Утепова Толқын Төлеубайқызы қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі. ШҚО, Бесқарағай ауданы

Ұлттың ұлы ұстазы – Ахмет Байтұрсынұлы

Ахмет Байтұрсынұлы – қазақ халқының ХХ ғасырдың басындағы ұлттық жаңғыруының айтулы тұлғасы, ағартушы, ақын, публицист, ғалым, қоғам қайраткері. Ол ұлттық сананың оянуына, қазақ тілі мен мәдениетінің дамуына өлшеусіз үлес қосқан қайраткер. Ахмет Байтұрсынұлы – ұлттың ұлы ұстазы, рухани көсемі ретінде қазақ тарихында мәңгілік орын алды. Оның есімі қазақ халқы үшін қасиетті, өнегелі тұлғалардың қатарында мәңгілікке сақталып, ұрпақтан-ұрпаққа жалғаса бермек.

Ахмет Байтұрсынұлы 1872 жылы Торғай облысының Сарытүбек деген жерінде дүниеге келген. Әкесі Байтұрсын Шошақұлы ауқатты адам болған. Ахмет алғашқы білімді ауыл молдасынан алған. Одан кейін Торғайдағы орыс-қазақ училищесінде, Орынбордағы мұғалімдер семинариясында оқыған. Осы білім ордаларында жүрген кезінде ол орыс және әлемдік әдебиетті, ғылымды терең меңгеріп, өз көзқарасын қалыптастырған. Оның дүниетанымының қалыптасуына Ыбырай Алтынсариннің ағартушылық идеялары мен Абай Құнанбайұлының шығармашылығы зор ықпал еткен.

ХХ ғасырдың басында қазақ қоғамы Ресей империясының отарлық езгісінде, қараңғылық пен надандықтың құшағында жатқан еді. Осындай қиын кезеңде Ахмет Байтұрсынұлы ұлттық сананы оятуға, халықты білімге шақыруға белсене кірісті. Ол қазақ тілінде оқулықтар жазып, мектептер ашып, жастардың білім алуына жол ашты. «Қырық мысал», «Маса» атты өлеңдер жинағын шығарып, жас ұрпақтың бойына отансүйгіштік, адамгершілік қасиеттерді сіңірді. «Қазақ» газеті арқылы ұлттық мүдделерді қорғап, елдің саяси-әлеуметтік мәселелерін көтерді. Оның бұл қызметі қазақ халқының ұлттық санасының оянуына, білімге деген құштарлығының артуына зор ықпал етті. Ахмет Байтұрсынұлының ұлт үшін жасаған қызметі ерен болды. Ол қазақ халқын надандықтан құтқарып, жарыққа шығу жолына бастады.

Ахмет Байтұрсынұлы қазақ тілінің тазалығы мен дамуына ерекше көңіл бөлді. Ол қазақ тілінің төл дыбыстарына негізделген жаңа әліпби жасап, қазақ тіл білімінің негізін қалады. 1912 жылы “Қазақша әліппе” атты оқулығын жариялады. Осы арқылы қазақ жастарының сауат ашуына зор үлес қосты. «Тіл – ұлттың жаны» деп білген ұлы ұстаз тілді сақтауды, оны дамытуды ұлттық мүдде деп санады. Ол «Тіл – құрал емес, тіл – рух» деп, тілдің ұлт үшін маңызын ашып көрсетті. Оның тіл туралы еңбектері қазақ тіл білімі мен әдебиетінің дамуына бағыт-бағдар сілтеді. Ол қазақ тілінің грамматикасын, стилистикасын зерттеп, “Тіл құралы” атты еңбек жазды.

Ахмет Байтұрсынұлы – қазақ ағартушылығының ірі өкілі. Ол халықты білімге, өнерге шақырды. Ол қазақ балаларының сауатты болуы үшін еңбек етті. Ол жазған оқулықтар, әдістемелік құралдар ұлттық білім беру ісінде маңызды рөл атқарды. Оның ағартушылық қызметі қазақ қоғамының рухани дамуына, мәдени өркендеуіне жол ашты. «Оқу – білім бұлағы, білім – өнер шырағы» дегендей, ол білімділікке шақырды.

Ахмет Байтұрсынұлы тек қана ағартушы, ғалым ғана емес, сонымен қатар қоғам қайраткері болды. Ол ұлттың саяси, әлеуметтік құқықтарын қорғауға белсене араласты. Ол қазақ халқының мүддесін қорғап, отарлық езгіге қарсы күресті. Ол 1905 жылы Қарқаралы петициясын дайындауға қатысып, патша үкіметіне қарсы наразылық білдірді. Оның қоғамдық қызметі жас ұрпаққа үлгі-өнеге боларлықтай. Ахмет Байтұрсынұлының қайсарлығы, батылдығы, елжандылығы бүгінгі күнде де өзектілігін жойған жоқ.

Ахмет Байтұрсынұлының мұрасы – қазақ халқының баға жетпес қазынасы. Оның еңбектері, идеялары бүгінгі күнде де өз маңызын жойған жоқ. Ұлы ұстаздың ағартушылық, тілшілік, қоғамдық қызметі жас ұрпаққа үлгі-өнеге болып қала береді. Ахмет Байтұрсынұлының есімі ұлт жадында мәңгі сақталады. Оның еңбектері қазақ халқы үшін өшпес мұра болып қалды.

Ахмет Байтұрсынұлы – қазақ халқының ұлттық жаңғыруының, рухани көсемінің символы. Ол өзінің қызметімен, еңбектерімен қазақ халқының тарихында өшпес із қалдырды. Оның мұрасын зерттеу, насихаттау – бүгінгі ұрпақтың міндеті. Ұлы ұстаздың өнегесін жас ұрпақ бойына сіңіру – ұлттық рухты көтерудің, елді өркендетудің кепілі. Ахмет Байтұрсынұлы – ұлт ұстазы, ары, ұлы тұлға. Ол біздің жадымызда мәңгі сақталады.