Жеке кабинетке кіру
Ең үздік ашық сабақ байқауы басталды
Алтын күз байқауы басталды
Сұрақтарды 8(771)-234-55-99 (Ватсап) осы номерге жазуға болады
Алтын күз байқауы басталды
Сұрақтарды 8(771)-234-55-99 (Ватсап) осы номерге жазуға болады
ҰЛТТЫҚ ТӘЛІМ-ТӘРБИЕ – ПАРАСАТТЫЛЫҚ БАСТАУЫ
Автор:Қыдырова Гаухар
Бағыты: Өзін-өзі тану
Бөлімі: Мақала
Сыныбы: Басқа
Жарияланған уақыты: 2019-08-12
Материал туралы қысқаша түсінік
әдістемелік көмек ретінде
ҰЛТТЫҚ ТӘЛІМ-ТӘРБИЕ – ПАРАСАТТЫЛЫҚ БАСТАУЫ
Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалықмақаласында «Мен халқымның тағылымы мол тарихы мен ықылым заманнан арқауы үзілмегенұлттық салт-дәстүрлерін алдағы өркендеудің берік діңі ете отырып, әрбір қадамын нық басуын,болашаққа сеніммен бет алуын қалаймын» деген еді. Осы бағдарламада Елбасы бірнешебағытты атап өткен еді:1. Бәсекелік қабілет.2. Прагматизм3. Ұлттық бірегейлікті сақтау4. Білімнің салтанат құруы.5. Қазақстанның революциялық жолмен емес, эволюциялық дамуы [1].Бағдарламадағы бұл бағыттар қазіргі таңда елімізде жаһандану кезеңінде өзекті болыптабылатынына күмән жоқ. Қазіргі таңда білім мен ғылымда, жалпы өмірдің барлық салаларындабәсекеге қабілеттілік алдыңғы орынға шықты.Аталмыш бағдарламаны дұрыс, терең түсініп, ауқымды жұмыстар жүргізуде облысымыздаоблыс басшыларынан бастап, зиялы қауым өкілдері, ғалымдар, журналистер, ұстаздар қауымыөз үлесін қосып жатқаны айдан анық. Оған дәлел облыс басшылығының қолдауымен Өңірлікжобалық кеңсесінің құрылуы, аймағымызда «Павлодар облысының сакралды жерлерініңгеографиялық картасының» жасалуы, көптеген кіші бағдарламалардың әзірленіп, сол бойыншақызу жұмыс жүріп жатқандығы.Осы орайда, ұстаздардың оқушыларымен жүргізіп жатқан жұмыстары да аз емес депайтуға болады. Өз оқу орнымызда жыл сайын облыстық «Ертіс дарыны» қосымша білім беруорталығының ұйымдастыруымен өтетін ғылыми жобалар сайысына оқушылар жыл сайынқатысып, өз жобаларын қорғап, әртүрлі орын иегері атанып жүр. Былтырғы жылы 9А сыныпоқушысы Амантай Жараспай «Ұлттық тәрбиедегі ата-әже институтының рөлі» атты ғылымижобамен жұмыс жасады. Өз жобасында ұлттық тәрбиенің – адам өміріндегі зор қазына екенін,ата-әже институты, ата-әже тәрбесінің баланың бойында рухани-адамгершілік қасиеттердідарытуы мен азаматтық тұрғыдан өсуіне зор ықпалы бар екенін дәлелдей отырып, қазақхалқының бала тәрбиелеу дәстүріне тоқталып, сол бойынша біршама зерттеу жұмыстарын жа-сады. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар:рухани жаңғыру» атты мақаласында экономикалық жаңғырумен қатар рухани жаңғыру дәуірібасталғанын, жаңғыру елдің ұлттық-рухани тамырынан нәр ала алмаса, ол адасуға бастайтынынатап өтеді[1]. Бүгінгі таңда рухани жаңғыру аясында қазақ халқының қайта жаңғыртуды қажетететін салт-дәстүрлері бар. Солардың ішінде ата-әже институтының маңыздылығын келтіреотырып, бауырға салу дәстүрінің болашақ ұрпақты адами тұрғыдан рухани бай, толыққанды,мейірім мен даналықтан нәр алған азамат ретінде өсіру үшін қажеттілігін осы жобада жан-жақты зерттеп, дәлелдеу міндетін қойды. Жобада бала тәрбиесінде ата-әженің рөлі ерекшеекенін жете түсіндіру, маңыздылығын дәлелдеу, ежелгі салтты қайта жаңғырту мәселелерінеОсы мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылды:• Ұлттық тәрбиенің рухани тәрбиемен ұштастығын айқындау;• Ата-әже институтының маңыздылығын анықтау;• Бауырға салу дәстүрінің оң ықпалын саралау.Осы жобада ерекше қарастырылған салт - «бауырға салу» дәстүрі болды. «Бауырға салу»дәстүрі туралы айта кететін болсақ, бұл салт қазақ халқында ежелден бар. Әдетте, қарт аталармен әжелер алғашқы немересін қолына алып, өз баласындай тәрбиелеп өсіреді, қолқанатқылады. Мұны «бауырына салу» дейді. Бауырына салушы адам өз ата-анасынан ажыратпайды.Баланы екі үйде де тең өсіріп әлпештейді. Әдетте, үлкен кісілер мұндай баланың тәрбиесінеөте көңіл бөліп, оларды өнегелі азамат етіп өсіруге, адамгершілік жақсы қасиеттерді бойынасіңіруге зор ықпал жасайды. Бала ержеткеннен кейін өз отбасына оралуына немесе бауырбасқан үйінде қалуына еркі бар[5].Жалпы, қазақ отбасылары әлі ұлттық дәстүрлерді қатаң сақтауға тырысады. Дәстүрлергедеген құрмет қазақ халқына тән қасиет. Дәстүр бойынша қазақтар үлкен отбасы боп өмір сүреді,қазақ салты бойынша кенже ұлы ата-анасымен бірге тұрады және өз отбасын ата-анасыныңүйінде құрады. Ержеткен бала кәмелеттік жасқа толып, қаржылық өзін-өзі қамтамасыз етуітұрақтанып, некеге тұрса да ата-анасының үйін тастамайды. Сөйтіп, бір отбасында үш-төртұрпақ бірге тұрады. Сол дәстүр келмеске кетпей, қайтадан жаңғырып, қазіргі заман ағымыныңөзгерісіне ұшырамай, сақталып әрі қарай дамыса деген ойдамыз.«Қарттар үйі» саны азайып, қарияларымыз өздерінің балаларының шаңырағында тұрса,рухани бай, жүрегі мейірімге толы, қазақи салт-дәстүр, әдет-ғұрыптан тәрбие алған жастарымызөсіп, еліміздің нағыз азаматы болып шығар еді.Қоғамның белгілі қайраткері, ақын М.Шахановтың: «Халықта ең бірінші ұлттық рух болуыкерек», – дегенін әр кез есте сақтап, еліміздің жарқын болашағы үшін атсалысуымыз қажет[2]. Олүшін біз, ұстаздар қауымы, оқушыларға салт-дәстүрлерді жай ғана үйретіп қана қоймай, олардыңтәрбиелік түп-тамырын, мәнін, алтын діңгегін түсіндіре білуіміз керек. Ұлттық тәлім-тәрбиеніңіргетасын дұрыс қалай білу мұғалімдердің ата-аналармен қосылып жүргізген шараларынабайланысты болмақ. Өйткені бірінші ұлттық тәрбиенің ошағы – отбасында, екінші – мектептеболғандықтан, ата-ана мен мектеп, яғни мұғалімдер мен жұртшылық тығыз байланыста болуышартты нәрсе екені баршамызға аян.1. Қазақтың айтулы қоғам қайраткері Мұстафа Шоқай былай дейді: «Ұлттық мәдениеттенжұрдай рухта тәрбиеленген ұрпақтан халқымыздың қажеті мен мүддесін жоқтайтын пайдалыазамат шықпайды». Яғни елдің туын көтеріп, тәуелсіздік талаптарын орындау ісіне батылбетбұрыс жасаған бүгінгі таңда адамзаттық игіліктерді, халқымыздың ғасырлар бойы армандағанмәдени-рухани мұрағаттары мен ұлттық тәлім-тәрбие саласындағы, білім жүйесіндегіізденістерін көрсету – басты міндетіміз [4].2. Қоғамға қызмет ететін болашақ жеткіншектерге сапалы білім мен өнегелі ұлттық тәрбиеберу – ұстаздар қауымының басты парызы.3. Ұлттық тәрбиені ұлттық сана-сезімі жоғары болашақ маман жастарды тәрбиелеугенегізделген білім беру жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде қарауға болады. Ол үшін ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, ұлттық мүдденің өркендеуіне үлес қоса алатын, ұлттық құндылықтар менжалпыадамзаттық құндылықтарды өзара ұштастыра алатын толық кемелді, ұлтжанды тұлғанытәрбиелеуді мақсат етіп алуымыз жөн [3].Биылғы жылы да Павлодар өңірінің киелі жерлерін зерттеп, сол бойынша жұмыс жасауғаниеттеніп 7-сынып оқушысы Талқайрат Ерасыл жоба жұмысын бастады. Қасиетті орындар,яғни сакралды жерлер Павлодар облысында бірден қолға алынған жұмыс. Қазір барлығы 78орын анықталып, оның 5-еуі республикалық картаға енгізілген. Киелі, қасиетті, әулиелі жерлерқазақ халқының өмірінде ерекше маңызды орын алған. Бұл атам заманнан бері келе жатқандіни наным-сенімге байланысты, тылсым сырлы ерекше құдіретке адамдардың көзқарасын,құрметін білдіреді. Өз өңіріміздегі осы киелі жерлердің терең сырына үңілу, аз да болса солсырды шешуге ұмтылуға тырысу- бүгінгі күнге қойған міндетіміз. Осындай зерттеу жұмыстарыарқылы оқушылардың танымдық, зияткерлік, шығармашылық қабілеттерін шыңдай отырып,олардың өз елінің білімді де білікті азаматы болып қалыптасуына аз да болса өз үлесіміздіӘдебиеттер тізімі:1. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы,«Егемен Қазақстан» 12 сәуір, 2017 жыл.2. «Ұлттық тәрбие» республикалық ғылыми-көпшілік журнал, 2012 жыл, №3.3. Пірәлиев С. Ұлттық тәрбие және жаһандану // «Егемен Қазақстан».4. Оқушы бойында ұлттық құндылықтарды қалыптастыруда мектеп пен ата-ананың рөлі //5. Сейіт Кенжеахметұлы, «Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары» кітабынан.«Атамұра», 2010 жылАңдатпа. Мақала жас ұрпақты тәрбиелеудегі халықтық педагогиканың және ұлттық мұраныңАннотация. Статья посвящена значению народной педагогики и национального наследия ввоспитании молодого поколения.Abstract. The article is devoted to the importance of folk pedagogy and national heritage in theeducation of the younger generation.Түйін сөздер: рухани тәрбие, рухани жаңғыру, жас ұрпақ, ұлттық тәрбие, салт-дәстүр, киеліжерлер.Ключевые слова: духовное воспитание, духовное возрождение, молодое поколение,Key words: spiritual education, spiritual revival, young generation, national education, traditionsand customs, sacral place.__
Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалықмақаласында «Мен халқымның тағылымы мол тарихы мен ықылым заманнан арқауы үзілмегенұлттық салт-дәстүрлерін алдағы өркендеудің берік діңі ете отырып, әрбір қадамын нық басуын,болашаққа сеніммен бет алуын қалаймын» деген еді. Осы бағдарламада Елбасы бірнешебағытты атап өткен еді:1. Бәсекелік қабілет.2. Прагматизм3. Ұлттық бірегейлікті сақтау4. Білімнің салтанат құруы.5. Қазақстанның революциялық жолмен емес, эволюциялық дамуы [1].Бағдарламадағы бұл бағыттар қазіргі таңда елімізде жаһандану кезеңінде өзекті болыптабылатынына күмән жоқ. Қазіргі таңда білім мен ғылымда, жалпы өмірдің барлық салаларындабәсекеге қабілеттілік алдыңғы орынға шықты.Аталмыш бағдарламаны дұрыс, терең түсініп, ауқымды жұмыстар жүргізуде облысымыздаоблыс басшыларынан бастап, зиялы қауым өкілдері, ғалымдар, журналистер, ұстаздар қауымыөз үлесін қосып жатқаны айдан анық. Оған дәлел облыс басшылығының қолдауымен Өңірлікжобалық кеңсесінің құрылуы, аймағымызда «Павлодар облысының сакралды жерлерініңгеографиялық картасының» жасалуы, көптеген кіші бағдарламалардың әзірленіп, сол бойыншақызу жұмыс жүріп жатқандығы.Осы орайда, ұстаздардың оқушыларымен жүргізіп жатқан жұмыстары да аз емес депайтуға болады. Өз оқу орнымызда жыл сайын облыстық «Ертіс дарыны» қосымша білім беруорталығының ұйымдастыруымен өтетін ғылыми жобалар сайысына оқушылар жыл сайынқатысып, өз жобаларын қорғап, әртүрлі орын иегері атанып жүр. Былтырғы жылы 9А сыныпоқушысы Амантай Жараспай «Ұлттық тәрбиедегі ата-әже институтының рөлі» атты ғылымижобамен жұмыс жасады. Өз жобасында ұлттық тәрбиенің – адам өміріндегі зор қазына екенін,ата-әже институты, ата-әже тәрбесінің баланың бойында рухани-адамгершілік қасиеттердідарытуы мен азаматтық тұрғыдан өсуіне зор ықпалы бар екенін дәлелдей отырып, қазақхалқының бала тәрбиелеу дәстүріне тоқталып, сол бойынша біршама зерттеу жұмыстарын жа-сады. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар:рухани жаңғыру» атты мақаласында экономикалық жаңғырумен қатар рухани жаңғыру дәуірібасталғанын, жаңғыру елдің ұлттық-рухани тамырынан нәр ала алмаса, ол адасуға бастайтынынатап өтеді[1]. Бүгінгі таңда рухани жаңғыру аясында қазақ халқының қайта жаңғыртуды қажетететін салт-дәстүрлері бар. Солардың ішінде ата-әже институтының маңыздылығын келтіреотырып, бауырға салу дәстүрінің болашақ ұрпақты адами тұрғыдан рухани бай, толыққанды,мейірім мен даналықтан нәр алған азамат ретінде өсіру үшін қажеттілігін осы жобада жан-жақты зерттеп, дәлелдеу міндетін қойды. Жобада бала тәрбиесінде ата-әженің рөлі ерекшеекенін жете түсіндіру, маңыздылығын дәлелдеу, ежелгі салтты қайта жаңғырту мәселелерінеОсы мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылды:• Ұлттық тәрбиенің рухани тәрбиемен ұштастығын айқындау;• Ата-әже институтының маңыздылығын анықтау;• Бауырға салу дәстүрінің оң ықпалын саралау.Осы жобада ерекше қарастырылған салт - «бауырға салу» дәстүрі болды. «Бауырға салу»дәстүрі туралы айта кететін болсақ, бұл салт қазақ халқында ежелден бар. Әдетте, қарт аталармен әжелер алғашқы немересін қолына алып, өз баласындай тәрбиелеп өсіреді, қолқанатқылады. Мұны «бауырына салу» дейді. Бауырына салушы адам өз ата-анасынан ажыратпайды.Баланы екі үйде де тең өсіріп әлпештейді. Әдетте, үлкен кісілер мұндай баланың тәрбиесінеөте көңіл бөліп, оларды өнегелі азамат етіп өсіруге, адамгершілік жақсы қасиеттерді бойынасіңіруге зор ықпал жасайды. Бала ержеткеннен кейін өз отбасына оралуына немесе бауырбасқан үйінде қалуына еркі бар[5].Жалпы, қазақ отбасылары әлі ұлттық дәстүрлерді қатаң сақтауға тырысады. Дәстүрлергедеген құрмет қазақ халқына тән қасиет. Дәстүр бойынша қазақтар үлкен отбасы боп өмір сүреді,қазақ салты бойынша кенже ұлы ата-анасымен бірге тұрады және өз отбасын ата-анасыныңүйінде құрады. Ержеткен бала кәмелеттік жасқа толып, қаржылық өзін-өзі қамтамасыз етуітұрақтанып, некеге тұрса да ата-анасының үйін тастамайды. Сөйтіп, бір отбасында үш-төртұрпақ бірге тұрады. Сол дәстүр келмеске кетпей, қайтадан жаңғырып, қазіргі заман ағымыныңөзгерісіне ұшырамай, сақталып әрі қарай дамыса деген ойдамыз.«Қарттар үйі» саны азайып, қарияларымыз өздерінің балаларының шаңырағында тұрса,рухани бай, жүрегі мейірімге толы, қазақи салт-дәстүр, әдет-ғұрыптан тәрбие алған жастарымызөсіп, еліміздің нағыз азаматы болып шығар еді.Қоғамның белгілі қайраткері, ақын М.Шахановтың: «Халықта ең бірінші ұлттық рух болуыкерек», – дегенін әр кез есте сақтап, еліміздің жарқын болашағы үшін атсалысуымыз қажет[2]. Олүшін біз, ұстаздар қауымы, оқушыларға салт-дәстүрлерді жай ғана үйретіп қана қоймай, олардыңтәрбиелік түп-тамырын, мәнін, алтын діңгегін түсіндіре білуіміз керек. Ұлттық тәлім-тәрбиеніңіргетасын дұрыс қалай білу мұғалімдердің ата-аналармен қосылып жүргізген шараларынабайланысты болмақ. Өйткені бірінші ұлттық тәрбиенің ошағы – отбасында, екінші – мектептеболғандықтан, ата-ана мен мектеп, яғни мұғалімдер мен жұртшылық тығыз байланыста болуышартты нәрсе екені баршамызға аян.1. Қазақтың айтулы қоғам қайраткері Мұстафа Шоқай былай дейді: «Ұлттық мәдениеттенжұрдай рухта тәрбиеленген ұрпақтан халқымыздың қажеті мен мүддесін жоқтайтын пайдалыазамат шықпайды». Яғни елдің туын көтеріп, тәуелсіздік талаптарын орындау ісіне батылбетбұрыс жасаған бүгінгі таңда адамзаттық игіліктерді, халқымыздың ғасырлар бойы армандағанмәдени-рухани мұрағаттары мен ұлттық тәлім-тәрбие саласындағы, білім жүйесіндегіізденістерін көрсету – басты міндетіміз [4].2. Қоғамға қызмет ететін болашақ жеткіншектерге сапалы білім мен өнегелі ұлттық тәрбиеберу – ұстаздар қауымының басты парызы.3. Ұлттық тәрбиені ұлттық сана-сезімі жоғары болашақ маман жастарды тәрбиелеугенегізделген білім беру жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде қарауға болады. Ол үшін ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, ұлттық мүдденің өркендеуіне үлес қоса алатын, ұлттық құндылықтар менжалпыадамзаттық құндылықтарды өзара ұштастыра алатын толық кемелді, ұлтжанды тұлғанытәрбиелеуді мақсат етіп алуымыз жөн [3].Биылғы жылы да Павлодар өңірінің киелі жерлерін зерттеп, сол бойынша жұмыс жасауғаниеттеніп 7-сынып оқушысы Талқайрат Ерасыл жоба жұмысын бастады. Қасиетті орындар,яғни сакралды жерлер Павлодар облысында бірден қолға алынған жұмыс. Қазір барлығы 78орын анықталып, оның 5-еуі республикалық картаға енгізілген. Киелі, қасиетті, әулиелі жерлерқазақ халқының өмірінде ерекше маңызды орын алған. Бұл атам заманнан бері келе жатқандіни наным-сенімге байланысты, тылсым сырлы ерекше құдіретке адамдардың көзқарасын,құрметін білдіреді. Өз өңіріміздегі осы киелі жерлердің терең сырына үңілу, аз да болса солсырды шешуге ұмтылуға тырысу- бүгінгі күнге қойған міндетіміз. Осындай зерттеу жұмыстарыарқылы оқушылардың танымдық, зияткерлік, шығармашылық қабілеттерін шыңдай отырып,олардың өз елінің білімді де білікті азаматы болып қалыптасуына аз да болса өз үлесіміздіӘдебиеттер тізімі:1. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы,«Егемен Қазақстан» 12 сәуір, 2017 жыл.2. «Ұлттық тәрбие» республикалық ғылыми-көпшілік журнал, 2012 жыл, №3.3. Пірәлиев С. Ұлттық тәрбие және жаһандану // «Егемен Қазақстан».4. Оқушы бойында ұлттық құндылықтарды қалыптастыруда мектеп пен ата-ананың рөлі //5. Сейіт Кенжеахметұлы, «Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары» кітабынан.«Атамұра», 2010 жылАңдатпа. Мақала жас ұрпақты тәрбиелеудегі халықтық педагогиканың және ұлттық мұраныңАннотация. Статья посвящена значению народной педагогики и национального наследия ввоспитании молодого поколения.Abstract. The article is devoted to the importance of folk pedagogy and national heritage in theeducation of the younger generation.Түйін сөздер: рухани тәрбие, рухани жаңғыру, жас ұрпақ, ұлттық тәрбие, салт-дәстүр, киеліжерлер.Ключевые слова: духовное воспитание, духовное возрождение, молодое поколение,Key words: spiritual education, spiritual revival, young generation, national education, traditionsand customs, sacral place.__
Сертификатты жеке кабинеттегі жетістіктерім бөлімінен жүктеп алуға болады
Материалды сайттан тегін жүктеу
Материал ұнаса парақшаңызға сақтап қойыңыз!
Өз пікіріңізді қалдыру үшін тіркелу қажет.