Алматы облысы

Еңбекшіқазақ ауданы

Рахат ауылы

«Рахат орта мектебі»КММ

Дене шынықтыру пәнінің оқытушысы

Ходжаниязова Арзыгул Базарбаевна

«Ұлттық ойындар. Бес асық»

Ұлттық ойындар – халқымыздың мәдени мұрасының маңызды бөлігі, олар ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа мұра болып, ұлттық сананың қалыптасуына үлкен әсер еткен. Бұл ойындар тек қана көңіл көтеру мен дене тәрбиесіне бағытталған емес, сонымен қатар, халықтың дүниетанымын, салт-дәстүрлерін, адамгершілік құндылықтарын, ептілік пен шеберлікті дамытуға арналған тәрбиелік құрал болып табылады. Бес асық – қазақ халқының ежелден келе жатқан ұлттық ойындарының бірі. Бұл ойын ер балалардың физикалық дамуына, ептілікке, тапқырлыққа, сондай-ақ ойлау қабілетін арттыруға бағытталған. Ойын барысында ойыншылар тек физикалық белсенділік көрсетіп қана қоймай, әр қимылы мен шешімі үшін жауапкершілік сезімін де дамытады. Бұл әдістемелік құралда «Бес асық» ойынының ережелері, оны өткізу тәсілдері мен балаларға берер тәрбиелік мәні туралы ақпарат беріледі. Ойынды балалар мен жасөспірімдер арасында үйрету, ұйымдастыру және өткізудің әдістері мен тәсілдері егжей-тегжейлі түсіндіріледі. Сонымен қатар, осы ойынның қазіргі заманғы білім беру үрдісіндегі маңызы мен рөлі де қарастырылып, оны мектептерде дене тәрбиесі сабағында тиімді қолдану жолдары ұсынылады.

Бес асық ойыны – халқымыздың ұлттық мұрасын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу және балалардың денсаулығын жақсарту, сондай-ақ олардың ұлттық рухта тәрбиеленуіне ықпал ету мақсатында маңызды орын алады.

.

Мақсаттары мен міндеттері

Мақсаттары:

Әдістемелік құралдың мақсаты: Бұл әдістемелік құралдың мақсаты – «Бес асық» ойынының ережелері мен жүргізу әдістемесін мектептер мен балалар ұйымдарында дене тәрбиесі сабағында, мәдени іс-шараларда қолдану арқылы балалардың физикалық дамуын, әлеуметтік және рухани тәрбиесін жақсартуға бағытталған педагогикалық тәсілдерді ұсыну. Сонымен қатар, ұлттық ойындарды оқу процесіне енгізу арқылы балаларды қазақ халқының мәдениетімен таныстыру, олардың ұлттық құндылықтарға құрметін арттыру.

Міндеттері:

1. Ойын ережелерін түсіндіру: Ұлттық ойынның ережелерін, мақсатын және оның орындалу тәртібін оқушыларға толыққанды түсіндіру.

2. Денсаулықты нығайту: Бес асық ойыны арқылы балалардың дене шынықтыруы мен үйлесімді дамуын қамтамасыз ету.

3. Ұлттық мәдениетті дәріптеу: Қазақ халқының ұлттық ойындарын насихаттау арқылы мәдениетімізді таныту және оны ұрпақтан ұрпаққа жеткізу.

4. Қабілеттерді дамыту: Бес асық ойынының көмегімен балалардың зейінін, есту және көру қабілеттерін дамыту.

5. Топтық жұмыс дағдыларын қалыптастыру: Ойында командалық жұмыс пен әлеуметтік қарым-қатынасты нығайту арқылы балалардың бірлесе жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

6. Тепе-теңдік пен ептілікті дамыту: Ойын барысында физикалық үйлесімділікті сақтау, жылдамдық пен дәлдікті дамыту.

7. Құрал-жабдықтарды пайдалану: Ойын барысында ұлттық құралдарды (асық) пайдалану арқылы ойынның қызықтылығын арттыру.

8. Тарихи маңызын түсіндіру: Ойынның тарихы мен оның қазақ халқының мәдениетіндегі рөлін айқындау.

Күтілетін нәтижелер:

1. Ойын ережелерін меңгеру: Балалар Бес асық ойынының ережелерін толық түсініп, оны дұрыс орындауды үйренеді.

2. Дене шынықтыру деңгейінің артуы: Ойынның физикалық белсенділікке бағытталуы балалардың денсаулығын жақсартып, күш-қуатын арттырады.

3. Ұлттық мәдениетке деген қызығушылықтың артуы: Ойын арқылы балалар қазақ халқының мәдениетін, салт-дәстүрлерін тереңірек танып, оған құрметпен қарауды үйренеді.

4. Зейін мен есту қабілетінің жақсаруы: Ойын барысында балалардың зейіні мен есту қабілеттері дамып, шапшаңдық пен жылдамдыққа дағдыланады.

5. Топтық жұмыс пен ынтымақтастықтың нығаюы: Ойын балалардың бір-бірімен қарым-қатынасын жақсартып, топтық жұмыс жасау дағдыларын қалыптастырады.

6. Қозғалыс дағдыларының жетілуі: Ойын барысында дене қимылдары мен тепе-теңдікті сақтау қабілеттері дамып, балалардың ептілігі мен жылдамдығы артады.

7. Құралдарды тиімді пайдалану дағдысының қалыптасуы: Ойын барысында балалар асықтарды дұрыс пайдаланып, ойын ережелерін орындау арқылы жауапкершілікті сезінеді.

8. Тарихи білімнің кеңеюі: Ойынды меңгеру арқылы балалар қазақ халқының дәстүрлері мен тарихи құндылықтарын түсініп, оның маңызын бағалайды.

Бұл нәтижелер балаларды ұлттық ойындарды қызықты түрде үйретуге және оларды денсаулығын, мәдениетін, әлеуметтік дағдыларын дамытуға ықпал етеді.

Бес асық ойынының толық ережесі:

1 Ойыншылар: Ойынға үш ойыншы қатысады, әр ойыншыда 5 асықтан болады.

2 Ойын кезегін анықтау: Ойын кезегі сақаларды иіру арқылы анықталады. Сақасы алшысынан түскен ойыншы бірінші болып ойнау кезегіне ие болады. Бірінші ойыншы ойында ережелерді бұзғанша ойнайды. Ойыншы ережені бұзғаннан кейін келесі ойыншыға кезек беріледі.

3 Ойынның мақсаты: Ойынның мақсаты – асықтарды жерден алып, белгіленген тапсырмаларды орындау арқылы жеңіске жету. Әр ойыншының өз асықтарын сақтау және қарсыластарының асықтарын алу үшін қолынан барынша шеберлік көрсетуі қажет.

Ойынның түрі мен ережелері:

1 Ойын бір қолмен ойналады. Ойыншы жерден асықтарды алғанда, қолы басқа асықтарға тимеуі керек.

2 Әр ойыншы өзінің кезегінде жерден асықтарды алғанда немесе басқа да әрекеттерді орындағанда, асықтарды тек бір қолымен ұстауы керек. Екінші қолдың немесе басқа бөліктерінің араласпауы маңызды.

3 Асықтарды алу тәртібі: Ойыншы жерден асықтарды алып, оларды белгілі бір ретпен қойып, әртүрлі тапсырмаларды орындауға тиіс. Егер ойыншы асықты алмай немесе ережені бұзып алса, ол ойында жеңіске жете алмайды.

4 Ойынның аяқталуы: Ойын барысында бірінші болып барлық асықтарын алған ойыншы жеңімпаз болып саналады.

5 Ережелерді бұзу: Егер ойыншы ережелерді бұзып алса (мысалы, екі қолды пайдалану немесе асықты дұрыс алмай қою), ол ойыннан шығарылады, немесе қарсыластарының кезегі басталады.

Осылайша, "Бес асық" ойыны шеберлікті, дәлдікті, және ептілікті дамытуға бағытталған ұлттық ойын болып табылады.

"Бес асық" ойынының оқушыларға тигізетін пайдасы

Қазақ халқының ұлттық ойындары – ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан маңызды мәдени құндылықтардың бірі. Бұл ойындар балаларды тәрбиелеуде, олардың дене және ақыл-ой қабілеттерін дамытуда маңызды рөл атқарады. Солардың бірі – "Бес асық" ойыны. Бұл ойын ұлттық мәдениетіміздің бір бөлшегі болып, қазақ халқының ертеден қалыптасқан ойын түрлерінің бірі ретінде кең таралған. "Бес асық" ойыны балалардың ептілігі мен дәлдігін, зейінін және шапшаңдығын арттырып қана қоймай, топтық жұмыс жасау мен қарым-қатынас дағдыларын да дамытуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ұлттық ойындар арқылы балаларға өз мәдениетін таныту, ұлттық құндылықтарды бойларына сіңіру маңызды. Бұл бөлімде "Бес асық" ойынының оқушыларға тигізетін пайдасы мен оның дене шынықтыру, әлеуметтік және мәдени дамуға ықпалы қарастырылады.

1 Дене шынықтыруды дамыту: Бес асық ойыны физикалық белсенділікті қажет ететін ойын, ол оқушылардың қозғалыс белсенділігін арттырып, дене шынықтыру деңгейін жоғарылатады. Қолдың икемділігі мен дененің ептілігін жақсартады.

2 Зейін мен шапшаңдықты арттыру: Ойын барысында оқушылар аса зейін мен жылдамдықты қажет ететін әрекеттерді орындап, өздерінің ойлау қабілеттері мен шапшаңдықтарын дамытады. Бұл ойында ойлау жылдамдығы мен қырағылық маңызды.

3 Топтық жұмыс дағдыларын қалыптастыру: Ойын барысында бірлескен жұмыс және командалық рухты дамытуға мүмкіндік береді. Балалар өзара бәсекелесіп, бір-бірімен ынтымақтастықта жұмыс істей отырып, топтық жұмыс дағдыларын жетілдіреді.

4 Қарым-қатынас дағдыларын дамыту: Бес асық ойыны

5 Ұлттық мәдениетке қызығушылық: Бұл ойын арқылы оқушылар қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрлерін танып, ұлттық ойындарға деген қызығушылықтары артады. Ойынның тарих

6 Қолдың ептілігін және дәлдігін дамыту: Ойын барысында балалар асықтарды алып, белгілі бір тапсырмаларды орындағанда қолдың ептілігі мен дәлдігін дамытуға мүмкіндік алады. Бұл дағдылар кейінірек басқа да іс-әрекеттерде пайдалы болады.

7 Шыдамдылық пен табандылықты тәрбиелеу: Ойын

Осылайша, "Бес асық" ойыны оқушылардың дене шынықтыруын арттырып қана қоймай, олардың әлеуметтік, мәдени және когнитивтік дағдыларын қалыптастырады

"Бес асық" ойынының мектеп оқушыларына ойнатудың тиімді әдістері

"Бес асық" ойынын мектеп оқушыларына ойнатудың тиімді әдістері олардың дене шынықтыруын арттырып, когнитивті дағдыларын дамытып, ұлттық мәдениетті түсінуге ықпал етеді. Ойын барысында оқушылар зейіндерін, жылдамдықтарын, ептіліктерін жақсартып, командалық жұмыс дағдыларын үйренеді. Әдіс-тәсілдер арқылы мұғалім балаларға ойынның қызықты әрі тиімді болуын қамтамасыз ете алады.

Ойын ережелерін түсіндіру: Оқушыларға ойынды бастамас бұрын оның негізгі ережелерін және мақсаттарын түсіндіру қажет. Ойнау тәсілдерін, сақаны иіру, асықтарды жинау және басқа да ережелерді айқын әрі қарапайым тілмен түсіндірген дұрыс. Бұл әдіс оқушыларға ойынды дұрыс және әділ ойнатуға көмектеседі.

Қадамдық үйрету: Оқушыларға ойынды бірден күрделі ережелермен емес, жеңілдетілген нұсқада қадамдап үйрету керек. Алғашқыда ойынның негізгі дағдыларын игеріп, кейіннен күрделендіруге болады. Мысалы, бірінші кезеңде тек асықтарды жерден алып қоюды, кейіннен оны белгілі бір тәртіппен жинауды үйретуге болады.

Топтарға бөлу: Ойынды топтарда өткізу арқылы оқушылардың командалық жұмыс дағдыларын дамытуға болады. Топтарға бөлініп, әр топтың өзара жарысуы балалардың ынтымақтастығын арттырып, әлеуметтік қарым-қатынасты жақсартады. Топтық жұмыс ойынның қызықты болуына және балалардың бір-бірімен араласуына көмектеседі.

Жарыс түрінде өткізу: Ойынды жарыс түрінде өткізу оқушылардың мотивациясын арттырады. Мысалы, кімнің асықтарын бірінші болып жинайтынын анықтау үшін әртүрлі тапсырмаларды орындауға болады. Бұл әдіс балаларды белсенді етіп, олардың шапшаңдығы мен дәлдігін дамытуға ықпал етеді.

Ойынның кезең-кезеңімен өтуі: Ойынды кезең-кезеңмен ұйымдастыру тиімді. Әр кезеңде оқушыларға жаңа тапсырмалар беріп, олардың деңгейін бірте-бірте арттыра отырып, ойынның қызығушылығын сақтауға болады. Мысалы, алғашқы кезеңде тек қарапайым тапсырмаларды орындаса, соңғы кезеңде күрделі ережелер мен тәсілдерге көшірілуі мүмкін.

Мұғалімнің бақылауы: Ойын барысында мұғалім оқушыларды бақылап, ережелердің сақталуын қадағалауы қажет. Оқушылардың асықтарды жинау, оларды дұрыс пайдалану сияқты дағдыларын бақылап, қажет болса түзетулер жасау керек.

Көрнекі құралдар пайдалану: Ойынның ережелерін түсіндіруде және ойын процесінде көрнекі құралдар мен схемаларды қолдану оқушылардың ойынға деген қызығушылығын арттырады. Бұл әдіс әсіресе жас оқушылар үшін тиімді.

Әр түрлі тәсілдермен мотивациялау: Оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін әртүрлі тәсілдермен оларды мотивациялау керек. Мысалы, жеңімпаздарды марапаттап, ойынның соңында кішкентай сыйлықтар немесе сертификаттар беру арқылы балалардың белсенділігі мен қызығушылығын сақтауға болады.

Жас ерекшеліктеріне қарай бейімделу: Оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты ойынды бейімдеу маңызды. Мысалы, кіші сынып оқушылары үшін ойынның қарапайым түрін, ал жоғары сынып оқушылары үшін күрделі және көп ережелі нұсқасын қолдануға болады.

"Бес асық" ойынын мектеп оқушыларына ойнатудың тиімді әдістері

Бұл кесте бойынша әр айда қолданылатын әдіс-тәсілдер арқылы оқушыларға "Бес асық" ойынын үйретудің тиімді жолдары көрсетілген. Әр айда оқушылардың ойынға деген қызығушылығын арттырып, олардың дене шынықтыруын, зейінін және әлеуметтік дағдыларын дамытуға болады.

Қазақтың салт-дәстүрлерінің тарихи тамыры мен бүгінгі күндегі қолданылуы пәннің түсініктілігін айқындайды.. Дәстүрлердің ұрпақтар байланысын нығайтудағы рөлі ерекше.