Тақырыбы: §16. Түйсік-сезімдік бейімделу
Мақсаты: Түйсік –сезімдік бейімделудің маңызын және оның жануарлар тіршілігі үшін алатын орнын түсіндіру.
Көрнекіліктері.Суреттер, ит қорегінің тасада жасыруы,
Білетіндеріміз: (жергілікті түрлер тіршілігі туралы түсінік)
1. Сезім дегеніміз не?
2. Түйсік деген ұғымға қандай түсінік беруге болады?
Білу керек :
1. Мінез-қылық ерекшеліктермен бейімделу
2. Ұрпағына қомқорлық
3. Физиологиялық бейімделу
4. Бейімделудің салыстырмалы сипаты
|
Түр аты |
Қорек түрі |
|
Тайгада мекендейтін тоқалтіс |
Астық тұқымдастар дәнегі кепкен шөптер мен тамырларын (10кг) жинайды. |
|
соқыртышқандар |
Емен тамырларының қалдықтарын, жаңғағын, картоп түйнегін, дала бұршағынан 14кг |
|
құмтышқан |
Іннің айналасында шөптерді үйіп қояды.жаздың аяғында, күзде, қыста сонымен қоректенеді. |
|
Су құндызы мен сасық күзендер |
Ұсақ аңдар, жыландарды қорға жинайды. |
|
тағанақұс |
Тышқан, кесіртке, қоңыздарды бұтаққа іліп қойып, қыста қоректенеді |
|
Самырсынқұс |
Самырсын бүрінің тұқымдарын ажыратып, жұтқыншағына толтырып, орман арасындағы мүктердің немесе томардың арсына көміп қояды.Пайдаланбағандары көктемде өніп өсіп шығады. |
|
Боршатышқан |
алдымен қорек сақтайтын «қоймасын» әбден тазалап алады.Содан соң жаңғақтарды, жабайы шөптердің тұқымдарын, саңырауқұлақтарды (8кг) бір-бірімен араластырмай жеке-жеке көміп, көктемде қорек етеді. |
|
Американ жайын балығы |
Уылдырықтарын жетілгенше бауырына жабыстырып алады. |
|
Теңіз жайын балығы-галеихтаның аталығы |
Уылдырықтарын аузында, тіпті қарнында сақтайды.бұл кезде қоректенбейді.қауіп төнсе аналықтың узына тығылады |
|
Ординера, аммофила жеке тіршілік ететін аралар |
Қоңыз, өрмекші, қарашегіртке, дәуіт,көбелектің жұлдызқұрттарының жүйке түіндеріне дәлдеп шаншарын қадап, өлтірмей, әлсіретіп жұмыртқаларын салады.Жұмыртқадан дамитын дәрнәсілдер сол жұлдызқұрттарды қорек етеді.Бейімдеушіліктің бұл түрін түйсіктік сезімдік деп атауға болады. |
|
Құрлықта көп болатын қосмекенділері |
Денесіндегі судың көп мөлшерін терісі арқылы шығарады.ылғалы аз жерде қорек аулауға түнде шығады.өз жеріміздің бақалары |
|
Құстар мен сүтқоректілер |
Тер бездері мен тыныс жолдары арқылы су булануын реттейді. |
|
Бауырымен жорғалаушылар мен құстар |
теңіз жағалауында тіршілік етіп, теңіз суын ішітіндіктен артық тұзды сыртқа шығаратын арнайы бездері жетілген. |
|
Түлендер 100-200-600м тереңдікте 40-60 мин . шыдайды |
Себебі,миоглобин гемоглобинмен салыстырғанда оттекпен 10 есе артық байланысады. |
|
Улы жылан уы |
Хатшы құсқа, кірпіге. Шошқаға,мангустаға әсер етпейді. |
|
Шыбышжұт саңырауқұлағы |
Шыбындарды қуады, бірақ, жалаңаш шырышқа әсер етпейді. |
№3-зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Организмдердің бейімделушілігі – табиғи сұрыпталудың нәтижесі
Қажетті құрал жабдықтар: жантақ,қайың, сексеуіл, алоэ, кактус, көбелек, қоңыздар жинағы
Аталған түрлердің бейімделушіліктері туралы түсінік беру
Қорытындылау .Кесте толтыру
|
№ |
өсімдіктер |
Бейімделу сипаты |
Таралу жолдары |
|
№ |
Жәндіктердің аты |
Бүркеніш реңнің формалары |
||
|
|
|
сақтандырушы |
Қауіп төндіруші |
еліктеуші |
Қорытындылау.Тапсырма §16.Бағалау
жүктеу мүмкіндігіне ие боласыз
Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз
Түйсік-сезімдік бейімделу
Түйсік-сезімдік бейімделу
Тақырыбы: §16. Түйсік-сезімдік бейімделу
Мақсаты: Түйсік –сезімдік бейімделудің маңызын және оның жануарлар тіршілігі үшін алатын орнын түсіндіру.
Көрнекіліктері.Суреттер, ит қорегінің тасада жасыруы,
Білетіндеріміз: (жергілікті түрлер тіршілігі туралы түсінік)
1. Сезім дегеніміз не?
2. Түйсік деген ұғымға қандай түсінік беруге болады?
Білу керек :
1. Мінез-қылық ерекшеліктермен бейімделу
2. Ұрпағына қомқорлық
3. Физиологиялық бейімделу
4. Бейімделудің салыстырмалы сипаты
|
Түр аты |
Қорек түрі |
|
Тайгада мекендейтін тоқалтіс |
Астық тұқымдастар дәнегі кепкен шөптер мен тамырларын (10кг) жинайды. |
|
соқыртышқандар |
Емен тамырларының қалдықтарын, жаңғағын, картоп түйнегін, дала бұршағынан 14кг |
|
құмтышқан |
Іннің айналасында шөптерді үйіп қояды.жаздың аяғында, күзде, қыста сонымен қоректенеді. |
|
Су құндызы мен сасық күзендер |
Ұсақ аңдар, жыландарды қорға жинайды. |
|
тағанақұс |
Тышқан, кесіртке, қоңыздарды бұтаққа іліп қойып, қыста қоректенеді |
|
Самырсынқұс |
Самырсын бүрінің тұқымдарын ажыратып, жұтқыншағына толтырып, орман арасындағы мүктердің немесе томардың арсына көміп қояды.Пайдаланбағандары көктемде өніп өсіп шығады. |
|
Боршатышқан |
алдымен қорек сақтайтын «қоймасын» әбден тазалап алады.Содан соң жаңғақтарды, жабайы шөптердің тұқымдарын, саңырауқұлақтарды (8кг) бір-бірімен араластырмай жеке-жеке көміп, көктемде қорек етеді. |
|
Американ жайын балығы |
Уылдырықтарын жетілгенше бауырына жабыстырып алады. |
|
Теңіз жайын балығы-галеихтаның аталығы |
Уылдырықтарын аузында, тіпті қарнында сақтайды.бұл кезде қоректенбейді.қауіп төнсе аналықтың узына тығылады |
|
Ординера, аммофила жеке тіршілік ететін аралар |
Қоңыз, өрмекші, қарашегіртке, дәуіт,көбелектің жұлдызқұрттарының жүйке түіндеріне дәлдеп шаншарын қадап, өлтірмей, әлсіретіп жұмыртқаларын салады.Жұмыртқадан дамитын дәрнәсілдер сол жұлдызқұрттарды қорек етеді.Бейімдеушіліктің бұл түрін түйсіктік сезімдік деп атауға болады. |
|
Құрлықта көп болатын қосмекенділері |
Денесіндегі судың көп мөлшерін терісі арқылы шығарады.ылғалы аз жерде қорек аулауға түнде шығады.өз жеріміздің бақалары |
|
Құстар мен сүтқоректілер |
Тер бездері мен тыныс жолдары арқылы су булануын реттейді. |
|
Бауырымен жорғалаушылар мен құстар |
теңіз жағалауында тіршілік етіп, теңіз суын ішітіндіктен артық тұзды сыртқа шығаратын арнайы бездері жетілген. |
|
Түлендер 100-200-600м тереңдікте 40-60 мин . шыдайды |
Себебі,миоглобин гемоглобинмен салыстырғанда оттекпен 10 есе артық байланысады. |
|
Улы жылан уы |
Хатшы құсқа, кірпіге. Шошқаға,мангустаға әсер етпейді. |
|
Шыбышжұт саңырауқұлағы |
Шыбындарды қуады, бірақ, жалаңаш шырышқа әсер етпейді. |
№3-зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Организмдердің бейімделушілігі – табиғи сұрыпталудың нәтижесі
Қажетті құрал жабдықтар: жантақ,қайың, сексеуіл, алоэ, кактус, көбелек, қоңыздар жинағы
Аталған түрлердің бейімделушіліктері туралы түсінік беру
Қорытындылау .Кесте толтыру
|
№ |
өсімдіктер |
Бейімделу сипаты |
Таралу жолдары |
|
№ |
Жәндіктердің аты |
Бүркеніш реңнің формалары |
||
|
|
|
сақтандырушы |
Қауіп төндіруші |
еліктеуші |
Қорытындылау.Тапсырма §16.Бағалау
шағым қалдыра аласыз













