ВИРТУАЛДЫ ШЫНАЙЫЛЫҚТАҒЫ АДАМ

Бұқаралық ақпарат құралдары мен интернеттен иммерсивтілік1 туралы оқыған болуың мүмкін. Сарапшылар жаңа дәуір – иммерсивті есептеулердің дәуірі келді деп есептейді.

Соңғы 30 жылда технологияның дамығаны соншалық, пернетақта мен тінтуірдің көмегімен басқарылатын мәшинелердің орнына саусақпен басқаруға болатын экрандар, бұйрығыңды түсінетін «ақылды қондырғылар» пайда болуда.

Виртуалды және кеңейтілген шынайылық дене қимылы мен көзқарас сияқты табиғи тәсілдердің айналасында құрылған сценарийлерді ұсынып, мобильді экранға бағытталған назарымызды айналамыздағы нақты немесе симуляциялық әлемге аудартып, қарым-қатынасты жаңа деңгейге көтерді (1-сурет).

1 Иммерсивтілік – адамның психологиялық жай-күйін қамтамасыз ететін ортаныңтехнологиялық бөлігіне тән қасиеті. Oндағы адамның ішкі «Мені» өзін қандай да бір ортамен қоршалған белгілі бір ортаға еніп, онымен өзара әрекетке түскендей қабылдайды.

1.сурет. Өзара әрекеттесу технологияларының эволюциясы

2-сурет. VR мен AR-ді қолдану бағыттары

кеңейтілген және аралас жүйелердің негізгі міндеті – адамныңкөз торында виртуалды әлемнің табиғи бейнесін қалыптастыру.Виртуалды шынайы лық технологиясы қоршаған ортаға ешқандай қатысы жоқ виртуалды әлемді қалыптастырады. Көзбен біз теквиртуалды әлемді қабылдаймыз. Бұл әлем бізді жан-жағымызданқоршайды. Біз жан-жаққа қарап, басымызды бұрып, қозғалып,осы өзгерістердің бәрін сезе аламыз. Яғни біз виртуалды әлемге толығымен енеміз, табиғи қабылдауды басқа сезу мүшелері арқылы визуалды қабылдаудың сәйкессіздіктері ғана жоя алады. Мысалы, бізвиртуалды әлемде жоқ нақты қабырғаға соғыламыз немесе виртуалды баспалдақтан төмен түсіп келе жатып, тегіс еден үстінде құлаймыз.

Сондықтан виртуалды және шынайы әлемнің арасындағыалшақтық мәселесі үнемі туындап отырады.Кейбір адамдар үшін виртуалды шынайылық ойындарменбайланысты. Әсіресе танымал жанрлар – RPG21 және басты кейіпкерден тұратын шытырман оқиғалы ойындар. Мұнда адам виртуалды әлемге толығымен еніп кетеді. Бұл ойындар шынайы өмірденалшақтап, бір сәтке қиындықты ұмытуға мүмкіндік береді, ал қарапайым компьютерлік ойындарда мұндай мүмкіндік жоқ. Адам виртуалды әлемге толығымен еніп, басқаша өмір сүреді деуге болады. Біржағынан бойыңды еркін ұстап, қиындықтарды ұмытасың, сондай-ақжаңа сезімді бастан кешіресің, бірақ оның теріс тұстары да бар. Виртуалды шынайылықтың психикаға тигізетін әсері әлі күнге дейінегжей-тегжейлі зерттелмеген, бірақ кейбір фактілер қазірдің өзінде белгілі. Виртуалды әлем тәуелділік тудырады, кейбір адамдар жаңа сезімге бөлену үшін бәрін, тіпті ұйқыны да ұмытады.Виртуалды әлемге үйір адам өзінің кейіпкерінің рөліне терең еніп кетуі мүмкін, бұл оның шынайы өмірдегі мінез-құлқына әсеретеді. Сондай-ақ адам уақытты ұмытып, шын өмірден бейхабар болыпқалады. Осындай әсерлерге қарамастан, адамның денсаулығы виртуалды шынайылықтан зардап шегуі мүмкін деп пайымдауға болмайды.Психикалық бұзылуларды VR арқылы емдеу жолында түрлі зерттеу жүргізілуде. Оның көмегімен күйзеліске шалдыққан адамдардыемдеуге болады. Сонымен қатар виртуалды шынайылық мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін аса қажет болуы мүмкін.

Ойындарда басқа ойыншылармен қарым-қатынас жасауға,сондай-ақ өзінің арманын орындауға мүмкіндік бар. Мүмкіндігі шектеулі адамдар осы виртуалды әлемге еніп, барлық шектеу мен қиындықтарды бір сәтке болса да ұмытып кетеді.

VR технологиясы себепсіз қорқынышты, күйзелісті емдеу үшін, диагностикада қолданылады, сондай-ақ жадты, зейінді және кеңістіктік ойлауды жаттықтырады (3-сурет).2 RPG – компьютерлік рөлдік ойындардың түрі, онда ойыншы ойдан шығарылған кейіпкер рөлінде ойнайды.

3-сурет. VR технологиясын медицинада қолдану