларды өз қазанына жинайды.

     4. Бірінші ойыншы жүріс жасап болған соң, кезек екінші ойыншыға өтеді.

3. Негізгі бөлім (25 минут):

   • Құмалақтарды тарату ережелерін түсіндіру:

• Құмалақтарды тарату үшін ойыншы кез келген өз отауын таңдай алады.

• Жүріс нәтижесінде қарсыластың құмалақтары жинақталуы мүмкін, бұл ойыншының стратегиялық шешіміне байланысты.

• Тұздық ұғымы:

• Тұздық – арнайы ереже, егер ойыншы қарсылас отауына жүріс жасап, құмалақ санын 2-ге жеткізсе, ол отау "тұздық" деп аталады.

• Әр ойыншы тек бір ғана тұздық ала алады.

4. Практикалық тапсырма (20 минут):

   • Оқушыларға ойын тақтасында әртүрлі жүріс жасау тапсырмасы беріледі.

   • Жүріс нәтижелерін талқылау.

5. Қорытынды (5 минут):

   • Жүріс ережелерін қайталау.

   • Сұрақ-жауап арқылы түсінікті бекіту.

2-сағат

1. Кіріспе бөлім (5 минут):

   • Бірінші сағатта өткен тақырыпты қысқаша қайталау.

   • Жүрістерді стратегиямен үйлестірудің маңыздылығын түсіндіру.

2. Негізгі бөлім (40 минут):

   • Жүрістерді талдау және стратегия құру:

     • Құмалақтарды тиімді тарату тәсілдері.

     • Қарсыластың ойын стратегиясын болжау.

   • Практикалық жаттығулар:

     • Оқушылар жұптарға бөлініп, ойын ережелеріне сәйкес құмалақтарды тарату және жинау арқылы ойнап көреді.

     • Ойын барысында оқытушының қадағалауымен қателіктер талқыланады.

3. Қорытынды бөлім (15 минут):

   • Оқушылардың ойыны бойынша талдау жасау.

   • Сабақта меңгерілген негізгі ережелерді қайталау:

     • Жүрістердің заңдылықтары.

     • Құмалақтарды таратудағы тактикалық қателіктер.

     • Тұздықтың рөлі.

   • Оқушыларға ойынның қарапайым стратегияларын ойлап табуды ұсыну.

Қажетті құрал-жабдықтар:

• Тоғызқұмалақ тақтасы.

• Құмалақтар (ойын тастары).

• Интерактивті тақта (ойын ережелері мен мысалдар үшін).

Үй тапсырмасы:

• Құмалақтарды жүру ережелері бойынша қосымша материалдарды оқу.

• Өз бетінше 5 түрлі стратегия құру және оны дәптерге жазу.

Нәтиже:

Сабақ соңында оқушылар тоғызқұмалақ ойынындағы құмалақтарды жүру ережелерін толық меңгереді. Олар құмалақтарды дұрыс тарату, қарсыластың қадамдарын болжау және жеңіске жету үшін стратегия құру дағдыларын жетілдіреді.

Сабақ жоспары

Тақырыбы: Қазан, ұя және отаулардың қызметі

Уақыты: 2 сағат

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушыларды тоғызқұмалақ ойынында қазан, ұя және отаулардың қызметімен таныстыру.

2. Әр элементтің ойын барысындағы маңызын түсіндіру.

3. Оқушылардың логикалық және стратегиялық ойлау қабілеттерін дамыту.

Сабақтың міндеттері:

• Білімділік: Қазан, ұя және отаулардың қызметін түсіндіру.

• Дамытушылық: Логикалық ойлау мен ойын тактикасын дамыту.

• Тәрбиелік: Ұлттық ойын арқылы зейін қою мен жүйелі ойлауға тәрбиелеу.

Сабақтың құрылымы:

1-сағат

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут):

   • Сәлемдесу, оқушылардың қатысуын тексеру.

   • Сабақтың мақсаты мен құрылымын түсіндіру.

2. Кіріспе бөлім (10 минут):

   • Тоғызқұмалақтағы негізгі элементтер:

     1. Қазан: Құмалақтарды жинайтын орын. Қазанға ең көп құмалақ жинаған ойыншы жеңімпаз болады.

     2. Ұя (отау): Құмалақтарды тарату және жинақтау алаңы. Әр ойыншының 9 отауы болады.

     3. Құмалақ: Ойынның негізгі ресурсы. Барлық құмалақ саны – 162.

   • Әр элементтің ойын барысындағы рөлі мен маңызы түсіндіріледі.

3. Негізгі бөлім (30 минут):

   • Қазанның қызметі:

• Қазан – ойынның негізгі нәтижесін анықтайтын элемент.

• Әр ойыншының қазаны бір-бірінен бөлек орналасқан.

• Құмалақтар жұп болған жағдайда ғана қазанға түседі.

• Қазанға жинау стратегиялары талқыланады.

• Отаулардың қызметі:

• Отаулар – құмалақтарды сақтау, тарату және жинау орны.

• Әр ойыншының 9 отауы бар, олар 1-ден 9-ға дейін нөмірленеді.

• Отаулардың орналасуы ойыншының стратегиясын анықтауда маңызды.

• Практикалық тапсырма:

• Тақтада отаулар мен қазанның орналасуын көрсету.

• Оқушыларға құмалақтарды отауларға орналастырып, ойын барысын модельдеуге тапсырма беру.

4. Қорытынды (5 минут):

   • Қазан мен отаулардың қызметін қайталау.

   • Сұрақ-жауап арқылы түсінікті бекіту.

2-сағат

1. Кіріспе бөлім (5 минут):

   • Бірінші сағатта өткен материалды қысқаша қайталау.

   • Ойын барысындағы қазан, ұя және отаулардың өзара байланысын түсіндіру.

2. Негізгі бөлім (40 минут):

   • Стратегиялық тәсілдерді талдау:

     • Отаулардан құмалақтарды тиімді тарату.

     • Қарсыластың отауын "тұздық" ету әдістері.

     • Қазанға құмалақ жинау үшін қажетті жағдайларды жасау.

   • Практикалық ойын:

     • Оқушыларды жұптарға бөліп, әрқайсысына ойын жүргізуге мүмкіндік беру.

     • Ойын барысында қазанға құмалақ жинау және отауларды тиімді пайдалану тәсілдерін қолдану.

3. Қорытынды бөлім (15 минут):

   • Оқушылардың ойын барысындағы әрекеттерін талдау.

   • Қазан мен отаулардың маңызын түсіндіріп, негізгі қателіктерді анықтау.

   • Сабақтың негізгі тұжырымдарын қайталау:

     • Қазан – ойын нәтижесін анықтайды.

     • Отаулар – құмалақтарды тарату мен жинау орны.

     • Ұя мен қазанның өзара байланысы.

Қажетті құрал-жабдықтар:

• Тоғызқұмалақ тақтасы.

• Құмалақтар (ойын тастары).

• Интерактивті тақта немесе көрнекі материалдар.

Үй тапсырмасы:

• Қазан мен отаулардың қызметі туралы қысқаша түсіндірме жазу.

• Өз бетінше отауларды пайдалану стратегиясын ойлап табу және дәптерге жазу.

Сабақтың тақырыбы: Алып кету және қосу тәсілдері.

Сынып: 5-7 сынып

Ұзақтығы: 40-45 минут

Білім беру саласы: Математика, логика, ұлттық ойындар

Сабақтың мақсаты:

Тоғызқұмалақ ойынының негіздері мен ережелері туралы түсінік беру.

Алып кету және қосу тәсілдерін үйрету, ойын стратегияларын меңгерту.

Оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін, математикалық және стратегиялық дағдыларын дамыту.

Міндеттер:

1. Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының ережелері мен негізгі стратегияларын түсіндіру.

2. Оқушылардың назарын алып кету және қосу тәсілдеріне аудару.

3. Логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, стратегиялық жоспар құруды үйрету.

4. Ұлттық ойындарға деген қызығушылықты арттыру.

Құралдар мен материалдар:

Тоғызқұмалақ тақтасы, ұяшықтар (немесе сурет),

Құмалақтар (9x9 ұяшық бойынша тастар),

Тақта, маркер,

Тоғызқұмалақтың ережелері мен тәсілдерін түсіндіретін сызбалар.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

Оқушылармен амандасып, сабаққа дайындықтарын тексеру.

Тақырыпты енгізу: «Бүгін біз ұлттық ойынымыз — тоғызқұмалақтың екі негізгі тәсілі: алып кету және қосу тәсілдері туралы үйренеміз».

Оқушыларға сұрақ қою:

• «Кім тоғызқұмалақ ойнаған?»

• «Тоғызқұмалақ туралы не білесіңдер?»

• «Қалай ойнау керек?»

Бұл сұрақтар оқушылардың ойында ойын туралы алғашқы түсінік қалыптастырады және сабаққа қызығушылықты арттырады.

2. Негізгі бөлім:

2.1. Тоғызқұмалақтың ережелері мен мақсаттары (10 минут)

Тоғызқұмалақ ойынының мақсаты: ойынның мақсаты — қарсылас ойыншының құмалақтарын алып, өз ұяшықтарыңда көп құмалақ жинау.

Ережелер:

• Ойын 9 ұяшықтан тұратын тақтада өтеді.

• Әр ойыншы өзінің 9 ұяшықтағы құмалақтарын таратып, қарсылас ұяшықтарына таратады.

• Ойынның әр кезеңінде бір ұяшықтан құмалақ алып тарату керек.

• Алып кету және қосу тәсілдері әр түрлі стратегияларға негізделген.

Оқушыларға ережелерді түсіндіру үшін тақтада немесе сызбада ойын тақтасын көрсетіп, әр ұяшықтың қалай жұмыс істейтінін түсіндіруге болады.

2.2. Алып кету тәсілі (10 минут)

• Алып кету тәсілі: Ойыншы кезекпен бір ұяшықтағы құмалақтарды алып, оларды оңға қарай таратады. Егер ойыншы қарсыласының ұяшықтарына жетсе, онда ол ұяшықтан құмалақтарды алады.

• Мысал: Оқушыларға нақты мысал келтіру. Мысалы, бірінші ойыншы 3 құмалақты алып, оларды 3 ұяшыққа таратып, соңғы ұяшықта қарсыласының құмалағын алады.

Педагог ойыншыларға осы тәсілді қалай қолдану керектігін көрсетіп, әр әрекетті түсіндіреді. Әр оқушы өз кезегінде бұл тәсілді қолдануға тырысады.

2.3. Қосу тәсілі (10 минут)

• Қосу тәсілі: Ойыншы бір ұяшықтан басқа ұяшықтарға құмалақтарды қосады. Қосу арқылы ойыншы өзінің стратегиялық мақсатын жүзеге асырады. Қосу тәсілі ойынның маңызды бөлігі болып табылады, себебі ол ойыншыға қарсыластың жоспарын бұзуға мүмкіндік береді.

• Мысал: Оқушыларға «қосу» тәсілінің маңыздылығын түсіндіру. Мысалы, егер бір ұяшықта бірнеше құмалақ болса, ойыншы оларды тарату арқылы қарсылас ұяшықтарынан құмалақтарды жинай алады.

Педагог балаларға нақты мысалдар мен ойын барысында қолдануға болатын тәсілдермен таныстырады.

3. Практикалық бөлім (10-15 минут)

• Тоғызқұмалақ ойынын ойыншы топтарына бөлу (2-3 оқушыдан тұратын топтар):
  Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа тоғызқұмалақ тақтасын беру. Топтар ойынның ережелері мен «қосу», «алып кету» тәсілдерін қолдана отырып ойын ойнайды.

  • Оқушылар өзара жарыс арқылы «қосу» мен «алып кету» тәсілдерін қолданып, ойын ережелерін игереді.

  • Педагог әр топқа кеңес беріп, олардың ойын барысындағы қателіктерін түзетеді.

4. Қорытынды кезең (5-7 минут)

• Сабақтың қорытындысы:

  • Оқушылардан ойынның қалай өткенін сұрау.

  • «Қай тәсілді қолдану оңай болды?»

  • «Қай уақытта ойыншы жеңіске жетеді?»

  • «Қосуда қандай стратегияны қолдандың?» деген сұрақтар қою.

  • Сабақта қолданылған негізгі тәсілдер мен ережелерді қайталап шығу.

• Бағалау: Оқушылардың ойнау барысындағы белсенділігі мен дұрыс стратегия қолданғаны үшін мадақтау.

  • Оқушылардың әрқайсысы өз ойындарына кері байланыс беріп, келесі сабаққа дайындықтарын бастайды.

5. Үй тапсырмасы:

• Оқушыларға тоғызқұмалақтың ережелерін түсіндіріп, өздері ойын ойнап, келесі сабаққа дайын болуды ұсыну.

• Жазбаша тапсырма ретінде: «Тоғызқұмалақ ойынында қолданылатын ережелер мен тәсілдерді жазып, өз ойындарын қалай жақсартуға болатынын ойластырыңдар.»

Бағалау:

• Оқушылардың ойын барысында көрсеткен белсенділігі мен тәсілдерді дұрыс қолдануы бағаланады.

• Топтық жұмысты дұрыс ұйымдастыру және әр оқушының ойынға қатысу деңгейі бағаланады.

Қорытынды:

Бұл сабақ тоғызқұмалақ ойынының логикасын түсіну, стратегиялық ойлау қабілеттерін дамыту үшін маңызды. Алып кету және қосу тәсілдерін үйрену арқылы оқушылардың математикалық және логикалық ойлау қабілеттері дамиды. Сонымен қатар, ұлттық ойындарға қызығушылық артады, бұл балаларды дәстүрлі мәдениетімізбен таныстыруға көмектеседі.

Сабақтың тақырыбы: Ойынның негізгі тактикалары

Сынып: 5-7 сынып

Ұзақтығы: 40-45 минут

Білім беру саласы: Математика, логика, ойын теориясы

Сабақтың мақсаты:

• Оқушыларға ойындардағы негізгі тактикалар мен стратегияларды түсіндіру.

• Оқушыларды түрлі ойындарда (математикалық және логикалық) дұрыс тактикалар қолдануға үйрету.

• Оқушылардың логикалық ойлау, стратегиялық жоспар құру қабілеттерін дамыту.

Міндеттер:

1. Ойын тактикасы мен стратегиясының арасындағы айырмашылықты түсіндіру.

2. Оқушыларға әртүрлі ойындар арқылы негізгі тактикаларды қолдануды үйрету.

3. Оқушылардың математикалық және логикалық ойлау дағдыларын дамыту.

4. Командалық және жеке жұмыс дағдыларын қалыптастыру.

Құралдар мен материалдар:

• Математикалық логикалық ойындар (сөздер, карточкалар, шахмат немесе тоғызқұмалақ тақтасы, т.б.)

• Тақта, маркер

• Электронды презентация (қажет болса)

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

• Оқушылармен амандасып, сабаққа дайындықтарын тексеру.

• Тақырыпты таныстыру: «Бүгін біз ойындардағы негізгі тактикалар мен стратегиялар туралы сөйлесеміз. Ойын кезінде қалай жеңіске жетуге болады?».

• Оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін сұрақтар қою:

  • «Қандай ойындар ойнағанды ұнатасыңдар?»

  • «Ойын кезінде қандай тәсілдер қолдануға болады?»

  • «Тақтадағы ойында жеңіске жету үшін қандай тактикалар қолданасың?»

2. Негізгі бөлім

2.1. Ойын тактикасы мен стратегиясының айырмашылығы (10 минут)

• Тактика — белгілі бір жағдайды жеңіп шығу үшін қолданылатын әдіс немесе тәсіл. Ол көп жағдайда қысқа мерзімде шешім қабылдауды қажет етеді.

• Стратегия — ұзақ мерзімде мақсатқа жетуге бағытталған жоспар. Ол көбіне үлкен қадамдарды талап етеді және ойынның ұзақ мерзімді жоспарын қамтиды.

Тақтаға жазып түсіндіру:

• Тактика — қысқа мерзімді шешімдер, жылдам әрекет ету.

• Стратегия — ұзақ мерзімді мақсатқа бағытталған жоспарлар, болашақта пайда әкелетін қадамдар.

Мысалдар келтіру:

• Шахмат ойынын мысалға алу: Тактика — қарсыластың пат позициясына қойылуы, бір фигурамен көп жүріс жасау. Стратегия — фигураларды теңестіру, қарсыластың күшті жерлеріне шабуыл жасау.

2.2. Ойындардағы негізгі тактикалар (10 минут)

Таңдау тактикасы: Кейбір ойындарда дұрыс таңдау жасау маңызды. Мысалы, тоғызқұмалақ немесе шахматта қай ұяшыққа немесе фигураға шабуыл жасау керек екендігін таңдау.

Жасырын қадамдар: Бұл тактикада ойыншы қарсыласын алдау арқылы жеңіске жетеді. Мысалы, қарсыластың ойлағанын болжау және оны ұтудың жолын іздеу.

Шабуыл және қорғаныс: Ойынның кейбір түрлерінде шабуыл жасау керек, ал кейде қорғанысқа баса назар аудару маңызды. Мысалы, шахматта қарсылас шабуыл жасаған кезде қорғану.

2.3. Ойын мысалдары (10-15 минут)

• Шахмат: Оқушыларға шахмат тақтасын көрсетіп, ең негізгі тактикаларды түсіндіру. Мысалы, «құрсау жасау» немесе «салған тор» сияқты қадамдарды көрсетіп, жеңіске жету жолдарын талқылау.

• Тоғызқұмалақ: Оқушыларға тоғызқұмалақ ойыны арқылы алып кету және қосу тәсілдерімен таныстыру. Әр ұяшыққа құмалақтар орналастыру арқылы тактикаларды түсіндіру.

Практикалық тапсырма:

• Оқушыларды 2 топқа бөлу және әр топқа шахмат немесе тоғызқұмалақ ойыны бойынша тапсырма беру. Ойын барысында әр топ өздеріне белгілі тактиканы қолдануға тырысады.

• Әр топ ойын соңында қай тактика жеңіске жеткізгенін түсіндіреді.

3. Қорытынды кезең (5-7 минут)

• Сабақ барысында қолданылған негізгі тактикаларды қорытындылау:

  • «Ойын барысында қандай тактикалар қолдандыңдар?»

  • «Қай тактика жеңіске жетуге көмектесті?»

  • «Қандай жағдайларда сіздер тактиканы өзгертуге шешім қабылдадыңыздар?»

• Оқушыларды мадақтау, әрбір топтың дұрыс шешімдерін атап өту.

4. Үй тапсырмасы:

• Оқушыларға белгілі бір ойын түріне арналған тактикаларды жазып келу тапсырмасы беріледі.

• Мысалы, шахмат ойынындағы әрбір фигураға арналған тактикаларды жазу немесе тоғызқұмалақ ойынында қолданылатын негізгі тактикаларды түсіндіріп келу.

Бағалау:

• Сабақтың барысында оқушылардың белсенділігі, дұрыс тактика қолдануы және ойын барысында әрекеттерін түсіндіру қабілеті бағаланады.

• Оқушылардың топтық жұмысқа қатысуы, тапсырмаларды орындау жылдамдығы мен логикалық шешімдер қабылдау дағдылары ескеріледі.

Қорытынды:

Бұл сабақ оқушыларға ойындардағы негізгі тактикалар мен стратегияларды түсінуге көмектеседі. Ойын арқылы логикалық ойлау қабілеттері дамиды, әрі әртүрлі ойындарда дұрыс шешім қабылдау дағдылары қалыптасады. Сабақ соңында оқушылар өздерінің ойын барысында қолданған тактикаларын түсініп, келесі қадамдарына стратегиялық жоспар құруға дайын болады.

Сабақ жоспары: «Қорғаныс және шабуыл әдістері.»

Сабақтың тақырыбы: Қорғаныс және шабуыл әдістері. Тоғызқұмалақ

Сынып: 5-7 сынып

Ұзақтығы: 40-45 минут

Білім беру саласы: Математика, логика, ұлттық ойындар

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының қорғаныс және шабуыл әдістерін түсіндіру.

Оқушылардың қорғаныс пен шабуыл тәсілдерін ойын барысында дұрыс қолдана білу дағдыларын қалыптастыру.

Оқушылардың стратегиялық ойлау қабілеттерін дамыту.

Міндеттер:

1. Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынындағы қорғаныс пен шабуыл әдістерін түсіндіру.

2. Оқушылардың өз ұяшықтарын қорғау және қарсылас ұяшықтарынан құмалақ алу арқылы шабуыл жасау дағдыларын дамыту.

3. Логикалық ойлау, стратегия құру, және математикалық есептерді шешу қабілеттерін арттыру.

4. Оқушылардың топпен жұмыс істеу және өзара әрекеттесу дағдыларын дамыту.

Құралдар мен материалдар:

Тоғызқұмалақ тақтасы мен құмалақтар

Тақта, маркер

Презентация немесе сызба (қажет болса)

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

Оқушылармен амандасып, сабаққа дайындықтарын тексеру.

Тақырыпты таныстыру: «Бүгін біз тоғызқұмалақ ойынында қолданылатын қорғаныс және шабуыл әдістерін үйренеміз».

Оқушыларға сұрақтар қою:

• «Тоғызқұмалақ ойынын ойнағандарың бар ма?»

• «Тоғызқұмалақ ойынының ережелері мен тәсілдерін білесіңдер ме?»

• «Қалай ойнау керек?»

2. Негізгі бөлім

2.1. Тоғызқұмалақ ойынының ережелері мен мақсаттары (5 минут)

Тоғызқұмалақ ойынының ережелерін қысқаша қайталау.

• Ойын 9 ұяшықтан тұратын тақтада өтеді.

• Әр ойыншының 9 ұяшығында 9 құмалақ бар, ойыншылар кезекпен құмалақтарды өз ұяшықтарынан таратады.

• Қарсыластың ұяшықтарына құмалақ тастау арқылы ұпай жинайды.

• Ойынның мақсаты — қарсыласқа қарағанда көп құмалақ жинау.

2.2. Шабуыл және қорғаныс әдістерін түсіндіру (10 минут)

Шабуыл әдісі: Ойыншы қарсылас ұяшықтарына құмалақ тастау арқылы оның ұяшықтарындағы құмалақтарды алып, өз ұяшықтарында көп құмалақ жинауға тырысады.

• Мысал: Егер ойыншы бір ұяшықта бірнеше құмалақ болса, оны таратып, қарсыластың ұяшықтарына құмалақ тастап, оның ұяшығынан құмалақ алып кетуі мүмкін.

Қорғаныс әдісі: Ойыншы өз ұяшықтарын қорғап, қарсыластың ұяшықтарынан құмалақ алып кетуіне мүмкіндік бермеуге тырысады.

• Мысал: Ойыншы өзінің ұяшықтарын қорғап, қарсыластың ойынға араласуына кедергі жасайды. Ойыншы егер өзінің ұяшықтарын бос қалдырса, қарсыласы оны шабуылдауы мүмкін.

Тоғызқұмалақ ойынында қорғаныс және шабуыл әдістерін қолдану бір-бірімен байланысты. Шабуыл жасау үшін қарсылас ұяшықтарына құмалақтарды тарату қажет болса, қорғаныс жасау үшін өз ұяшықтарын жақсы ұстау керек.

2.3. Қорғаныс және шабуыл әдістерін пайдалану (10 минут)

Шабуыл: Ойыншы өз кезегінде көп құмалақ жинап, қарсылас ұяшықтарына құмалақ тастау арқылы оның қорғанысын бұзады.

• Мысал: Ойыншы қарсылас ұяшықтарына құмалақ тастап, оның құмалақтарын алып кетеді.

Қорғаныс: Ойыншы қарсылас ұяшықтарына құмалақ тастау арқылы өз ұяшықтарын қорғап, қарсыластың ұяшықтарынан құмалақ алуға мүмкіндік бермейді.

• Мысал: Ойыншы өзі қалаған ұяшықтарды таңдап, сол ұяшықты қорғайды, сондай-ақ қарсыластың шабуылынан өз ұяшықтарын сақтайды.

Топтық жұмыс:

Оқушыларды екі топқа бөлу. Әр топқа тоғызқұмалақ тақтасын беріп, бір топ қорғаныс тәсілін қолданса, екінші топ шабуыл әдістерін қолданады.

• Әр топ өзінің стратегиясы бойынша ойнап, қорғаныс және шабуыл әдістерін қолданып, ойынның қорытындысы бойынша қай әдіс жеңіске жететінін талқылайды.

3. Практикалық бөлім (10-12 минут)

Оқушыларды жұптарға бөлу:

Әр жұп өзара тоғызқұмалақ ойынын ойнап, ойын барысында қорғаныс және шабуыл әдістерін қолдана отырып, нәтижелерін талқылайды.

• Оқушылар өзара ойнап болған соң, олардың қолданған әдістері мен стратегияларын талқылайды.

• Педагог әр оқушының қолданған қорғаныс және шабуыл әдістеріне кері байланыс береді.

4. Қорытынды кезең (5 минут)

Сабақтың қорытындысын жасау:

• «Ойын барысында қандай қорғаныс әдістерін қолдандыңдар?»

• «Шабуыл жасау үшін қандай әдіс тиімді болды?»

• «Қай уақытта қорғаныс маңызды болды?»

Оқушылардың пікірлерін тыңдап, сабақты қорытындылау.

Оқушыларды мадақтау, әсіресе өз ұяшықтарын қорғау және қарсылас ұяшықтарынан құмалақ алу кезінде дұрыс тактика қолданған оқушыларды атап өту.

5. Үй тапсырмасы:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында қорғаныс және шабуыл әдістері туралы қысқаша эссе жазу тапсырмасы беріледі.

Оқушылардан әр әдістің тиімділігі туралы ойларын жазып келу сұралады.

Бағалау:

Оқушылардың сабаққа белсенді қатысуы мен қорғаныс және шабуыл әдістерін дұрыс қолдануы бағаланады.

Топтық жұмыстың нәтижесі, ойын барысында оқушылардың логикалық шешім қабылдау қабілеті бағаланады.

Қорытынды:

Бұл сабақ оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында қорғаныс пен шабуыл әдістерін дұрыс қолдануды үйретуге бағытталған. Сабақ барысында оқушылар логикалық ойлау мен стратегия құру дағдыларын дамытады. Сонымен қатар, ойын арқылы олардың топта жұмыс істеу, шешім қабылдау қабілеттері артады.

Сабақ жоспары: «Оппоненттің жүрісін болжау.»

Сабақтың тақырыбы: Оппоненттің жүрісін болжау. Тоғызқұмалақ

Сынып: 5-7 сынып

Ұзақтығы: 40-45 минут

Білім беру саласы: Математика, логика, ұлттық ойындар

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында оппоненттің жүрісін болжау әдісін үйрету.

Оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, әрі қарсыластың әрекеттерін дұрыс болжау дағдыларын қалыптастыру.

Стратегиялық жоспарлау мен шешім қабылдау қабілеттерін арттыру.

Міндеттер:

1. Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында оппоненттің жүрісін болжаудың маңызын түсіндіру.

2. Оқушылардың қарсыласының келесі қадамдарын болжау дағдыларын дамыту.

3. Оқушыларға ойындағы әр қадамды стратегиялық түрде қарастыруды үйрету.

4. Оқушыларды топтық жұмысқа тартып, ойын барысында өзара ынтымақтастықта жұмыс істей білуге бағыттау.

Құралдар мен материалдар:

Тоғызқұмалақ тақтасы және құмалақтар

Тақта, маркер

Электронды презентация (қажет болса)

Тоғызқұмалақтың стратегияларын түсіндіретін сызбалар

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

Оқушылармен амандасып, сабаққа дайындықтарын тексеру.

Сабақтың тақырыбын таныстыру: «Бүгін біз тоғызқұмалақ ойынында қарсыластың жүрісін болжау әдісін үйренеміз.»

Оқушыларға сұрақтар қою:

• «Сіздер тоғызқұмалақ ойнаған кезде қарсыластың келесі қадамын болжауға тырысып көрдіңіздер ме?»

• «Қарсыластың жүрісін болжау неге маңызды?»

2. Негізгі бөлім

2.1. Оппоненттің жүрісін болжаудың маңызы (5 минут)

Оқушыларға оппоненттің жүрісін болжаудың ойын барысында қандай маңызға ие екенін түсіндіру.

• Болжау — қарсыластың келесі қадамдарын алдын ала болжап, оған қарсы стратегия құруға мүмкіндік береді.

• Болжау қабілеті ойында жеңіске жетудің негізгі факторларының бірі болып табылады.

• Қарсыластың жүрісін болжау үшін, оның ойын стилін, алдыңғы қадамдарын және стратегиялық мақсаттарын ескеру керек.

2.2. Тоғызқұмалақ ойынында оппоненттің жүрісін болжау әдістері (10 минут)

Ойынның динамикасын түсіну: Ойыншы әр қадам сайын өз жоспарын қалыптастырып, қарсыластың әрекеттеріне дайын болуы керек.

Қарсылас ұяшықтарын бақылау: Қарсыластың қай ұяшықтарды көп пайдаланып жатқанын бақылап, ол қай ұяшықтарды көбірек қолданатынын болжауға болады.

Қарсылас стратегиясын болжау: Егер қарсылас бір ұяшықты жиі пайдаланып жатса, онда ол ұяшыққа көп көңіл бөледі деген болжам жасауға болады.

Қарсылас қателіктерін пайдалану: Егер қарсылас бір қадамды бірнеше рет қайталаса, оның осы қадамды қайта жасауы мүмкін екенін болжау.

2.3. Оппоненттің жүрісін болжау үшін нақты мысалдар (10 минут)

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында қарсылас қадамын болжаудың бірнеше мысалдарын көрсету.

• Мысал 1: Егер қарсылас бір ұяшықты жиі пайдаланып жатса, онда ол басқа ұяшыққа көшкен кезде көп құмалақ жинай алмайтынына көз жеткізіп, қарсы шабуыл жасау.

• Мысал 2: Қарсылас өзінің ең әлсіз ұяшықтарын қорғауға тырысуы мүмкін. Осы сәтті пайдаланып, қарсылас ұяшықтарынан құмалақ алу.

2.4. Практикалық тапсырма (10 минут)

Оқушыларды жұптарға бөліп, әр жұпқа тоғызқұмалақ тақтасын және құмалақтар беріп, ойын барысында оппоненттің жүрісін болжауға арналған тапсырма беру.

• Әр жұп қарсыластың жүрісін болжау арқылы өз стратегиясын қалыптастырады.

• Ойын барысында әр оқушы қарсыласының болашақ қадамдарын алдын ала болжап, соған сәйкес әрекет етеді.

• Ойын аяқталған соң, оқушылар өздерінің қандай қадамдарды болжағандарын және олар қай жерлерде қателескендерін талқылайды.

3. Қорытынды кезең (5 минут)

Сабақтың қорытындысын жасау:

• «Оппоненттің жүрісін болжау сіздерге қалай көмектесті?»

• «Қандай әдістерді қолдана отырып, қарсыластың қадамын дұрыс болжадыңыздар?»

• «Қай сәтте болжау қатесі орын алды және оған қалай түзету енгіздіңіздер?»

Оқушылардың пікірлерін тыңдап, сабақты қорытындылау.

Оқушыларды мадақтау, әсіресе ойында оппоненттің жүрісін болжауда ерекше жетістіктерге жеткен оқушыларды атап өту.

4. Үй тапсырмасы:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының стратегиялары мен болжау әдістері туралы эссе жазу тапсырмасы беріледі. Оқушылар қандай әдістер арқылы қарсылас қадамын болжауға болатындығы жөнінде ойларын жазады.

Оқушылардан өз ойынындағы болжау тәсілдерін және ол қалай көмектескенін жазып келу сұралады.

Бағалау:

Оқушылардың сабаққа белсенді қатысуы мен оппоненттің жүрісін болжау әдістерін қолдану қабілеттері бағаланады.

Топтық жұмысқа қатысу, логикалық шешім қабылдау қабілеті, ойын барысында қателіктер мен жетістіктерді талқылау бағаланады.

Қорытынды:

Бұл сабақ оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында оппоненттің жүрісін болжау әдістерін үйретуге бағытталған. Сабақ барысында оқушылардың логикалық ойлау қабілеттері, стратегия құру дағдылары және болжау қабілеттері дамиды. Сабақта қолданылатын мысалдар мен практикалық тапсырмалар арқылы оқушылар осы дағдыны тәжірибеде пайдаланып, жеңіске жету үшін маңызды қадамдар жасайды.

Сабақ жоспары: «Жеке ойындар.»

Сабақтың тақырыбы: Жеке ойындар. Тоғызқұмалақ

Сынып: 5-7 сынып

Ұзақтығы: 40-45 минут

Білім беру саласы: Математика, логика, ұлттық ойындар

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынындағы жеке ойындардың маңызын түсіндіру.

Жеке ойындарда тиімді стратегиялар мен тактикаларды қолдануға үйрету.

Оқушылардың стратегиялық ойлау қабілеттерін, есептеу дағдыларын дамыту.

Міндеттер:

1. Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының жеке ойындар ережелерін түсіндіру.

2. Оқушылардың өз ойындарында тиімді стратегиялар мен қорғаныс әдістерін қолдануға дағдыландыру.

3. Оқушылардың логикалық ойлау және шешім қабылдау дағдыларын дамыту.

4. Оқушылардың жеке ойында жауапкершілікті сезінуін қалыптастыру.

Құралдар мен материалдар:

Тоғызқұмалақ тақтасы және құмалақтар

Тақта, маркер

Презентация немесе сызба (қажет болса)

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

Оқушылармен амандасып, сабаққа дайындықтарын тексеру.

Сабақтың тақырыбын таныстыру: «Бүгін біз жеке ойындарда тоғызқұмалақ ойынының стратегиялары мен тактикаларын үйренеміз.»

Оқушыларға сұрақтар қою:

• «Сіздер жеке ойындарда қандай тәсілдермен ойнайсыздар?»

• «Жеке ойындарда жеңіске жету үшін не маңызды деп ойлайсыздар?»

2. Негізгі бөлім

2.1. Тоғызқұмалақ ойынының ережелері мен мақсаттары (5 минут)

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының негізгі ережелерін қайталау:

• Тоғызқұмалақ 9 ұяшықтан тұратын тақтада өтеді.

• Әр ойыншының 9 ұяшығында 9 құмалақ бар.

• Ойыншылар кезекпен өз ұяшықтарынан құмалақ таратады.

• Қарсыластың ұяшықтарына құмалақ тастап, ұпай жинау мақсаты.

• Ойынның мақсаты — қарсыласқа қарағанда көп құмалақ жинау.

2.2. Жеке ойындардағы стратегиялар мен тактикалар (10 минут)

Жеке ойындарда жеңіске жету үшін стратегиялық жоспар құру қажет.

• Ойыншының мақсаты — қарсыласын шабуылдап, оның ұяшықтарынан құмалақ алу, сондай-ақ өзінің ұяшықтарын қорғай білу.

• Шабуыл жасау: Қарсылас ұяшықтарына құмалақ тастау арқылы оның ұяшықтарындағы құмалақтарды алу.

• Қорғаныс жасау: Өз ұяшықтарын қорғап, қарсыластың құмалақ алу мүмкіндігін шектеу.

Жеке ойындардағы тактикалар:

• Таразы жасау: Қарсыласқа таңдау жасау мүмкіндігін қалдырып, оны қиын жағдайға ұшырату.

• Қарсылас қателігін пайдалану: Қарсылас қадам жасай отырып, өзін әлсіз етіп көрсеткенде, оны пайдалануға тырысу.

• Құмалақ тарату: Қарсыласқа мүмкіндігінше өз құмалақтарын таратпай, жинап отыру.

2.3. Жеке ойындардың негізгі ерекшеліктері (5 минут)

Жеке ойындарда тек өз стратегияңызды қолдану маңызды, себебі сіздің қателігіңіз бен шешімдеріңіз толықтай нәтижеге әсер етеді.

Жеке ойындарда сіздің шешімдеріңіз тікелей жеңісіңізге немесе жеңілісіңізге әкелуі мүмкін.

Ойын барысында ұпай жинауға ғана емес, қарсыластың қадамдарын болжау және өз жоспарыңызды соған сәйкес құру да маңызды.

2.4. Жеке ойындарда стратегия мен тактиканы қолдану мысалдары (10 минут)

Оқушыларға жеке ойындарда қолданылатын бірнеше нақты мысалдар көрсету:

• Мысал 1: Ойыншы қарсыластың әлсіз ұяшықтарын шабуылдап, ол ұяшықтардан құмалақ алып, ұпай жинайды.

• Мысал 2: Өзінің ұяшықтарын қорғау мақсатында қарсыластың әрекетін бақылап, оның қадамдарын алдын ала болжау.

• Мысал 3: Қарсылас қадам жасамас бұрын, өзіне қолайлы ұяшықтарды таңдау және оны қорғанысқа қою.

3. Практикалық бөлім (10-12 минут)

Оқушыларды жұптарға бөлу және әр жұпқа тоғызқұмалақ тақтасын беру. Оқушылар өзара жеке ойындарды ойнап, әрқайсысы ойын барысында стратегия мен тактикаларды қолдануға тырысады.

• Әр оқушы өз ойыншысына қарсы қорғаныс пен шабуыл әдістерін қолдану арқылы ойнайды.

• Ойын барысында қарсылас жүрісін болжау және стратегиялық жоспарлар құру арқылы жеңіске жетуге тырысады.

Оқушылар арасында ойын жүргізу және әр жұптың қорытындысын талқылау.

• Оқушылар ойындар аяқталған соң, қандай стратегиялар мен тактикалар қолданылғанын талқылайды.

• Әр жұптың қолданған әдістері мен ойын барысында байқалған қателіктерін талқылау.

4. Қорытынды кезең (5 минут)

Сабақтың қорытындысын жасау:

• «Жеке ойындарда қандай әдістерді қолдандыңдар?»

• «Қай тактика тиімді болды?»

• «Қарсылас ойыншының қадамдарын болжау барысында не байқадыңдар?»

Оқушылардың пікірлерін тыңдап, сабақты қорытындылау.

Оқушыларды мадақтау, әсіресе жеке ойындарда стратегиялық ойлау мен тиімді шешімдер қабылдаған оқушыларды атап өту.

5. Үй тапсырмасы:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынындағы жеке ойындар мен қолданылатын стратегиялар туралы эссе жазу тапсырмасы беріледі.

Оқушылар өздерінің жеке ойындарында қолданған тәсілдер мен нәтижелерін жазып келуі сұралады.

Бағалау:

Оқушылардың сабаққа белсенді қатысуы, ойын барысында қолданған стратегиялары мен тактикалары бағаланады.

Топтық жұмысқа қатысу, логикалық шешім қабылдау қабілеті және ойын нәтижелері бағаланады.

Қорытынды:

Бұл сабақ оқушыларға тоғызқұмалақ ойынындағы жеке ойындарда стратегиялар мен тактикаларды тиімді қолдануға үйретуге бағытталған. Сабақ барысында оқушылар логикалық ойлау, стратегиялық жоспарлау дағдыларын дамытып, ойын барысында өз шешімдерін қабылдауға дайын болады. Жеке ойындардағы шешімдер оларды жауапкершілікке үйретіп, жеңіске жету үшін қажет дағдыларды қалыптастырады.

Сабақ жоспары: «Жеке ойындар.»

Сабақтың тақырыбы: Жеке ойындар. Тоғызқұмалақ

Сынып: 5-7 сынып

Ұзақтығы: 40-45 минут

Білім беру саласы: Математика, логика, ұлттық ойындар

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынындағы жеке ойындардың маңызын түсіндіру.

Жеке ойындарда тиімді стратегиялар мен тактикаларды қолдануға үйрету.

Оқушылардың стратегиялық ойлау қабілеттерін, есептеу дағдыларын дамыту.

Міндеттер:

1. Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының жеке ойындар ережелерін түсіндіру.

2. Оқушылардың өз ойындарында тиімді стратегиялар мен қорғаныс әдістерін қолдануға дағдыландыру.

3. Оқушылардың логикалық ойлау және шешім қабылдау дағдыларын дамыту.

4. Оқушылардың жеке ойында жауапкершілікті сезінуін қалыптастыру.

Құралдар мен материалдар:

Тоғызқұмалақ тақтасы және құмалақтар

Тақта, маркер

Презентация немесе сызба (қажет болса)

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

Оқушылармен амандасып, сабаққа дайындықтарын тексеру.

Сабақтың тақырыбын таныстыру: «Бүгін біз жеке ойындарда тоғызқұмалақ ойынының стратегиялары мен тактикаларын үйренеміз.»Оқушыларға сұрақтар қою:

• «Сіздер жеке ойындарда қандай тәсілдермен ойнайсыздар?»

• «Жеке ойындарда жеңіске жету үшін не маңызды деп ойлайсыздар?»

2. Негізгі бөлім

2.1. Тоғызқұмалақ ойынының ережелері мен мақсаттары (5 минут)

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының негізгі ережелерін қайталау:

• Тоғызқұмалақ 9 ұяшықтан тұратын тақтада өтеді.

• Әр ойыншының 9 ұяшығында 9 құмалақ бар.

• Ойыншылар кезекпен өз ұяшықтарынан құмалақ таратады.

• Қарсыластың ұяшықтарына құмалақ тастап, ұпай жинау мақсаты.

• Ойынның мақсаты — қарсыласқа қарағанда көп құмалақ жинау.

2.2. Жеке ойындардағы стратегиялар мен тактикалар (10 минут)

Жеке ойындарда жеңіске жету үшін стратегиялық жоспар құру қажет.

• Ойыншының мақсаты — қарсыласын шабуылдап, оның ұяшықтарынан құмалақ алу, сондай-ақ өзінің ұяшықтарын қорғай білу.

• Шабуыл жасау: Қарсылас ұяшықтарына құмалақ тастау арқылы оның ұяшықтарындағы құмалақтарды алу.

• Қорғаныс жасау: Өз ұяшықтарын қорғап, қарсыластың құмалақ алу мүмкіндігін шектеу.

Жеке ойындардағы тактикалар:

• Таразы жасау: Қарсыласқа таңдау жасау мүмкіндігін қалдырып, оны қиын жағдайға ұшырату.

• Қарсылас қателігін пайдалану: Қарсылас қадам жасай отырып, өзін әлсіз етіп көрсеткенде, оны пайдалануға тырысу.

• Құмалақ тарату: Қарсыласқа мүмкіндігінше өз құмалақтарын таратпай, жинап отыру.

2.3. Жеке ойындардың негізгі ерекшеліктері (5 минут)

Жеке ойындарда тек өз стратегияңызды қолдану маңызды, себебі сіздің қателігіңіз бен шешімдеріңіз толықтай нәтижеге әсер етеді.

Жеке ойындарда сіздің шешімдеріңіз тікелей жеңісіңізге немесе жеңілісіңізге әкелуі мүмкін.

Ойын барысында ұпай жинауға ғана емес, қарсыластың қадамдарын болжау және өз жоспарыңызды соған сәйкес құру да маңызды.

2.4. Жеке ойындарда стратегия мен тактиканы қолдану мысалдары (10 минут)

Оқушыларға жеке ойындарда қолданылатын бірнеше нақты мысалдар көрсету:

• Мысал 1: Ойыншы қарсыластың әлсіз ұяшықтарын шабуылдап, ол ұяшықтардан құмалақ алып, ұпай жинайды.

• Мысал 2: Өзінің ұяшықтарын қорғау мақсатында қарсыластың әрекетін бақылап, оның қадамдарын алдын ала болжау.

• Мысал 3: Қарсылас қадам жасамас бұрын, өзіне қолайлы ұяшықтарды таңдау және оны қорғанысқа қою.

3. Практикалық бөлім (10-12 минут)

Оқушыларды жұптарға бөлу және әр жұпқа тоғызқұмалақ тақтасын беру. Оқушылар өзара жеке ойындарды ойнап, әрқайсысы ойын барысында стратегия мен тактикаларды қолдануға тырысады.

• Әр оқушы өз ойыншысына қарсы қорғаныс пен шабуыл әдістерін қолдану арқылы ойнайды.

• Ойын барысында қарсылас жүрісін болжау және стратегиялық жоспарлар құру арқылы жеңіске жетуге тырысады.

Оқушылар арасында ойын жүргізу және әр жұптың қорытындысын талқылау.

• Оқушылар ойындар аяқталған соң, қандай стратегиялар мен тактикалар қолданылғанын талқылайды.

• Әр жұптың қолданған әдістері мен ойын барысында байқалған қателіктерін талқылау.

4. Қорытынды кезең (5 минут)

Сабақтың қорытындысын жасау:

• «Жеке ойындарда қандай әдістерді қолдандыңдар?»

• «Қай тактика тиімді болды?»

• «Қарсылас ойыншының қадамдарын болжау барысында не байқадыңдар?»

Оқушылардың пікірлерін тыңдап, сабақты қорытындылау.

Оқушыларды мадақтау, әсіресе жеке ойындарда стратегиялық ойлау мен тиімді шешімдер қабылдаған оқушыларды атап өту.

5. Үй тапсырмасы:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынындағы жеке ойындар мен қолданылатын стратегиялар туралы эссе жазу тапсырмасы беріледі.

Оқушылар өздерінің жеке ойындарында қолданған тәсілдер мен нәтижелерін жазып келуі сұралады.

Бағалау:

Оқушылардың сабаққа белсенді қатысуы, ойын барысында қолданған стратегиялары мен тактикалары бағаланады.

Топтық жұмысқа қатысу, логикалық шешім қабылдау қабілеті және ойын нәтижелері бағаланады.

Қорытынды:

Бұл сабақ оқушыларға тоғызқұмалақ ойынындағы жеке ойындарда стратегиялар мен тактикаларды тиімді қолдануға үйретуге бағытталған. Сабақ барысында оқушылар логикалық ойлау, стратегиялық жоспарлау дағдыларын дамытып, ойын барысында өз шешімдерін қабылдауға дайын болады. Жеке ойындардағы шешімдер оларды жауапкершілікке үйретіп, жеңіске жету үшін қажет дағдыларды қалыптастырады.

Сабақ жоспары: «Топтық турнирлер.»

Сабақтың тақырыбы: Топтық турнирлер.

Сынып: 5-7 сынып

Ұзақтығы: 40-45 минут

Білім беру саласы: Математика, логика, ұлттық ойындар

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларға топтық турнирлерде тоғызқұмалақ ойынын ойнау ережелерін түсіндіру.

Оқушылардың топтық жұмыс дағдыларын дамыту және ынтымақтастықта ойнауды үйрету.

Оқушылардың стратегиялық ойлау қабілеттерін арттыру және бәсекеге қабілетті ойнауға баулу.

Міндеттер:

1. Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынының топтық турнир ережелерін түсіндіру.

2. Оқушылардың топта жұмыс істеу, бірлесіп ойнау дағдыларын дамыту.

3. Оқушылардың өзара қарым-қатынасын жақсартып, бір-бірінің қателіктерінен үйренуге көмектесу.

4. Стратегиялық ойлау және жоспарлау қабілеттерін жетілдіру.

Құралдар мен материалдар:

Тоғызқұмалақ тақтасы және құмалақтар

Тақта, маркер

Презентация немесе сызба (қажет болса)

Турнир өткізуге арналған кесте

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

Оқушылармен амандасып, сабаққа дайындықтарын тексеру.

Сабақтың тақырыбын таныстыру: «Бүгін біз топтық турнирлерде тоғызқұмалақ ойынын ойнаймыз және әр топ өзінің стратегиясын дұрыс құруға тырысады».

Оқушыларға сұрақтар қою:

• «Топтық турнирлерде ойнаған кездерің болды ма?»

• «Топтық турнирде жеңіске жету үшін қандай маңызды әдістерді қолдану керек деп ойлайсыңдар?»

2. Негізгі бөлім

2.1. Топтық турнирлердің ережелері мен форматтары (5 минут)

Топтық турнирлерде бірнеше команда қатысады, және әр команда өз ұпайларын жинап, турнирдің соңында жеңімпазды анықтайды.

Турнир ережелері:

1. Әр команда 3-4 адамнан тұрады.

2. Әр команда бірдей ұяшықтарды пайдаланып, кезекпен ойын жүргізеді.

3. Ойыншылардың мақсаты — қарсылас командаға қарағанда көбірек ұпай жинау.

4. Әр турда жеңіске жеткен команда келесі кезеңге өтеді.

2.2. Топтық турнирде қолданылатын стратегиялар (10 минут)

Командалық жұмыс: Әр команда мүшесі өз ойынының сапасына жауапты. Топтық жұмыс кезінде әр ойыншы бірін-бірі қолдап, ойын стратегиясы бойынша бірге шешім қабылдауы қажет.

Шабуыл және қорғаныс: Қарсыласқа қарсы шабуыл жасап, өз ұяшықтарын қорғай білу.

Ұяшықтарды бөлу: Әр команда мүшесі өз ұяшықтары бойынша жауапкершілік алып, белгілі бір стратегиямен әрекет етуі керек.

Жалпы стратегия құру: Команданың барлық мүшелері бірлесе отырып, қай ұяшықтарда шабуыл жасалатынын, қайсысында қорғаныс болатынын жоспарлайды.

Топтық динамика: Команданың күшті жақтары мен әлсіз тұстарын ескеріп, әр ойыншы өзіне нақты роль алады.

Мысал: Бір ойыншы қорғанысқа жауапты болса, екінші ойыншы шабуылдаушы ретінде жұмыс істейді.

2.3. Топтық турнирлерде жеңіске жету үшін тиімді әдістер (10 минут)

Топтық тактика: Ойынның барысы бойынша әр команданың стратегиясын реттеу.

Қарсылас командасының әлсіз тұстарын анықтау және оларды пайдалану.

Өзінің күшті жақтарын көрсету және топтың барлық мүшелерінің күшін жұмылдыру.

Командалық ойын кезінде қиындықтарды шешу: Егер бір ойыншы қателік жасап жатса, қалған команда мүшелері сол қателікті түзетіп, басқа стратегия ұсына алады.

Топтағы рөлдер: Әр ойыншыға белгілі бір рөл беріледі: қорғанысшы, шабуылшы, бақылаушы және есептеуші.

• Шабуылшы — қарсыласқа шабуыл жасап, құмалақ жинайды.

• Қорғанысшы — өз ұяшықтарын қорғайды және қарсылас шабуылын болдырмауға тырысады.

• Бақылаушы — ойын барысында стратегияларды бақылайды, қажет болған жағдайда өзгерістер енгізеді.

3. Практикалық бөлім (10-12 минут)

Оқушыларды 4-5 адамнан топтарға бөлу.

Әр топқа тоғызқұмалақ тақтасы мен құмалақтар беру.

Топтарға турнирді өткізу үшін белгілі бір уақыт беріледі. Әр топ өз стратегиясын қолдана отырып, кезекпен ойнауға кіріседі.

Топтар арасында ойын өткізіп, әрбір топтың жеңісін анықтау үшін ұпай жүйесі бойынша есеп жүргізіледі.

Ойын барысында топтар өз стратегияларын қолдана отырып, қадамдар жасайды.

Топтар бір-біріне көмектесіп, өз қателіктерін түзетіп, тиімді әдістерді қолдануға тырысады.

4. Қорытынды кезең (5 минут)

Сабақтың қорытындысын жасау:

• «Топтық турнирлерде ойнау кезінде қандай қиындықтар болды?»

• «Қандай стратегиялар тиімді болды?»

• «Топтық жұмыс кезінде қандай әдістерді қолдандыңдар?»

Оқушылардың пікірлерін тыңдап, сабақты қорытындылау.

Оқушыларды мадақтау, әсіресе топтық жұмыс кезінде ерекше ынтымақтастық көрсеткен командаларды атап өту.

5. Үй тапсырмасы:

Оқушыларға топтық турнирлер мен қолданылған стратегиялар туралы эссе жазу тапсырмасы беріледі.

Оқушылар өз тәжірибелерін бөлісіп, қалай жеңіске жеткендерін немесе қандай әдістер қолданғандарын жазып келуі сұралады.

Бағалау:

Оқушылардың топтық турнирде көрсеткен белсенділігі мен ойын барысында қолданған стратегиялары бағаланады.

Топтағы ынтымақтастық, ойын барысында қателіктерді түзету және шешім қабылдау қабілеті бағаланады.

Қорытынды:

Бұл сабақ оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында топтық турнирлер өткізу арқылы командалық жұмысты, стратегия құруды және логикалық ойлау дағдыларын дамытуға бағытталған. Сабақ барысында оқушылар топтық жұмыс жасап, бір-бірімен ой бөлісіп, тиімді стратегияларды қолданып, ойынға қатысты шешімдер қабылдайды.

Сабақ жоспары: «Қателіктерді талдау және түзету.

Сабақтың тақырыбы: Қателіктерді талдау және түзету.

Сынып: 5-7 сынып

Ұзақтығы: 40-45 минут

Білім беру саласы: Математика, логика, ұлттық ойындар

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында қателіктерді талдап, оларды түзету тәсілдерін үйрету.

Оқушылардың өз қателіктерін түсініп, келесі қадамдарда оларды болдырмау дағдыларын дамыту.

Оқушыларға ойын барысында логикалық ойлау және дұрыс шешім қабылдау қабілеттерін қалыптастыру.

Міндеттер:

1. Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында қателіктерді анықтау және оларды талдау әдістерін түсіндіру.

2. Қателіктерді түзету арқылы ойынның нәтижелерін жақсартуға бағыттау.

3. Оқушылардың логикалық ойлау, есептеу және шешім қабылдау қабілеттерін дамыту.

4. Оқушыларға сабырлылық танытуға және өз шешімдерін қайта қарауға үйрету.

Құралдар мен материалдар:

Тоғызқұмалақ тақтасы және құмалақтар

Тақта, маркер

Презентация (қажет болса)

Ойынның мысалдары мен қателіктерді талдауға арналған сызбалар

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

Оқушылармен амандасып, сабаққа дайындықтарын тексеру.

Сабақтың тақырыбын таныстыру: «Бүгін біз тоғызқұмалақ ойынында қателіктерді талдап, оларды қалай түзету керектігін үйренеміз.»

Оқушыларға сұрақтар қою:

• «Сіздер ойын барысында қандай қателіктер жасадыңыздар?»

• «Қателіктерді түзетудің қандай жолдарын білесіздер?»

2. Негізгі бөлім

2.1. Тоғызқұмалақ ойынындағы қателіктер түрлері (10 минут)

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынындағы қателіктердің түрлері туралы түсінік беру.

• Қателіктердің негізгі түрлері:

  • Жоспарсыз әрекет: Қарсыластың қадамын болжау немесе өз қадамын дұрыс жоспарламау.

  • Қорғаныссыз қалу: Өз ұяшықтарын дұрыс қорғау немесе стратегиялық маңызды ұяшықтарды қорғауды ұмыт қалдыру.

  • Қарапайым есептеулерді қателесу: Құмалақтарды дұрыс тарата алмау немесе қадамдардың санын дұрыс есептемеу.

  • Шабуылсыз ойын: Қарсыластың ұяшықтарын шабуылдамау және ұпай жинауға мүмкіндік қалдырмау.

Қателіктерді талдау: Ойын барысында өз жасаған қателіктеріңізді анықтау, оларды түсініп, болашақта сол қателіктерді қайталамауға тырысу.

• Мысалы: «Қарсыласым шабуылдағанда мен қорғаныссыз қалдым. Бұл менің ұтысымды азайтты.»

2.2. Қателіктерді талдап, түзету тәсілдері (10 минут)

Қателіктерді түзету тәсілдері:

1. Қарсыластың әрекетін болжау: Қарсылас қадамын алдын ала болжап, оған сәйкес әрекет ету.

2. Ұяшықтарды қорғау: Қарсылас күшті шабуыл жасамас үшін, өз ұяшықтарыңызды қорғау маңызды.

3. Қадамдар санын есептеу: Ойынның әр кезеңінде қанша қадам жасай алатыныңызды есептеп, соған сәйкес жоспар құрыңыз.

4. Шабуыл жасау: Қарсыласқа күшті шабуылдар жасап, оның ұяшықтарынан құмалақ алу үшін тиімді қадамдар жасау.

5. Сабырлық сақтау: Ойын кезінде асықпау және қателіктерді алдын ала болжау.

Мысалдар арқылы түсіндіру:

• Мысал 1: Егер сіз қарсыласыңыздың әлсіз ұяшықтарын қорғай алмай қалсаңыз, онда келесі қадамдарда осы қателікті ескеріп, шабуыл жасаңыз.

• Мысал 2: Егер есептеу кезінде қатенің бар екенін байқасаңыз, келесі қадамда мұқият болуға тырысыңыз және жоспарды қайта қараңыз.

2.3. Қателіктерді талдау арқылы ойын шеберлігін арттыру (10 минут)

Оқушыларға қателіктерді түзету және олардан үйрену бойынша нақты қадамдар ұсыну:

1. Қателіктерді қайта қарап шығу: Әрбір ойыннан кейін өз қателіктеріңізді талдаңыз. Қандай қадамдар дұрыс болмады? Неліктен?

2. Қателіктерден қорықпау: Қателік жасау – бұл сабақ алу мүмкіндігі. Өз қателіктеріңізді ашық түрде қабылдаңыз және оларды болашақта түзету үшін жұмыс жасаңыз.

3. Қарсыластың қадамдарын бақылау: Қарсыластың қадамдарын бақылап, оның қателіктерін байқап, оларды өз пайдаңызға жаратыңыз.

Оқушыларға бірнеше нақты жағдайларды талдап, қателіктерді анықтап, қалай түзетуге болатынын көрсетіңіз.

• Мысалы, егер бір ойыншы қарсыластың ұяшықтарына шабуыл жасамай, өз ұяшықтарын қорғай алмаса, оны қайталауға болмайды. Сондықтан оны түзету үшін алдын ала қорғаныс жасауды үйрену қажет.

3. Практикалық бөлім (10 минут)

Оқушыларды жұптарға бөліп, әр жұпқа тоғызқұмалақ тақтасын және құмалақтар беріңіз.

Әр оқушы өзінің жасаған қателіктерін талдап, жұптасымен оларды түзету жолдарын іздеуі керек.

• Оқушылар бір-біріне өз қателіктерін көрсетіп, оларды қалай түзетуге болатынын бірге шешеді.

• Ойыннан кейін оқушылар өз ойындары туралы пікірлерін айтып, қандай қателіктер жасалғанын және оларды қалай түзетуге болатынын талқылайды.

4. Қорытынды кезең (5 минут)

Сабақтың қорытындысын жасау:

• «Қателіктерді талдау ойын барысында сіздерге қалай көмектесті?»

• «Қандай қателіктерді түзеу қиын болды?»

• «Алдағы уақытта қандай қателіктерді болдырмауға тырысу керек деп ойлайсыздар?»

Оқушылардың пікірлерін тыңдап, сабақты қорытындылау.

Оқушыларды мадақтау, әсіресе қателіктерін талдап, оларды түзетуге тырысқан оқушыларды атап өту.

5. Үй тапсырмасы:

Оқушыларға тоғызқұмалақ ойынындағы қателіктер мен оларды талдау тәсілдері туралы эссе жазу тапсырмасы беріледі.

Оқушылар өз ойындарында жасаған қателіктері мен оларды қалай түзеткені туралы ойларын жазып келуі сұралады.

Бағалау:

Оқушылардың сабаққа белсенді қатысуы, қателіктерді талдау және оларды түзету қабілеттері бағаланады.

Ойын барысында қателіктерді анықтау және түзету бойынша шешімдер қабылдаған оқушылар бағаланады.

Қорытынды:

Бұл сабақ оқушыларға тоғызқұмалақ ойынында жасаған қателіктерді талдап, оларды түзету әдістерін үйретуге бағытталған. Сабақ барысында оқушылардың логикалық ойлау қабілеттері мен ойын барысында қабылдаған шешімдері бағаланып, қателіктерден үйренуге дағдыландырылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Әлматова, З. Н. (2020). Ұлттық ойындардың педагогикалық маңызы. Алматы: "Білім" баспасы.

2. Артемьева, Л. Е. (2019). Педагогикалық технологиялар мен әдістемелердің негіздері. Астана: КИМЭП баспасы.

3. Құралбаев, М. Т. (2018). Тоғызқұмалақ ойыны және оның педагогикалық аспектілері. Алматы: "Өнер" баспасы.

4. Әбдіғалиева, А. С. (2017). Тоғызқұмалақ ойыны арқылы балалардың логикалық ойлауын дамыту. Қарағанды: Қарағанды университеті.

5. Ибраева, Г. С. (2022). Психологиялық-педагогикалық тұрғыдан ойындарды қолдану. Астана: "ҚазМУ" баспасы.

6. Жұмабаева, Қ. Т. (2016). Қазақ ұлттық ойындарының тәрбиелік мәні. Шымкент: Шымкент университеті.

7. Тоғызқұмалақ ойынын үйрену мен дамыту бойынша әдістемелік нұсқаулар (2015). Қазақ ұлттық ойындары мен спорттық ойындардың дамуы. Алматы: ҚазҰУ баспасы.

8. Бағдатова, Г. С. (2018). Логикалық ойындар мен олардың балаларға тигізетін әсері. Алматы: Білім беру академиясы.

9. Мұхамеджанов, Б. Н. (2020). Ойлау дағдылары мен ойлау логикасын дамыту үшін ойындар мен тапсырмалар. Алматы: "Ұлағат" баспасы.