Сабақ тақырыбы: Үйкеліс күші. Үйкеліс әрекетін техникада ескеру

Күні:

Сынып: 7 «А»

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

7.2.2.5 зерттеу жүргізу кезінде айнымалы және тұрақты шамаларды анықтау;

7.2.2.6 тыныштық, домалау және сырғанау үйкелістерін сипаттау

Сабақ мақсаттары

1. Үйкелістің анықтамасын, өлшем бірлігін білу

2. Үйкелістің түрлерін біліп, ажырату

3. зерттеу жүргізу кезінде айнымалы және тұрақты шамаларды анықтау

Жетістік критерийлері

1. Үйкелістің анықтамасын, өлшем бірлігін атайды

2. Үйкелістің түрлерінің ұқсастығы мен айырмашылығын атайды

3. зерттеу жүргізу кезінде айнымалы және тұрақты шамаларды анықтайды

Тілдік мақсаттар

Арнайы пәндік лексика және терминология: үйкеліс, тыныштық, домалау және сырғанау үйкелістері, үйкеліс коэффициенті, реакция күші.

Friction

Coefficient

Reaction force

Rolling

Static

Sliding

Диалог үшін пайдалы сөйлемдер:

Бір дене басқа дене бетімен қозғалғанда…..Сырғанау үйкеліс күші –….пайда болады

Үйкеліс-жанасатын беттердің қандай материалдан жасалғандығына,…

тәуелді болады.

Менің ойымша, .....

Үйкеліс күші...................... тәуелді, бірақ ....

Пәнаралық байланыстар

Математика,тарих

Бастапқы білім

Күш,күштің түрлері,серпімділік күші

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурс

тар

Сабақтың басы

7 мин

Ауырлық күші, Серпімділік күші, Үйкеліс күші.

«Миналы алқап» әдісі арқылы үй тапсырмасын сұраймын.Оқушылар өз ойларын білдіреді.

«Ауырлық күші»

1. Дененің салмағы дегеніміз не?

2. Дененің салмағы қандай шама?

3. Дененің салмағын қандай әріппен белгілейді және оның өлшем бірлігін ата?

4. 1кН мен 1МН–ды 1Н-ға айналдырыңыз,

«Серпімділік күші»

1. Ауырлық күші дегеніміз не?

2. Ауырлық күшінің белгіленуі және оның өлшем бірлігі қандай?

3. Денелердің салмақсыздық күйіне мысалдар келтіріңіз?

4. Болат серіппе 260Н күштің әсерінен 40м-ге созылды. Серіппенің қатаңдығы неге тең?

«Үйкеліс күші»

1. Тіректің реакция күші дегеніміз не?

2. Тіректің реакция күшінің белгіленуі және өлшем бірлігі қандай?

3. Дененің салмағы мен денеге әрекет ететін ауырлық күшінің арасындағы айырмашылық неде?

4. Массасы 40 кг баланың Айдағы салмағын анықтаңдар. Айдағы g_Ай= 1,6Н/кг

Сабақтың ортасы

26 мин

І.Бір дене екінші дене бетімен қозғалған кезде, қозғалыс жылдамдығына қарама-қарсы бағытталған және дененің қозғалысына кедергі жасайтын күш пайда болады екен. Үйкеліс табиғатына мысалдар: шананы мұзбен сүйреу құм бетімен сүйрегеннен жеңілдеу, жиһаздардарды еден бетімен жылжыту қиынға түседі, жол бойымен келе жатқан көлік қозғалқышын өшіргеннен кейін тоқтайды т.б.

Үйкелісті азайту үшін -беттерді жылтыр етіп өңдеу керек,

Үйкелісті азайту үшін -үйкелетін беттерді майлау керек,

Үйкелісті азайту үшін - сабын көпіршіктерін пайдалануға болады. Судан балықты аулай салысымен, балықтарды қолда ұстау қиындау себебі, сыртқы қабатында үйкелісі аз болғандықтан.

Үйкелетін материалдарды таңдау арқылы да үйкелісті реттеуге болады: Резеңкенің -топырақ ,ағаш, асфальт беттерімен ілінісуін болдырмау үшін үйкелісті азайту шараларын қарастырады. Үйкелісті арттыру үшін- резеңке пайдаланамыз (бөлшектерді резеңкеден жасау, етігіміздің табанына резеңке жапсыру).. Қыста мұз бетінде үйкелісті арттыру шараларын жасайды(жолдарға құм,тұз себу)

• Бір дене екінші денеің бетімен қозғалған кезде пайда болатын күш үйкеліс күші деп аталады.

Ғүйк – үйкеліс күші.

Үйкеліс түрлері

• Сырғанау үйкелісі

• Домалау үйкелісі

• Тыныштық үйкелісі

Үйкелістің пайда болу себептері:

Жанасатын беттердің кедір-бұдыр болуы

Жанасатын беттер молекулаларының өзара тартылысы.

Үйкеліс :

Жанасатын беттердің қандай материалдан жасалғандығына,

Олардың өңделу сапасына;

Бір беттің екінші бір бетке түсіретін қысым күшіне тәуелді.

Дененің өзі жанасып тұрған бетке тік бағытта түсіретін күшін нормаль қысым күші деп атайды.

N –нормаль қысым күші.

N=mg

Fүйк=µN

µ - үйкеліс коэффициенті

Сонымен, үйкеліс-жанасатын беттердің материалына,беттердің өңделу сапасына, бір беттің екінші бетке түсіретін қысым күшіне тәуелді. Үйкеліс көп те,аз да болуы мүмкін - сондықтан,оны сандық жағынан сипаттауғаболады.

ІІ. «FILA» әдісі бойынша. Топтық жұмыс

Кітаппен жұмыс жүргіземін. 3 топқа 4 тапсырма беремін.

F I

L A

F – (Факт)бағанын толтырады. Ол жерде тақырыптағы нақты, дәлелді, яғни фактты жазады. 2 топ І – (идея) бағанын толтырады. Ол жерде тақырыпты өмірмен байланыстыра отыра толтырады. 3 – топ L – () сұрақ – жауап, басқа топтарға тақырыпқа сай сұрақтар береді. 3 топ А – () тақырыпқа қатысты формуланы айтады.

ІІІ. «Жеті жұрттың тілін біл»

 1-жұмбақ.

Жердің жүзін шарлайсың,

Онсыз еш жерге бармайсың.

Көлікпен де, жаяу да,

Саралайсың, таңдайсың.   (Жол, дорого,road)

2- жұмбақ.

Көп болса, асықпайсың,

Мезеттен қашықтайсың.

Асықсаң аз болады,

Табасың мұны қайсың?  (Уақыт,Время,Time)

3- жұмбақ.

Қозғалыста сипаттар шапшаңдықты,

Тағы да бір белгісіз шама шықты.

Ол болмаса денелер қозғалмайды,

Шешеді бұл жұмбақты қандай мықты?   (Жылдамдық)

 4- жұмбақ.

Қозғалысқа келтіріп,

Жылдамдығын береді.

Өлшемдерін қарасаң,

Ньютонға ол келеді.     (Күш сила,strength)

7- жұмбақ.

Барлық денелерге тән,

Онсыз болмайды сән.

Әр затта болады әр түрлі,

Өлшеуге болады дәл.        (Масса.Масса.)

IV. «ПОПС формуласы» әдісі

Ауырлық күші тобына:Динамометр арқылы оқушы массасы 200г ағаш білеушені горизонталь жазық орналасқан тақтайдың үстімен қозғалғанда 0,6 Н көрсететін болса, үйкеліс коэфиценті неге тең?

Берілгені:

m=200 г =0,2кг F=µmg µ= =0,3

F=0,6H µ=

т/к: µ=?

.

Серпімділік күші тобына: Ит жеккен шананың қар үстінен қозғалған кездегі жұмсайтын күші 0,5 kН. Үйкеліс коэфиценті 0,1болса, иттер массасы қандай жүк тиелген шананы сүйрей алады?

Берілгені:

F=0,5kH=500H F=µmg m=

µ=0,1 m=

т/к:m-?

Үйкеліс күші тобына: Ауыр жүк тартатын жылқы тұқымдарының жарысында олардың бірі массасы 23 т жүк жеткізіп, аттын тарту күші 2,3 kН деп есептеп, үйлесіп коэффициентін табындар.

Берілгені:

m=23 т =23000кг F=µmg µ= =0,01

F=2,3 kH=2300H µ=

т/к: µ-?

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

Сабақ мақсаттары дұрыс қойылды. Орындаған тапсырмаларға және оқушылардың сабаққа белснді қатысқандарына қарай сабақтың мақсаттарына барлық оқушылар қол жеткізді деп айтуға болады. Сабақта саралау дұрыс өткізілді, топта жұмыс және жеке жұмыс болды. Тапсырмаларды тез орындап тасқаған оқушыларға қосымша есеп берілді. Сабақтың уақыт кезеңдері сақталды. Бүкіл тапсырмаларды сабақта жасап үлгердік. Сабақ жоспарынан ауытқулар болған жоқ

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?