Материалдар / Turbo Pascal тақырыбында шығармашылығым
2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Turbo Pascal тақырыбында шығармашылығым

Материал туралы қысқаша түсінік
Бұл материал әрине оқушы мұғалімге оңай жолмен үйрену мақсатында керек.
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
11 Қазан 2018
376
0 рет жүктелген
Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі
770 тг 578 тг
Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
logo

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Turbo Pascal – программалау тілі. Берілгендер типі.

Жоспары:
  • Turbo Pascal туралы тарихи анықтама.
  • Тілдің алфабиті.
  • Қызметші сөздер.
  • Идентификатор.
  • Берілгендер типтерінің классификациясы.
  • Бүтіп тип.
  • Логикалық тип.
  • Символдық тип.
  • Нақты тип.


Лекцияның мақсаты: Turbo Pascal тілінің алфабитімен, қызметші сөздерімен, идентификатормен, берілгендер типтерімен таныстыру.



1. Turbo Pascal туралы тарихи анықтама

Turbo Pascal – жоғары деңгейлі программалау жүйесі. Оның тұңғыш нұсқасын 1970 жылы швейцария физигі Никлаус Вирт ұсынған. Автор тілді алғашқы арифметикалық есептеу машинасын жасаған француздың ұлы ғалымы Блез Паскальдың құрметіне Паскаль деп атаған.Кейіннен тілдің көптеген нұсқалары жарық көреді. Солардың ішінде, 1983 жылы Borland корпорациясының талантты қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жасаған жаңа үлгісі - Turbo Pascal программалаушылар арасында үлкен сұранысқа ие болды. Оның бұл нұсқасы СР/М операциялық жүйесіне негізделген. 1984 жылдың басында MS DOS жүйесіне ауыстырылғалы бері пайдалану қарқыны бұрынғыдан да арта түсті.

2. Тілдің алфабитіКез-келген тілді үйрену оның алфабитінен басталады. Программаның элементтерін жазуда қолдануға болатын символдар жиынтығын тілдің алфабиті дейміз. Turbo Pascal тілінің алфабиті мына символдардан тұрады:
  • Латын алфабитінің бас және кіші әріптері;
  • орыс, қазақ алфабитінің әріптері программада түсіндірме мәндерді жазуда пайдаланылады;
  • Араб цифрлары 0-9;
  • Арнайы символдар. Оларды белгілі бір функцияларды атқаруына сәйкес төмендегі топтарға жіктеуге болады:
а) Айыру белілері: _ (бос орын), “.”, “,”, “;”, “:”, (), [], “’-дәйекше“, “#-тор;ә) Арифметикалық амалдар таңбалары: +, -, *, /, div (бүтін бөлу), mod (бүтін қалдықты анықтау);б) Қатынас таңбалары: <, >, =, :=, <>, <=, >=;

1.1.-кестеПаскаль тіліндегі тыныс белгілер
БелгіҚолданылуы
{ }Программаға түсініктеме беруде
(* *)Программаға түсініктеме беруде
[ ]Массив өлшемін белгілеуде
(. . )Массив индексін, жолдың өлшемін белгілеуде
Символдар мен жолдық тұрақтыларды белгілеуде
:=Айнымалы мәнін меншіктеуде
;Программаның жолдарын, операторларды, хабарламаларды айқындауда
:Айнымалылар типтерін айқындауда, (белгі мен оператор арасына)
=Тұрақтымен оның мәнінің арасын бөлуде
,Тізім элементтерінің арасын айыруда
..Диапазон типін беруде
.Программа соңында
^Көрсеткіш типін анықтауда
@Айнымалылар адерсін, қосалқы программаны белгілеуде
#Символды оның коды бойынша белгілеуде
$Компилятор мәліметін белгілеуде


3. Қызметші сөздер

Pascal тілінде алдын ала қызметі тағайындалған сөздер тобы қолданылады. Оларды Pascal-дың қызметші сөздері деп атайды. Бұл сөздер ағылшын тілінде берілгенімен, мағынасы атқарылатын іс-әрекетті баяндайды.Мысалы: Program – сөзі программаның тақырыбын, begin – программаның басын, end – программаның соңын сипаттауға пайдаланылады.

1.2. кесте. Қызметші сөздер
Қызметші сөзМағынасыҚызметші сөзМағынасы
AbcoluteабсолюттікLabelбелгі
AndжәнеLibraryбиблиотека
ArrayмассивModбүтін қалдық
AsmасемблерNitбос ссылка
BeginбасыNotтерістеу
CaseтаңдауObjectобъект
ConstтұрақтыOfтип анықтау
ConstructorконструкторOrнемесе
DestructorДеструкторPackedжинақталған
Divбүтін бөлуProcedureпроцедура
DoОрендаProgramпрограмма
DowntoКемітуRecordжазба
ElseәтпесеRepeatқайталау
EndСоңыSetкөпшелеу
ExportЕкспортStringжол
ExternalСыртқыThenонда
FileФайлToдейін
ForҮшінTypeтип
FunctionФункціяUnitмодуль
ForwardОздыруUntilсоған дейін
GotoкөшуUsesпайдалану
IfЕгерVarайнымалы
InҚұрамындаWhileәзір
InLineНегізгіWithжазба басы
InterfaceІнтерфейсXorнемесе кері
InterruptҮзу





4. ИдентификаторPascal тілінде атауды идентификатор деп атайды, яғни, идентификатор программаның кез-келген элементтіне (айнымалылар, тұрақтылар, функциялар, файлдар, жиындар, т.б.) берілген атау. Олар стандартты және пайдаланушылар идентификаторы болып екіге бөлінеді.Стандартты функциялар, қызметші сөздер, т.с.с. стандартты объектілер атаулары стандартты идентификатор тобына жатады. Олардың көпшілігі алдын ала орындалатын операция немесе белгіленген элемент туралы мағлұмат беріп тұрады. Мысалы: Real (нақты сан), Writeln (шығару), Begin (басы), End (соңы).Пайдаланушылар идентификаторы ретінде әріптер мен цифрлар тізбегі алынады. Программалаушы идентификатордың төмендегі жазылу ережелерін білуі қажет:
  • идентификатор міндетті түрде әріптен басталатын латын әріптері мен цифрлардан тұрады;
  • Оның құрамында орыс алфабитінің әріптері, арнайы символдар, әсіресе бос орын болмауы қажет;
  • қызметші сөздер пайдаланушылар идентификаторы бола алмайды;
  • Идентификатордың максималь ұзындығы –127 символ болғанымен, оның тек 63 символы ғана оқылады.
Идентификатор қысқа, әрі түсінікті болғаны дұрыс. Себебі, оның мағынасы болмағаны қателік туғызбаса да, белгіленген программа элементті туралы мәлімет беруі тиімді екенін ескерген жөн. Мысалы, metka12, blok, window1, т.с.с.Бір программада бірнеше объектіге бір ғана атау беруге болмайды. Бұл шарт орындалмаған жағдайда экранда төмендегідей хабарлама шығады: Error 4: Duplicate identifier (Қате 4: Қайталанған идентификатор).Идентификатор тағайындауда программалаушылар тарапынан жиі жіберілетін қателіктер:- цифрдан басталған;Nomer.Do- құрамында нүкте бар;Blok#- арнайы символ қойылған;My Program- құрамында бос орын бар;Mod- қызметші сөз қолданылған.

5. Берілгендер типтерінің классификациясы

Программаның негізгі объектілері айнымалылар мен тұрақтылар болып табылады. Программа құру барысында, программалаушы олардың типтерін алдын-ала анықтауы қажет. Айнымалылар мен тұрақтылардың типтері – олардың мәндерін және оларға қолданылатын әртүрлі өңдеу амалдарын белгілейтін – басты көрсеткіш.Pascal-да берілгендердің типтерін екі үлкен топтарға жіктеуге болады:
  • Қарапайым типтер (скалярлық);
  • Құрылымдық типтер (структуралық)




Берілгендер тптері







Қарапайым (скалярлық)

Құрылымдық (структуралық)




Стандарт-ты

Пайдала-нушылар

Жазабал-ар

массив-тер

файлдар

жолдар




Бүтін

Нақты

Символ-дық

Логика-лық



6. Бүтін тип

Паскаль тілінің стандартында бүтін типтің Integer бір ғана түрі анықталса, Turbo Pascal-да стандартты бүтін типтің бес түрі бар: Shortint, Integer, Longint, Byte, Word

ТипДіапазонФорматыКөлемі(байт)
Shortint-128 ... 127таңбалы1
Integer-32768 ... 32767таңбалы2
Longint-2147483648 ... 2147483647таңбалы4
Byte0 ... 255таңбасыз1
Word0 ... 65535таңбасыз2
7. Логикалық типПаскальда стандартты логикалық тип –boolean (көлемі 1 байт). Логикалық типтің бұл атауы, атақты математик Джордж Буль есіміне байланысты Boolean деп аталады. Логикалық типтегі элемент тек екі мәнді қабыладай алады: true(ақиқат), false (жалған). Логикалық типтің мәні true болғанда 1 санына, false болғанда 0 санына тең болады.Логикалық типтегі берілгендер программада шартты тексеруде қолданылады. Логикалық шарт мына қатынас таңбалары: >, <, <=, >=, <>, = арқылы жазылады. Мысалы, 12<30- true, 12=30 false.Логикалық типтегі берілгендерге логикалық амалдар қолданамыз. Логикалық амалдар арқылы логикалық өрнектер ұйымдастыруға болады. Логикалық өрнектің нәтижесі әрқашанда екі мәннің true, false біріне тең болады.8. Символдық типСимволдық (литерлік) тип Char ASCII (American Standart Code for Information Interchange) кодының барлық түріне сәйкес келетін символдарды анықтайды. Char типтегі көрсеткіштердің кодын ORD функциясымен алуға болады. Осы кодтары арқылы символдық типтегі көрсеткіштерді бір-бірімен салыстыруға болады.Белгілі бір іс-әрекетті атқаратын, басқарушы символдарға 0-ден 31-ге дейінгі код тағайындалған. Символдық тип айнымалылар мәні ‘(дәйекше) таңбасына алынады. Мысалы: ‘A’, ‘$’, ‘2’, т.с.с.Символдық типтің кеңейтілген түсінігі жолдық тип String болып табылады.

9. Нақты тип

Паскальдың стандартында нақты типтің бір ғана түрі Real анықталса, Turbo Pascal-да нақты типтің 5 түрі қолданылады: Real, Single, Double, Extended, Comp

ТипДиапазоныФормат(цифр саны)Көлемі(Байт)
Real2,9*10-39 … 1,7*103811-125
Single1,5*10-45 … 3,4*10387-84
Double5*10
578тг - Сатып алу
Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!
Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды
Ресми байқаулар тізімі
Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!